Βαϊκάλη—Η Μεγαλύτερη Λίμνη στον Κόσμο — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

Βαϊκάλη—Η Μεγαλύτερη Λίμνη στον Κόσμο

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ

ΑΝΑ τους αιώνες, οι μογγολικές φυλές στην απομακρυσμένη περιοχή η οποία σήμερα είναι γνωστή ως νότια Σιβηρία έβλεπαν αυτή τη λίμνη με δέος. Μολονότι κάποιες λίμνες έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια, αυτή είναι η βαθύτερη λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο και έχει πολύ περισσότερο όγκο νερού από οποιαδήποτε άλλη. Μία από τις σωζόμενες ονομασίες της είναι Βαϊκάλη, λέξη η οποία πιστεύεται ότι σημαίνει «Πλούσια Λίμνη» ή «Θάλασσα». Μάλιστα, επειδή η λίμνη είναι «τεράστια και τα νερά της άστατα», οι ναυτικοί στις όχθες της λένε μερικές φορές ότι «πηγαίνουν στη θάλασσα».

Η αναφορά στη λίμνη Βαϊκάλη αγγίζει μια πολύ ευαίσθητη χορδή στην καρδιά των Ρώσων. Κάποια επιστήμονας από τη Μόσχα τη χαρακτήρισε «πανέμορφο μουσικό κομμάτι που μάθαινε ο καθένας στα παιδικά του χρόνια». Οι «νότες» είναι πολλές—μαγευτικές όχθες, ασύλληπτα καθαρό νερό και μια ποικιλία από ασυνήθιστα πλάσματα τα οποία δεν υπάρχουν πουθενά αλλού.

Από το διάστημα, η λίμνη Βαϊκάλη—μήκους περίπου 635 χιλιομέτρων και πλάτους 80 χιλιομέτρων στο πιο πλατύ της σημείο—φαντάζει σαν μισάνοιχτο μπλε μάτι. Εδώ υπάρχει το ένα πέμπτο όλου του γλυκού νερού της γης, περισσότερο και από το νερό των πέντε Μεγάλων Λιμνών της Βόρειας Αμερικής μαζί! Η λίμνη Βαϊκάλη έχει βάθος πάνω από 1.600 μέτρα. Αν αποξηραινόταν ξαφνικά, θα χρειαζόταν όλο το νερό που ρέει σε όλα τα ποτάμια του κόσμου επί έναν ολόκληρο χρόνο για να ξαναγεμίσει!

Η Σύγκρουση των Ηπείρων

Οι γεωλόγοι εικάζουν ότι στο μακρινό παρελθόν της γης, μια υποήπειρος που μετατοπιζόταν προς βορρά προσέκρουσε στην Ασία. Η πρόσκρουση «τσαλάκωσε» τεράστια τμήματα βραχώδους υποστρώματος σαν να ήταν αλουμινόχαρτο και ώθησε προς τα πάνω την επιφάνεια της γης σχηματίζοντας τα Ιμαλάια. Μερικοί πιστεύουν ότι η πρόσκρουση από τις ηπείρους που συγκρούστηκαν επαναδραστηριοποίησε μερικά βαθιά ρήγματα στη Σιβηρία. Ένα τέτοιο ρήγμα είναι τώρα γνωστό ως Ρήγμα της Βαϊκάλης. Με το πέρασμα του χρόνου, η απορροή υδάτων από τα γύρω βουνά γέμισε αυτό το ρήγμα με ιζήματα σε βάθος μεγαλύτερο των εφτά χιλιομέτρων. Το ρήγμα καλύφτηκε ως το χείλος με νερό, και έτσι σχηματίστηκε η λίμνη Βαϊκάλη. Τώρα, 300 και πλέον ποταμοί και χείμαρροι χύνονται στη λίμνη, αλλά μόνο ένας, ο Ανγκαρά, πηγάζει από αυτήν.

Ανόμοια με τις περισσότερες αρχαίες λίμνες του κόσμου, η Βαϊκάλη δεν έχει γεμίσει ιζήματα ούτε έχει μετατραπεί σε βάλτο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται στις ενεργές τεκτονικές πλάκες που βρίσκονται κάτω από τη λίμνη, οι οποίες εξακολουθούν να αποκλίνουν πλαταίνοντας έτσι το ρήγμα. Αντί λοιπόν να γεμίζει με τον καιρό η λίμνη, στην πραγματικότητα βαθαίνει ολοένα και περισσότερο κάθε χρόνο! Αυτές οι ενεργές πλάκες καθιστούν επίσης εφικτή την ανάβλυση στηλών ζεστού νερού από τον πυθμένα της λίμνης.

