«Ήμασταν παντρεμένοι με τη Σοφίαa πάνω από 39 χρόνια όταν την έχασα από μια μακροχρόνια αρρώστια. Είχα μεγάλη συμπαράσταση από φίλους και προσπαθούσα να είμαι δραστήριος. Αλλά για έναν ολόκληρο χρόνο, ένιωθα σαν να μου είχαν σκίσει την καρδιά. Είχα πολύ έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις που δεν μπορούσα να ελέγξω. Ακόμη και τώρα, σχεδόν τρία χρόνια μετά τον θάνατό της, νιώθω κατά καιρούς έναν βαθύ συναισθηματικό πόνο που συνήθως έρχεται εντελώς ξαφνικά».​—Κώστας.

Έχετε χάσει εσείς κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο; Αν ναι, ίσως σας εκφράζουν τα λόγια του Κώστα. Ο θάνατος του γαμήλιου συντρόφου, ενός συγγενή ή ενός αγαπημένου φίλου είναι από τα πράγματα που προκαλούν το μεγαλύτερο στρες και την πιο έντονη θλίψη. Οι ειδικοί που μελετούν την οδύνη του πένθους συμφωνούν με αυτό. Ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The American Journal of Psychiatry αναφέρει ότι «ο θάνατος είναι εμφανώς η πιο μόνιμη και ακραία μορφή απώλειας». Βιώνοντας τον αβάσταχτο πόνο μιας τέτοιας απώλειας, το άτομο που πενθεί ίσως αναρωτιέται: “Πόσο θα κρατήσουν αυτά τα συναισθήματα; Θα ξανανιώσω ποτέ ευτυχισμένος; Υπάρχει κάτι που θα με ανακουφίσει;”

Αυτό το τεύχος του Ξύπνα! θα δώσει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Το επόμενο άρθρο θα εξετάσει τι είναι πιθανόν να περάσετε αν έχετε χάσει πρόσφατα κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο. Τα υπόλοιπα άρθρα θα αναλύσουν τρόπους με τους οποίους μπορείτε να μειώσετε την ένταση της θλίψης σας.

Ελπίζουμε ειλικρινά ότι αυτές οι πληροφορίες θα προσφέρουν παρηγοριά και πρακτική βοήθεια σε όλους όσους νιώθουν την οδύνη του πένθους.

Παρότι μερικοί ειδικοί λένε ότι το πένθος περνάει από συγκεκριμένα στάδια, ο καθένας πενθεί με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Μήπως το γεγονός ότι το πένθος δημιουργεί διαφορετικές αντιδράσεις σημαίνει πως κάποιοι λυπούνται λιγότερο ή «καταπιέζουν» τα συναισθήματά τους; Όχι απαραίτητα. Αν και η παραδοχή της θλίψης και η εξωτερίκευσή της μπορεί να βοηθήσει στην ίαση, δεν υπάρχει ένας και μόνο «σωστός τρόπος» για να πενθήσει κανείς. Πολλά εξαρτώνται από το πολιτιστικό υπόβαθρο του ατόμου, την προσωπικότητά του, τα βιώματά του καθώς και από τη φύση της απώλειας.

ΠΟΣΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ;

Τα άτομα που πενθούν μπορεί να μην ξέρουν τι είναι πιθανόν να περάσουν τώρα που έχασαν το αγαπημένο τους πρόσωπο. Ωστόσο, κάποια συναισθήματα και κάποια προβλήματα είναι κοινά σε όλους και αναμενόμενα. Δείτε τα παρακάτω:

Ανεξέλεγκτα συναισθήματα. Αυτός που πενθεί μπορεί να ξεσπάει σε κλάματα, να αποζητάει το άτομο που πέθανε και να έχει απότομες αλλαγές στη διάθεση. Ζωντανές αναμνήσεις και όνειρα μπορεί να φορτίζουν ακόμη περισσότερο τα συναισθήματα. Αρχικά, όμως, η κυριότερη αντίδραση ίσως είναι σοκ και άρνηση. Η Τίνα εξηγεί πώς αντέδρασε όταν έχασε ξαφνικά τον σύζυγό της, τον Τίμο: «Στην αρχή ήμουν μουδιασμένη. Δεν μπορούσα ούτε καν να κλάψω. Πνιγόμουν τόσο πολύ που μερικές φορές δυσκολευόμουν να αναπνεύσω. Δεν μπορούσα να πιστέψω αυτό που είχε συμβεί».

