فصل ۵
«همهٔ گنجهای حکمت»
۱-۳. الف) سخنرانی بالای کوه عیسی در بهار سال ۳۱ میلادی در چه شرایطی انجام شد؟ ب) چه نکتهای مایهٔ حیرت و تعجب شنوندگان عیسی گردید؟
بهار سال ۳۱ میلادی بود. عیسی در حوالی کَفَرناحوم، شهری پرجنبوجوش در شمال غربی دریای جلیل، شب را به روز رسانده بود. او تمامی آن شب را در بالای کوهی، در خلوت به دعا پرداخته بود. بامدادان شاگردانش را صدا زد و از میان آنان ۱۲ تن را برگزید و آنان را رسول نامید. در این بین، انبوهی از مردم، حتی برخی از مناطق دور، به دنبال عیسی آمدند و در ناحیهٔ مسطحی از کوه جمع شدند. آنان مشتاق شنیدن سخنان عیسی و شفای بیماریهایشان بودند. عیسی نیز آنان را مأیوس نکرد.—لوقا ۶:۱۲-۱۹.
۲ عیسی پیشِ آنان رفت، بیماریهایشان را شفا داد و در آخر، زمانی که همهٔ بیماران از درد و رنج امراض سختشان رها شدند، نشست و به آموزش آنان پرداخت.a بیگمان، کلام او شنوندگانش را متعجب ساخت؛ زیرا که آنان تا آن زمان کسی را ندیده بودند که همچون او تعلیم دهد. عیسی برای این که اهمیت تعالیمش را نشان دهد، نه از حدیث و روایت گفت و نه از گفتههای رهبران معروف یهودی؛ بلکه به دفعات از نوشتههای الهامشدهٔ عبری نقلقول کرد. پیامش بدون حاشیه، کلامش ساده و تعالیمش روشن بود. در آن روز بهاری، سخنان او بهت و حیرت مردم را برانگیخت. البته حیرت آنان بجا بود؛ چون که گفتههای حکیمترین و داناترین انسانی را میشنیدند که به عرصهٔ هستی پا گذاشته بود!—مَتّی ۷:۲۸، ۲۹.
«مردم از تعلیم او در شگفت شده بودند»
۳ در کتاب مقدّس، این سخنرانی عیسی و بسیاری از سخنان و اعمال دیگر او نگاشته شده است. از مطالعهٔ دقیق و بررسی این گزارشهای الهامی فایدهٔ بسیار میبریم؛ زیرا به گفتهٔ کتاب مقدّس «همهٔ گنجهای حکمت» در عیسی نهفته است. (کولُسیان ۲:۳) حکمت به مفهوم بکار بستن دانستهها و قوّهٔ ادراک است. به راستی عیسی چگونه به چنین حکمتی رسیده بود؟ او چگونه حکمتش را آشکار ساخت و ما چگونه میتوانیم او را سرمشق قرار دهیم؟
«این مرد چنین حکمت . . . را از کجا کسب کرده است؟»
۴. در کنیسهای در ناصره چه سؤالی برای شنوندگان عیسی مطرح شد و چرا؟
۴ عیسی برای بشارت دادن به مناطق مختلف سفر میکرد. در یکی از این سفرهایش، به زادگاه خود، ناصره رفت و در کنیسهٔ آن شهر به تعلیم پرداخت. بسیاری از شنوندگانش از شنیدن سخنان او حیرت کردند و به یکدیگر گفتند: «این مرد چنین حکمت . . . را از کجا کسب کرده است؟» آنان خانوادهٔ عیسی را میشناختند، با برادران و خواهرانش آشنا بودند، میدانستند که نجّاری از خانوادهای کمبضاعت است. (مَتّی ۱۳:۵۴-۵۶؛ مَرقُس ۶:۱-۳) میدانستند او که چنین با فصاحت صحبت میکند، به هیچ یک از مدارس عالی مذهبی نرفته است. (یوحنا ۷:۱۵) با این اوصاف، ظاهراً سؤالی که برای حاضران مطرح شده بود، غیرمنطقی نبود.
