Να Προσέχετε την Αυτοδικαίωση!

ΤΟΝ πρώτο αιώνα, οι Φαρισαίοι απολάμβαναν την καλή φήμη ότι ήταν δίκαιοι λάτρεις του Θεού. Ήταν ένθερμοι σπουδαστές των Γραφών και προσεύχονταν συχνά. Μερικοί τους θεωρούσαν ήπιους και λογικούς. Ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος έγραψε: «Οι Φαρισαίοι δείχνουν στοργή μεταξύ τους και καλλιεργούν αρμονικές σχέσεις με την κοινότητα». Δεν προξενεί έκπληξη το ότι πιθανώς ήταν τα πιο ευυπόληπτα και αξιοσέβαστα άτομα στην Ιουδαϊκή κοινότητα εκείνη την εποχή!

Ωστόσο, σήμερα η λέξη «Φαρισαϊκός» και οι συναφείς όροι έχουν υποτιμητική σημασία, συνώνυμη με την ψευδευλάβεια, την αυτοδικαίωση, την ευσεβοφάνεια, την υπερευλάβεια και την επιφανειακή λατρεία. Γιατί έχασαν οι Φαρισαίοι το καλό τους όνομα;

Αυτό συνέβη επειδή, ανόμοια με τους περισσότερους Ιουδαίους, ο Ιησούς Χριστός δεν παροδηγήθηκε από την εξωτερική εμφάνιση των Φαρισαίων. Τους παρέβαλε με «ασβεστωμένους τάφους, οι οποίοι εξωτερικά βέβαια φαίνονται όμορφοι αλλά μέσα είναι γεμάτοι κόκαλα νεκρών και κάθε είδους ακαθαρσία».—Ματθαίος 23:27.

Πράγματι, έκαναν μεγάλες προσευχές ενώ στέκονταν σε δημόσια μέρη, αλλά αυτό γινόταν μόνο και μόνο για να τους δουν οι άλλοι, όπως είπε ο Ιησούς. Η λατρεία τους ήταν απλώς προσποίηση. Τους άρεσαν οι εξέχουσες θέσεις στα δείπνα και τα μπροστινά καθίσματα στις συναγωγές. Ενώ όλοι οι Ιουδαίοι ήταν υποχρεωμένοι να βάζουν κρόσσια στα ενδύματά τους, οι Φαρισαίοι προσπαθούσαν να εντυπωσιάσουν τους ανθρώπους βάζοντας υπερβολικά μακριά κρόσσια. Με υπερηφάνεια επιδείκνυαν τις μεγεθυσμένες θήκες που περιείχαν περικοπές από τις γραφές, τις οποίες φορούσαν ως φυλαχτά. (Ματθαίος 6:5· 23:5-8) Η υποκρισία τους, η απληστία τους και η αλαζονεία τους τελικά τους επέφεραν καταισχύνη.

Ο Ιησούς είπε ότι ο Θεός είχε απορρίψει τους Φαρισαίους: «Υποκριτές, σωστά προφήτεψε ο Ησαΐας για εσάς, όταν είπε: ‘Αυτός ο λαός με τιμάει με τα χείλη, όμως η καρδιά τους είναι πολύ απομακρυσμένη από εμένα. Μάταια εξακολουθούν να με λατρεύουν, επειδή διδάσκουν εντολές ανθρώπων ως δόγματα’». (Ματθαίος 15:7-9) Η δικαιοσύνη τους στην πραγματικότητα ήταν αυτοδικαίωση. Εύλογα, ο Ιησούς προειδοποίησε τους μαθητές του: «Να προσέχετε από το προζύμι των Φαρισαίων». (Λουκάς 12:1) Σήμερα, και εμείς επίσης πρέπει να ‘προσέχουμε’ την αυτοδικαίωση, δηλαδή να φυλαγόμαστε ώστε να μη γίνουμε θρησκευτικοί υποκριτές.

Καθώς το κάνουμε αυτό, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι κάποιο άτομο δεν γίνεται ξαφνικά αυτοδικαιούμενο. Αντίθετα, αυτή η τάση αναπτύσσεται προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου. Ακόμη και ασυναίσθητα μπορεί κάποιο άτομο να αποκτήσει τα ανεπιθύμητα γνωρίσματα των Φαρισαίων.

