Η Τέχνη της Πειθούς

ΤΟ ΠΑΙΔΙ είναι περίεργο, θέλει να ξέρη την αιτία των πραγμάτων. «Τι είναι αυτό που κάνει τον ουρανό μπλε;» «Πώς ήλθα εδώ;» «Πού πηγαίνουν τα άστρα την ημέρα;» «Τι κάνεις;» «Γιατί αυτό;» «Γιατί εκείνο;» Όταν παίρνη απαντήσεις, ικανοποιείται. Δεν χρειάζεται πειθώ.

Αργότερα ρωτά, «Γιατί δεν μπορώ να πάρω περισσότερο γλυκό;»

«Επειδή θα σου κόψη την όρεξι για το δείπνο σου. Το γλυκό δεν έχει την ίδια αξία με την τροφή. Κάνει κακό στα δόντια σου. Όταν φας πάρα πολύ δεν θα σου κάνη καλό.»

Παίρνει τις απαντήσεις του, που όλες είναι βάσιμες αιτίες. Αλλ’ αυτή τη φορά δεν ικανοποιείται. Γιατί όχι; Διότι τώρα δεν έχει περιέργεια· μάλλον, έχει συναισθηματική επιθυμία. Δεν θέλει απαντήσεις. Θέλει γλυκό. Μπορεί να του δίνετε εξηγήσεις, αλλά πιθανώς δεν το πείθετε λέγοντάς του ότι αυτό δεν του κάνει καλό. Πόσα πεντάχρονα παιδιά ενδιαφέρονται να μάθουν τι είναι καλό γι’ αυτά;

Γι’ αυτό το ζήτημα ούτε και πολλοί ενήλικοι δεν ενδιαφέρονται τι είναι καλό γι’ αυτούς. Γνωρίζουν τους κινδύνους του καπνίσματος, παραδείγματος χάριν. Οι αποδείξεις ογκούνται καθημερινά, κι εκείνοι που τις αψηφούν θάπτονται στα νεκροταφεία καθημερινά. Παρ’ όλ’ αυτά, εκατομμύρια άνθρωποι, που είναι έξυπνοι κατά τα άλλα, αγνοούν την αιτία και συνεχίζουν αυτή τη συνήθεια που είναι επικίνδυνη για την υγεία τους. Γιατί; Απλώς επειδή το θέλουν.

Μπορούν να πεισθούν να σταματήσουν; Μπορεί το παιδί που θέλει περισσότερο γλυκό να πεισθή να περιορισθή σ’ αυτό που έχει; Για να πείση κανείς άλλους ν’ αλλάξουν μια γνώμη ή μια συνήθεια δεν χρειάζεται μόνον να τους δώση αιτίες για την αλλαγή. Η τέχνη της πειθούς περιλαμβάνει πολύ περισσότερα.

Κατ’ αρχήν, είναι σπουδαίο να γνωρίζετε τις αιτίες που έχουν οι άνθρωποι για να προσκολλώνται σε εσφαλμένες ιδέες. Ας δούμε τα πράγματα κάτω από την επιφάνεια. Μήπως είναι απληροφόρητοι ή μόνον κατά μέρος πληροφορημένοι, ή κακώς πληροφορημένοι; Συχνά η θέσις τους βασίζεται αποκλειστικά στο συναίσθημα. Αν περιλαμβάνεται το συναίσθημα, η λογική μόνον δεν θα πείση. Στην αρχή της συζητήσεως προσπαθήστε ν’ ανακαλύψετε την πραγματική βάσι της πεποιθήσεώς των και προσαρμόστε τα λόγια σας αναλόγως. Η προτροπή της Αγίας Γραφής είναι: «Ο λόγος σας ας ήναι πάντοτε με χάριν, ηρτυμένος με άλας, για να εξεύρητε πώς πρέπει να αποκρίνησθε προς ένα έκαστον.»—Κολ. 4:6.