Μια Ματιά στο Εσωτερικό της Λίμνης Βαϊκάλης

Μερικοί θεωρούν τρομακτικό το να διασχίσουν με βάρκα το κέντρο της λίμνης Βαϊκάλης, επειδή εκεί μπορεί κάποιος να δει μέσα από το κρυστάλλινο νερό σε βάθος περίπου 50 μέτρων όπως θα έβλεπε αν κοίταζε μέσα από πεντακάθαρο γυαλί! Μια κοινωνία μικροσκοπικών καρκινοειδών, του είδους Epishura baikalensis, λειτουργεί ως φίλτρο για τη λίμνη διυλίζοντας το νερό από τα φύκη και τα βακτήρια τα οποία θολώνουν πολλές λίμνες. Αρκετά είδη καραβίδας που περιφέρονται στη λίμνη βοηθούν σε αυτό, καθώς τρέφονται με οργανικά απόβλητα τα οποία διαφορετικά θα αποσυντίθονταν. Έτσι λοιπόν, το νερό είναι τόσο καθαρό ώστε πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, ένα δείγμα που είχε ληφθεί για εξέταση σε εργαστήριο μολύνθηκε από το γυάλινο σωλήνα!

Εκτός από τη φημισμένη διαύγειά του, το νερό της λίμνης Βαϊκάλης είναι και ασυνήθιστα πλούσιο σε οξυγόνο. Σε ορισμένες βαθιές λίμνες το οξυγόνο εξαντλείται σε συγκεκριμένο βάθος, αναγκάζοντας τα περισσότερα υδρόβια είδη να ζουν σε σχετικά αβαθή νερά. Στη λίμνη Βαϊκάλη, ωστόσο, κάθετα και οριζόντια ρεύματα μεταφέρουν οξυγόνο στα πιο βαθιά σημεία της λίμνης και αναμειγνύουν τα νερά της πλήρως. Ως αποτέλεσμα, ολόκληρη η λίμνη σφύζει από ζωή.

Ένα υποβρύχιο «δάσος» ευδοκιμεί στο κρύο, καθαρό νερό. Πράσινα σφουγγάρια τα οποία διακλαδίζονται σαν κοράλλια παρέχουν προστασία σε πληθώρα μικρών υδρόβιων πλασμάτων. Πολλοί οργανισμοί που αγαπούν τη ζέστη συγκεντρώνονται γύρω από τις υδροθερμικές αναβλύσεις της λίμνης. Από τα 2.000 και πλέον υδρόβια είδη που ζουν στη λίμνη, τα 1.500 βρίσκονται μόνο εδώ.

Η λίμνη Βαϊκάλη είναι γνωστή για το ομούλ, ένα νόστιμο αρκτικό λευκόψαρο το οποίο οι ψαράδες εκτιμούν ιδιαίτερα. Άλλα πλάσματα εδώ είναι ασυνήθιστα, ακόμη και αλλόκοτα. Ένα είδος πλατυέλμινθα (ο οποίος συγκαταλέγεται στους σκώληκες) ξεπερνάει τα 30 εκατοστά σε μήκος και τρέφεται με ψάρια. Υπάρχουν ακόμη και μονοκύτταροι οργανισμοί που ζουν ανάμεσα στους κόκκους της άμμου! Η λίμνη είναι άξια προσοχής και για το γκολομιάνκα—το οποίο συναντάται μόνο στη Βαϊκάλη. Πρόκειται ίσως για το πιο παράξενο ψάρι που υπάρχει εδώ.

Το μικροσκοπικό γκολομιάνκα είναι ημιδιαφανές με ιριδίζουσα λάμψη. Ζει κοντά στον πυθμένα της λίμνης και είναι ζωοτόκο. Το ένα τρίτο του σώματός του αποτελείται από λίπος, πλούσιο σε βιταμίνη Α. Αντέχει στην πίεση που ασκείται σε βάθος 200 μέχρι 450 μέτρων, η οποία απειλεί να το συνθλίψει, ενώ όταν εκτίθεται στο φως του ήλιου το σώμα του λιώνει και απομένουν μόνο τα οστά και το λίπος του. Το γκολομιάνκα είναι εκλεκτός μεζές για το γνωστότερο ίσως κάτοικο της λίμνης Βαϊκάλης—τη φώκια νέρπα, ή αλλιώς φώκια της Βαϊκάλης. Αυτή είναι η μοναδική φώκια που ζει αποκλειστικά στο γλυκό νερό.