Οι φάσεις άγχους, θυμού και ενοχής είναι επίσης κάτι κοινό. «Για κάποιο διάστημα μετά τον θάνατο του 24χρονου γιου μας, του Έρικ», λέει ο Ιβάν, «η σύζυγός μου, η Γιολάντα, και εγώ νιώθαμε μεγάλο θυμό! Αυτό μας έκανε εντύπωση, γιατί γενικά δεν θυμώναμε εύκολα. Επιπλέον, νιώθαμε ενοχές, καθώς αναρωτιόμασταν αν θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει περισσότερα για να βοηθήσουμε τον γιο μας». Ο Αλεχάντρο, που έχασε τη σύζυγό του από μακροχρόνια αρρώστια, είχε και αυτός αισθήματα ενοχής: «Στην αρχή ένιωθα ότι, αφού ο Θεός επέτρεπε να υποφέρω τόσο πολύ, σίγουρα είμαι κακός άνθρωπος. Μετά ένιωθα ενοχές, γιατί ήταν σαν να κατηγορούσα τον Θεό για ό,τι έγινε». Επίσης, ο Κώστας, ο οποίος αναφέρθηκε στο προηγούμενο άρθρο, λέει: «Κάποιες φορές ήμουν θυμωμένος και με τη Σοφία επειδή πέθανε. Μετά είχα ενοχές που αισθανόμουν έτσι. Στο κάτω κάτω, δεν έφταιγε εκείνη».

Προβλήματα στη σκέψη. Ίσως κατά περιόδους το άτομο που πενθεί να κάνει σκέψεις χωρίς συνοχή ή και εντελώς παράλογες. Για παράδειγμα, ίσως φαντάζεται ότι μπορεί να ακούσει, να αισθανθεί ή να δει τον νεκρό. Ή μπορεί να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί ή να θυμηθεί πράγματα. Η Τίνα λέει: «Μερικές φορές, ενώ συζητούσα με κάποιον, το μυαλό μου δεν ήταν εκεί! Έτρεχε σε όσα συνέβησαν όταν πέθανε ο Τίμο. Και μόνο το ότι δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ ήταν βασανιστικό».

Τάσεις απομόνωσης. Το άτομο που πενθεί μπορεί να εκνευρίζεται ή να νιώθει άβολα με την παρουσία των άλλων. Ο Κώστας λέει: «Όταν ήμουν σε μια παρέα με ζευγάρια, ένιωθα παρείσακτος. Αλλά ούτε και με τους ανύπαντρους ταίριαζα». Η σύζυγος του Ιβάν, η Γιολάντα, θυμάται: «Ήταν πολύ δύσκολο να είμαστε με ανθρώπους που παραπονιούνταν για προβλήματα τα οποία φαίνονταν μηδαμινά μπροστά στο δικό μας! Όταν πάλι κάποιοι μιλούσαν με καμάρι για τα παιδιά τους, παρότι χαιρόμουν για αυτούς, δεν μπορούσα να τους ακούω. Ο σύζυγός μου και εγώ καταλαβαίναμε ότι η ζωή συνεχίζεται, απλώς δεν είχαμε τη θέληση ή την υπομονή να διαχειριστούμε αυτή την πραγματικότητα».

Προβλήματα υγείας. Οι αλλαγές στην όρεξη, στο βάρος και στις συνήθειες ύπνου είναι κάτι κοινό. Ο Άαρον θυμάται τι πέρασε την πρώτη χρονιά μετά τον θάνατο του πατέρα του: «Είχα μεγάλη δυσκολία στον ύπνο. Ξυπνούσα κάθε νύχτα την ίδια ώρα και σκεφτόμουν τον θάνατο του πατέρα μου».

