‏«هیچ کدام از شما جانتان را از دست نمی‌دهید»‏

۱،‏ ۲.‏ چه سفری در انتظار پولُس بود و احتمالاً نگرانی او از چه بود؟‏

فِستوس گفته بود:‏ ‹به حضور قیصر خواهی رفت!‏› پولُس این حرف‌ها را در ذهنش مرور می‌کرد و فکر می‌کرد که تأثیر زیادی بر آیندهٔ او خواهد داشت.‏ او دو سال زندانی بود،‏ بنابراین یک سفر طولانی به روم فصل جدیدی در زندگی‌اش بود.‏ (‏اعما ۲۵:‏۱۲‏)‏ با این حال خاطرات خوشایندی از سفرهای دریایی به ذهن او نمی‌آمد.‏ علاوه بر این،‏ روبرو شدن با قیصر و صحبت کردن با او،‏ احتمالاً پولُس را نگران می‌کرد.‏

^۲ پولُس بارها با ‹خطراتی در دریا› مواجه شده بود.‏ سه بار از کشتی‌ای که در حال غرق شدن بود نجات پیدا کرد و یک شبانه‌روز دستخوش امواج دریا بود.‏ (‏۲قر ۱۱:‏۲۵،‏ ۲۶‏)‏ به علاوه،‏ این سفر با سفرهای میسیونری که پولُس قبلاً تجربه کرده بود متفاوت بود.‏ او به عنوان یک زندانی باید بیشتر از ۳۰۰۰ کیلومتر را طی می‌کرد تا از قیصریه به روم برود.‏ آیا او صحیح و سالم به مقصد می‌رسید؟‏ آیا در این صورت،‏ در روم با مرگ روبرو می‌شد؟‏ فراموش نکنید که او در انتظار محاکمه توسط بزرگ‌ترین قدرت سیاسی دنیای شیطان در آن زمان بود.‏

۳.‏ پولُس مصمم به انجام چه کاری بود و در این فصل به بررسی چه موضوعی می‌پردازیم؟‏

^۳ بعد از همهٔ چیزهایی که در مورد پولُس خوانده‌اید،‏ آیا او با فکر کردن در مورد آنچه در انتظارش بود،‏ تسلیم یأس و ناامیدی شد؟‏ البته که نه!‏ او می‌دانست که با سختی‌هایی روبرو می‌شود،‏ اما نمی‌دانست دقیقاً چه چیزی در انتظارش است.‏ او نمی‌خواست شادی‌ای را که از موعظه به دست آورده بود،‏ به خاطر نگرانی‌هایی که هیچ کنترلی بر آن‌ها نداشت،‏ از دست بدهد.‏ (‏مت ۶:‏۲۷،‏ ۳۴‏)‏ پولُس می‌دانست که خواست یَهُوَه این است که از هر فرصتی برای اعلام خبر خوش حتی به مقامات دولتی استفاده کند.‏ (‏اعما ۹:‏۱۵‏)‏ او مصمم بود که با وجود هر سختی،‏ وظیفه‌اش را به طور کامل انجام دهد.‏ آیا ما هم به همان اندازه مصمم هستیم؟‏ بیایید ببینیم از این سفر تاریخی پولُس چه یاد می‌گیریم.‏

‏«بادِ مخالف می‌وزید» (‏اعمال ۲۷:‏۱-‏۷الف‏)‏

۴.‏ پولُس سوار چه نوع کشتی‌ای شد و چه کسانی همراهش بودند؟‏

^۴ پولُس و چند زندانی دیگر به افسری به نام یولیوس تحویل داده شدند.‏ او آن‌ها را سوار یک کشتی تجاری کرد که به قیصریه رسیده بود.‏ آن کشتی از اَدرامیتینوس،‏ یعنی بندری در غرب آسیای صغیر آمده بود؛‏ بندری که در نزدیکی شهر میتیلینی در جزیرهٔ لسبوس بود.‏ این کشتی به سمت شمال و بعد غرب حرکت کرد و برای بارگیری و تخلیهٔ بار چندین جا توقف کرد.‏ این نوع کشتی‌ها تجهیزات لازم برای راحتی مسافران را نداشتند،‏ چه برسد به جابه‌جایی زندانیان!‏ (‏کادر «‏کشتی‌های تجاری‏» ملاحظه شود.‏)‏ خوشبختانه پولُس تنها شخص مسیحی در میان آن مجرمان نبود و حداقل دو نفر از هم‌ایمانانش،‏ یعنی لوقا و آریستارخوس همراهش بودند.‏ لوقا تمام ماجراهای سفرشان را نوشت.‏ البته نمی‌دانیم که آن‌ها به عنوان مسافر برای سفرشان مبلغی پرداخت کردند یا این که به عنوان خدمتکاران پولُس رایگان سوار شدند.‏​—‏اعما ۲۷:‏۱،‏ ۲‏.‏

