Τρελό Άλογο​—Ένα Βουνό Μετατρέπεται σε Μνημείο

ΤΙ ΕΙΝΑΙ αυτό που θα έκανε έναν ταλαντούχο νεαρό αυτοδίδακτο γλύπτη πολωνοαμερικανικής καταγωγής να αναλάβει να μετατρέψει ένα βουνό έτσι ώστε να πάρει την υποτιθέμενη μορφή ενός σεβαστού Ινδιάνου πολεμιστή; Δεν ήταν μια βιαστική απόφαση, διότι ο Κόρτσακ Ζολκόβσκι​—αυτό ήταν το όνομα του γλύπτη—​χρειάστηκε εφτά χρόνια για να την πάρει.

Το 1939, ο Κόρτσακ έλαβε μια επιστολή από κάποιον ηλικιωμένο Ινδιάνο αρχηγό της φυλής Λακότα, τον Χένρι Όρθια Αρκούδα, ο οποίος ζούσε στον Καταυλισμό των Ινδιάνων στο Πάιν Ριτζ της Νότιας Ντακότα. Ο αρχηγός τον κάλεσε να φτιάξει ένα μνημείο στην περιοχή Μπλακ Χιλς της Νότιας Ντακότα προς τιμήν κάποιου θρυλικού αρχηγού των Ινδιάνων. Οι Ινδιάνοι Λακότα θεωρούν αυτή την περιοχή ιερή γη των Ινδιάνων, και δεν τους άρεσε όταν ο γλύπτης Γκάτσον Μπόργκλαμ ολοκλήρωσε το τεράστιο γλυπτό του με τους τέσσερις προέδρους των ΗΠΑ στο όρος Ράσμορ, καταμεσής της πολυσέβαστης για αυτούς περιοχής Μπλακ Χιλς. Ο Αρχηγός Όρθια Αρκούδα έγραψε στον Κόρτσακ: «Οι συναρχηγοί μου και εγώ θα θέλαμε να ξέρει ο λευκός άνθρωπος ότι και ο ερυθρός άνθρωπος έχει μεγάλους ήρωες».

Γιατί το Τρελό Άλογο;

Γιατί διάλεξαν το Τρελό Άλογο;a Ο Ρομπ Ντεγουόλ εξηγεί: «Οι Ινδιάνοι ήταν εκείνοι που επέλεξαν το Τρελό Άλογο για το μνημείο. Βασικά, το Τρελό Άλογο ήταν το καταλληλότερο σύμβολο του Ινδιάνου​—ένας εξαιρετικά γενναίος πολεμιστής και άριστος οργανωτής στις μάχες, ο πρώτος, από ό,τι γνωρίζουμε, Ινδιάνος που χρησιμοποίησε τη μέθοδο του “δολώματος” στον πόλεμο. . . . Ποτέ δεν υπέγραψε συνθήκη και ποτέ δεν έμεινε σε καταυλισμό».

Τι ενέπνευσε τον Κόρτσακ για το σχέδιό του; Άκουσε μια ιστορία για την απάντηση που έδωσε το Τρελό Άλογο σε έναν λευκό έμπορο που τον χλεύασε επειδή αρνήθηκε να πάει να μείνει στον καταυλισμό ενώ οι περισσότεροι Λακότα είχαν πάει ήδη. Ο έμπορος ρώτησε: «Πού είναι τώρα η γη σου;» Το Τρελό Άλογο «κοίταξε τον ορίζοντα, άπλωσε το χέρι του πάνω από το κεφάλι του αλόγου και είπε με περηφάνια: “Η γη μου είναι εκεί που κείτονται θαμμένοι οι νεκροί μου”».

Η Τοποθεσία του Μνημείου

Πρώτα πρώτα, έπρεπε να επιλεχθεί το βουνό που θα μετατρεπόταν στο μεγαλύτερο, όπως σχεδίαζαν, γλυπτό του κόσμου, ξεπερνώντας ακόμη και αυτό του γειτονικού όρους Ράσμορ. Το 1947, ο Κόρτσακ και ο Αρχηγός Όρθια Αρκούδα κατέληξαν σε ένα βουνό που θα εξυπηρετούσε το σκοπό τους. Ήταν μια κορυφή ύψους 200 μέτρων ενός βουνού το οποίο ορθωνόταν 2.050 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Ο Κόρτσακ το αποκάλεσε Βουνό των Καταιγιδοφόρων Σύννεφων, επειδή οι σχηματισμοί των σύννεφων πάνω από αυτό ήταν μερικές φορές ασυνήθιστοι. Πώς θα έπαιρναν την άδεια να μετατρέψουν αυτό το βουνό σε γιγάντιο μνημείο αφιερωμένο σε έναν Ινδιάνο;

