Ζώντας με τις Δυσχέρειες των Γηρατειών

«ΟΙ ΗΜΕΡΕΣ των χρόνων μας είναι εβδομήντα χρόνια, και αν υπάρχει ευρωστία, ογδόντα χρόνια· εντούτοις, εμμένουν σε προβλήματα και οδυνηρά πράγματα· διότι γρήγορα περνάει, και εμείς πετάμε μακριά». (Ψαλμός 90:10) Αυτό το ποιητικό άσμα, ηλικίας 3.000 ετών, επιβεβαιώνει ότι τα γηρατειά αποτελούν πανάρχαιο πρόβλημα. Παρά τα αξιέπαινα βήματα προόδου στην ιατρική, κάποιες πτυχές των γηρατειών εξακολουθούν να προκαλούν συγκεκριμένα «προβλήματα και οδυνηρά πράγματα». Ποιες είναι οι εν λόγω πτυχές, και πώς αντιμετωπίζουν μερικοί τις δυσχέρειες που προκύπτουν από αυτές;

Ηλικιωμένοι και Πνευματικά Διαυγείς

«Ο χειρότερος φόβος μου», είπε με αγωνία ο 79χρονος Χανς, «είναι η γεροντική άνοια». Όπως συμβαίνει με πολλούς ηλικιωμένους, ο Χανς αναστατωνόταν στην ιδέα της απώλειας μνήμης. Ανησυχούσε μήπως χάσει τον έλεγχο της “χρυσής κούπας”, όπως αποκάλεσε ένας αρχαίος ποιητής τον πολύτιμο εγκέφαλο με τις ανεκτίμητες αναμνήσεις. (Εκκλησιαστής 12:6) Ο Χανς ρώτησε: «Είναι η διανοητική φθορά φυσιολογικό μέρος των γηρατειών;»

Αν, όπως ο Χανς, ξεχνάτε ονόματα ή αναρωτιέστε αν τέτοια κενά στη μνήμη είναι η αρχή σοβαρής διανοητικής φθοράς, σας παρακαλούμε να είστε βέβαιοι για το εξής: Η απώλεια μνήμης εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες και οι αλλαγές στη διανοητική λειτουργία τις οποίες μπορεί να βιώνει ένα ηλικιωμένο άτομο δεν προέρχονται συνήθως από άνοια.a Αν και κάποιος βαθμός απώλειας μνήμης είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην προχωρημένη ηλικία, «οι περισσότεροι ηλικιωμένοι ζουν την υπόλοιπη ζωή τους έχοντας απόλυτο έλεγχο των διανοητικών ικανοτήτων τους», γράφει ο Δρ Μάικλ Τ. Λίβι, διευθυντής ενός τμήματος του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Στάτεν Άιλαντ, στη Νέα Υόρκη, που ασχολείται με τις επιστήμες της συμπεριφοράς.

Είναι αλήθεια ότι οι νεότεροι συνήθως θυμούνται συγκεκριμένα γεγονότα πιο γρήγορα από τους ηλικιωμένους. Αλλά «αν εξαιρέσετε το θέμα της ταχύτητας», λέει ο νευρολόγος Ρίτσαρντ Ρέστακ, «οι ηλικιωμένοι γενικά τα καταφέρνουν σχεδόν το ίδιο καλά με τους νεότερους». Στην πραγματικότητα, με κατάλληλη εκπαίδευση και εξάσκηση, οι υγιείς εγκέφαλοι των μεγαλύτερων ανθρώπων συνεχίζουν να μαθαίνουν, να θυμούνται, ακόμη και να βελτιώνουν συγκεκριμένες ικανότητες.

Προβλήματα Μνήμης και Θεραπεύσιμες Ασθένειες

Τι θα πούμε, όμως, αν κάποιος αντιμετωπίζει σοβαρότερα προβλήματα μνήμης; Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, δεν θα πρέπει αυτομάτως να συμπεράνει ότι το πρόβλημά του είναι η άνοια. Πολλές άλλες θεραπεύσιμες ασθένειες οι οποίες εμφανίζονται σε προχωρημένη ηλικία είναι δυνατόν να προκαλέσουν προβλήματα μνήμης και ξαφνική, ασυνήθιστη σύγχυση. Τέτοιες διαταραχές συχνά παρερμηνεύονται ως «γηρατειά» ή «γεροντική άνοια»​—μερικές φορές ακόμη και από παραπληροφορημένους ειδικούς. Κάτι τέτοιο, όχι μόνο υποβιβάζει τους ηλικιωμένους ασθενείς, αλλά θα μπορούσε πιθανότατα να τους στερήσει την κατάλληλη ιατρική περίθαλψη. Ποιες θα μπορούσαν να είναι μερικές από αυτές τις διαταραχές;