۵.‏ پولُس در صیدون چه کسانی را دید و ما از این موضوع چه درسی می‌گیریم؟‏

^۵ بعد از سپری کردن یک روز در دریا و طی مسافت حدود ۱۱۰ کیلومتر به سمت شمال،‏ کشتی در صیدون یعنی در قسمت ساحلی سوریه توقف کرد.‏ ظاهراً یولیوس مثل یک مجرم معمولی با پولُس رفتار نکرد،‏ چون پولُس یک شهروند رومی بود و هنوز گناهکار شناخته نشده بود.‏ (‏اعما ۲۲:‏۲۷،‏ ۲۸؛‏ ۲۶:‏۳۱،‏ ۳۲‏)‏ یولیوس به پولُس اجازه داد که وقتی به خشکی برسند به دیدن هم‌ایمانانش برود.‏ برادران و خواهران حتماً از این که می‌توانستند به نیازهای پولُس بعد از حبس طولانی رسیدگی کنند خیلی خوشحال بودند.‏ شما هم می‌توانید چنین محبت و مهمان‌نوازی‌ای نسبت به دیگران نشان دهید و متقابلاً تشویق شوید.‏​—‏اعما ۲۷:‏۳‏.‏

۶-‏۸.‏ سفر پولُس از صیدون به کِنیدوس چگونه بود و پولُس از چه فرصت‌هایی برای موعظه استفاده کرد؟‏

^۶ پولُس و همراهانش از آنجا با کشتی راه افتادند و در امتداد سواحل کیلیکیه که نزدیک زادگاه پولُس یعنی تارسوس بود پیش رفتند.‏ لوقا اشاره نمی‌کند که کشتی در جاهای دیگر توقف کرد،‏ ولی با اشاره به «بادِ مخالف» نشان داد که خطری در انتظارشان است.‏ (‏اعما ۲۷:‏۴،‏ ۵‏)‏ بدون شک،‏ پولُس حتی در این شرایط خطرناک از هر فرصتی برای اعلام خبر خوش استفاده می‌کرد.‏ او حتماً به همه از جمله زندانیان دیگر،‏ ملوانان،‏ سربازان و به هر کسی که در ساحل می‌دید موعظه کرد.‏ آیا شما هم هر فرصتی را غنیمت می‌شمارید تا خبر خوش را موعظه کنید؟‏

^۷ مدتی بعد،‏ کشتی به بندر میرا در ساحل جنوبی آسیای صغیر رسید.‏ در آنجا پولُس و بعضی از همسفرانش سوار کشتی دیگری شدند تا به مقصد نهایی‌شان یعنی روم بروند.‏ (‏اعما ۲۷:‏۶‏)‏ در آن زمان،‏ غلّات از مصر به روم صادر می‌شد و کشتی‌های باری در بندر میرا توقف می‌کردند.‏ سربازان و زندانیان به فرمان یولیوس سوار یکی از این کشتی‌ها شدند.‏ ظاهراً این کشتی از کشتی اول خیلی بزرگ‌تر بود و حامل گندم زیاد و ۲۷۶ نفر بود،‏ از جمله ملوانان،‏ سربازان،‏ زندانیان و احتمالاً عده‌ای که به روم سفر می‌کردند.‏ حالا پولُس می‌توانست به افراد بیشتری موعظه کند و بدون شک این فرصت را از دست نداد.‏

^۸ بعد کشتی در بندر کِنیدوس در جنوب غربی آسیای صغیر لنگر انداخت.‏ در آب‌وهوای مساعد،‏ این سفر معمولاً طی یک روز انجام می‌شد.‏ اما به گزارش لوقا «روزهای زیادی آهسته آهسته به سفرمان ادامه دادیم و با هزار زحمت به بندر کِنیدوس رسیدیم.‏» (‏اعما ۲۷:‏۷الف‏)‏ شرایط آب‌وهوا نامساعد شده بود.‏ (‏کادر «‏بادهای مخالف در دریای مدیترانه‏» ملاحظه شود.‏)‏ در حالی که کشتی دستخوش بادهای شدید و امواج خروشان بود،‏ حال و روز مسافران را تجسّم کنید!‏