Η Εναλλαγή των Εποχών

Επί πέντε περίπου μήνες το χρόνο, η λίμνη Βαϊκάλη είναι καλυμμένη με πάγο. Στα τέλη του Ιανουαρίου ο πάγος έχει πάχος ένα και πλέον μέτρο. Μοιάζει με μωσαϊκό και λαμποκοπάει στον ήλιο σαν γυαλί. Ο πάγος δίνει επίσης την απατηλή εντύπωση ότι είναι λεπτός—είναι τόσο διαυγής ώστε οι άνθρωποι που περπατούν πάνω του μπορούν να δουν τα βράχια στον πυθμένα της λίμνης. Στην πραγματικότητα, ο πάγος είναι συνήθως απίστευτα ανθεκτικός. Πριν από έναν αιώνα, το χειμώνα του ρωσοϊαπωνικού πολέμου, ο ρωσικός στρατός τοποθέτησε μια σιδηροτροχιά σε αυτή την παγωμένη έκταση, από τη μια άκρη ως την άλλη, και 65 ατμομηχανές ρυμουλκήθηκαν επιτυχώς πάνω στον πάγο!

Από τα τέλη Απριλίου μέχρι τον Ιούνιο, ο πάγος σπάζει και θρυμματίζεται με εκκωφαντικό κρότο. Οι συνεχείς θόρυβοι από τη λίμνη συνθέτουν την εποχιακή «μουσική του πάγου» που είναι οικεία στους ντόπιους. Ο φυσιοδίφης Τζέραλντ Ντέρελ έγραψε ότι ο πάγος «κουδουνίζει σαν μικροσκοπικά κύμβαλα [και] γουργουρίζει σαν καλάθι γεμάτο γάτες». Σύντομα, καθώς ζεσταίνει ο καιρός, ο άνεμος και τα κύματα παρασύρουν τον πάγο δημιουργώντας αστραφτερούς σωρούς και τον ξεβράζουν στην όχθη.

Καθώς τα νερά της λίμνης αρχίζουν να διακρίνονται, τα πουλιά επιστρέφουν. Μερικά από τα πουλιά της λίμνης Βαϊκάλης, όπως ο νεροκότσυφας, διαχειμάζουν στο σημείο από όπου πηγάζει ο ποταμός Ανγκαρά, το μόνο κομμάτι της λίμνης που δεν παγώνει ποτέ. Τώρα, αυτά αναμειγνύονται με άλλα υδρόβια πτηνά—όπως πάπιες, χήνες, αγριόκυκνους και ερωδιούς.

Τον Ιούνιο, οι επισκέπτες μπορεί να δουν οικογένειες από αρκούδες να περπατούν με βαριά βήματα στην άκρη της λίμνης τρώγοντας προνύμφες από μύγες οι οποίες εκκολάπτονται στα βράχια σε μεγάλους αριθμούς. Οι αρκούδες γλείφουν μακαρίως τα έντομα αδιαφορώντας για το βουητό γύρω τους. Πολλά ζώα και πουλιά κατευθύνονται προς την όχθη αυτή την εποχή καθώς προσελκύονται από το μεγάλο «φαγοπότι» που λαβαίνει χώρα στην άκρη της λίμνης.

Στις αρχές της άνοιξης και το καλοκαίρι, η λίμνη γεμίζει για λίγο καιρό με φύκη, τα οποία προμηθεύουν τροφή σε μικρά καρκινοειδή και δίνουν στο νερό πράσινη χροιά. Συνήθως, όμως, όπως φαίνονται από την όχθη, τα νερά της λίμνης Βαϊκάλης είναι γαλαζοπράσινα και στα ανοιχτά το χρώμα είναι βαθύ, σκούρο μπλε—το χρώμα του ωκεανού.

Η ακτογραμμή περιλαμβάνει τόσο αμμόλοφους όσο και επιβλητικούς βράχους. Πολλοί γραφικοί όρμοι και ακρωτήρια προσφέρουν μαγευτική θέα σε «μια απαλή μαργαριταρένια έκταση μεταβαλλόμενων τοπίων», όπως την αποκάλεσε κάποιος συγγραφέας—ένα διαρκώς εναλλασσόμενο σκηνικό νερού και ουρανού.

Αργότερα μέσα στο χρόνο, η λίμνη γίνεται συχνά τρικυμιώδης. Το φθινόπωρο φέρνει ανέμους οι οποίοι μερικές φορές εφορμούν στη λίμνη με θυελλώδη ένταση. Μπορούν γρήγορα να αναταράξουν τη γαλήνια επιφάνεια μετατρέποντάς την σε οργισμένα κύματα που φτάνουν τα 4 ως 6 μέτρα ύψος. Ακόμη και σε άλλες εποχές του χρόνου, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις κατά τις οποίες οι άνεμοι βύθισαν μεγάλα επιβατηγά πλοία και ψαρόβαρκες.