۵. عیسی منشأ حکمت خود را چه کسی خواند؟
۵ دانایی و حکمت عیسی صرفاً محصول ذهن کامل او نبود. عیسی یک بار که در معبد آموزش میداد، آشکار نمود که حکمتش از منشأیی بسیار والا سرچشمه میگیرد. او گفت: «تعالیم من از خودم نیست، بلکه از اوست که مرا فرستاده است.» (یوحنا ۷:۱۶) آری، سرچشمهٔ حکمت عیسی پدرش بود؛ همان کسی که او را به زمین فرستاده بود. (یوحنا ۱۲:۴۹) اما، یَهُوَه چگونه به عیسی حکمت بخشید؟
۶، ۷. عیسی چگونه از پدرش حکمت کسب نمود؟
۶ روح مقدّس یَهُوَه در دل و ذهن عیسی عمل میکرد. اِشَعْیا در خصوص مسیح موعود چنین پیشگویی کرد: ‹روح یَهُوَه بر او قرار خواهد گرفت؛ یعنی روح حکمت و فهم، روح مشورت و قوّت، روح معرفت و ترس یَهُوَه.› (اِشَعْیا ۱۱:۲) آری، روح یَهُوَه بر عیسی قرار داشت و هدایتکنندهٔ افکار و راهنمای تصمیماتش بود. پس بیدلیل نیست که حکمت و درایتی فوقالعاده در گفتار و کردار عیسی نمایان بود.
۷ حکمت عیسی دلیل مهم دیگری نیز داشت. چنان که در فصل ۲ ذکر شد، عیسی پیش از آن که به زمین آید، طی اعصار بیشمار در کنار پدرش بود و میتوانست در مورد موضوعات مختلف، طرز فکر خود را با طرز فکر پدرش هماهنگ سازد. به حکمتی که عیسی در جوار پدرش آموخت، فکر کنید. به حکمتی که در مقام «معمار» در طول آفرینش موجودات جاندار و بیجان کسب کرد، بیندیشید. به راستی که تصوّر عمق حکمت عیسی از توانایی ما خارج است. بیمورد نیست که پسر خدا، پیش از آمدنش به زمین مظهر حکمت خوانده شده است. (امثال ۸:۲۲-۳۱؛ کولُسیان ۱:۱۵، ۱۶) عیسی از حکمتی که در آسمان در جوار پدرش کسب کرده بود، طی خدمتش بر روی زمین بهره برد.b (یوحنا ۸:۲۶، ۲۸، ۳۸) از این رو، وسعت دانش و عمق حکمتی که در سخنان او نمایان بود، همچنین انصاف و عدالتی که در اعمال او آشکار بود، به هیچ وجه ما را متعجب نمیسازد.
۸. ما پیروان مسیح چگونه میتوانیم حکمت کسب کنیم؟
۸ منشأ حکمت ما پیروان عیسی نیز باید یَهُوَه باشد. (امثال ۲:۶) البته یَهُوَه به نحوی معجزهآسا در ما حکمت به وجود نمیآورد؛ اما، اگر از او در دعاهایمان صمیمانه درخواست حکمت کنیم، او نیز حکمت لازم را برای برخورد صحیح با مشکلات به ما میبخشد. (یعقوب ۱:۵) واضح است که کسب این حکمت، مستلزم زحمت و تلاش فراوان است. ما باید آن را همچون گنجی پنهان بجوییم. (امثال ۲:۱-۶) آری، برای یافتن گنج حکمت، باید مرتباً در عمق کلام خدا به کند و کاو بپردازیم و زندگی خود را با آن هماهنگ سازیم. سرمشقی که پسر خدا در کسب حکمت قرار داد، برای ما بسیار ارزنده است. میخواهیم به چند جنبه که عیسی در آنها از خود حکمت نشان داد، بپردازیم و ببینیم که ما چگونه میتوانیم او را سرمشق قرار دهیم.