‏«طوفان باعث می‌شد که کشتی به‌شدّت تکان بخورد» (‏اعمال ۲۷:‏۷ب-‏۲۶‏)‏

۹،‏ ۱۰.‏ در نزدیکی کِرِت چه مشکلاتی پیش آمد؟‏

^۹ ناخدای کشتی می‌خواست از کِنیدوس به سمت غرب حرکت کند،‏ اما لوقا گفت که «چون باد شدیدی مخالف جهت ما می‌وزید،‏ مسیرمان را تغییر دادیم.‏» (‏اعما ۲۷:‏۷ب‏)‏ وقتی کشتی از خشکی فاصله گرفت،‏ باد شدیدی که از شمال غربی می‌وزید،‏ کشتی را با سرعت زیاد به سمت جنوب کشاند.‏ همان طور که جزیرهٔ قبرس قبلاً کشتی را از بادهای مخالف حفظ کرده بود،‏ این بار هم جزیرهٔ کِرِت باعث شد کشتی در امان بماند.‏ وقتی کشتی از دماغهٔ سالمونی در شرق کِرِت گذشت،‏ اوضاع بهتر شد.‏ به این ترتیب کشتی از قسمت جنوبی آن جزیره گذشت و از بادهای شدید محفوظ ماند.‏ بدون شک در آن لحظه خیال مسافران کشتی راحت شد.‏ اما ملوانان می‌دانستند با نزدیک شدن زمستان،‏ ممکن است با خطراتی مواجه شوند.‏

^۱۰ لوقا گفت:‏ ‏«به‌سختی در امتداد ساحل [کِرِت] جلو رفتیم و به جایی به نام ‹بندرهای نیک› رسیدیم.‏» با این که کشتی در نزدیکی ساحل از بادها در امان بود،‏ هنوز هدایت آن سخت بود.‏ بالاخره،‏ ملوانان جای امنی برای لنگر انداختن پیدا کردند که احتمالاً خلیج کوچکی در میانهٔ ساحل جنوبی بود؛‏ جایی که ساحل به طرف شمال ادامه پیدا می‌کرد.‏ به گفتهٔ لوقا آن‌ها ‹مدت زیادی آنجا ماندند و کم‌کم هوا برای سفر دریایی خطرناک شد.‏› در ماه‌های سپتامبر و اکتبر به خصوص سفرهای دریایی در آنجا خطرناک بود.‏​—‏اعما ۲۷:‏۸،‏ ۹‏.‏

۱۱.‏ پولُس چه توصیه‌ای کرد،‏ اما چه تصمیمی گرفته شد؟‏

^۱۱ بعضی از مسافران احتمالاً نظر پولُس را پرسیدند،‏ چون او تجربهٔ سفر در دریای مدیترانه را داشت.‏ پولُس توصیه کرد:‏ «آقایان،‏ من مطمئنم اگر به سفرمان ادامه دهیم،‏ به مشکل برمی‌خوریم.‏ نه فقط کشتی و بار آن در خطر است،‏ بلکه شاید حتی جانمان را هم از دست بدهیم.‏» اما ناخدا و صاحب کشتی می‌خواستند به سفرشان ادامه بدهند،‏ چون احتمالاً می‌خواستند به جای امن‌تری برسند.‏ پس اکثر آن‌ها یولیوس را متقاعد کردند تا اجازه دهد هر چه زودتر از آنجا حرکت کنند و به سمت فینیکس،‏ یکی از بنادر کِرِت بروند.‏ این بندر جای بهتری برای سپری کردن زمستان بود.‏ پس وقتی نسیم ملایمی از جنوب وزید،‏ کشتی راه افتاد.‏​—‏اعما ۲۷:‏۱۰-‏۱۳‏.‏

۱۲.‏ بعد از ترک کِرِت،‏ کشتی با چه خطراتی روبرو شد و ملوانان چطور سعی کردند کشتی را نجات دهند؟‏