Η Λογική Είναι μια Βασική Απαίτησις

Αν οι πεποιθήσεις σας βασίζωνται μόνο στο συναίσθημα, θα έχετε λίγα να προσφέρετε για να τις υπερασπίσετε. Επιπλέον, δεν θα είναι στερεά ριζωμένες στη διάνοιά σας. Ο τρόπος σκέψεώς σας θα επηρεάζεται θέλοντας και μη από συναισθηματικές εκκλήσεις και από την τακτική που διεγείρει τον όχλο. Έτσι πρέπει να γνωρίζετε καλά το θέμα σας.

Πολλοί γνωρίζουν μόνο μια πλευρά, τη δική τους. Αυτό είναι το μόνο που τους ενδιαφέρει. Διαβάζουν τους συγγραφείς που συμφωνούν μαζί τους. Ακούουν ομιλητάς που επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις τους. Πιστεύουν ό,τι θέλουν να πιστεύουν, και δεν ακούουν τίποτε που θα μπορούσε να κλυδωνίση το διανοητικό τους σκάφος. Ο Χριστιανός απόστολος Παύλος είπε γι’ αυτούς. «Θέλουσιν επισωρεύσει εις εαυτούς διδασκάλους κατά τας ιδίας αυτών επιθυμίες, γαργαλιζόμενοι την ακοήν και από μεν της αληθείας θέλουσιν αποστρέψει την ακοήν αυτών.»—2 Τιμ. 4:3, 4.

Αλλ’ αν πρόκειται να είσθε πειστικός, μια σπουδαία απαίτησις για σας είναι να γνωρίζετε τα γεγονότα, τα υπέρ και τα κατά. Αν γνωρίζετε μόνο τα επιχειρήματα της περιπτώσεώς σας, είσθε τρωτός, ακόμη κι αν είσθε πεπεισμένος ότι είναι ορθή. Καταφθάνει η αντίθεσις και τη συντρίβει! Τότε συμβαίνει σε σας αυτό που είπε ο σοφός συγγραφεύς των Βιβλικών παροιμιών: «Ο πρωτολογών εν τη κρίσει αυτού φαίνεται δίκαιος· αλλ’ ο αντίδικος αυτού έρχεται και εξελέγχει αυτόν.»—Παροιμ. 18:17.

Αλλά τώρα, ας υποθέσωμε ότι δεν έχετε διαπράξει αυτό το σφάλμα. Είσθε έτοιμος. Έχετε ερευνήσει το ζήτημα. Γνωρίζετε την άποψί σας. Επίσης, γνωρίζετε την άλλη άποψι, και πώς να αναιρέσετε τα επιχειρήματα της. Ας υποθέσωμε ότι συζητάτε με τον αντίπαλό σας. Αρχίζετε με δύο από τα καλύτερα σημεία σας. Αυτός πλήττεται σκληρά, κοκκινίζει, αλλά αντεπιτίθεται μ’ ένα επιχείρημα. Τα λόγια μόλις βγαίνουν από το στόμα του πριν να τα καταρρίψετε και να εκφράσετε δύο ακόμη δυνατά σημεία. Θυμώνει. Κάμπτεται. Δεν μπορεί ν’ απαντήση. Γίνεται έξω φρενών και αρχίζει να ουρλιάζη. Κερδίσατε!

Όχι, χάσατε. Τον χάσατε. Προσπαθούσατε να τον κερδίσετε με το μέρος σας, αλλά τον απομακρύνατε και σκληρύνατε την καρδιά του εναντίον σας. Σε μια τέτοια θέσι, σκεφθήτε τη σοφία που βρίσκεται στη συντομία της Βιβλικής παροιμίας που λέγει: «Χαρά εις τον άνθρωπον δια την απόκρισιν του στόματος αυτού, και λόγος εν καιρώ, πόσον καλός είναι!»—Παροιμ. 15:23.

Είχατε τις ορθές απαντήσεις, αλλά τις σερβίρατε σ’ αυτόν μ’ ένα τρόπο που δεν μπορούσε να τις χωνέψη. Ήλθαν σαν επίθεσι, όχι ‘με χάριν’ εύγευστες και ‘ηρτυμένες με άλας,’ «μετά πραότητος και φόβου,» όπως συμβούλευσε ο Χριστιανός απόστολος Πέτρος, και όπως λέγει ένας άλλος Βιβλικός συγγραφεύς: «Η γλυκύτης των χειλέων προσθέτει μάθησιν.»—1 Πέτρ. 3:15· Παροιμ. 16:21.

