کتابخانهٔ آنلاین نشریات شاهدان یَهُوَه
کتابخانهٔ آنلاین
نشریات شاهدان یَهُوَه
فارسی
  • کتاب مقدّس
  • نشریات
  • جلسات
  • ب۱۳ ۱۵/‏۲ ص ۳-‏۷
  • این است میراث روحانی ما

ویدیویی برای انتخاب شما موجود نیست.

متأسفانه، پخش ویدیو ممکن نیست.

  • این است میراث روحانی ما
  • برج دیده‌بانی ۲۰۱۳
  • عنوان‌های فرعی
  • مطالب مشابه
  • قدر میراث خود را بدانیم
  • یَهُوَه،‏ حافظ کلامش
  • یَهُوَه،‏ حافظ نامش
  • یَهُوَه،‏ حافظ حقایق روحانی
  • یَهُوَه مانع حملات شیطان به حقیقت شده است
  • به نام عظیم یَهُوَه حرمت گذارید
    برج دیده‌بانی ۲۰۱۳
  • آیا میراث پرارزش خویش را ارج می‌نهی؟‏
    برج دیده‌بانی ۲۰۰۰
  • الف۴:‏ اسم خدا در نوشته‌های مقدّس عبری
    کتاب مقدّس—‏ترجمهٔ دنیای جدید
برج دیده‌بانی ۲۰۱۳
ب۱۳ ۱۵/‏۲ ص ۳-‏۷

این است میراث روحانی ما

‏«این است میراث خادمان یَهُوَه.‏»—‏اشع ۵۴:‏۱۷‏،‏ ترجمهٔ بایینگتُن‏.‏a

به سؤالات زیر پاسخ دهید:‏

خدا برای حفظ کتاب مقدّس چه کرده است؟‏

نام یَهُوَه برای قومش چگونه محفوظ مانده است؟‏

توضیح دهید که خدا چگونه حقایق روحانی را با وجود حملات شیطان محفوظ داشته است.‏

۱.‏ یَهُوَه خدای مهربان چه چیزی را برای بشر حفظ کرده است؟‏

یَهُوَه «خدای زنده و جاودان،‏» کلامش را برای نجات بشر محفوظ داشته است.‏ از کجا این موضوع را می‌دانیم؟‏ زیرا در کتاب مقدّس آمده است:‏ «کلام خدا تا ابد باقی است.‏» (‏۱پطر ۱:‏۲۳-‏۲۵‏،‏ مژده برای عصر جدید‏)‏ بسیار سپاسگزاریم که یَهُوَه خدای مهربان این اطلاعات حیاتی را برایمان در کتاب مقدّس حفظ کرده است!‏

۲.‏ خدا چه چیزی را در کتاب مقدّس برای قومش حفظ کرده است؟‏

۲ خدا در کلامش نام خود را برای بشر حفظ و آشکار کرده است تا او را با آن نام خطاب کنند.‏ در کتاب مقدّس هنگام شرح «پیدایش آسمان‌ها و زمین» نام «یَهُوَه» خدا برای اولین بار ذکر شده است.‏ (‏پیدا ۲:‏۴‏)‏ همچنین نام خدا به طور معجزه‌آسا چندین بار بر سنگ‌نبشته‌های ده فرمان نوشته شد.‏ برای مثال،‏ اولین فرمان با این کلمات آغاز می‌شود:‏ «من هستم یَهُوَه‏،‏ خدای تو.‏» (‏خرو ۲۰:‏۱-‏۱۷‏)‏ شیطان تلاش‌هایی فراوان در نابودی کلام و نام خدا کرده است اما موفق نشده است چرا که یَهُوَه سلطان عالم،‏ کلام و نامش را همواره محفوظ نگه داشته است.‏—‏مز ۷۳:‏۲۸‏.‏

۳.‏ خدا چه چیزی را برایمان حفظ کرده است؟‏

۳ یَهُوَه همچنین حقیقت را در کلامش محفوظ نگه داشته است.‏ مردم جهان به سبب تعالیم غلط گمراه شده‌اند.‏ اما ما بسیار شکرگزاریم که خدا نور و حقیقت روحانی را بر ما تابانده است.‏ ‏(‏مزمور ۴۳:‏۳،‏ ۴ خوانده شود.‏‏)‏ در حالی که انبوهی از مردم دنیا در تاریکی گام برمی‌دارند،‏ ما با شادی در نور روحانی خداداد گام برمی‌داریم.‏—‏۱یو ۱:‏۶،‏ ۷‏.‏