^۱۲ اما طولی نکشید که هوا تغییر کرد و باد شدیدی از شمال شرقی وزید.‏ بالاخره کشتی را به جایی نزدیک «جزیرهٔ کوچکی به نام کودا» رساندند که در ۶۵ کیلومتری بندرهای نیک قرار داشت.‏ اما این خطر هنوز وجود داشت که کشتی به سمت جنوب کشیده شود و به بسترهای شنی ساحل آفریقا برخورد کند.‏ برای همین،‏ ملوانان قایق نجاتی را که کشتی به دنبال خود می‌کشید به داخل کشتی آوردند.‏ اما به زحمت توانستند آن قایق را حفظ کنند،‏ چون پر از آب شده بود.‏ آن‌ها همین طور دور کشتی را با طناب محکم بستند تا بدنهٔ آن بیشتر دوام بیاورد.‏ ملوانان بادبان‌ها را پایین کشیدند و سخت تلاش کردند تا کشتی را در میان آن هوای طوفانی هدایت کنند.‏ تصوّر کنید چه وضعیت خطرناکی بود!‏ حتی این اقدامات کافی نبود،‏ چون «طوفان باعث می‌شد که کشتی به‌شدّت تکان بخورد.‏» روز سوم آن‌ها بعضی از لوازم کشتی را به دریا انداختند تا کشتی غرق نشود.‏​—‏اعما ۲۷:‏۱۴-‏۱۹‏.‏

۱۳.‏ وضعیت پولُس و همسفرانش در کشتی،‏ موقع طوفان چطور بود؟‏

^۱۳ مسافران کشتی حتماً خیلی ترسیده بودند.‏ اما پولُس و همراهانش مطمئن بودند که نجات پیدا می‌کنند.‏ عیسی قبلاً به پولُس اطمینان داده بود که آن رسول در روم شهادت خواهد داد و یک فرشته بعدها این وعده را تکرار کرده بود.‏ (‏اعما ۱۹:‏۲۱؛‏ ۲۳:‏۱۱‏)‏ با این حال به مدت دو هفته این طوفان لحظه‌ای فروکش نکرد.‏ به خاطر باران‌های بی‌امان و ابرهای حجیم،‏ ناخدا نمی‌توانست مسیریابی کند.‏ حتی خوردن یک لقمه نان ممکن نبود.‏ در آن سرما،‏ باران،‏ دریازدگی و ترس،‏ مطمئناً به فکر کسی خطور نمی‌کرد که غذا بخورد!‏

۱۴،‏ ۱۵.‏ الف)‏ چرا پولُس به هشدار قبلی‌اش اشاره کرد؟‏ ب)‏ از پیام امیدبخش پولُس چه یاد می‌گیریم؟‏

^۱۴ پولُس در میان آن‌ها ایستاد و گفت که قبلاً در مورد این وضعیت به آن‌ها هشدار داده بود.‏ اما قصد او محکوم کردنشان نبود،‏ بلکه وضعیتی که در آن قرار گرفته بودند نشان می‌داد حرف‌های پولُس درست بود.‏ بعد او گفت:‏ «ولی با این حال،‏ از شما می‌خواهم که شجاع باشید،‏ چون هیچ کدام از شما جانتان را از دست نمی‌دهید و فقط کشتی غرق می‌شود.‏» (‏اعما ۲۷:‏۲۱،‏ ۲۲‏)‏ حرف‌های پولُس حتماً به آن‌ها دلگرمی داد!‏ پولُس هم حتماً خیلی خوشحال بود که می‌توانست از طرف یَهُوَه به آن‌ها امید دهد.‏ مهم است که به یاد داشته باشیم که زندگی هر انسان برای یَهُوَه اهمیت دارد.‏ پِطرُس رسول نوشت:‏ ‹یَهُوَه نمی‌خواهد کسی نابود شود،‏ بلکه می‌خواهد همه فرصت توبه داشته باشند.‏› (‏۲پطر ۳:‏۹‏)‏ امروزه هم خیلی ضروری است که ما پیام امیدبخش یَهُوَه را تا جای ممکن به انسان‌های بیشتری برسانیم،‏ چون جان انسان‌ها در خطر است!‏