Εφαρμόστε τον Χρυσούν Κανόνα!

«Πάντα όσα αν θέλητε να κάμνωσι εις εσάς οι άνθρωποι, ούτω και σεις κάμνετε εις αυτούς» είναι η συμβουλή που έδωσε ο πειστικός διδάσκαλος Ιησούς. (Ματθ. 7:12) Θα θέλατε να σας κατακρίνουν, να σας αποδείξουν ότι σφάλλετε, να σας αναγκάσουν ν’ αλλάξετε; Ακόμη και όταν βαθειά μέσα μας γνωρίζωμε ότι έχομε άδικο, είναι δύσκολο να το παραδεχθούμε όταν αυτός που μας αντιτίθεται είναι απότομος και δογματικός. Αντιδρούμε αμυντικά, δικαιολογούμε τον εαυτόν μας, προσπαθούμε να σώσωμε τα προσχήματα. Αλλά δεν είναι τόσο δύσκολο αν ο αντίπαλος μας μάς ακούη, κατανοή την άποψί μας, συμφωνή όπου μπορεί και δείχνη κάποια ευκαμψία στον τρόπο της σκέψεώς του.

Τι θα συμβή αν μας πη! «Μπορεί να έχω άδικο σ’ αυτό το σημείο. Εν τούτοις, νομίζω ότι τ’ άλλα που ανέφερα είναι αληθινά, αλλά θα μπορούσα να σφάλλω. Γιατί να μην ανασκοπήσωμε μια φορά ακόμη τα γεγονότα και να προσπαθήσωμε να πάρωμε την ορθή απάντησι; Είμαι βέβαιος ότι είσθε λογικός, κι ελπίζω ότι κι εγώ είμαι. Τώρα, και οι δύο συμφωνούμε σ’ αυτό το γεγονός. Πώς νομίζετε ότι συμφωνεί μ’ αυτό το άλλο σημείο;»

Συνεχίζει με ερωτήσεις που μας ελκύουν! Τώρα δεν αισθανόμεθα ότι μας προκαλεί ή ότι μας επιτίθεται. Ανοίγομε τη διάνοια μας, αρχίζομε να σκεπτώμεθα αντικειμενικά, και ζυγίζομε τα σημεία που προηγουμένως είχαμε παραβλέψει ή απορρίψει. Τελικά, μπορεί ακόμη να νομίζωμε ότι ανακαλύψαμε μόνοι μας τη νέα απάντησι, ή τουλάχιστον αισθανόμεθα ότι συμβάλαμε στην ανακάλυψί της. Στην πραγματικότητα, ο συνομιλητής μας μάς ωδήγησε σ’ αυτό, διακριτικά, ανώδυνα, ακριβώς επειδή απεδείχθη σαν τον ‘σοφό’ που αναφέρεται στις Παροιμίες 16:23: «Η καρδία του σοφού συνετίζει το στόμα αυτού, και εις τα χείλη αυτού προσθέτει μάθησιν.»

Πρέπει να φερώμεθα στους άλλους μ’ αυτό τον τρόπο, αν ελπίζωμε να τους πείσωμε ότι οι απόψεις τους είναι εσφαλμένες. Η παρουσίασίς μας θα πρέπει να κατευθύνεται από γνήσια αγάπη προς τον πλησίον τον οποίον προσπαθούμε να πείσωμε. Ακολουθείτε τη συμβουλή της από τριών χιλιάδων ετών παροιμίας που λέγει: «Η γλυκεία απόκρισις καταπραΰνει θυμόν αλλ’ ο λυπηρός λόγος διεγείρει οργήν.» (Παροιμ. 15:1) Αν το κάνετε όσο το δυνατόν πιο ανώδυνο γι’ αυτόν, θα πείσετε τον πλησίον σας να δεχθή την άποψί σας σχετικά με το ζήτημα που ενδιαφέρεσθε.