قدر میراث خود را بدانیم

۴،‏ ۵.‏ چه افتخار ویژه‌ای از سال ۱۹۳۱ نصیبمان شده است؟‏

۴ ما مسیحیان میراثی پرارزش داریم.‏ در فرهنگ کالینز کُبیلد انگلیش دیکشنری آمده است:‏ «میراث ملی شامل همهٔ رسوم،‏ ویژگی‌ها و جنبه‌های زندگی مردم یک سرزمین است که طی سالیان متمادی از نسلی به نسلی دیگر انتقال داده شده است.‏» میراث روحانی ما شامل شناخت دقیق و موثق از کلام خدا و درک روشن از حقیقت در بارهٔ او و مقاصدش است.‏ همچنین شامل افتخاری بسیار ویژه است.‏

۵ این افتخار در کنگرهٔ سال ۱۹۳۱ در کلمبوس واقع در اوهایوی آمریکا بخشی از میراث روحانی ما شد.‏ در آن کنگره،‏ حروف لاتین «JW» روی برنامه به چشم می‌خورد.‏ خواهری گفت که حروف «JW» همه را بسیار کنجکاو ساخته بود و هر کس مفهوم آن را به نحوی حدس می‌زد و برخی حتی درست حدس زدند.‏ تا آن زمان نام ما شاگردان کتاب مقدّس بود ولی در روز یکشنبه،‏ ۲۶ ژوئیه ۱۹۳۱ با پذیرفتن قطعنامه‌ای نام ما شاهدان یَهُوَه (Jehovah’s Witnesses) شد.‏ آن روز،‏ روز بسیار هیجان‌انگیزی بود چون نامی جدید بر اساس کتاب مقدّس دریافت کردیم.‏ ‏(‏اِشَعْیا ۴۳:‏۱۲ خوانده شود.‏‏)‏ برادری چنین گفت:‏ «هرگز صدای شادی و کف زدن حضار را فراموش نمی‌کنم که کل سالن را فرا گرفته بود.‏» این نام را هیچ کس به جز ما نخواست و خدا نیز بیش از هشت دهه به ما افتخار داده است که نامش را بر خود داشته باشیم.‏ حقیقتاً افتخار بزرگی است که شاهد یَهُوَه باشیم!‏

۶.‏ میراث روحانی ما شامل چه اطلاعات دقیق و موثقی است؟‏

۶ میراث روحانی ما شامل اطلاعات دقیق،‏ موثق و پرارزش کتاب مقدّس در مورد خادمان گذشته است.‏ برای مثال،‏ ابراهیم،‏ اسحاق و یعقوب را در نظر گیریم.‏ این بزرگان قوم و خانواده‌شان به حتم در مورد این که یَهُوَه را چگونه خشنود سازند با هم گفتگو می‌کردند.‏ پس جای تعجب نیست که یوسف رابطهٔ جنسی غیراخلاقی را رد و آن را ‹خطا به خدا› محسوب کرد.‏ (‏پیدا ۳۹:‏۷-‏۹‏)‏ مسیحیان قرن اول نیز رسوم مسیحی را شفاهاً یا با نمونهٔ خود به هم انتقال می‌دادند.‏ برای مثال پولُس نکاتی را که عیسی در بارهٔ برگزاری شام سَرور به او آموخته بود به جماعات مسیحی انتقال داد.‏ (‏۱قر ۱۱:‏۲،‏ ۲۳‏)‏ تمام این اطلاعات در کتاب مقدّس گنجانده شده است تا بدانیم خدا را چگونه «در روح و راستی» پرستش کنیم.‏ ‏(‏یوحنا ۴:‏۲۳،‏ ۲۴ خوانده شود.‏‏)‏ از این رو،‏ ما خادمان یَهُوَه باید بیش از مردم دنیا برای کتاب مقدّس ارزش قائل باشیم.‏