Στάση Ανωτερότητας

Ποια είναι μερικά γνωρίσματα τα οποία πρέπει να ‘προσέχουμε’; Τα αυτοδικαιούμενα άτομα συνήθως «μιλούν, στέκονται και φαίνονται σαν να μην έχουν κάνει ποτέ λάθος», εξηγεί η Εγκυκλοπαίδεια της Θρησκείας και της Ηθικής (Encyclopædia of Religion and Ethics). Τα αυτοδικαιούμενα άτομα, επίσης, κομπάζουν και προβάλλουν τον εαυτό τους, πράγμα που αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα στην περίπτωση των Φαρισαίων.

Ο Ιησούς περιέγραψε αυτή τη Φαρισαϊκή στάση με μια παραβολή: «Δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο ναό να προσευχηθούν, ο ένας Φαρισαίος και ο άλλος εισπράκτορας φόρων. Ο Φαρισαίος στάθηκε και άρχισε να προσεύχεται από μέσα του τα εξής: ‘Θεέ μου, σε ευχαριστώ που δεν είμαι όπως οι υπόλοιποι άνθρωποι, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί ή ακόμη και όπως αυτός ο εισπράκτορας φόρων. Νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, δίνω το δέκατο από όλα όσα αποκτώ’». Σε αντίθεση, ο εισπράκτορας φόρων παραδέχτηκε ταπεινά τα λάθη του και αποδείχτηκε πιο δίκαιος από τον καυχησιάρη Φαρισαίο. Ο Ιησούς απηύθυνε αυτή την παραβολή σε εκείνους «που είχαν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους ότι ήταν δίκαιοι και οι οποίοι θεωρούσαν τους υπόλοιπους σαν τίποτα».—Λουκάς 18:9-14.

Ως ατελείς άνθρωποι μπορεί κατά καιρούς να νομίζουμε ότι είμαστε καλύτεροι από άλλους λόγω των φυσικών μας ικανοτήτων ή των πλεονεκτημάτων μας. Οι Χριστιανοί, όμως, θα πρέπει να απομακρύνουν γρήγορα τέτοιες σκέψεις. Ίσως να έχετε πολυετή πείρα στο Χριστιανικό τρόπο ζωής. Μπορεί να είστε επιδέξιος δάσκαλος της Αγίας Γραφής. Ή ίσως ομολογείτε ότι έχετε χριστεί για να συμβασιλέψετε με τον Χριστό στον ουρανό. Μερικοί στην εκκλησία απολαμβάνουν ειδικά προνόμια ως ολοχρόνιοι διάκονοι, πρεσβύτεροι ή διακονικοί υπηρέτες. Ρωτήστε τον εαυτό σας: ‘Πώς θα ένιωθε ο Ιεχωβά αν χρησιμοποιούσα αυτό που εκείνος μου έδωσε ως βάση για να αισθάνομαι ανώτερος από τους άλλους;’ Ασφαλώς αυτό θα τον δυσαρεστούσε.—Φιλιππησίους 2:3, 4.

Όταν κάποιος Χριστιανός εκδηλώνει πνεύμα ανωτερότητας λόγω των θεόδοτων ικανοτήτων, των προνομίων ή της εξουσίας που έχει, στην πραγματικότητα κλέβει από τον Θεό τη δόξα και την τιμή που μόνο Εκείνος αξίζει. Η Αγία Γραφή νουθετεί ξεκάθαρα το Χριστιανό «να μη σκέφτεται για τον εαυτό του κάτι παραπάνω από όσο είναι απαραίτητο να σκέφτεται». Μας προτρέπει: «Να έχετε για τους άλλους το ίδιο φρόνημα όπως και για τον εαυτό σας· να μην είστε υψηλόφρονες, αλλά να οδηγείστε μαζί με τα ταπεινά πράγματα. Να μη γίνεστε φρόνιμοι κατά τη δική σας άποψη».—Ρωμαίους 12:3, 16.

«Σταματήστε να Κρίνετε»

Σύμφωνα με μια Βιβλική εγκυκλοπαίδεια, το αυτοδικαιούμενο άτομο «πιστεύει είτε ότι είναι ηθικά ακέραιο είτε ότι έχει δίκαιη υπόσταση ενώπιον του Θεού επειδή προσκολλάται στο γράμμα των νομικών απαιτήσεων, ενώ αδιαφορεί για το πνεύμα τους». Κάποιο άλλο σύγγραμμα περιγράφει τα αυτοδικαιούμενα άτομα ως «υπερβολικά θρησκευόμενα άτομα τα οποία αφιερώνουν όλο τους το χρόνο ψάχνοντας να βρουν πονηρία στους άλλους».