^۱۵ احتمالاً پولُس به خیلی‌ها در کشتی در مورد ‹امیدی که به تحقق وعدهٔ خدا› داشت،‏ شهادت داده بود.‏ (‏اعما ۲۶:‏۶؛‏ کول ۱:‏۵‏)‏ با این که به زودی کشتی غرق می‌شد،‏ پولُس به آن‌ها امید داد و گفت:‏ «دیشب فرشتهٔ خدایی که او را می‌پرستم و عبادت می‌کنم،‏ پیش من آمد و گفت:‏ ‹پولُس نترس،‏ چون تو باید در حضور قیصر حاضر شوی.‏ خدا به خاطر تو،‏ همسفرانت را هم نجات می‌دهد.‏› پس آقایان،‏ شجاع باشید،‏ چون به خدا ایمان دارم و می‌دانم دقیقاً همان طور که به من گفته است،‏ انجام می‌شود.‏ ولی بدانید که کشتی ما باید نزدیک جزیره‌ای به گل بنشیند.‏»​—‏اعما ۲۷:‏۲۳-‏۲۶‏.‏

‏«همهٔ ما به سلامت به خشکی رسیدیم» (‏اعمال ۲۷:‏۲۷-‏۴۴‏)‏

۱۶،‏ ۱۷.‏ الف)‏ چرا پولُس دعا کرد و تأثیر آن چه بود؟‏ ب)‏ حرف‌های پولُس چطور درست از آب درآمد؟‏

^۱۶ بعد از دو هفتهٔ پرماجرا که کشتی حدود ۸۷۰ کیلومتر در اثر باد رانده شده بود،‏ ملوانان متوجه شدند که به خشکی نزدیک می‌شوند چون صدای برخورد موج‌ها به ساحل به گوششان می‌رسید.‏ ملوانان از پشت کشتی چهار لنگر به دریا انداختند تا کشتی به گل ننشیند.‏ بعد ملوانان سعی کردند از کشتی فرار کنند،‏ ولی سربازان مانعشان شدند.‏ پولُس به افسر و سربازان گفت:‏ «اگر این ملوانان در کشتی نمانند،‏ هیچ کدام از شما نمی‌توانید نجات پیدا کنید.‏» وقتی تکان‌های کشتی کمتر شد،‏ پولُس از همه خواهش کرد که چیزی بخورند.‏ او دوباره به آن‌ها اطمینان داد که نجات پیدا می‌کنند و «در حضور همه از خدا تشکر کرد.‏» (‏اعما ۲۷:‏۳۱،‏ ۳۵‏)‏ پولُس از روی قدردانی دعا کرد و به این شکل برای لوقا،‏ آریستارخوس و ما مسیحیان نمونهٔ خوبی به جا گذاشت.‏ آیا دعاهایی که در حضور دیگران می‌کنید،‏ دلگرم‌کننده و تسلّی‌بخش است؟‏

^۱۷ بعد از دعای پولُس،‏ «همه روحیه گرفتند و مشغول خوردن شدند.‏» (‏اعما ۲۷:‏۳۶‏)‏ وقتی همه سیر شدند،‏ هر چه گندم در کشتی بود به دریا ریختند تا کشتی سبک‌تر شود و احتمال این که به ساحل برسد بیشتر شود.‏ وقتی هوا روشن شد،‏ طناب لنگرها را بریدند.‏ بعد طناب تیغه‌های سکّان را شل کردند،‏ بادبان جلوی کشتی را در مسیر باد به سمت بالا کشیدند و یکراست به طرف ساحل رفتند.‏ کشتی به یکی از برآمدگی‌های زیر دریا برخورد کرد و دماغهٔ کشتی در شن‌های زیر آب گیر کرد و بی‌حرکت ماند،‏ اما قسمت عقب کشتی بر اثر موج‌های شدید شکست و متلاشی شد.‏ آن وقت،‏ سربازان تصمیم گرفتند که زندانیان را بکشند تا نتوانند شناکنان به ساحل برسند و فرار کنند.‏ اما یولیوس نگذاشت که آن‌ها این کار را بکنند.‏ او همه را ترغیب کرد هر طوری شده خودشان را به ساحل برسانند.‏ درست طبق حرفی که پولُس زده بود،‏ آن ۲۷۶ نفر همگی نجات پیدا کردند و ‹به سلامت به خشکی رسیدند.‏› اما کجا رسیدند؟‏​—‏اعما ۲۷:‏۴۴‏.‏