Ο Αλεχάντρο θυμάται ότι είχε ανεξήγητα προβλήματα υγείας: «Αρκετές φορές με είχε εξετάσει γιατρός και με είχε διαβεβαιώσει ότι ήμουν καλά. Υποψιάστηκα ότι αυτό που προκαλούσε τα συμπτώματά μου ήταν η θλίψη». Τελικά τα συμπτώματα εξαφανίστηκαν. Παρ’ όλα αυτά, η απόφαση του Αλεχάντρο να επισκεφτεί γιατρό ήταν σοφή. Η θλίψη μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό, να προκαλέσει προβλήματα υγείας ή να επιδεινώσει κάποιο υπάρχον πρόβλημα.

Δυσκολία στη διεκπεραίωση απαραίτητων εργασιών. Ο Ιβάν θυμάται: «Μετά τον θάνατο του Έρικ, έπρεπε να ειδοποιήσουμε, όχι μόνο συγγενείς και φίλους, αλλά και αρκετούς άλλους, όπως τον εργοδότη του και τον σπιτονοικοκύρη του. Χρειαζόταν επίσης να συμπληρώσουμε ένα σωρό νομικά έγγραφα. Εκτός αυτού, έπρεπε να μαζέψουμε και τα προσωπικά του αντικείμενα. Όλα αυτά απαιτούσαν συγκέντρωση σε μια περίοδο που εμείς ήμασταν καταπονημένοι διανοητικά, σωματικά και συναισθηματικά».

Για κάποιους, όμως, η χειρότερη δυσκολία έρχεται αργότερα, όταν χρειάζεται να χειριστούν ζητήματα που μέχρι τότε τα αναλάμβανε το αγαπημένο τους πρόσωπο. Αυτό συνέβη στην Τίνα, η οποία εξηγεί: «Ο Τίμο χειριζόταν πάντα ό,τι είχε σχέση με τράπεζες και διάφορες υπηρεσίες. Τώρα όλα αυτά έπεσαν πάνω μου, κάτι το οποίο επιδείνωσε το άγχος μου που ήταν ήδη στα ύψη. Θα μπορούσα να τα χειριστώ όλα αυτά μόνη μου χωρίς να τα κάνω θάλασσα;»

Οι παραπάνω δυσκολίες​—συναισθηματικής, διανοητικής και σωματικής φύσης—​ίσως σκιαγραφούν μια τρομακτική εικόνα για την περίοδο του πένθους. Είναι γεγονός ότι ο πόνος της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου είναι πολύ έντονος, αλλά όταν κάποιος το γνωρίζει αυτό εκ των προτέρων ίσως μπορέσει να τον αντιμετωπίσει καλύτερα. Να θυμάστε επίσης ότι δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι μία προς μία τις πιθανές επιπτώσεις του πένθους. Επιπλέον, μια σκέψη που μπορεί να παρηγορήσει όσους πενθούν είναι πως τα έντονα συναισθήματα που συνδέονται με το πένθος είναι φυσιολογικά.

ΘΑ ΞΑΝΑΝΙΩΣΩ ΠΟΤΕ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ;

Τι να αναμένετε: Η θλίψη δεν θα είναι το ίδιο έντονη για πάντα· τελικά, θα υποχωρήσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι συνέρχεται κανείς πλήρως ή ότι ξεχνάει το αγαπημένο του πρόσωπο. Ωστόσο, σιγά σιγά, ο οξύς πόνος μαλακώνει. Μπορεί να αναζωπυρωθεί όταν ξυπνήσουν αναπάντεχα κάποιες αναμνήσεις ή σε συγκεκριμένες μέρες όπως είναι οι επέτειοι. Αλλά τελικά, οι περισσότεροι άνθρωποι φτάνουν σε ένα επίπεδο συναισθηματικής ισορροπίας και μπορούν να επικεντρωθούν ξανά στην καθημερινότητά τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν το άτομο που πενθεί έχει τη συμπαράσταση συγγενών ή φίλων και κάνει ό,τι μπορεί για να τα βγάλει πέρα.