Ξαφνική, ασυνήθιστη σύγχυση μπορεί να προκληθεί από κακή διατροφή, αφυδάτωση, αναιμία, τραυματισμό στο κεφάλι, προβλήματα θυρεοειδούς, έλλειψη βιταμινών, παρενέργειες φαρμάκων ή ακόμη και αλλαγή περιβάλλοντος που φέρνει αποπροσανατολισμό. Προβλήματα μνήμης μπορεί να προκληθούν από παρατεταμένο άγχος, ενώ είναι γνωστό ότι κάποιες λοιμώξεις επιφέρουν σύγχυση στους ηλικιωμένους. Η κατάθλιψη μπορεί επίσης να προκαλέσει απώλεια μνήμης και σύγχυση στους ηλικιωμένους ασθενείς. Συνεπώς, «η ξαφνική εμφάνιση μιας κατάστασης σύγχυσης», συμβουλεύει ο Δρ Λίβι, «δεν πρέπει ποτέ να αγνοείται ή να αντιμετωπίζεται αψήφιστα ως ανίατη γεροντική άνοια». Με λεπτομερή ιατρική εξέταση μπορεί να εξακριβωθεί η κύρια αιτία των συμπτωμάτων.

Αντιμετώπιση της Κατάθλιψης

Η κατάθλιψη δεν είναι κάτι το καινούριο για τους ανθρώπους, ακόμη και για τους πιστούς υπηρέτες του Θεού. Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια περίπου, ο απόστολος Παύλος χρειάστηκε να συμβουλέψει τους συγχριστιανούς του: «Να μιλάτε παρηγορητικά στις καταθλιμμένες ψυχές». (1 Θεσσαλονικείς 5:14) Στους γεμάτους ένταση καιρούς μας, αυτή η ανάγκη είναι ακόμη μεγαλύτερη. Δυστυχώς, όμως, συνήθως η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους είτε δεν θα διαγνωστεί είτε θα διαγνωστεί λανθασμένα.

Λόγω των εσφαλμένων αντιλήψεων που επικρατούν, σύμφωνα με τις οποίες οι άνθρωποι γίνονται πιο κατηφείς και μελαγχολικοί στην προχωρημένη ηλικία, τα συμπτώματα μπορεί να θεωρούνται​—τόσο από άλλους όσο και από τους ίδιους τους ηλικιωμένους—​φυσιολογικό μέρος των γηρατειών. «Τα πράγματα, όμως, δεν είναι έτσι», αναφέρει το βιβλίο Φροντίδα των Ηλικιωμένων (Treating the Elderly). «Η κατάθλιψη των ηλικιωμένων δεν αποτελεί μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας γήρανσης».

Η παρατεταμένη κλινική κατάθλιψη​—σε αντίθεση με τη φυσιολογική θλίψη ή μια μικρή περίοδο κακοκεφιάς—​είναι σοβαρή ασθένεια με ενδεχομένως σοβαρές επιπτώσεις και δεν πρέπει να αγνοείται. Η κατάθλιψη που δεν τυχαίνει ιατρικής περίθαλψης μπορεί να επιδεινωθεί και να γίνει τόσο έντονη ώστε μερικοί απελπισμένοι ασθενείς να καταφύγουν στην αυτοκτονία. Το τραγικό με την κατάθλιψη στους ηλικιωμένους ασθενείς, εξηγεί ο Δρ Λίβι, είναι ότι «η πιο θεραπεύσιμη από όλες τις ψυχιατρικές ασθένειες είναι ενδεχομένως και η πιο θανατηφόρα». Αν η κατάθλιψη επιμένει, ο ασθενής ίσως χρειαστεί τη βοήθεια κάποιου ειδικού με πείρα στις διαταραχές της διάθεσης.b​—Μάρκος 2:17.

Τα άτομα που έχουν κατάθλιψη μπορούν να είναι βέβαια ότι ο Ιεχωβά «είναι πολύ τρυφερός σε στοργή και συμπονετικός». (Ιακώβου 5:11, υποσημείωση στη ΜΝΚ) «Είναι κοντά σε εκείνους που έχουν συντετριμμένη καρδιά». (Ψαλμός 34:18) Πράγματι, είναι εκείνος που κατ’ εξοχήν «παρηγορεί τους καταβεβλημένους».​—2 Κορινθίους 7:6.