۷.‏ میراث ما شامل چه وعدهٔ دلگرم‌کننده‌ای است؟‏

۷ بخشی از میراث روحانی ما گزارشات نشریاتمان است که نشان می‌دهد ‹یَهُوَه مددکار ماست.‏› (‏مز ۱۱۸:‏۷‏)‏ این امر حتی اگر تحت اذیت و آزار باشیم به ما احساس امنیت می‌دهد.‏ کتاب مقدّس در این رابطه چنین وعدهٔ دلگرم‌کننده‌ای می‌دهد:‏ ‹هر آلتی که به ضدّ تو ساخته شود،‏ پیش نخواهد برد و هر زبانی را که برای محاکمه به ضدّ تو برخیزد،‏ تکذیب خواهی نمود.‏ این است نصیب [یا «میراث،‏» بایینگتُن‏] بندگان یَهُوَه و عدالت ایشان از جانب من.‏ یَهُوَه می‌گوید.‏› (‏اشع ۵۴:‏۱۷‏)‏ شیطان هرگز قادر نیست با سلاح‌های خود به ما صدمه‌ای ابدی زند.‏

۸.‏ در این مقاله و مقالهٔ بعد چه موضوعی بررسی می‌شود؟‏

۸ شیطان کوشیده است کلام خدا،‏ نام یَهُوَه و حقیقت را نابود کند.‏ ولی یَهُوَه تمام تلاش‌های او را خنثی کرده است چرا که بسیار قدرتمندتر از شیطان است.‏ در این مقاله و مقالهٔ بعد خواهیم دید که یَهُوَه خدا چگونه ۱)‏ کلامش را حفظ کرده است؛‏ ۲)‏ نامش را محفوظ داشته است؛‏ و ۳)‏ منشأ و حافظ حقیقت بوده است.‏

یَهُوَه،‏ حافظ کلامش

۹-‏۱۱.‏ چه شواهدی وجود دارد که کتاب مقدّس تحت حملات متعدد محفوظ مانده است؟‏

۹ بسیاری کوشیده‌اند کتاب مقدّس را نابود سازند،‏ اما یَهُوَه از کلامش محافظت کرده است.‏ در انسیکلوپیدیا کاتولیکا (‏دایرة‌المعارف کاتولیکی)‏ آمده است:‏ «در سال ۱۲۲۹،‏ شورای کلیسای تولوز،‏ مردم عامی را از خواندن [کتاب مقدّس به زبان محلی] به دلیل مخالفت با آلبیگاییان و والدوسیان منع کرد .‏ .‏ .‏ جلسه‌ای در تاراگونای اسپانیا در سال ۱۲۳۴ تحت سرپرستی جِیمز اول بر اساس چنین ممنوعیتی برگزار شد .‏ .‏ .‏ مقامات عالی کلیسای روم در این رابطه اولین بار در سال ۱۵۵۹ مداخله کردند یعنی زمانی که پُل چهارم،‏ چاپ و داشتن [کتاب مقدّس] به زبان‌های محلّی را در فهرست کتاب‌های ممنوعه قرار داد؛‏ فقط با داشتن مجوز از دادگاه مقدّس چاپ و داشتن آن جایز بود.‏»‏

۱۰ کتاب مقدّس با وجود حملات متعدد به آن همواره محفوظ مانده است.‏ حدود سال ۱۳۸۲،‏ جان ویکلیف و همکارانش اولین کتاب مقدّس را به زبان انگلیسی ترجمه کردند.‏ مترجمی دیگر ویلیام تیندِل بود که در سال ۱۵۳۶ به قتل رسید.‏ گفته شده است که وقتی او را برای اعدام به تیری بستند،‏ فریاد زد:‏ «خداوندا،‏ چشمان پادشاه انگلیس را باز کن.‏» سپس او را خفه کردند و بعد سوزاندند.‏

۱۱ کتاب مقدّس در میان آتش مخالفت‌ها همواره محفوظ مانده است.‏ برای مثال در سال ۱۵۳۵،‏ کتاب مقدّس انگلیسی به ترجمهٔ مایلز کاوردِل به روی کار آمد.‏ تیندِل «عهد جدید» را کامل و «عهد عتیق» را از پیدایش تا تواریخ ترجمه کرده بود.‏ کاوردِل در ترجمه‌اش از آن ترجمه‌ها استفاده کرد و بقیهٔ آن را از زبان لاتین و کتاب مقدّس آلمانی مارتین لوتر ترجمه کرد.‏ امروزه «ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدّس» به انگلیسی موجود است.‏ متن این ترجمه بسیار واضح،‏ دقیق و در موعظه بسیار مفید است.‏ بسیار خوشحالیم که نه دیوها و نه انسان‌ها قادر بوده‌اند کلام یَهُوَه را نابود کنند.‏