Γη με Πολλά Τοπία

Η τραχύτητα της Σιβηρίας ίσως κάνει τη λίμνη Βαϊκάλη να φαίνεται σαν ένας ψυχρός, μοναχικός γίγαντας, αλλά στην πραγματικότητα περιστοιχίζεται από άφθονη άγρια ζωή και ποικιλόμορφα τοπία. Οι τέσσερις μεγαλοπρεπείς οροσειρές που περιβάλλουν τη λίμνη φιλοξενούν ταράνδους, καθώς επίσης και τη σιβηρική αίγα των βουνών η οποία απειλείται με εξαφάνιση.

Σε χαμηλότερα υψόμετρα βρίσκονται οι στέπες. Ορισμένες από αυτές τις χλοερές πεδιάδες μπορούν να αποκληθούν παρτέρια της Σιβηρίας λόγω της εκπληκτικής ποικιλίας αγριολούλουδων που συναντάει κανείς εδώ. Ανάμεσα στα σπάνια είδη πουλιών που υπάρχουν στις στέπες είναι ο κομψός νυφογερανός και ο μεγάλος αγριόγαλος, το μεγαλύτερο πουλί στην Ασία.

Σημαντική για τη λίμνη Βαϊκάλη είναι η τάιγκα, το πυκνό κωνοφόρο δάσος που την περιβάλλει. Η τάιγκα έχει διπλάσιο μέγεθος από το βροχερό δάσος του Αμαζονίου στη Βραζιλία. Όπως αυτό, έτσι και η τάιγκα παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των οικολογικών και των κλιματικών συνθηκών του κόσμου. Εδώ ζουν κάποια είδη πουλιών, μεταξύ των οποίων και ο αγριόκουρκος, ένα είδος αγριόγαλου, με τις εκπληκτικές του εκδηλώσεις ερωτοτροπίας και τα τραγούδια του. Η κομψή αγριόπαπια της Βαϊκάλης, που φαίνεται στη σελίδα 17, συχνάζει επίσης στη λίμνη.

Ένα αξιοπρόσεκτο θηλαστικό είναι η περίφημη ζιμπελίνα του όρους Μπαργκουζίν. Κάποτε την κυνηγούσαν αδυσώπητα για τη στιλπνή της γούνα, αλλά τώρα ο πληθυσμός της επανακάμπτει χάρη στους υπέρμαχους της διατήρησης του περιβάλλοντος. Οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν για να σωθεί αυτό το όμορφο πλάσμα οδήγησαν το 1916 στη δημιουργία της Προστατευόμενης Περιοχής του Μπαργκουζίν, στις όχθες της λίμνης Βαϊκάλης. Τώρα, γύρω από τις όχθες υπάρχουν τρία φυσικά καταφύγια, καθώς και τρία εθνικά πάρκα τα οποία είναι ελεύθερα για το κοινό.

Συλλογιζόμενοι τα «Βάθη» της Δημιουργίας

Η λίμνη Βαϊκάλη περιλαμβάνεται στα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Εκπαιδευτικής, Επιστημονικής και Πολιτιστικής Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) και είναι δημοφιλής τουριστικός προορισμός. Περισσότεροι από 300.000 τουρίστες από όλο τον κόσμο την επισκέπτονται κάθε χρόνο. «Σήμερα, η Βαϊκάλη αποτελεί παράδεισο για τους φυσιοδίφες και ειδυλλιακό προορισμό για διακοπές», αναφέρει μια πηγή ταξιδιωτικών πληροφοριών. «Με εξαιρετικές παραλίες, έξοχες δυνατότητες για πεζοπορία, παρατήρηση πουλιών και βαρκάδα, η Βαϊκάλη βρίσκεται σε ευνοϊκή θέση για να γίνει ένας από τους πιο δελεαστικούς τόπους διακοπών στην Ασία».

