پاداش ایوب — سرچشمهای برای امید
«خداوند آخر اَیُّوبرا بیشتر از اوّل او مبارک فرمود.» — ایوب ۴۲:۱۲.
۱. یَهُوَه حتی هنگامی که آزمایشات، قومش را به شدت ضعیف میکند، برای آنها چه کاری انجام میدهد؟
یَهُوَه «به جویندگان خود پاداش میدهد.» (عبرانیان ۱۱:۶، انجیل شریف) او همچنین قوم وقفشدهٔ خود را حتی اگر آزمایشات، آنها را مثل مرده ضعیف کرده باشد، برمیانگیزد که دلیرانه شهادت دهند. (ایوب ۲۶:۵؛ مکاشفه ۱۱:۳،۷،۱۱) حقیقت این موضوع با مثال ایوب که متحمل رنج شد، ثابت گردید. با وجود اینکه سه تسلیدهندهٔ دروغی نشان دادند که خواهان بدی ایوب هستند، ولی او به علت ترس از انسان ساکت نماند. بلکه شهادت برجستهای داد.
۲. چگونه شاهدان یَهُوَه با وجود رنجهایی که از آزار و شکنجه و سختی کشیدهاند، از آزمایشات خود بیرون آمدهاند؟
۲ بسیاری از شاهدان امروزهٔ یَهُوَه چنان رنجی از آزار و شکنجه و سختی زیاد بردهاند که نزدیک به مرگ بودهاند. (۲قرنتیان ۱۱:۲۳) ولی آنها نیز مانند ایوب به خدا محبت نشان دادهاند و عدالت را به کار بستهاند. (حزقیال ۱۴:۱۴،۲۰) آنها همچنین مصمم برای خشنودسازی یَهُوَه، نیرومند برای دادن شهادتی برجسته و پر از امید واقعی از آزمایشات خود بیرون آمدهاند.
ایوب شهادتی برجسته میدهد
۳. ایوب در گفتار نهایی خود چه نوع شهادتی را داد؟
۳ ایوب در گفتار نهایی خود، شهادتی داد که حتی از شهادتی که قبلاً داده بود، بزرگتر بود. او کاملاً تسلیدهندگان دروغی خویش را ساکت کرد و با طعنهای نیشزننده گفت: «شخص بیقوّترا چگونه اعانت کردی!» (ایوب ۲۶:۲) ایوب یَهُوَه را که قدرتش کرهٔ زمینی ما را در فضا بر هیچ آویزان میکند و ابرهای انباشته از آب را بالای زمین معلق نگه میدارد، تمجید میکند. (ایوب ۲۶:۷-۹) با وجود این، ایوب گفت که چنین عجایبی «حواشئ طریقهای او است.» — ایوب ۲۶:۱۴.
۴. ایوب در مورد تمامیت چه گفت، و چرا توانست احساس خود را به این طریق ابراز کند؟
۴ ایوب همان طور که از برائت خود مطمئن بود، چنین بیان کرد: «تا بمیرم [تمامیت] . . . خویش را از خود دور نخواهم ساخت.» (ایوب ۲۷:۵) او برخلاف اتهامات دروغیی که بر ضدش زده شده بود، هیچ کاری نکرده بود که سزاوار آنچه که برای او اتفاق افتاده بود باشد. ایوب میدانست که یَهُوَه دعاهای مرتدان را نمیشنود بلکه به کسانی که تمامیت خود را حفظ میکنند، پاداش خواهد داد. این میتواند به ما یادآوری کند که بزودی آشوب ناگهانی حارمجدون، شریران را از مکان قدرتشان خواهد انداخت و از دست زورآور خدا نجات نخواهند یافت. تا آنموقع، قوم یَهُوَه در تمامیت خود سالک خواهند بود. — ایوب ۲۷:۱۱-۲۳.