Εξουδετέρωσις Συναισθηματικών Εμποδίων

Μερικά άτομα, όταν συζητούν, εκουσίως «κλείνουν τα μάτια» σε γεγονότα που τους φαίνονται απαράδεκτα. Οι θρησκευτικοί ηγέτες της εποχής του Ιησού ενεργούσαν έτσι. Εγνώριζαν πολύ καλά τι είχαν πει οι Βιβλικές προφητείες ότι θ’ αποτελούσαν τα σημεία από τα οποία θα ανεγνωρίζετο ο Μεσσίας, αλλ’ αρνήθηκαν να δουν ότι ο Ιησούς εξεπλήρωσε όλ’ αυτά τα σημεία. Δεν μπορούσαν από ευαισθησία να δεχθούν τον Ιησού, επειδή, δεν τους προσέφερε την πολιτική ανεξαρτησία, τη δύναμι και τη δόξα που επιθυμούσαν διακαώς. Έτσι έκλεισαν τα μάτια τους, στα γεγονότα και τον απέρριψαν. Αλλά ενεργώντας έτσι, όπως παρετήρησε ο Ιησούς, εξεπληρώθη η προφητεία του Ησαΐα, που λέγει: «Διότι επαχύνθη η καρδία του λαού τούτου, και με τα ώτα βαρέως ήκουσαν και τους οφθαλμούς αυτών έκλεισαν, μήποτε ίδωσι με τους οφθαλμούς και ακούσωσι με τα ώτα και νοήσωσι με την καρδίαν.»—Ματθ. 13:14, 15.

Όταν υπάρχουν δυνατά συναισθηματικά εμπόδια, δεν μπορείτε να πείσετε ένα άτομο ν’ αλλάξη τη θέσι του, μέχρις ότου απομακρυνθούν αυτά τα εμπόδια. Ποιο είναι το συναίσθημα σε κάθε περίπτωσι που εμποδίζει την πειθώ; Μήπως είναι η υπερηφάνεια, η προκατάληψις, ο εγωισμός, η επιθυμία να είναι αποδεκτός από τους άλλους; Ή μήπως απορρίπτει την αλήθεια επειδή δεν είναι δημοφιλής ή θα τον στερούσε από σαρκικές απολαύσεις ή θα του έφερνε υποχρεώσεις; Για να διακρίνετε την αιτία, αφήστε τον να μιλήση.

Τα παραδείγματα είναι ένα σπουδαίο βοήθημα στην πειθώ. Καθώς δραματοποιούν ένα σημείο μας κάνουν να βλέπωμε και να αισθανώμεθα. Μας διεγείρουν συναισθηματικά.

Μερικά Αξιοσημείωτα Παραδείγματα

Από ευαισθησία δυσανασχετούμε εναντίον κάποιου που μας λέγει ότι έχομε άδικο, και αν εμείς έχωμε εξουσία επάνω του, βαδίζει σε επικίνδυνο έδαφος αν προσπαθή να μας διορθώση. Αυτή ήταν η θέσις στην οποία βρέθηκε ο προφήτης Νάθαν όταν έπρεπε να πη στον Βασιλέα Δαβίδ ότι είχε αμαρτήσει όταν πήρε τη γυναίκα ενός άλλου ανδρός. Έτσι, χρησιμοποίησε ένα παράδειγμα. Ένας πλούσιος είχε πολλά πρόβατα. Ένας φτωχός είχε μόνον ένα. Αλλ’ όταν ο πλούσιος χρειάσθηκε να σφάξη ένα αρνί για ένα συμπόσιο, δεν χρησιμοποίησε ένα από τα πολλά που είχε, άλλα πήρε το αρνί του φτωχού.

Τα συναισθήματα του Βασιλέως Δαβίδ εξηγέρθησαν! «Εξήφθη η οργή [του] κατά του ανθρώπου σφόδρα,» μας λέγει η αφήγησις, «και είπε προς τον Νάθαν, Ζη ο Ιεχωβά, άξιος θανάτου είναι ο άνθρωπος, όστις έπραξε τούτο.» Ο Νάθαν απήντησε: «Συ είσαι ο άνθρωπος.» Υπήρχαν πολλές γυναίκες διαθέσιμες για τον Βασιλέα, αλλ’ αυτός πήρε την Βήθσαβεέ, τη μοναδική που είχε ο Ουρίας. Ο Δαβίδ, συντετριμμένος, ωμολόγησε: «Ημάρτησα εις τον Ιεχωβά.» (2 Σαμ. 12:1-14, ΜΝΚ) Μ’ ένα παράδειγμα ο Νάθαν ήγειρε τα συναισθήματα του Δαβίδ και τον ανάγκασε να καταδικάση τον εαυτό του!