یَهُوَه،‏ حافظ نامش

۱۲.‏ «ترجمهٔ دنیای جدید» در حفظ نام الٰهی چه نقشی داشته است؟‏

۱۲ یَهُوَه خدا نامش را در کتاب مقدّس حفظ کرده است.‏ در این رابطه «ترجمهٔ دنیای جدید» اهمیتی بسزا داشته است.‏ مترجمان در مقدّمهٔ این ترجمه چنین نوشتند:‏ «مهم‌ترین جنبهٔ این ترجمه بازگرداندن نام الٰهی در متن انگلیسی است.‏ نام یَهُوَه با تلفظ متداول در انگلیسی ۶۹۷۳ بار در بخش عبری و ۲۳۷ بار در بخش یونانی برگردانده شده است.‏» اکنون تمام و یا قسمتی از «ترجمهٔ دنیای جدید» به بیش از ۱۱۶ زبان و بیش از ۱۷۸٬۵۴۵٬۸۶۲ جلد به چاپ رسیده است.‏

۱۳.‏ از کجا می‌دانیم که انسان‌ها نام خدا را از ابتدای خلقت می‌دانستند؟‏

۱۳ بشر از ابتدای خلقت با نام خدا آشنا بوده است.‏ آدم و حوّا نام خدا را می‌دانستند و با نحوهٔ تلفظ این نام آشنا بودند.‏ پس از توفان،‏ وقتی نوح متوجه شد که پسرش حام به او بی‌احترامی کرده است،‏ گفت:‏ «متبارک باد یَهُوَه خدای سام!‏ و کنعان،‏ [پسر حام] بندهٔ او باشد.‏» (‏پیدا ۴:‏۱؛‏ ۹:‏۲۶‏)‏ خدا خود اعلام کرد:‏ «من یَهُوَه هستم و اسم من همین است.‏ و جلال خود را به کسی دیگر .‏ .‏ .‏ نخواهم داد.‏» او همچنین گفت:‏ «من یَهُوَه هستم و دیگری نیست و غیر از من خدایی نی.‏» (‏اشع ۴۲:‏۸؛‏ ۴۵:‏۵‏)‏ یَهُوَه نامش را محفوظ داشته و در سرتاسر جهان به مردم شناسانده است.‏ حقیقتاً چه افتخاری است که خدا را به نامش،‏ یَهُوَه بخوانیم و شاهدان او باشیم!‏ ما نیز همصدا با مزمورنویس می‌گوییم:‏ «به نام خدای خود،‏ عَلَم خود را خواهیم افراشت.‏»—‏مز ۲۰:‏۵‏.‏

۱۴.‏ نام خدا در چه جاهایی غیر از کتاب مقدّس یافت می‌شود؟‏

۱۴ نام خدا فقط در کتاب مقدّس ذکر نشده است.‏ سنگ مُوآبی را در نظر بگیرید که در دیبون،‏ ۲۱ کیلومتری (‏۱۳ میل)‏ شرق دریای مرده یافت شد.‏ بر این سنگ نام پادشاه اسرائیل،‏ عُمْری اشاره شده است.‏ همچنین مِیشَعْ پادشاه مُوآب در آن نوشته توصیف می‌کند که چگونه به ضد اسرائیل شورش کرد.‏ (‏۱پاد ۱۶:‏۲۸؛‏ ۲پاد ۱:‏۱؛‏ ۳:‏۴،‏ ۵‏)‏ اهمیت ویژهٔ سنگ مُوآبی در این است که نام خدا به شکل تتراگراماتُن یعنی چهار حرف عبری «ی ه و ه» دیده می‌شود.‏ تتراگراماتُن همچنین در نامه‌های لاخیش در تکه‌های ظروف سفالی که در اسرائیل پیدا شده است دیده می‌شود.‏