کلام حکیمانه
کتاب مقدّس پرده از حکمت یَهُوَه برمیدارد
۹. چه چیز سخنان عیسی را حکیمانه میساخت؟
۹ مردم دسته دسته فقط برای شنیدن گفتههای عیسی پیش او میآمدند. (مَرقُس ۶:۳۱-۳۴؛ لوقا ۵:۱-۳) البته، جای تعجب نیست، زیرا در کلام او حکمتی بینظیر آشکار بود. تعالیم او حاکی از شناخت عمیقش از کلام خدا بود و به نحوی فوقالعاده به ریشه و علّت مشکل میپرداخت. البته، تعالیم او مختص مردمِ زمان و محلّی خاص نیست، بلکه برای همگان گیرا و خوشایند و برای هر زمانی عملی و مفید است. در اینجا به نمونههایی از گفتههای عیسی و حکمت نهفته در آن میپردازیم؛ گفتههای کسی که در یکی از پیشگوییهای کتاب مقدّس «مشاور فوقالعاده» خوانده شده است.—اِشَعْیا ۹:۶، ترجمهٔ دنیای جدید.
۱۰. عیسی ما را به تقویت چه خصوصیاتی تشویق میکند و چرا؟
۱۰ موعظهٔ بالای کوه که در ابتدای این فصل به آن اشاره شد، طولانیترین گزارشی است که تنها به تعالیم عیسی میپردازد و در آن روایت یا گفتهای دیگر نیامده است. عیسی در این موعظه صرفاً ما را به گفتار و کردار نیکو ترغیب نمیکند، بلکه در پندها و توصیههایش مشکلات را ریشهیابی و به عمق آنها میپردازد. عیسی میدانست افکار و احساسات شخص است که سخنان و اعمال او را شکل میدهد. از این رو، ما را به پرورش خصوصیاتی ترغیب میکند که بر ذهن و دل ما تأثیری مثبت داشته باشد؛ خصوصیاتی همچون ملایمت و نرمخویی، عدالتخواهی و صلحجویی و رحمت و محبت به دیگران. (مَتّی ۵:۵-۹، ۴۳-۴۸) اگر چنین خصوصیاتی را در دلمان تقویت کنیم، گفتار و اعمالمان مورد پسند یَهُوَه خواهد بود و افزون بر این، روابطمان با دیگران نیز بهبود خواهد یافت.—مَتّی ۵:۱۶.
۱۱. عیسی در مورد ریشهٔ اعمال گناهآلود چه توضیحاتی داد؟
۱۱ عیسی در اشاره به اعمال گناهآلود، به ریشهٔ این اعمال میپردازد. او فقط ما را از اِعمال خشونت برحذر نمیدارد؛ بلکه به ما هشدار نیز میدهد که خشم را در دلمان پروبال ندهیم. (مَتّی ۵:۲۱، ۲۲؛ ۱یوحنا ۳:۱۵) عیسی تنها زنا را محکوم نمیکند؛ بلکه در مورد احساسی که از دل آغاز میشود و به زنا میانجامد نیز هشدار میدهد. او به ما گوشزد میکند که از نگاه کردن به آنچه ممکن است شهوت را در ما برانگیزد، پرهیز کنیم. (مَتّی ۵:۲۷-۳۰) آری، عیسی تنها به نشانههای ظاهری مشکل نمیپردازد؛ بلکه از ریشه و علّت آن سخن میگوید. در واقع، عیسی به امیال و طرز فکرهایی اشاره میکند که به گناه میانجامد.—مزمور ۷:۱۴.