Η λίμνη είναι κατάλληλο μέρος για να συλλογιστεί κάποιος την ανυπέρβλητη σοφία του Θεού και τη μεγαλοπρέπεια της δημιουργίας του. Ποιος άλλος εκτός από τον Θεό θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει όλες τις μοναδικές φυσικές διαδικασίες οι οποίες συντηρούν τέτοια αφθονία ζωής σε αυτή τη θαυμαστή λίμνη; Καθώς κάποιος στέκεται στις όχθες της λίμνης Βαϊκάλης, μπορεί να επαναλάβει τα λόγια του Βιβλικού συγγραφέα ο οποίος αναφώνησε: «Ω! βάθος πλούτου και σοφίας και γνώσης του Θεού!»—Ρωμαίους 11:33.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

ΜΙΑ ΦΩΚΙΑ ΠΟΥ ΖΕΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟ ΓΛΥΚΟ ΝΕΡΟ

Η λίμνη Βαϊκάλη φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδες φώκιες νέρπα, ή αλλιώς φώκιες της Βαϊκάλης, οι οποίες τρέφονται όλο το χρόνο με ψάρια που ζουν στα βαθιά νερά της λίμνης. Κανένας δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πώς βρέθηκε η νέρπα στο μέσο της Σιβηρίας και όχι οπουδήποτε αλλού. Η πλησιέστερη συγγενής της ζει περίπου 3.220 χιλιόμετρα μακριά.

Οι φώκιες νέρπα έχουν πολύ μεγάλα μάτια, τα οποία βρίσκονται το ένα κοντά στο άλλο στο επίπεδο πρόσωπό τους, και είναι οι μικρότερες φώκιες στον κόσμο φτάνοντας μέχρι τα 1,4 μέτρα σε μήκος. Συνήθως τις συναντά κανείς να λιάζονται πάνω σε ογκόλιθους σε φιλικές ομάδες, χωρίς τα συνηθισμένα δαγκώματα και σπρωξίματα που είναι χαρακτηριστικά στις περισσότερες φώκιες. Όντως, η άκακη νέρπα ίσως είναι η πιο φιλική φώκια στη γη.

Ένας βιολόγος ειδικός στις φώκιες παρατήρησε ότι η νέρπα «είναι ακόμη πιο άκακη από την ήρεμη δακτυλιωτή φώκια, επιτρέποντας στους ανθρώπους να την αγγίζουν χωρίς να τους δαγκώνει όταν πιάνεται στα δίχτυα για επιστημονικούς σκοπούς». Κάποια εγκυκλοπαιδική πηγή κάνει μνεία για δύτες οι οποίοι κολυμπούσαν στα βαθιά και κατευθύνθηκαν προς το μέρος τους καθώς αυτές κοιμούνταν μέσα στο νερό. Οι ίδιοι ανέφεραν ότι οι φώκιες δεν ξύπνησαν όταν τις άγγιξαν ούτε ακόμη και όταν τις γύρισαν ανάποδα.

[Ευχαριστίες]

Dr. Konstantin Mikhailov/Naturfoto-Online

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 18]

ΤΟΠΟΣ ΕΞΟΡΙΑΣ

Από το 1951 ως το 1965, πολλοί Μάρτυρες του Ιεχωβά εξορίστηκαν στην περιοχή της λίμνης Βαϊκάλης επειδή αρνήθηκαν να συμβιβάσουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Το 1951, η Πρασκόβια Βολοσιάνκο μεταφέρθηκε στο Ολχόν, το μεγαλύτερο νησί της Βαϊκάλης. Μαζί με άλλους εξόριστους Μάρτυρες, εργάστηκε για να επιβιώσει ψαρεύοντας με δίχτυα. Ωστόσο, βρήκε τρόπους για να συμμετάσχει και σε κάποιο άλλο είδος «ψαρέματος» χρησιμοποιώντας τη Γραφή της προκειμένου να μεταδώσει τα καλά νέα για τη Βασιλεία του Θεού σε πολλούς κατοίκους του Ολχόν.

Το 1953, η Πρασκόβια και άλλοι έξι Μάρτυρες συνελήφθησαν επειδή κήρυτταν, και εκείνη καταδικάστηκε σε 25 χρόνια φυλάκιση. Έπειτα από την απελευθέρωσή της, υπηρέτησε πιστά σε μια εκκλησία στο Ουσόλιε-Σιμπίρσκογε, στην περιοχή του Ιρκούτσκ, μέχρι το θάνατό της, το 2005. Περίπου 30 εκκλησίες Μαρτύρων του Ιεχωβά ακμάζουν τώρα στην περιοχή της Βαϊκάλης καθώς και στην κοντινή πόλη του Ιρκούτσκ.

[Χάρτης στη σελίδα 15]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΡΩΣΙΑ

Λίμνη Βαϊκάλη

[Εικόνα στη σελίδα 16, 17]

Η λίμνη Βαϊκάλη και τα Όρη Σαγιάν

[Ευχαριστίες]

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Αγριόπαπια της Βαϊκάλης

[Ευχαριστίες]

Dr. Erhard Nerger/Naturfoto-Online

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]

Dr. Konstantin Mikhailov/Naturfoto-Online

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 18]