Δεν Χρειάζεται να Νιώθουν Άχρηστοι

«Μη με απορρίψεις στον καιρό των γηρατειών· όταν θα σβήνει η δύναμή μου, μη με εγκαταλείψεις», προσευχήθηκε ο πιστός Βασιλιάς Δαβίδ πριν από 3.000 και πλέον χρόνια. (Ψαλμός 71:9) Ακόμη και στον 21ο αιώνα, τέτοια συναισθήματα δεν είναι ασυνήθιστα για ηλικιωμένα άτομα τα οποία φοβούνται ότι δεν θα θεωρούνται πλέον χρήσιμα. Οι περιορισμοί λόγω της κακής υγείας εύκολα δημιουργούν αισθήματα ανεπάρκειας και η υποχρεωτική συνταξιοδότηση μπορεί να υπονομεύσει το αίσθημα αυτοεκτίμησης.

Ωστόσο, αν επικεντρωνόμαστε στο τι έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε αντί να αποθαρρυνόμαστε για αυτό που δεν είμαστε πια σε θέση να κάνουμε, μπορούμε να διατηρήσουμε το αίσθημα αυτοεκτίμησης και χρησιμότητας. Σχετικά με αυτό, μια έκθεση του ΟΗΕ σύστηνε “συνεχή πρόοδο μέσω επίσημης και ανεπίσημης εκπαίδευσης, μέσω συμμετοχής σε κοινοτικές οργανώσεις και μέσω θρησκευτικών δραστηριοτήτων”. Ο Έρνεστ, ένας Μάρτυρας του Ιεχωβά ο οποίος είναι συνταξιούχος τεχνίτης αρτοποιός από την Ελβετία, αποτελεί παράδειγμα της ωφέλειας που προκύπτει από τη “συνεχή πρόοδο μέσω εκπαίδευσης”. Αν και ήταν πάνω από 70 χρονών, αποφάσισε να αγοράσει κομπιούτερ και να μάθει να το χειρίζεται. Γιατί το έκανε αυτό τη στιγμή που πολλοί συνομήλικοί του τρομάζουν με την τεχνολογία; «Πρώτον», εξήγησε ο ίδιος, «για να διατηρώ δραστήριο το μυαλό μου καθώς μεγαλώνω. Και δεύτερον, για να παρακολουθώ την τεχνολογία η οποία μπορεί να με βοηθήσει στη Γραφική μου έρευνα και στις δραστηριότητές μου στη Χριστιανική εκκλησία».

Η ενασχόληση με παραγωγικές δραστηριότητες μπορεί να ικανοποιήσει πολλές στοιχειώδεις ανάγκες των ηλικιωμένων: Δίνει αίσθηση σκοπού και ικανοποίησης, ενώ μπορεί ακόμη να αποφέρει και κάποιο εισόδημα. Ο σοφός Βασιλιάς Σολομών παρατήρησε ότι είναι δώρο του Θεού για τους ανθρώπους «το να χαίρονται και να κάνουν καλό όσο ζουν· και επίσης ότι κάθε άνθρωπος πρέπει να τρώει και να πίνει και να απολαμβάνει το καλό για όλη τη σκληρή εργασία του».​—Εκκλησιαστής 3:12, 13.

Να Κάνουμε Όσο Περισσότερα Μπορούμε

Σε πολλές κοινωνίες οι ηλικιωμένοι είναι αυτοί που μεταδίδουν στις μετέπειτα γενιές τη γνώση, καθώς και ηθικές και πνευματικές αξίες. Ο Βασιλιάς Δαβίδ έγραψε: «Ακόμη και μέχρι τον καιρό των γηρατειών και των γκρίζων μαλλιών, Θεέ, μη με εγκαταλείπεις, ώσπου να μιλήσω για το βραχίονά σου στη γενιά, για την κραταιότητά σου σε όλους όσους θα έρθουν».​—Ψαλμός 71:18.

Τι θα γίνει, όμως, αν οι ηλικιωμένοι έχουν σοβαρούς περιορισμούς λόγω υγείας ή περιστάσεων; Αυτή η δυσάρεστη κατάσταση στενοχωρούσε την 79χρονη Σάρα, μια Μάρτυρα του Ιεχωβά, η οποία εξέφρασε την απογοήτευσή της σε κάποιον Χριστιανό πρεσβύτερο. Εκείνος της θύμισε τη Γραφική αρχή σύμφωνα με την οποία “η δέηση του δίκαιου ανθρώπου έχει πολλή δύναμη”. (Ιακώβου 5:16) «Με το πέρασμα των ετών», εξήγησε ο πρεσβύτερος, «έχεις οικοδομήσει στενή σχέση με τον Θεό. Τώρα μπορείς να κάνεις εμάς τους υπόλοιπους να ωφεληθούμε από αυτή τη σχέση καθώς προσεύχεσαι κατ’ ιδίαν για εμάς». Η Σάρα ενθαρρύνθηκε πάρα πολύ όταν ο πρεσβύτερος είπε: «Σάρα, χρειαζόμαστε τις προσευχές που κάνεις για εμάς».