۱۲. نظر پیروان عیسی در خصوص پندهای او چیست و چرا؟
۱۲ به راستی که چه حکمت والایی در سخنان عیسی نهفته است! بیمورد نیست که «مردم از تعلیم او در شگفت شده بودند.» (مَتّی ۷:۲۸) پندها و سخنان حکیمانهٔ عیسی راهنمای پیروان او در زندگی است. ما میخواهیم خصوصیاتی را که او ما را به پرورش آنها تشویق کرده است، در خود تقویت کنیم؛ خصوصیاتی همچون رحمت، صلحجویی و محبت. در واقع، ما از این طریق زیربنای زندگیای خداپسندانه را میریزیم. تلاش میکنیم که تمامی احساسات و امیال نادرستی که عیسی در خصوص آنها به ما هشدار داده است، از دل ریشهکن کنیم. تلاش میکنیم دلمان را از خشم و کینه و تمایل به اعمال غیراخلاقی پاک کنیم. اگر چنین کنیم، پرهیز از اعمال گناهآلود برایمان سادهتر خواهد بود.—یعقوب ۱:۱۴، ۱۵.
رفتار و کرداری حکیمانه
۱۳، ۱۴. عیسی چگونه در انتخاب شیوهٔ زندگی، درست و معقول عمل کرد؟
۱۳ حکمت عیسی نه تنها در گفتارش، بلکه در کردارش نیز آشکار بود. تمام زندگی او—تصمیماتی که میگرفت، برخوردش با دیگران و نگرشی که به خود داشت—بسیاری از جنبهها و بُعدهای گوهر زیبای حکمت را نمایان میساخت. به نمونههایی توجه کنید که گواه «خردمندی و دوراندیشی» عیسی است.—امثال ۳:۲۱، ترجمهٔ هزارهٔ نو.
۱۴ یکی از جنبههای حکمت، انتخاب و تصمیمگیری معقول و درست است. عیسی در انتخاب راه زندگی، درست و معقول عمل کرد. تصوّر کنید که او چه زندگیای میتوانست داشته باشد؛ میتوانست خانهای مجلل، تجارتی پررونق و جایگاهی رفیع در جامعه دارا باشد. اما عیسی میدانست که این طریق زندگی «بطالت و در پی باد زحمت کشیدن است.» (جامعه ۴:۴؛ ۵:۱۰) انتخاب چنین زندگیای نابخردانه و خلاف حکمت است. عیسی زندگیای ساده برگزید، در پی اندوختن مال و منال نبود. (مَتّی ۸:۲۰) او هماهنگ با تعالیم خود، تنها به یک هدف مینگریست؛ انجام دادن خواست خدا. (مَتّی ۶:۲۲) عیسی خردمندانه وقت و نیروی خود را صرف پیشبرد منافع پادشاهی خدا کرد؛ هدفی بسیار والاتر و رضایتبخشتر از مالاندوزی. (مَتّی ۶:۱۹-۲۱) او به این ترتیب سرمشقی نیکو برای ما قرار داد.
۱۵. الف) پیروان عیسی چگونه نشان میدهند که چشم و دلشان بر یک هدف معطوف است؟ ب) چرا در پیش گرفتن چنین راهی حکیمانه است؟
۱۵ امروزه نیز پیروان عیسی به حکمت این امر پی بردهاند که باید چشم و دل خود را تنها بر یک هدف معطوف کنند. آنان خود را زیر بار قرضهای سنگین نمیبرند و وقت و نیروی خود را صرف امور وقتگیر و کماهمیت نمیکنند. (۱تیموتائوس ۶:۹، ۱۰) بسیاری از آنان زندگی خود را ساده کردهاند تا بتوانند وقت بیشتری را صرف خدمت مسیحی خود کنند. بعضی حتی خدمت تمام وقت را برگزیدهاند. تصمیم این مردان و زنان بسیار حکیمانه و خردمندانه است؛ زیرا با اولویت دادن به پادشاهی خدا در زندگی، به سعادت و رضایتی عظیم دست مییابند.—مَتّی ۶:۳۳.