Οι Φαρισαίοι ήταν ένοχοι σε σχέση με αυτό. Τελικά, οι ανθρωποποίητοι κανόνες τους φαίνονταν σπουδαιότεροι από τους νόμους και τις αρχές του Θεού. (Ματθαίος 23:23· Λουκάς 11:41-44) Οι ίδιοι αυτοδιορίστηκαν κριτές και έτειναν να καταδικάζουν οποιονδήποτε δεν ανταποκρινόταν στους αυτοδικαιούμενους κανόνες τους. Η στάση ανωτερότητας και η υπερβολική αυτοεκτίμησή τους δημιούργησαν την ανάγκη να ελέγχουν άλλους ανθρώπους. Το γεγονός ότι δεν μπόρεσαν να ελέγξουν τον Ιησού τούς εξόργισε, και γι’ αυτό σχεδίασαν το θάνατό του.—Ιωάννης 11:47-53.

Πόσο δυσάρεστο είναι να βρίσκεστε κοντά σε κάποιον που αυτοδιορίζεται κριτής, και ο οποίος ψάχνει συνέχεια για λάθη, εξετάζοντας εξονυχιστικά και αστυνομεύοντας τον καθένα που τον περιβάλλει. Πράγματι, κανένας στην εκκλησία δεν έχει την εξουσία να επιβάλλει στους άλλους τις απόψεις του και τους κανόνες που ο ίδιος φτιάχνει. (Ρωμαίους 14:10-13) Οι ισορροπημένοι Χριστιανοί αντιλαμβάνονται ότι πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής ανήκουν στη σφαίρα των προσωπικών αποφάσεων. Ιδιαίτερα εκείνοι που έχουν την τάση να είναι τελειομανείς και απαιτητικοί πρέπει να αποφεύγουν να κρίνουν τους άλλους.

Πράγματι, η Χριστιανική εκκλησία είναι εξουσιοδοτημένη να θέτει κατευθυντήριες γραμμές οι οποίες συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία της επίγειας οργάνωσης του Ιεχωβά. (Εβραίους 13:17) Αλλά μερικοί έχουν διαστρεβλώσει αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές ή έχουν προσθέσει τους δικούς τους κανόνες. Σε κάποιο μέρος, όλοι οι σπουδαστές στη Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας έπρεπε να φοράνε κοστούμι και να κουμπώνουν το σακάκι τους όταν εκφωνούσαν ομιλία. Αν κάποιος σπουδαστής δεν το έκανε αυτό, έχανε τα προσόντα για να κάνει ομιλίες στο μέλλον. Αντί να θέτουμε τέτοιους άκαμπτους κανόνες, δεν θα ήταν πιο λογικό και σε αρμονία με το πνεύμα του Λόγου του Θεού να παρέχουμε καλοσυνάτη, προσωπική καθοδήγηση ανάλογα με τις ανάγκες;—Ιακώβου 3:17.

Η αυτοδικαίωση μπορεί να προάγει επίσης την άποψη ότι, αν ένας Χριστιανός περνάει πολλές προσωπικές δυσκολίες, τότε αυτό σημαίνει πως είναι ελλιπής από πνευματική άποψη. Αυτό ακριβώς νόμιζαν για τον πιστό Ιώβ οι αυτοδικαιούμενοι Ελιφάς, Βιλδάδ και Σωφάρ. Δεν είχαν πλήρη εικόνα της κατάστασης, και έτσι ήταν αλαζονικό το ότι κατηγόρησαν τον Ιώβ για αδικοπραγία. Ο Ιεχωβά τούς διαπαιδαγώγησε επειδή είχαν διαστρεβλωμένη άποψη για τις δοκιμασίες του Ιώβ.—Βλέπε Ιώβ, κεφάλαια 4, 5, 8, 11, 18, 20.

Παροδηγημένος Ζήλος

Η αυτοδικαίωση και ο ζήλος συνήθως είναι αλληλένδετα. Ο απόστολος Παύλος είπε για τους θρησκευόμενους Ιουδαίους ότι είχαν «ζήλο για τον Θεό· αλλά όχι σύμφωνα με ακριβή γνώση· διότι, επειδή δεν γνωρίζουν τη δικαιοσύνη του Θεού, αλλά ζητούν να εδραιώσουν τη δική τους, δεν υποτάχτηκαν στη δικαιοσύνη του Θεού». (Ρωμαίους 10:2, 3) Ως Φαρισαίος, ο ίδιος ο Παύλος είχε φανεί υπερβολικά ζηλωτής, μολονότι ο ζήλος του ήταν παροδηγημένος και δεν βασιζόταν στη δικαιοσύνη του Ιεχωβά.—Γαλάτες 1:13, 14· Φιλιππησίους 3:6.