Πόσο θα κρατήσει; Για κάποιους, το πιο δύσκολο κομμάτι ίσως κρατήσει μερικούς μήνες. Πολλοί μπορεί να χρειαστούν ένα με δύο χρόνια μέχρι να νιώσουν καλύτερα. Άλλοι χρειάζονται ακόμη περισσότερο χρόνο.a «Στη δική μου περίπτωση», θυμάται ο Αλεχάντρο, «η βαθιά θλίψη κράτησε περίπου τρία χρόνια».

Να είστε υπομονετικοί με τον εαυτό σας. Να αντιμετωπίζετε την κάθε μέρα ξεχωριστά, να κινείστε με τους δικούς σας ρυθμούς και να ξέρετε ότι ο δριμύς πόνος της θλίψης δεν θα κρατήσει για πάντα. Μπορείτε όμως να κάνετε κάτι για να απαλύνετε τη θλίψη τώρα αλλά και να μην την αφήσετε να διαιωνίζεται;

Αν αναζητήσετε συμβουλές για το πώς να διαχειριστείτε το πένθος, πιθανότατα θα βρείτε αμέτρητες​—λιγότερο ή περισσότερο χρήσιμες. Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή, όπως είπαμε προηγουμένως, ο καθένας πενθεί διαφορετικά. Κάτι που βοηθάει κάποιον μπορεί να μην βοηθάει έναν άλλον.

Ωστόσο, υπάρχουν μερικές βασικές συμβουλές που έχουν αποδειχτεί πρακτικές για πολλούς. Τις αναφέρουν συχνά οι σύμβουλοι πένθους και απηχούν διαχρονικές αρχές που υπάρχουν σε ένα αρχαίο βιβλίο σοφίας, την Αγία Γραφή.

1: ΝΑ ΔΕΧΕΣΤΕ ΤΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ

• 

  Μερικοί ειδικοί θεωρούν ότι αυτός είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την αντιμετώπιση της θλίψης. Κατά καιρούς, όμως, ίσως προτιμάτε να μένετε μόνοι. Ίσως και να ενοχλείστε όταν κάποιοι προσπαθούν να σας βοηθήσουν. Αυτό είναι φυσιολογικό.

• Μη νιώθετε ότι πρέπει πάντοτε να είστε μαζί με άλλους, ούτε όμως και να τους κάνετε πέρα εντελώς. Στο κάτω κάτω, μπορεί να χρειαστείτε τη στήριξή τους στο μέλλον. Να λέτε ευγενικά τι χρειάζεστε τη συγκεκριμένη στιγμή και τι όχι.

• Ανάλογα με τις ανάγκες σας, εξισορροπήστε τον χρόνο που είστε με άλλους με τον χρόνο που είστε μόνοι.

ΑΡΧΗ: «Καλύτερα να είναι δύο παρά ένας . . . Διότι αν ο ένας πέσει, ο άλλος μπορεί να βοηθήσει τον σύντροφό του να σηκωθεί».​—Εκκλησιαστής 4:9, 10.

2: ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΒΡΙΣΚΕΤΕ ΧΡΟΝΟ ΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ

• Η ισορροπημένη διατροφή βοηθάει να αντιμετωπίσετε το στρες που δημιουργεί το πένθος. Προσπαθήστε να τρώτε ποικιλία από φρούτα, λαχανικά και πρωτεϊνούχες τροφές με χαμηλά λιπαρά.

• Να πίνετε άφθονο νερό και άλλα υγιεινά ροφήματα.