‏«فوق‌العاده مهربان» (‏اعمال ۲۸:‏۱-‏۱۰‏)‏

۱۸-‏۲۰.‏ مردم مالت از چه جهت «فوق‌العاده مهربان» بودند و چه معجزه‌ای دیدند؟‏

^۱۸ وقتی به سلامت به ساحل رسیدند،‏ فهمیدند که در جزیره‌ای به نام مالت در جنوب سیسیل هستند.‏ (‏کادر «‏جزیرهٔ مالت‏» ملاحظه شود.‏)‏ مردم آن جزیره با این که به زبان دیگری صحبت می‌کردند،‏ «فوق‌العاده مهربان» بودند.‏ (‏اعما ۲۸:‏۲‏)‏ چون هوا سرد و بارانی بود،‏ برای آن غریبه‌ها آتشی درست کردند تا خودشان را گرم کنند.‏ در آن لحظه بود که معجزه‌ای رخ داد.‏

^۱۹ پولُس کاری که از دستش برمی‌آمد انجام داد و مقداری هیزم جمع کرد و روی آتش گذاشت.‏ ناگهان یک افعی سمی از میان هیزم بیرون آمد،‏ نیشش زد و محکم به دستش چسبید.‏ مردم مالت فکر کردند که این اتفاق حتماً مجازات الٰهی است.‏a

^۲۰ مردم با دیدن این اتفاق،‏ منتظر بودند که بدن پولُس «ورم کند.‏» طبق یک کتاب مرجع،‏ عبارت «ورم کردن» در آن زمان یک عبارت پزشکی و تخصصی بود.‏ جای تعجب نیست که لوقا این عبارت را بکار برد چون در کتاب مقدّس او ‹پزشک عزیز› خوانده می‌شود.‏ (‏اعما ۲۸:‏۶؛‏ کول ۴:‏۱۴‏)‏ اما پولُس دستش را تکان داد و مار را به آتش انداخت و اصلاً صدمه‌ای ندید.‏

۲۱.‏ الف)‏ چرا اصطلاحاتی که لوقا به کار برد برایمان جالب است؟‏ ب)‏ پولُس چه معجزه‌هایی انجام داد و این معجزات چه تأثیری روی مردم مالت گذاشت؟‏

^۲۱ در آن منطقه مردی ثروتمند به اسم پوبلیوس زندگی می‌کرد که صاحب زمین‌های زیادی بود.‏ به گفتهٔ لوقا او ‏«حاکم آن جزیره»‏ بود و احتمالاً از طرف امپراتوری روم تعیین شده بود.‏ جالب است که لوقا همان عنوانی را به او نسبت داد که در دو کتیبهٔ یافت‌شده در جزیرهٔ مالت به چشم می‌خورد.‏ پوبلیوس با خوشحالی پولُس و همراهانش را به خانه‌اش برد و سه روز با مهربانی از آن‌ها پذیرایی کرد.‏ از قضا پدر پوبلیوس در بستر بیماری خوابیده بود.‏ لوقا با اصطلاحات دقیق پزشکی تعریف کرد که او «تب و اسهال خونی داشت.‏» پولُس برایش دعا کرد و دست روی سرش گذاشت و او را شفا داد.‏ مردم آنجا بعد از دیدن این معجزه،‏ آنقدر تحت تأثیر قرار گرفتند که همهٔ بیمارانشان را پیش پولُس آوردند تا شفا پیدا کنند.‏ آن‌ها همین طور هدیه‌های فراوانی به پولُس و همراهانش دادند و نیازهایشان را برآورده کردند.‏​—‏اعما ۲۸:‏۷-‏۱۰‏.‏

۲۲.‏ الف)‏ یک پروفسور در مورد گزارش لوقا چه گفت؟‏ ب)‏ در فصل بعد به بررسی چه موضوعی می‌پردازیم؟‏

^۲۲ این گزارش از سفر دریایی پولُس،‏ کاملاً درست و دقیق است.‏ به گفتهٔ یک پروفسور:‏ «گزارش لوقا در سراسر کتاب مقدّس بی‌نظیر است چون پر از جزئیات جالب و گیراست.‏ توصیف دریانوردی در قرن اول میلادی و وضعیت آب‌وهوا در دریای مدیترانه بسیار دقیق است» و حتماً به دست کسی نوشته شده که شاهد عینی این اتفاقات بوده است.‏ احتمالاً لوقا طی سفرش با پولُس یادداشت‌هایی برمی‌داشت و دربارهٔ ماجراهای بقیهٔ سفرش هم مطلب فراوانی نوشت.‏ وقتی پولُس سرانجام به روم رسید،‏ چه اتفاقی افتاد؟‏ بیایید در فصل بعدی ببینیم.‏