Κατάλληλα, η Αγία Γραφή νουθετεί: «Μη γίνου δίκαιος παραπολύ, και μη φρόνει σεαυτόν υπέρμετρα σοφόν· δια τι να αφανισθής;» (Εκκλησιαστής 7:16) Στην εκκλησία, ένας Χριστιανός μπορεί να ξεκινήσει κάνοντας ευσυνείδητες προσπάθειες, αλλά η ευσυνειδησία και ο ζήλος του μπορούν να παραφθαρούν και να γίνουν αυτοδικαίωση. Όταν οδηγείται από την ανθρώπινη σοφία και όχι από τη δικαιοσύνη του Ιεχωβά, ο θρησκευτικός ζήλος μπορεί να πληγώσει τους άλλους. Πώς;

Για παράδειγμα, οι γονείς μπορεί να απασχολούνται υπερβολικά με τη φροντίδα των πνευματικών αναγκών των άλλων, και στην πορεία ίσως να αμελούν τις ανάγκες της δικής τους οικογένειας. Ή, οι γονείς μπορεί να είναι υπερβολικά ζηλωτές και να απαιτούν από τα παιδιά τους περισσότερα από όσα μπορούν πιθανώς να κάνουν. (Εφεσίους 6:4· Κολοσσαείς 3:21) Μερικά παιδιά, ανήμπορα να ανταποκριθούν σε τέτοιες παράλογες απαιτήσεις, αντιδρούν διάγοντας διπλή ζωή. Ο λογικός γονέας θα λάβει υπόψη του τους περιορισμούς της οικογένειάς του και θα κάνει τις κατάλληλες προσαρμογές.—Παράβαλε Γένεσις 33:12-14.

Ο υπερβολικός ζήλος μπορεί επίσης να μας στερήσει τη διακριτικότητα, την κατανόηση και την τρυφερότητα, ιδιότητες που είναι ζωτικές στις σχέσεις μας με τους άλλους. Μπορεί κάποιο άτομο να εργάζεται πολύ σκληρά για να προαγάγει τα συμφέροντα της Βασιλείας. Ωστόσο, ο υπερβολικός ζήλος του μπορεί παράλληλα να πληγώσει άλλους. Ο Παύλος είπε: «Αν έχω το χάρισμα της προφητείας και γνωρίζω όλα τα ιερά μυστικά και όλη τη γνώση, και αν έχω όλη την πίστη ώστε να μετατοπίζω βουνά, αλλά δεν έχω αγάπη, δεν είμαι τίποτα. Και αν δώσω όλα τα υπάρχοντά μου για να θρέψω άλλους και αν παραδώσω το σώμα μου, ώστε να καυχηθώ, αλλά δεν έχω αγάπη, δεν ωφελούμαι καθόλου».—1 Κορινθίους 13:2, 3.

Ο Θεός Ευνοεί τους Ταπεινούς

Ως Χριστιανοί, χρειάζεται να εντοπίσουμε την απειλή της αυτοδικαίωσης προτού εκδηλωθεί. Πρέπει να αποφεύγουμε να έχουμε στάση ανωτερότητας, τη συνήθεια να κρίνουμε τους άλλους και τυφλό ζήλο που βασίζεται στην ανθρώπινη σοφία.

Καθώς ‘προσέχουμε’ τις Φαρισαϊκές τάσεις, αντί να κρίνουμε τους άλλους ως αυτοδικαιούμενα άτομα, θα ήταν καλύτερο να συγκεντρώνουμε την προσοχή μας στις δικές μας τάσεις και διαθέσεις. Είναι αλήθεια ότι ο Ιησούς έκρινε τους Φαρισαίους και τους καταδίκασε ως «γεννήματα οχιάς» που άξιζαν αιώνια καταστροφή. Αλλά ο Ιησούς μπορούσε να διαβάσει την καρδιά των ανθρώπων. Εμείς δεν μπορούμε.—Ματθαίος 23:33.

Ας επιζητούμε τη δικαιοσύνη του Θεού και όχι τη δική μας. (Ματθαίος 6:33) Μόνο τότε μπορούμε να έχουμε την εύνοια του Ιεχωβά, επειδή η Αγία Γραφή μάς νουθετεί όλους: «Περιζωστείτε με ταπεινοφροσύνη ο ένας προς τον άλλον, επειδή ο Θεός εναντιώνεται στους υπερηφάνους, αλλά δίνει παρ’ αξία καλοσύνη στους ταπεινούς».—1 Πέτρου 5:5.