• Αν σας έχει κοπεί η όρεξη, να τρώτε μικρές ποσότητες πιο τακτικά. Μπορείτε επίσης να ρωτήσετε τον γιατρό σας αν χρειάζεστε συμπληρώματα διατροφής.a

• Το γρήγορο περπάτημα και άλλες μορφές άσκησης μπορούν να μειώσουν τα αρνητικά συναισθήματα. Την ώρα που ασκείστε, έχετε την ευκαιρία είτε να σκεφτείτε το άτομο που χάσατε είτε να σταματήσετε για λίγο να το σκέφτεστε.

ΑΡΧΗ: «Κανείς ποτέ δε μίσησε το ίδιο του το σώμα, αλλά αντίθετα το τρέφει και το φροντίζει».​—Εφεσίους 5:29, Η Αγία Γραφή, Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα.

3: ΝΑ ΚΟΙΜΑΣΤΕ ΑΡΚΕΤΑ

• 

  Ο ύπνος είναι σημαντικός για όλους, πόσο μάλλον για όσους πενθούν, επειδή η θλίψη δημιουργεί επιπρόσθετη κούραση.

• Να προσέχετε πόση καφεΐνη και πόσο αλκοόλ καταναλώνετε, επειδή μπορούν να διαταράξουν τον ύπνο σας.

ΑΡΧΗ: «Καλύτερα μία χούφτα ανάπαυση παρά δύο χούφτες σκληρή εργασία και κυνήγι του ανέμου».​—Εκκλησιαστής 4:6.

4: ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΕΥΕΛΙΚΤΟΙ

• 

  Αναγνωρίστε ότι ο καθένας πενθεί διαφορετικά. Τελικά, εσείς θα χρειαστεί να καθορίσετε ποια τακτική σάς βοηθάει περισσότερο.

• Πολλοί διαπιστώνουν ότι το να εκφράζουν τη θλίψη τους τούς βοηθάει να τη διαχειριστούν, ενώ άλλοι προτιμούν να μην την εκφράζουν. Οι γνώμες των ειδικών για το αν χρειάζεται απαραιτήτως να εκφράζει κανείς τα συναισθήματά του διαφέρουν. Αν εσείς νιώθετε την ανάγκη να ανοίξετε την καρδιά σας σε κάποιον αλλά διστάζετε, ίσως σας διευκολύνει το να κάνετε μια μικρή αρχή εκφράζοντας μερικά από τα συναισθήματά σας σε έναν στενό φίλο.

• Μερικοί διαπιστώνουν ότι το κλάμα τούς βοηθάει να διαχειριστούν τη θλίψη τους, ενώ άλλοι φαίνεται να τα καταφέρνουν παρ’ όλο που δεν κλαίνε και τόσο.

ΑΡΧΗ: «Του κάθε ανθρώπου η καρδιά ξέρει τα βάσανά της».​—Παροιμίες 14:10, Η Αγία Γραφή, Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα.

5: ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΕ ΤΙΣ ΑΥΤΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

• 

  Μερικοί που πενθούν προσπαθούν να απαλύνουν τον πόνο τους με κατάχρηση αλκοόλ και φαρμάκων ή χρήση ναρκωτικών. Μια τέτοια «διέξοδος» είναι αυτοκαταστροφική. Η όποια ανακούφιση μπορεί να νιώσει κανείς δεν διαρκεί, ενώ οι συνέπειες είναι πολύ σοβαρές. Δοκιμάστε αβλαβείς τρόπους για να καταπραΰνετε τις ανησυχίες σας.

ΑΡΧΗ: «Ας καθαρίσουμε τον εαυτό μας από κάθε μόλυσμα».​—2 Κορινθίους 7:1.

6: ΝΑ ΕΞΙΣΟΡΡΟΠΕΙΤΕ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΣΑΣ

• Πολλοί διαπιστώνουν ότι τους βοηθάει να παρεμβάλλουν προσωρινά διαλείμματα (δραστηριότητες με τις οποίες ξεχνούν για λίγο τον πόνο τους) στα διαστήματα πένθους (κατά τα οποία βιώνουν τα συναισθήματά τους και προσπαθούν να τα διαχειριστούν).

