ΩΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ, δεχόμαστε έναν αδιάκοπο καταιγισμό μηνυμάτων και εικόνων από προϊόντα που ζητούν αγοραστή​—το λεγόμενο μάρκετινγκ. Ποιος είναι ο στόχος των επαγγελματιών του μάρκετινγκ; Να κάνουν τις επιθυμίες μας ανάγκες. Αυτοί ξέρουν ότι η συμπεριφορά του καταναλωτή καθοδηγείται κυρίως από το συναίσθημα. Ως εκ τούτου, οι διαφημίσεις αλλά και αυτή καθαυτή η εμπειρία των αγορών είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να δημιουργούν συναρπαστικά συναισθήματα.

Το βιβλίο Γιατί οι Άνθρωποι Αγοράζουν Πράγματα που Δεν Χρειάζονται (Why People Buy Things They Don’t Need) λέει: «Όταν ο καταναλωτής σχεδιάζει μια νέα αγορά, βυθίζεται σε ονειροπολήσεις καταστρώνοντας το πώς θα ψάξει, πώς θα βρει και πώς θα κάνει δικό του το ποθούμενο». Μερικοί ειδικοί πιθανολογούν ότι οι αγοραστές είναι δυνατόν να νιώσουν τέτοια έξαψη όταν ψωνίζουν ώστε να εκτοξευτεί η αδρεναλίνη τους. Ο Τζιμ Πούλερ, ειδικός στο μάρκετινγκ, εξηγεί: «Αν ο πωλητής διαισθανθεί αυτή τη συναισθηματική κατάσταση, μπορεί να αρπάξει την ευκαιρία και να εκμεταλλευτεί την έξαψη της στιγμής και τις μειωμένες αντιστάσεις του πελάτη».

Πώς θα αποφύγετε τις καλοστημένες παγίδες του μάρκετινγκ; Βάλτε στην άκρη το συναίσθημα και συγκρίνετε τις υποσχέσεις με την πραγματικότητα.

Η ΥΠΟΣΧΕΣΗ: «Θα Έχεις Καλύτερη Ποιότητα Ζωής»

Είναι φυσιολογικό να θέλουμε μια καλύτερη ζωή. Οι διαφημιστές μάς βομβαρδίζουν με μηνύματα που υπόσχονται ότι όλες μας οι επιθυμίες​—καλύτερη υγεία, ασφάλεια, απαλλαγή από το άγχος και καλύτερες σχέσεις—​θα πραγματοποιηθούν αν κάνουμε τις σωστές αγορές.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ:

Όσο ανεβαίνει ο αριθμός των αποκτημάτων μας, η ποιότητα της ζωής μας μπορεί να πέσει. Τα επιπρόσθετα πράγματα απαιτούν συντήρηση, άρα ακόμα περισσότερο χρόνο και χρήμα. Το άγχος εκτοξεύεται εξαιτίας της πίεσης από τα χρέη, ενώ ο χρόνος για την οικογένεια και τους φίλους εξανεμίζεται.

Αρχή: «Ακόμη και όταν έχει κανείς αφθονία, η ζωή του δεν είναι αποτέλεσμα των υπαρχόντων του».​—Λουκάς 12:15.

Η ΥΠΟΣΧΕΣΗ: «Θα Αποκτήσεις Κύρος και Γόητρο»

Ελάχιστοι θα παραδέχονταν ότι αγοράζουν για να εντυπωσιάσουν. Ωστόσο, ο Τζιμ Πούλερ παρατηρεί: «Όταν οι άνθρωποι ψωνίζουν, μια διόλου ασήμαντη πτυχή αυτής της δραστηριότητας είναι ότι ανταγωνίζονται φίλους, γείτονες, συνεργάτες και συγγενείς». Γι’ αυτό και στις διαφημίσεις, εκείνοι που απολαμβάνουν τα διάφορα προϊόντα είναι συνήθως οι επιτυχημένοι και οι πλούσιοι. Το μήνυμα που περνάει στον καταναλωτή είναι: «Μπορείς και εσύ να γίνεις ένας από αυτούς!»

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ:

Αν προσδιορίζουμε την αυτοεκτίμησή μας συγκρίνοντας τον εαυτό μας με τους άλλους, μπαίνουμε σε έναν ατέρμονο κύκλο απογοήτευσης. Με το που καταφέρνουμε να σκαρφαλώσουμε σε ένα σκαλοπάτι της φιλοδοξίας μας, αυτομάτως λαχταράμε να κατακτήσουμε το επόμενο.

Αρχή: «Αυτός που αγαπάει το ασήμι δεν θα χορτάσει ασήμι».​—Εκκλησιαστής 5:10.

Η ΥΠΟΣΧΕΣΗ: «Θα Καθορίσεις την Ταυτότητά Σου»

Το βιβλίο Γυαλιστερά Αντικείμενα (Shiny Objects) εξηγεί: «Ένας συνηθισμένος τρόπος για να πούμε στους άλλους ποιοι είμαστε (ή ποιοι θα θέλαμε να είμαστε) είναι η χρήση και η επίδειξη υλικών αποκτημάτων». Οι ειδικοί του μάρκετινγκ το ξέρουν πολύ καλά αυτό και προσπαθούν να συνδέσουν κάποιες μάρκες προϊόντων​—κυρίως πολυτελείας—​με συγκεκριμένους τρόπους ζωής και αξίες.