۱۶، ۱۷. الف) عیسی به چه طرقی نشان داد که فروتن و به محدودیتهای خود واقف است؟ ب) ما چگونه میتوانیم نشان دهیم که فروتن هستیم و به محدودیتهای خود واقفیم؟
۱۶ کتاب مقدّس حکمت را با فروتنی مرتبط ساخته است. شخص فروتن به محدودیتهای خود آگاه است. (امثال ۱۱:۲) عیسی فروتن بود و از خود انتظار بیجا نداشت. میدانست که نمیتواند همهٔ کسانی را که پیامش را میشنوند، متقاعد سازد. (مَتّی ۱۰:۳۲-۳۹) میدانست که نمیتواند خود شخصاً به همه موعظه کند. پس، از روی حکمت، باقی کار شاگردسازی را به پیروانش سپرد. (مَتّی ۲۸:۱۸-۲۰) او با فروتنی اذعان داشت که پیروانش «حتی کارهایی بزرگتر از» او خواهند کرد؛ میدانست که آنان در محدودهای وسیعتر، برای مدت بیشتر و به شماری کثیرتر از مردم موعظه خواهند کرد. (یوحنا ۱۴:۱۲) عیسی همچنین میدانست که از کمک دیگران بینیاز نیست. او کمک فرشتگانی را که در بیابان برای خدمتش آمدند، پذیرفت؛ کمک فرشتهای را که در باغ جِتْسیمانی برای تقویتش آمد، قبول کرد. به علاوه، پسر خدا در آخرین و سختترین دقایق زندگیاش با «فریادهای بلند و اشکها» از خدا کمک خواست.—مَتّی ۴:۱۱؛ لوقا ۲۲:۴۳؛ عبرانیان ۵:۷.
۱۷ ما نیز باید با واقعبینی و فروتنی محدودیتهای خود را تشخیص دهیم. ما میخواهیم با جان و دل به یَهُوَه خدمت کنیم و در موعظه و شاگردسازی سخت بکوشیم. (لوقا ۱۳:۲۴؛ کولُسیان ۳:۲۳) اما نباید فراموش کنیم که یَهُوَه هیچگاه ما را با دیگران مقایسه نمیکند، پس ما نیز هرگز نباید خود را با دیگران مقایسه کنیم. (غَلاطیان ۶:۴) حکمت، حکم میکند که اهدافی واقعبینانه و متناسب با توانایی و موقعیتمان برای خود قرار دهیم. حکمت، به سرپرستان نیز حکم میکند که به محدودیتهای خود واقف باشند و بدانند که در مواقعی به کمک و پشتیبانی دیگران نیاز دارند. آنان میدانند که یَهُوَه گاه از برادر یا خواهری برای تقویت و دلگرمی ایشان استفاده میکند. از این رو با فروتنی و مهربانی کمک همایمانان خود را میپذیرند.—کولُسیان ۴:۱۱.
۱۸، ۱۹. الف) چه امری ثابت میکند که عیسی در برخورد با شاگردانش ملایم و مهربان بود؟ ب) چرا و چگونه ما باید در برخورد با یکدیگر ملایم و مهربان باشیم؟
۱۸ در یعقوب ۳:۱۷ آمده است: ‹آن حکمت که از بالاست ملایم است.› عیسی در برخورد با شاگردانش ملایم و مهربان بود. او به ضعفهای شاگردانش واقف بود، اما نظر خود را روی خصوصیات خوب آنان متمرکز میکرد. (یوحنا ۱:۴۷) عیسی میدانست که آنان در شب دستگیریاش او را رها خواهند کرد، با این حال به وفاداری آنان شک نکرد. (مَتّی ۲۶:۳۱-۳۵؛ لوقا ۲۲:۲۸-۳۰) عیسی میدانست که پِطرُس سه بار او را انکار خواهد کرد، با این حال برایش نزد خدا تضرّع نمود و اعتمادش را به استوار ماندن پِطرُس ابراز داشت. (لوقا ۲۲:۳۱-۳۴) عیسی در شب آخر، وقتی برای شاگردان خود به پدرش دعا کرد، خطاهای آنان را برجسته نساخت؛ بلکه به وفاداری و ایمان آنان اشاره کرد و گفت: «کلامت را نگاه داشتند.» (یوحنا ۱۷:۶) عیسی با وجود ناکاملیهای شاگردانش مسئولیتی خطیر به آنان واگذار کرد؛ یعنی موعظهٔ پادشاهی خدا و شاگردسازی. (مَتّی ۲۸:۱۹، ۲۰) اعتماد و ایمانی که عیسی به آن مردان ابراز داشت، بیشک آنان را برای انجام دادن وظیفهای که بدیشان محوّل شده بود، تقویت کرد.