Ο Ντεγουόλ εξηγεί στο βιβλίο του Κόρτσακ​—Ο Αφηγητής που Λαξεύει την Πέτρα (Korczak—Storyteller in Stone): «Οποιοσδήποτε μπορούσε να υποβάλει αίτηση για την απόκτηση μεταλλωρυχείου στην περιοχή Μπλακ Χιλς και, στην πραγματικότητα, να “έχει στην ιδιοκτησία του” την εν λόγω γη, αρκεί να έκανε εκεί φορολογήσιμη εργασία που θα απέδιδε 100 δολάρια ετησίως. Ο Κόρτσακ θεωρούσε ειρωνεία το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν ενδιαφερόταν για το αν το βουνό θα έπαιρνε τελικά τη μορφή ενός Ινδιάνου πάνω σε άλογο, αρκεί να έκανε αυτός την απαιτούμενη φορολογήσιμη εργασία κάθε χρόνο».

Πόσο Βουνό Έπρεπε να Σκαφτεί;

Ο Κόρτσακ, με τα περιορισμένα μέσα του, έπρεπε να ολοκληρώσει ένα μνημειώδες έργο, και αρχικά εργαζόταν μόνος του. Η πρώτη ανατίναξη με δυναμίτη, στις 3 Ιουνίου 1948, απομάκρυνε μόνο δέκα τόνους βράχων. Από εκείνη την αρχή ως το 1994, υπολογίζεται ότι ανατινάχτηκαν από το βουνό 8,4 εκατομμύρια τόνοι βράχων. Αρκετές εκατοντάδες Ινδιάνοι είδαν με τα μάτια τους την πρώτη ανατίναξη​—ανάμεσά τους και οι πέντε από τους εννιά επιζώντες της περίφημης Μάχης του Λιτλ Μπίγκχορν (25 Ιουνίου 1876) οι οποίοι ήταν ακόμη εν ζωή.b

Ο Κόρτσακ ήταν άνθρωπος αποφασιστικός και αφοσιωμένος. Χρησιμοποιώντας ντόπια ξυλεία την οποία είχε υλοτομήσει ο ίδιος, κατασκεύασε μια σκάλα με 741 σκαλοπάτια που έφτανε στην κορυφή του βουνού, εκεί όπου σχεδίαζε να κάνει ανατινάξεις για να λαξεύσει το κεφάλι του αλόγου. Χρειαζόταν ενέργεια για το τρυπάνι, την οποία αντλούσε από έναν παλιό πετρελαιοκίνητο αεροσυμπιεστήρα. Ο Κόρτσακ χρειάστηκε να απλώσει από τη μια άκρη του βουνού ως την άλλη σωλήνες μήκους 620 μέτρων και πάχους 8 εκατοστών, οι οποίοι έφταναν στο σημείο όπου έσκαβε. Όποτε σταματούσε ο αεροσυμπιεστήρας απροειδοποίητα, έπρεπε να κατεβαίνει και τα 741 σκαλοπάτια εκείνης της σκάλας για να τον θέτει πάλι σε κίνηση. Κάποια μέρα σημείωσε ρεκόρ όταν ανέβηκε και κατέβηκε εννιά φορές! Δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να πληρώνει κάποιον για να προσέχει τη μηχανή. Είναι ολοφάνερο ότι διέθετε μεγάλη αντοχή και αποφασιστικότητα.

Το 1951, χρησιμοποιώντας 660 λίτρα λευκής μπογιάς, σχημάτισε το περίγραμμα του μελλοντικού γλυπτού πάνω στη βουνοπλαγιά. Με αυτόν τον τρόπο, ήταν ευκολότερο για τους επισκέπτες να οραματιστούν το τελικό αποτέλεσμα.