Στη Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνιας, μια γυναίκα, ειδικευμένη στα ζητήματα περιβάλλοντος, ωργίσθηκε κατά της Εταιρίας Πετρελαίου πριν από λίγα χρόνια, όταν μεγάλη ποσότης πετρελαίου μόλυνε τον ωκεανό, αλλ’ όταν η πόλις πρότεινε μια διάταξι που απαιτούσε να εγκαταστήσουν χημικά αποχωρητήρια στα σκάφη αναψυχής αυτή και άλλοι πλοιοκτήται διαμαρτυρήθηκαν έντονα: «Τόσο λίγο που ρίχνομε στη θάλασσα δεν έχει σημασία!» Αργότερα περπατούσε στο πεζοδρόμιο μ’ ένα φίλο και είδε ένα περιτύλιγμα τσίχλας στο έδαφος. Το μάζεψε, κάνοντας πικρά σχόλια εναντίον της ρίψεως απορριμμάτων. «Έ, καλά,» απάντησε ο φίλος της, «είναι τόσο μικρό που δεν έχει σημασία.» Μετά από μια αυστηρή επίπληξι γι’ αυτή την αδιάφορη στάσι ο φίλος απολογήθηκε: «Επανέλαβα ακριβώς τα λόγια που είχες πει για τη μόλυνσι του ωκεανού από τις αποχετεύσεις σας.» Τα συναισθήματα της εναντίον των απορριμμάτων χρησιμοποιήθηκαν εναντίον της.

Τα δύο προηγούμενα παραδείγματα περιλαμβάνουν την εξωτερίκευσι των υποκειμενικών συναισθημάτων ενός ατόμου για να το κάμουν να δη τον εαυτό του αντικειμενικά, όπως θα έβλεπε ένα άλλο άτομο. Αλλά πιο συχνά η πειθώ περιλαμβάνει την υποχώρησι του συναισθήματος που παρεμβαίνει δημιουργώντας ένα άλλο συναίσθημα, για ν’ αντικαταστήση τα εσφαλμένα συναισθήματα. Μια πραγματική περίπτωσις που περιλαμβάνει ένα επιστήμονα, το δείχνει αυτό.

Οι επιστήμονες, που συχνά θεωρούνται πρότυπα λογικής και αντικειμενικότατος, εγκαταλείπουν τη λογική όπως όλοι εμείς όταν παρεμβαίνη το συναίσθημα. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς πιστεύουν στην εξέλιξι, μολονότι στερείται πραγματικής αποδείξεως. Η θεωρία δεν μπορεί ν’ αποδείξη την αυτόματη προέλευσι της ζωής που χρειάζεται, τις καλές μεταλλαγές που χρειάζεται, το υπόμνημα των απολιθωμάτων που χρειάζεται και όλη την επιπρόσθετη απόδειξι που χρειάζεται τόσο απελπιστικά. Γιατί, λοιπόν, την πιστεύουν; Για να συμφωνήσουν με τους συναδέλφους επιστήμονες; Για να φανούν σοφοί; Για να καταρρίψουν την Αγία Γραφή; Για ν’ αποφύγουν την υποχρέωσι προς τον Δημιουργό τους; Για να ικανοποιήσουν το ‘εγώ’ τους;

Οτιδήποτε κι αν συμβαίνη, μπορεί να δημιουργηθή ένα διαφορετικό συναίσθημα για να το αντικαταστήση; Ο επιστήμων σ’ αυτή την περίπτωσι ήταν στο διαστημικό πρόγραμμα, ειδικευμένος στην αστρονομία και τρόμαξε συγκρίνοντας το αχανές του σύμπαντος με τη δική του μηδαμινότητα. Πώς θα μπορούσε η ζωή να έχη κάποιο νόημα; Είναι ανθρώπινη ανάγκη να νοιώθη κανείς ότι η ζωή έχει νόημα και σκοπό. Όταν εξήγησαν σ’ αυτόν τον επιστήμονα τον σκοπό του Ιεχωβά που δημιούργησε τον άνθρωπο και τον έθεσε στη γη ως φύλακα, η ανάγκη του για το νόημα της ζωής ικανοποιήθηκε. Αυτό το ικανοποιητικό αίσθημα αντικατέστησε τελείως την προηγούμενη συναισθηματική βάσι για την πίστι του στην εξέλιξι.