Όπως συνειδητοποίησε η Σάρα, η προσευχή είναι ανταμειφτικός και γεμάτος νόημα τρόπος με τον οποίο πολλοί ηλικιωμένοι αγωνίζονται νύχτα και ημέρα για τους άλλους. (Κολοσσαείς 4:12· 1 Τιμόθεο 5:5) Παράλληλα, τέτοιες προσευχές βοηθούν τους πιστούς ηλικιωμένους να πλησιάζουν σε “Αυτόν που ακούει προσευχή”, τον Ιεχωβά.​—Ψαλμός 65:2· Μάρκος 11:24.

Οι ηλικιωμένοι που έχουν περιορισμούς αλλά δίνουν γενναιόδωρα από την πείρα και τους πόρους τους αποτελούν πολύτιμα κεφάλαια στην τοπική τους κοινωνία. Αποδεικνύουν ότι «τα γκρίζα μαλλιά είναι στεφάνι ωραιότητας όταν βρίσκονται στην οδό της δικαιοσύνης».​—Παροιμίες 16:31.

Θα μπορούσαμε, όμως, να ρωτήσουμε: Τι επιφυλάσσει το μέλλον για εμάς καθώς μεγαλώνουμε; Μπορούμε να αναμένουμε ρεαλιστικά καλύτερη ζωή στην προχωρημένη ηλικία μας;

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]

Οι ηλικιωμένοι νιώθουν συχνά ότι παραμελούνται στο σύγχρονο κόσμο μας με τους γρήγορους ρυθμούς

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 7]

Πώς Μπορείτε να Βοηθάτε τους Ηλικιωμένους

◼ Να Σέβεστε την Αξιοπρέπειά Τους. «Μην επικρίνεις αυστηρά έναν γεροντότερο. Απεναντίας, να τον ικετεύεις σαν πατέρα, . . . τις γεροντότερες σαν μητέρες».​—1 Τιμόθεο 5:1, 2.

◼ Να Ακούτε Προσεκτικά. «Κάθε άνθρωπος πρέπει να είναι γρήγορος στο να ακούει, αργός στο να μιλάει, αργός σε οργή».​—Ιακώβου 1:19.

◼ Να Δείχνετε Συμπόνια. «Να έχετε όλοι σας το ίδιο φρόνημα, να δείχνετε κατανόηση για τους άλλους, να νιώθετε αδελφική στοργή, να είστε τρυφερά συμπονετικοί, ταπεινόφρονες, να μην ανταποδίδετε κακό αντί κακού ή εξύβριση αντί εξύβρισης».​—1 Πέτρου 3:8, 9.

◼ Να Διακρίνετε Πότε Χρειάζονται Ενθάρρυνση. «Σαν χρυσά μήλα σε ασημένια σκαλίσματα είναι ο λόγος που λέγεται στην κατάλληλη στιγμή».—Παροιμίες 25:11.

◼ Να τους Περιλαμβάνετε στις Δραστηριότητές Σας. «Να ακολουθείτε την πορεία της φιλοξενίας».​—Ρωμαίους 12:13.

◼ Να Προσφέρετε Πρακτική Βοήθεια. «Όποιος έχει τα μέσα αυτού του κόσμου για τη συντήρηση της ζωής και βλέπει τον αδελφό του να έχει ανάγκη και εντούτοις του κλείνει την πόρτα της τρυφερής του συμπόνιας, πώς παραμένει σε αυτόν η αγάπη του Θεού; Παιδάκια μου, ας αγαπάμε, όχι με λόγια ούτε με τη γλώσσα, αλλά με έργα και αλήθεια».​—1 Ιωάννη 3:17, 18.

◼ Να Είστε Μακρόθυμοι. «Ντυθείτε την τρυφερή στοργή της συμπόνιας, την καλοσύνη, την ταπεινοφροσύνη, την πραότητα και τη μακροθυμία».​—Κολοσσαείς 3:12.

Φροντίζοντας τους ηλικιωμένους, δείχνουμε σεβασμό για τους κανόνες του ίδιου του Θεού επειδή ο Λόγος του αναφέρει: «Πρέπει να δείχνεις στοχαστικό ενδιαφέρον για τον ηλικιωμένο».​—Λευιτικό 19:32.

[Εικόνα στη σελίδα 6]

Μια λεπτομερής ιατρική εξέταση ίσως είναι χρήσιμη