Τραγωδία και Κρίσιμη Καμπή

Τη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Κόρτσακ επικέντρωσε τις προσπάθειές του στο θρυμματισμό αρκετής ποσότητας βράχων ώστε να αρχίσει να διαμορφώνει το κεφάλι του αλόγου. Στο μεταξύ, είχε ήδη υποστεί δύο καρδιακές προσβολές (1968 και 1970). Το καλοκαίρι του 1982, υποβλήθηκε σε επιτυχή εγχείρηση τετραπλού μπάι-πας. Στη συνέχεια συνέβη η τραγωδία​—ο Κόρτσακ πέθανε ξαφνικά τον Οκτώβριο του ίδιου έτους σε ηλικία 74 ετών. Τι θα γινόταν τώρα με το τεράστιο έργο του, το Τρελό Άλογο; Θα τερματιζόταν όπως και η ζωή του γλύπτη;

Ο Κόρτσακ δεν ανέμενε ποτέ ότι θα ολοκλήρωνε το έργο του ο ίδιος. Ήξερε ότι μία ολόκληρη ζωή δεν έφτανε για να το τελειώσει, και γι’ αυτό είχε κάνει λεπτομερή σχέδια για την εργασία. Η σύζυγός του, η Ρουθ, και τα δέκα παιδιά τους ήταν εξίσου αφοσιωμένοι όσο και εκείνος στην αποπεράτωση του μνημείου. Η Ρουθ παρακολουθούσε την εξέλιξη του έργου βήμα προς βήμα, βοηθώντας τον στους υπολογισμούς του καθώς και σε διάφορα πρακτικά ζητήματα.

Ο Κόρτσακ είχε δώσει προτεραιότητα στην ολοκλήρωση του κεφαλιού του αλόγου. Αλλά ο θάνατός του άλλαξε αυτό το σχέδιο. Το 1987 η χήρα του μαζί με τους υπεύθυνους του μη κερδοσκοπικού συλλόγου που ιδρύθηκε γι’ αυτόν το σκοπό αποφάσισαν να δώσουν την έμφαση στο πρόσωπο του Τρελού Αλόγου. Γιατί έγινε αυτή η αλλαγή; Εφόσον το πρόσωπο ήταν αρκετά μικρότερο από το κεφάλι του αλόγου, θα ολοκληρωνόταν πιο γρήγορα και το κόστος θα ήταν χαμηλότερο. Επίσης θα έκανε διαθέσιμη στο κοινό μια πιο οικεία εικόνα μέσα σε μικρότερο διάστημα και ίσως θα το παρακινούσε να προσφέρει μεγαλύτερη υποστήριξη στο έργο.

Εκπληκτικές Διαστάσεις

Το κεφάλι του Τρελού Αλόγου έχει ύψος 26,7 μέτρα και πλάτος 18 μέτρα. Λέγεται ότι «και τα τέσσερα κεφάλια ύψους 20 μέτρων στο όρος Ράσμορ θα χωρούσαν στο κεφάλι του Τρελού Αλόγου και μόνο​—και θα περίσσευε χώρος!» Σύμφωνα με μερικές πηγές, το Τρελό Άλογο, με το απλωμένο αριστερό χέρι και το άλογό του, θα είναι το μεγαλύτερο γλυπτό στον κόσμο​—με ύψος 172 μέτρα και μήκος 195 μέτρα. Το χέρι μόνο θα έχει μήκος 69 μέτρα, και το προτεταμένο δάχτυλο θα έχει μήκος 11,4 μέτρα και πάχος 3 μέτρα.

Ο Κόρτσακ δεν δεχόταν ομοσπονδιακές επιδοτήσεις για το έργο του. Σε δύο περιπτώσεις τού πρόσφεραν κρατική επιχορήγηση 10 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Ο Ντεγουόλ αναφέρει ότι ο Κόρτσακ «παρέμεινε συνεπής στις απόψεις του περί ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Στη διάρκεια της ζωής του συνέλεξε μόνος του και δαπάνησε πάνω από πέντε εκατομμύρια δολάρια για το Τρελό Άλογο». Δεν έπαιρνε μισθό και δεν είχε λογαριασμό προσωπικών εξόδων.

Σήμερα υπάρχει εισιτήριο για είσοδο με αυτοκίνητο και ένα φτηνότερο εισιτήριο για άτομα και μοτοσικλέτες. Κάθε χρόνο επισκέπτονται τώρα το Τρελό Άλογο πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα. Έχουν γίνει πολλές δωρεές σε εξοπλισμό και χρήματα οι οποίες έχουν συμβάλει στην πρόοδο του έργου.