Αυτός που Τρώει Γλυκά και οι Καπνιστές

Τι θα πούμε για το ερώτημα που αναφέρθηκε στην αρχή; Μπορεί το παιδί που θέλει περισσότερο γλυκό να πεισθή να περιορισθή σ’ αυτό που έχει; Πηγαίνει στο τσίρκο και γοητεύεται από τον ακροβάτη εκεί ψηλά που κρέμεται με το κεφάλι κάτω, μ’ ένα λουρί στα δόντια του. Το άλλο άκρο είναι γαντζωμένο στα δόντια μιας γυναίκας καθώς αυτή περιστρέφεται σαν τροχός, ενώ πολύχρωμοι προβολείς τους φωτίζουν σ’ όλο το διάστημα. Το αγόρι με δυσκολία μπορεί να συγκρατηθή! Θα γίνη ακροβάτης!

«Χρειάζονται πολύ καλά δόντια.» Ο πατέρας του κουνάει το κεφάλι του με αμφιβολία.

«Τα δικά μου είναι γερά!» Τα μάτια του αγοριού λάμπουν.

Ο πατέρας σκέπτεται λίγο. «Το γάλα φτιάχνει δόντια που μπορούν να σφίξουν όπως τα δόντια ενός μπουλντόγκ! Φαντάζομαι ότι αυτός ο άνδρας και η γυναίκα έπιναν πολύ γάλα όταν ήσαν μικροί! Έπειτα κυττάζει το αγόρι: «Δεν ξέρω εσένα σου αρέσουν τα γλυκά δεν πίνεις πάρα πολύ γάλα.»

Τίποτε περισσότερο δεν είπαν, αλλ’ από τότε το αγόρι έπινε πολύ γάλα και σπάνια ζητούσε γλυκά.

Και τι θα λεχθή για τους καπνιστάς; Μπορούν να πεισθούν να σταματήσουν; Μερικοί μπορούν μερικοί όχι. Μερικοί προτιμούν την υγεία και σταματούν. Εκατομμύρια προτιμούν τον καπνό και κατευθύνονται προς τον καρκίνο του πνεύμονος ή την καρδιακή προσβολή. Αλλά υπάρχουν κι άλλες αιτίες για να σταματήση κανείς. Ένας νέος θέλει να γίνη πρωταθλητής στον δρόμο του ενός μιλίου στο σχολείο, πιο πολύ απ’ όσο θέλει να καπνίζη. Ένας πενηντάχρονος συναρπάζεται από το παιγνίδι του «τζόγκινγκ,» το θέλει περισσότερο από το κάπνισμα. Ένας άλλος θέλει να εκτιμάται από τους μη καπνιστάς συγγενείς και φίλους. Ένας άλλος ανταποκρίνεται στην πρόκλησι: Μπορεί να παύση; Θ’ αποδείξη ότι μπορεί!

Αλλά δεκάδες χιλιάδων άλλοι είχαν ένα ανώτερο κίνητρο για να σταματήσουν το κάπνισμα. Περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, επιθυμούν να ευχαριστούν τον Θεό τους, να είναι ‘δούλοι του Θεού’ και όχι τοξικομανείς υποδουλωμένοι στον καπνό. (Ρωμ. 6:16, 22) Γι’ αυτούς είναι πραγματικά ένας πιο πειστικός λόγος για να σταματήσουν το κάπνισμα, παρ’ όλα τα επιχειρήματα για τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία από τον καπνό.

[Εικόνα στη σελίδα 9]

ΠΕΙΘΩ

ΔΙΑΝΟΙΑ

ΚΑΡΔΙΑ