• Ίσως βρείτε προσωρινή ανακούφιση αν ισχυροποιήσετε παλιές φιλίες ή δημιουργήσετε καινούριες, αν αποκτήσετε νέες δεξιότητες ή αν διαθέσετε χρόνο για ψυχαγωγία.

• Καθώς περνάει ο καιρός, οι ισορροπίες πιθανότατα θα αλλάξουν. Ίσως παρατηρήσετε ότι τα διαλείμματα από το πένθος γίνονται μεγαλύτερα και συχνότερα​—κάτι που είναι φυσιολογικό κομμάτι της διαδικασίας ίασης.

ΑΡΧΗ: «Για το καθετί υπάρχει ορισμένος καιρός, . . . καιρός να κλαίει κανείς και καιρός να γελάει· καιρός να θρηνεί και καιρός να χορεύει».​—Εκκλησιαστής 3:1, 4.

7: ΝΑ ΕΧΕΤΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

• 

  Ξαναγυρίστε όσο το δυνατόν συντομότερα στο καθημερινό σας πρόγραμμα.

• Έχοντας πρόγραμμα για τον ύπνο, την εργασία και άλλες δραστηριότητες, πιθανότατα θα νιώσετε και πάλι ότι η ζωή κυλάει κανονικά.

• Αν ασχολείστε με ωφέλιμες δραστηριότητες, τα οδυνηρά συναισθήματα θα μειωθούν.

ΑΡΧΗ: «Δεν θα καταλάβει πώς περνούν οι ημέρες της ζωής του, επειδή ο αληθινός Θεός τον κρατάει απασχολημένο με τη χαρά της καρδιάς του».​—Εκκλησιαστής 5:20.

8: ΜΗ ΒΙΑΣΤΕΙΤΕ ΝΑ ΠΑΡΕΤΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

• Πολλοί που βιάζονται να πάρουν μεγάλες αποφάσεις μετά την απώλεια ενός δικού τους ανθρώπου το μετανιώνουν αργότερα.

• Αν γίνεται, αφήστε να περάσει ένα λογικό διάστημα προτού μετακομίσετε, αλλάξετε δουλειά ή ξεδιαλέξετε τα πράγματα του αγαπημένου σας προσώπου.

ΑΡΧΗ: «Τα σχέδια του επιμελούς οδηγούν αναμφίβολα σε επιτυχία, αλλά όλοι οι βιαστικοί οδεύουν αναμφίβολα προς τη φτώχεια».​—Παροιμίες 21:5.

9: ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ ΤΟ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ ΣΑΣ ΠΡΟΣΩΠΟ

• 

  Πολλοί νιώθουν ότι τους βοηθάει το να κάνουν πράγματα που κρατούν ζωντανές τις αναμνήσεις τους από τον εκλιπόντα.

• Ίσως σας κάνει καλό το να συγκεντρώσετε φωτογραφίες ή ενθύμια ή το να γράψετε σε ένα σημειωματάριο γεγονότα και ιστορίες που θέλετε να θυμάστε.

• Φυλάξτε αντικείμενα που σας φέρνουν όμορφες αναμνήσεις για να τα βλέπετε αργότερα, όταν θα νιώθετε έτοιμοι.

ΑΡΧΗ: «Θυμήσου τις παλιές ημέρες».​—Δευτερονόμιο 32:7.

10: ΑΛΛΑΞΤΕ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

• Σκεφτείτε το ενδεχόμενο να κάνετε ένα ταξίδι.

• Αν δεν είναι εφικτό να πάτε κάπου για αρκετές μέρες, ίσως μπορείτε να κάνετε κάτι που σας αρέσει για μια δυο μέρες, παραδείγματος χάρη πεζοπορία, επίσκεψη σε μουσείο ή μια βόλτα με το αυτοκίνητο.

• Ακόμη και μια σύντομη αλλαγή από τη ρουτίνα μπορεί να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τη θλίψη σας.

ΑΡΧΗ: «Ελάτε μόνοι σας σε έναν ερημικό τόπο και αναπαυτείτε λίγο».​—Μάρκος 6:31.