۱۵.‏ «سَبْعینی» (‏سِپتواِجینْت)‏ چیست و به چه دلیل تهیه شد؟‏

۱۵ اولین مترجمان کتاب مقدّس در حفظ نام الٰهی سهمی داشتند.‏ بسیاری از یهودیانی که طی سال‌های ۶۰۷ ق.‏م.‏ تا ۵۳۷ ق.‏م.‏ در بابل اسیر بودند،‏ پس از رهایی به یهودا و اسرائیل بازنگشتند.‏ از آن زمان تا قرن سوم ق.‏م.‏ اسکندریهٔ مصر به تدریج سکنهٔ بسیاری از یهودیان گشت.‏ از این رو لازم شد که کتاب مقدّس به زبان بین‌المللیِ وقت یعنی زبان یونانی ترجمه شود.‏ این ترجمه به نام «سَبْعینی» (‏سِپتواِجینْت)‏ در قرن دوم تکمیل شد.‏ در برخی از نسخه‌های آن نام یَهُوَه با حروف عبری نوشته شده است.‏

۱۶.‏ نام الٰهی در چاپ اول کدام کتاب آمده است؟‏

۱۶ نام الٰهی در کتاب مزامیر بِی،‏ اولین اثر ادبی آمده است که در مستعمرات انگلیس در آمریکا منتشر شد.‏ نسخهٔ اول آن (‏چاپ سال ۱۶۴۰)‏ حاوی مزامیر است که از عبری به انگلیسی برگردانده شده است.‏ در این ترجمه نام خدا در آیاتی نظیر مزمور ۱:‏۱،‏ ۲ آمده است.‏ در آنجا می‌خوانیم:‏ «برکت باد بر کسی که» در راه توصیهٔ شریران قدم نگذارد،‏ بلکه «به شریعت یَهُوَه رغبت دارد.‏»‏

یَهُوَه،‏ حافظ حقایق روحانی

۱۷،‏ ۱۸.‏ الف)‏ «حق» را چگونه شرح می‌دهید؟‏ ب)‏ «حقیقتِ انجیل» حاوی چیست؟‏

۱۷ ما «یَهُوَه خدای حق» را با شادی خدمت می‌کنیم.‏ (‏مز ۳۱:‏۵‏)‏ در فرهنگ کالینز کُبیلد انگلیش دیکشنری چنین آمده است:‏ «حقیقتِ امری به مفهوم مجموعهٔ چیزها و رویدادهای واقعی است،‏ نه چیزهای تصوّری و ابداعی.‏» واژهٔ عبری کتاب مقدّس که در فارسی «حق،‏» «حقیقت» یا «راستی» ترجمه شده است با چیزهای راست،‏ معتبر،‏ دقیق و واقعی در ارتباط است.‏ واژهٔ یونانی «حق» در کتاب مقدّس نشانگر چیزی است که با واقعیت،‏ درستی و راستی هماهنگ باشد.‏

۱۸ یَهُوَه حقایق روحانی را محفوظ نگه داشته است و دانش آن را به وفور در اختیارمان قرار داده است.‏ (‏۲یو ۱،‏ ۲‏)‏ درک ما از حقیقت کلام خدا رو به افزایش است چون «راه درستکاران مانند سپیده صبح است که رفته‌رفته روشنتر می‌شود تا سرانجام به روشنایی کامل روز تبدیل می‌گردد»!‏ (‏امث ۴:‏۱۸‏،‏ ترجمهٔ تفسیری‏)‏ عیسی در دعایی به خدا گفت:‏ «کلام تو حقیقت است.‏» (‏یو ۱۷:‏۱۷‏)‏ کلام خدا شامل «حقیقتِ انجیل» است که حاوی تمام تعالیم مسیحی می‌شود.‏ (‏غلا ۲:‏۱۴‏)‏ برخی از این حقایق در رابطه با نام خدا،‏ سلطنت عالمگیر وی،‏ فدیهٔ عیسی،‏ رستاخیز و پادشاهی مسیح است.‏ بیایید ببینیم با وجود حملات شیطان،‏ خدا چگونه حقایق را محفوظ داشته است.‏

یَهُوَه مانع حملات شیطان به حقیقت شده است

۱۹،‏ ۲۰.‏ نِمرُود که بود و مردم طی حکمرانی او چه قصدی داشتند؟‏

۱۹ پس از توفان نوح،‏ بین مردم چنین ضرب‌المثلی رواج یافت:‏ «مانند نِمرُود،‏ شکارچی‌ای نیرومند به ضدّ یَهُوَه.‏» (‏پیدا ۱۰:‏۹‏،‏ دجb‏)‏ مخالفت نِمرُود با یَهُوَه خدا به این مفهوم بود که او شیطان را پیروی و پرستش می‌کرد.‏ او مانند مخالفانی بود که عیسی در موردشان چنین گفت:‏ «شما را شیطان پدر است و خواهش‌های پدر خود را می‌خواهید بجا آرید او .‏ .‏ .‏ در راستی نماند.‏»—‏یو ۸:‏۴۴‏،‏ فاضل‌خان همدانی.‏