Το Μουσείο των Ινδιάνων

Στην τοποθεσία του Τρελού Αλόγου βρίσκεται και το εντυπωσιακό Μουσείο των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής, κατασκευασμένο με ντόπια ξυλεία. Εκεί υπάρχουν χιλιάδες ινδιάνικα τεχνουργήματα που αντιπροσωπεύουν πολλές από τις 500 και πλέον φυλές της Βόρειας Αμερικής. Υπάρχει επίσης μια μεγάλη βιβλιοθήκη με συγγράμματα για τους Ιθαγενείς Αμερικανούς, τα οποία μπορούν να συμβουλεύονται σπουδαστές και μελετητές.

Επίσης, σε αυτό μπορεί να συναντήσει κανείς Ιθαγενείς Αμερικανούς, όπως η Πρισίλα Ένγκεν και η Φρίντα Γκούντσελ (Ογκλάλα Λακότα) οι οποίες απαντούν σε ερωτήσεις και δίνουν πληροφορίες για μερικά έργα τέχνης και χειροτεχνήματα που εκτίθενται. Ο Ντόνοβιν Σπρέιγκ, καθηγητής πανεπιστημίου και μέλος της φυλετικής ομάδας Μινικόντζου, υποδιαίρεσης των Λακότα, απαντάει σε ερωτήσεις των επισκεπτών. Αυτός είναι μακρινός απόγονος του Αρχηγού Χαμπ, ο οποίος συμμετείχε στη Μάχη του Λιτλ Μπίγκχορν το 1876.

Ποιο θα Είναι το Μέλλον του Μνημείου του Τρελού Αλόγου;

Το μουσείο σχεδιάζεται να μεταφερθεί σε νέες εγκαταστάσεις. Το αρχικό όραμα του Κόρτσακ ήταν να βρίσκεται το μουσείο πιο κοντά στη βάση του μνημείου και να είναι χτισμένο στο στιλ του χόγκαν, της καλύβας των Ναβάχο. Θα είναι ένα πολυώροφο κτίριο με διάμετρο 110 μέτρα. Υπάρχουν επίσης σχέδια για ένα πανεπιστήμιο και ένα κέντρο ιατρικής εκπαίδευσης για τους Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής. Ωστόσο, προτού πραγματοποιηθούν αυτά τα μεγάλα οράματα, πρέπει να ολοκληρωθεί το μνημείο του Τρελού Αλόγου. Πότε θα γίνει αυτό; Η σύζυγος του Κόρτσακ, η Ρουθ, αναφέρει: «Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε ημερομηνίες, εφόσον περιλαμβάνονται πάρα πολλές παράμετροι​—ο καιρός, η δριμύτητα των χειμώνων, καθώς επίσης οικονομικοί και άλλοι παράγοντες. Αυτό που έχει πραγματική σημασία είναι το ότι προοδεύουμε συνεχώς προς τον τελικό στόχο μας».

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 14, 15]

Το ομοίωμα του Τρελού Αλόγου σε μικρογραφία με το κεφάλι του αλόγου ζωγραφισμένο στη βουνοπλαγιά

[Ευχαριστίες]

Σελίδες 2 και 15: Κόρτσακ, Γλύπτης © Crazy Horse Memorial Fnd.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ο Κόρτσακ και ο Αρχηγός Χένρι Όρθια Αρκούδα στις 3 Ιουνίου 1948. Πίσω τους είναι το μαρμάρινο ομοίωμα σε μικρογραφία και το βουνό πριν από την ανατίναξη

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία: Crazy Horse Memorial archives

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Η οικογένεια Ζολκόβσκι. Τέταρτη από δεξιά είναι η Ρουθ, η χήρα του Κόρτσακ

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία Crazy Horse

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Το εσωτερικό του Μουσείου των Ινδιάνων

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Ετήσια πορεία προς το πρόσωπο του Τρελού Αλόγου

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφίες από Robb DeWall, ευγενής παραχώρηση από Crazy Horse Memorial Foundation (nonprofit)

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]

Φωτογραφία από Robb DeWall, ευγενής παραχώρηση από Crazy Horse Memorial Foundation (nonprofit)