11: ΝΑ ΒΟΗΘΑΤΕ ΑΛΛΟΥΣ

• 

  Να θυμάστε ότι ο χρόνος που διαθέτετε για να βοηθήσετε άλλους βοηθάει και εσάς να νιώσετε καλύτερα.

• Θα μπορούσατε να ξεκινήσετε βοηθώντας άτομα που έχουν επηρεαστεί από την απώλεια του αγαπημένου σας προσώπου, όπως φίλους ή συγγενείς. Ίσως χρειάζονται και αυτοί συντροφιά στο πένθος τους.

• Στηρίζοντας και παρηγορώντας άλλους θα ξαναβρείτε χαρά και την αίσθηση σκοπού που ίσως έχετε χάσει.

ΑΡΧΗ: «Μεγαλύτερη ευτυχία νιώθει κάποιος όταν δίνει παρά όταν λαβαίνει».​—Πράξεις 20:35.

12: ΕΠΑΝΑΞΙΟΛΟΓΗΣΤΕ ΤΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΑΣ

• Το πένθος μπορεί να σας βοηθήσει να δείτε υπό νέο φως τι έχει πραγματική αξία.

• Αδράξτε αυτή την ευκαιρία για να αξιολογήσετε το πώς χρησιμοποιείτε τη ζωή σας.

• Αν χρειάζεται, κάντε προσαρμογές στις προτεραιότητές σας.

ΑΡΧΗ: «Καλύτερα να πάει κανείς σε σπίτι όπου υπάρχει πένθος παρά σε σπίτι όπου γίνεται γιορτή, επειδή αυτό είναι το τέλος κάθε ανθρώπου, και οι ζωντανοί πρέπει να το βάλουν στην καρδιά τους».​—Εκκλησιαστής 7:2.

Ρεαλιστικά μιλώντας, τίποτα δεν θα σβήσει εντελώς τον πόνο σας. Ωστόσο, πολλοί οι οποίοι έχουν χάσει κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο μπορούν να βεβαιώσουν ότι έχουν παρηγορηθεί κάνοντας θετικά βήματα, όπως αυτά που αναφέρθηκαν στο άρθρο. Φυσικά, στον παραπάνω κατάλογο δεν αναφέρεται κάθε πιθανός τρόπος με τον οποίο μπορεί να μειωθεί η θλίψη. Αλλά αν δοκιμάσετε μερικές από αυτές τις εισηγήσεις, μπορεί να διαπιστώσετε ότι σας πρόσφεραν μεγάλη ανακούφιση.

Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΕΝΟΣ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΛΛΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΑ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΧΡΟΝΙΑ. Ωστόσο, όπως ήδη εξετάσαμε, οι καλύτερες συμβουλές των ειδικών συνήθως συμφωνούν με την αρχαία σοφία της Αγίας Γραφής. Αυτό λέει πολλά για το πόσο διαχρονική είναι η καθοδηγία της Γραφής. Η Γραφή, όμως, δεν περιέχει μόνο αξιόπιστες συμβουλές. Δίνει πληροφορίες που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού και οι οποίες μπορούν να προσφέρουν απίστευτη παρηγοριά σε όσους πενθούν.

• Διαβεβαίωση ότι οι αγαπημένοι μας δεν υποφέρουν

  «Οι νεκροί δεν γνωρίζουν τίποτα απολύτως», λέει το εδάφιο Εκκλησιαστής 9:5. Οι σκέψεις τους «αφανίζονται». (Ψαλμός 146:4) Σε αρμονία με αυτό, η Γραφή παρομοιάζει τον θάνατο με ήσυχο ύπνο.​—Ιωάννης 11:11.