۱۹ در این زمینه نیز ما پیروان عیسی، پیشوایمان را سرمشق قرار میدهیم. اگر پسر کامل خدا با شاگردانش که ناکامل بودند بردبار بود، پس چه قدر بیشتر ما که خود خطاکاریم باید با یکدیگر مدارا کنیم. (فیلیپیان ۴:۵) به جای این که افکار خود را روی خطاهای همایمانانمان معطوف کنیم، باید سعی کنیم خصوصیات خوبشان را ببینیم. مگر نه این که یَهُوَه این افراد را به خود جذب کرده است؟ (یوحنا ۶:۴۴) پس بیشک خصوصیات خوبی در آنان دیده است. آیا ما هم میتوانیم این خصوصیات را ببینیم؟ داشتن چنین دیدگاهی ما را بر میانگیزد که نه تنها از تقصیرها و خطاهای همایمانانمان «چشمپوشی» کنیم، بلکه حتی در آنها در پی خصوصیاتی باشیم که تحسینشان کنیم. (امثال ۱۹:۱۱، ترجمهٔ هزارهٔ نو) وقتی اعتماد خود را به برادر یا خواهری مسیحی ابراز مینماییم، در واقع او را تشویق میکنیم که با تمام وجود به یَهُوَه خدمت کند و از خدمت خود شاد و خرسند گردد.—۱تِسالونیکیان ۵:۱۱.
۲۰. چگونه از گنجینهٔ حکمتی که در انجیلها نهفته است، فایده میبریم و فایدهٔ آن چیست؟
۲۰ گزارشهایی که در مورد زندگی و خدمت عیسی در انجیلها به تحریر درآمده است، به راستی گنجینهٔ پرارزشی از حکمت است. حال، چگونه میتوانیم از این گنج گرانبها فایده ببریم؟ عیسی در پایان موعظهٔ خود، شنوندگانش را تشویق کرد که سخنان حکیمانهاش را بشنوند و به آن عمل کنند. (مَتّی ۷:۲۴-۲۷) شکل دادن افکار و اعمال و انگیزههایمان مطابق با گفتار و کردار حکیمانهٔ عیسی، به ما کمک میکند که اکنون بهترین راه زندگی را برگزینیم و همواره در این راه که به حیات ابدی میانجامد، گام برداریم. (مَتّی ۷:۱۳، ۱۴) قطعاً هیچ راهی بهتر و حکیمانهتر از این راه نیست.
a این سخنرانی عیسی که در مَتّی ۵:۳ تا ۷:۲۷، نوشته شده به موعظهٔ بالای کوه معروف است. این بخش شامل ۱۰۷ آیه میباشد که یک سخنران میتواند آن را تقریباً در مدت ۲۰ دقیقه ایراد کند.
b در زمان تعمید عیسی هنگامی که «آسمان گشوده شد» ظاهراً تمام خاطرات زندگی آسمانی او به یادش آمد.—مَتّی ۳:۱۳-۱۷.