۲۰ قلمرو نِمرُود شامل بابل و چندین شهری می‌شد که در میان دو رودخانهٔ دجله و فرات قرار داشتند.‏ (‏پیدا ۱۰:‏۱۰‏)‏ احتمالاً تحت هدایت نِمرُود،‏ مردم ساختن شهر بابل و برج آن را در حدود سال ۲۲۶۹ ق.‏م.‏ شروع کردند.‏ این کار برخلاف خواست یَهُوَه بود زیرا به انسان‌ها گفته بود که در سراسر زمین پخش شوند.‏ آن بنّایان چنین گفتند:‏ «بیایید شهری برای خود بنا نهیم،‏ و برجی را که سرش به آسمان برسد،‏ تا نامی برای خویشتن پیدا کنیم،‏ مبادا بر روی تمام زمین پراکنده شویم.‏» اما خدا «لغت [زبان] تمامی اهل جهان را مشوّش ساخت» تا نقشهٔ آنان به هم خورد و پخش شوند.‏ (‏پیدا ۱۱:‏۱-‏۴،‏ ۸،‏ ۹‏)‏ شاید شیطان قصد داشت همهٔ انسان‌ها را از طریق یک دین به پرستش خود وادارد.‏ در این صورت نقشه‌اش کاملاً شکست خورد.‏ یَهُوَه پرستش حقیقی را از آغاز تاریخ بشر تا به حال حفظ کرده است و هر روز بر تعداد پرستندگان یَهُوَه افزوده می‌شود.‏

۲۱،‏ ۲۲.‏ الف)‏ چرا دین کاذب هرگز خطری جدّی برای پرستش حقیقی نبوده است؟‏ ب)‏ در مقالهٔ بعد چه موضوعاتی را بررسی خواهیم کرد؟‏

۲۱ هیچ گاه دین کاذب خطری جدّی برای پرستش حقیقی نبوده است.‏ به چه دلیل؟‏ چون «معلّم اعظم» ما،‏ کلام و نامش را از حملات دشمنان محفوظ نگه داشته است و سرچشمهٔ بی‌پایان حقایق روحانی بوده است.‏ (‏اشع ۳۰:‏۲۰،‏ ۲۱‏،‏ دج‏)‏ پرستش خدا مطابق با حقایق کلامش،‏ شادی به همراه دارد.‏ برای این منظور باید از لحاظ روحانی فعال باشیم،‏ کاملاً به یَهُوَه توکّل و اعتماد کنیم و طبق هدایت روح‌القدس عمل نماییم.‏

۲۲ در مقالهٔ بعد خواهیم دید که برخی از تعالیم کاذب چگونه پدید آمده‌اند.‏ همچنین نور حقایق کلام خدا چگونه کاذب بودن این تعالیم را برملا می‌سازد.‏ به علاوه،‏ خواهیم دید که یَهُوَه حافظ بی‌نظیر حقیقت چگونه ما را با تعالیم حقیقی که بخشی از میراث روحانی ماست،‏ برکت داده است.‏

‏[پاورقی]‏

a مأخذ انگلیسی

b ترجمهٔ دنیای جدید

‏[تصویر در صفحهٔ ۳]‏

‏[تصویر در صفحهٔ ۴]‏

ما نام شاهدان یَهُوَه را در کنگرهٔ سال ۱۹۳۱ با خوشحالی پذیرفتیم

‏[تصویر در صفحهٔ ۵]‏

اشخاصی مانند تیندِل جانشان را در راه کلام خدا نهادند

‏[سطر اعتبار]‏

Book of Martyrs From Foxe’s

    نشریات فارسی (۱۹۹۳-‏۲۰۲۵)‏
    خروج
    ورود
    • فارسی
    • هم‌رسانی
    • تنظیم سایت
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • شرایط استفاده
    • حفظ اطلاعات شخصی
    • تنظیمات مربوط به حریم شخصی
    • JW.ORG
    • ورود
    هم‌رسانی