• Η ισχυρή πίστη σε έναν στοργικό Θεό δίνει παρηγοριά

  Η Γραφή λέει στο εδάφιο Ψαλμός 34:15: «Τα μάτια του Ιεχωβάa είναι στραμμένα στους δικαίους, και τα αφτιά του ακούν την κραυγή που υψώνουν για βοήθεια». Η έκφραση των συναισθημάτων μας στον Θεό με προσευχή δεν είναι απλώς ψυχοθεραπεία ή ένας τρόπος για να βάλουμε σε μια σειρά τις σκέψεις μας. Μας βοηθάει να εδραιώσουμε προσωπική σχέση με τον Δημιουργό μας, ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του για να μας παρηγορήσει.

• Ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον

  Φανταστείτε έναν καιρό κατά τον οποίο όσοι είναι στον τάφο θα επανέλθουν σε ζωή εδώ στη γη! Η Γραφή μιλάει επανειλημμένα για αυτόν τον καιρό. Περιγράφοντας πώς θα είναι τότε οι συνθήκες στη γη, δηλώνει ότι ο Θεός «θα εξαλείψει κάθε δάκρυ από τα μάτια [μας], και ο θάνατος δεν θα υπάρχει πια, ούτε πένθος ούτε κραυγή ούτε πόνος δεν θα υπάρχουν πια».​—Αποκάλυψη 21:3, 4.

Πολλοί που πιστεύουν στον Ιεχωβά, τον Θεό της Γραφής, παίρνουν μεγάλη δύναμη για να τα βγάζουν πέρα με τη θλίψη επειδή κρατούν σφιχτά την ελπίδα ότι θα ξαναδούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Για παράδειγμα, η Αν, η οποία έχασε τον σύζυγό της έπειτα από 65 χρόνια γάμου, λέει: «Η Γραφή με διαβεβαιώνει ότι οι άνθρωποι που χάσαμε δεν υποφέρουν και ότι ο Θεός θα αναστήσει όλους όσους είναι στη μνήμη του. Αυτές οι σκέψεις μού έρχονται στον νου όταν σκέφτομαι τον χαμό του συζύγου μου, και έτσι καταφέρνω να τα βγάζω πέρα με το χειρότερο πράγμα που μου συνέβη ποτέ!»

Η Τίνα, η οποία αναφέρθηκε προηγουμένως σε αυτή τη σειρά άρθρων, λέει: «Από τη μέρα που πέθανε ο Τίμο, νιώθω τη στήριξη του Θεού. Έχω νιώσει πολύ έντονα το χέρι του Ιεχωβά μέσα στη θλίψη μου. Και η Γραφική ελπίδα της ανάστασης είναι πολύ πραγματική για εμένα. Μου δίνει το κουράγιο να συνεχίζω μέχρι τη μέρα που θα ξαναδώ τον Τίμο».

Τα αισθήματα αυτά απηχούν τα αισθήματα εκατομμυρίων ανθρώπων που είναι πεπεισμένοι για την αξιοπιστία της Γραφής. Ακόμη και αν πιστεύετε ότι οι ισχυρισμοί της Γραφής είναι εκτός πραγματικότητας ή απλώς ένα όνειρο, το οφείλετε στον εαυτό σας να ερευνήσετε τις αποδείξεις για το ότι οι συμβουλές και οι υποσχέσεις της είναι βάσιμες. Ίσως διαπιστώσετε και εσείς ότι η Γραφή προσφέρει την καλύτερη βοήθεια σε όσους πενθούν.

ΜΑΘΕΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ

Δείτε σχετικά βίντεο στον ιστότοπό μας, jw.org

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ;

Τι μας συμβαίνει όταν πεθαίνουμε; Η ξεκάθαρη απάντηση της Γραφής μάς παρηγορεί και μας καθησυχάζει

Επιλέξτε ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ > ΒΙΝΤΕΟ (Κατηγορία Βίντεο: Η ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ)

ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΝΑ ΜΑΘΕΤΕ ΚΑΛΑ ΝΕΑ;

Με τόσα άσχημα νέα που ακούμε, πού μπορούμε να βρούμε καλά νέα;

Επιλέξτε ΒΙΒΛΙΚΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ > ΕΙΡΗΝΗ & ΕΥΤΥΧΙΑ