Πώς βλέπετε τον εαυτό σας, και πώς θέλετε να σας βλέπουν οι άλλοι; Μοντέρνο; Αθλητικό; Όποια και αν είναι η εικόνα που ονειρεύεστε, το μάρκετινγκ υπόσχεται ότι, απλώς και μόνο αγοράζοντας τη σωστή μάρκα, θα μπορείτε να ταυτιστείτε με την αίσθηση που αποπνέει αυτή η μάρκα.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ:

Καμία αγορά δεν μπορεί να αλλάξει αυτό που είμαστε πραγματικά ούτε να μας δώσει αξιοθαύμαστες ιδιότητες, όπως εντιμότητα και ακεραιότητα χαρακτήρα.

Αρχή: «Ας μην είναι ο στολισμός σας το εξωτερικό πλέξιμο των μαλλιών και η τοποθέτηση χρυσών κοσμημάτων ή το ντύσιμο με εξωτερικά ενδύματα, αλλά ας είναι ο κρυφός άνθρωπος της καρδιάς».​—1 Πέτρου 3:3, 4.

Εκτός από την εξωτερική πίεση που δεχόμαστε από το μάρκετινγκ, πολλές φορές τα ίδια μας τα αισθήματα και οι συνήθειές μας μάς κάνουν να ξοδεύουμε αλόγιστα. Δείτε έξι τρόπους για να μη χάνετε το μέτρο στις αγορές σας.

1. Αντισταθείτε στην παρόρμηση της στιγμής. Σας συναρπάζει η έξαψη που νιώθετε όταν πέφτετε πάνω σε μια ευκαιρία; Αν ναι, τότε μπορεί να ψωνίζετε παρορμητικά. Για να αντισταθείτε, «κατεβάστε ταχύτητα» και σκεφτείτε ρεαλιστικά τι θα σημάνει σε βάθος χρόνου η αγορά, η κατοχή και η συντήρηση του προϊόντος που σκοπεύετε να αγοράσετε. Σταθείτε για λίγο και θυμηθείτε παλιότερες παρορμητικές αγορές για τις οποίες αργότερα μετανιώσατε. Αφήστε λίγο χρόνο για να ξεθυμάνει ο ενθουσιασμός προτού πάρετε την οριστική σας απόφαση.

2. Μην καταφεύγετε στα ψώνια για να αλλάξετε τη διάθεσή σας. Τα ψώνια μπορούν να σας φτιάξουν προσωρινά το κέφι. Όταν όμως επιστρέψει η κακοκεφιά, ίσως νιώθετε ακόμα μεγαλύτερη πίεση να αναζητήσετε διέξοδο ξοδεύοντας. Αντί να καταφεύγετε στα ψώνια για να βελτιώσετε τη διάθεσή σας, προτιμήστε φίλους που θα σας στηρίξουν ή ασχοληθείτε με κάποια σωματική δραστηριότητα που δεν κοστίζει​—κάντε, ας πούμε, έναν περίπατο.

3. Όχι για διασκέδαση. Τα φανταχτερά εμπορικά κέντρα έχουν κάνει τα ψώνια πραγματική διασκέδαση. Αν και μπορεί να επισκεφτείτε ένα εμπορικό κέντρο ή μια ιστοσελίδα απλώς για να περάσετε ευχάριστα την ώρα σας, πολλά από αυτά που βλέπετε εκεί είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να σας ξεσηκώσουν και να κάνετε αγορές. Να ψωνίζετε μόνο όταν έχετε κάτι συγκεκριμένο υπόψη και να μην ξεφεύγετε από ό,τι έχετε προγραμματίσει.

4. Επιλεκτικοί με τις παρέες σας. Ο τρόπος ζωής και οι συζητήσεις των φίλων σας επηρεάζουν σοβαρά τις επιθυμίες σας. Αν σας φεύγουν ένα σωρό λεφτά προκειμένου να συμβαδίζετε με τους φίλους σας, τότε διαλέξτε φίλους που δίνουν λιγότερη έμφαση στα χρήματα και στα υλικά πράγματα.

5. Να χρησιμοποιείτε συνετά τις πιστωτικές κάρτες. Με τις πιστωτικές κάρτες είναι πανεύκολο να ψωνίζετε χωρίς να σκέφτεστε τις συνέπειες. Προσπαθήστε να πληρώνετε ολόκληρο το υπόλοιπο της κάρτας κάθε μήνα. Να γνωρίζετε τα επιτόκια και τις χρεώσεις της, και να συγκρίνετε τις προσφορές που δίνει η κάθε κάρτα για να δείτε ποια σας συμφέρει περισσότερο. Να είστε επιφυλακτικοί με τις κάρτες που έχουν υψηλότερο κόστος δανεισμού και παρέχουν προνόμια που δεν χρειάζεστε. Αντί να αγοράζετε με πίστωση, να κάνετε οικονομία για τις μεγάλες αγορές σας ώστε να πληρώνετε με μετρητά.

6. Να ξέρετε τα οικονομικά σας. Είναι ευκολότερο να ξοδεύετε αλόγιστα όταν δεν ξέρετε ακριβώς τα οικονομικά σας. Να κρατάτε ενημερωμένα αρχεία και να γνωρίζετε την οικονομική σας κατάσταση συνολικά. Φτιάξτε ένα ρεαλιστικό μηνιαίο πρόγραμμα εξόδων βάσει του εισοδήματός σας και παλιότερων δαπανών. Να παρακολουθείτε τα έξοδά σας και να τα συγκρίνετε με το πρόγραμμά σας. Ζητήστε από κάποιον φίλο που εμπιστεύεστε να σας εξηγήσει οικονομικά ζητήματα με τα οποία δεν είστε εξοικειωμένοι.