۵. ایوب حکمت واقعی را چگونه تعریف کرد؟
۵ تصور کن آن سه نفر که حکمتی دنیوی داشتند، نشستهاند و همان طور که ایوب برای آنها شرح میدهد که انسان از مهارت خود استفاده کرده است تا طلا، نقره، و چیزهای گرانبهای دیگر را در زمین و دریا پیدا کند، به او گوش میدهند. او گفت: «قیمت حکمت از لعلْ گرانتر است.» (ایوب ۲۸:۱۸) تسلیدهندگان دروغی ایوب نمیتوانستند حکمت واقعی را بخرند. منشأ حکمت واقعی آفرینندهٔ باد، باران، برق، و رعد است. در حقیقت «ترس [محترمانه از] خداوند حکمت است، و از بدی اجتناب نمودن فطانت میباشد». — ایوب ۲۸:۲۸.
۶. چرا ایوب دربارهٔ زندگی پیشین خود صحبت کرد؟
۶ ایوب با وجود رنجهایی که کشید، از خدمت به یَهُوَه دست برنداشت. این مردِ درست بجای اینکه از قادر مطلق رو برگرداند، مشتاق «صمیمیت [پیشین خود] با خدا» بود. (ایوب ۲۹:۴، د ج) هنگامی که ایوب تعریف کرد چگونه ‹فقیر را رهانید، عدالترا پوشید، و برای مسکینان پدر بود،› به خود فخر نمیکرد. (ایوب ۲۹:۱۲-۱۶) بلکه حقایق زندگیاش را به عنوان خادم وفادار یَهُوَه ذکر میکرد. آیا تو یک چنین سابقهٔ خوبی را بنا کردهای؟ البته ایوب دروغی بودن اتهاماتی را که توسط آن سه کلاهبردار ریاکار زده شده بود نیز رو کرد.
۷. ایوب چه نوع شخصی بوده است؟
۷ ایوب به وسیلهٔ مردان جوانتری ‹که از گذاشتن پدران ایشان با سگهای گلهٔ خود کراهت میداشت،› مورد تمسخر قرار گرفته بود. او مورد تنفر قرار گرفته بود و بر او آب دهان انداخته شده بود. اگرچه ایوب به طرز وخیمی رنجور بود، نسبت به او هیچ مراعاتی نشان داده نشد. (ایوب ۳۰:۱،۱۰،۳۰) از آنجایی که او خود را به طور تمام و کمال به یَهُوَه وقف کرده بود، وجدانی پاک داشت و میتوانست بگوید: «مرا بمیزانِ عدالت بسنجد، تا خدا [تمامیت] . . . مرا بداند.» (ایوب ۳۱:۶) ایوب مردی زناکار یا حقهباز نبود، و در کمک به نیازمندان کوتاهی نکرده بود. او با وجود این که ثروتمند بود، هرگز به ثروتهای مادی توکل نکرد. علاوه بر این، ایوب با پرستش چیزهای بیجان مانند ماه، دست به بتپرستی نزد. (ایوب ۳۱:۲۶-۲۸) او با توکل به خدا نمونهٔ خوبی از کسی که تمامیت خود را حفظ میکند، برجا گذاشت. ایوب با وجود تمام رنجهایش و حضور تسلیدهندگان دروغی، دفاعی ماهرانه کرد و شهادتی عالی داد. او در حالی که به سخنانش خاتمه میداد، خدا را به عنوان قاضی و پاداش دهندهاش طلبید. — ایوب ۳۱:۳۵-۴۰.
الیهو سخن میگوید
۸. الیهو چه کسی بود، و چگونه هم احترام و هم دلیری نشان داد؟
۸ الیهو مرد جوان که نسلی از بوز پسر ناحور و بدینسان خویشاوند دور ابراهیم دوست خدا بود، نزدیک آنها نشسته بود. (اشعیا ۴۱:۸) الیهو با گوش کردن به هر دو طرف در بحث و گفتگو، به مردان سالخورده احترام نشان داد. با اینحال او در مورد موضوعاتی که آنها دربارهشان در اشتباه بودند، دلیرانه صحبت کرد. برای مثال، غضب او بر ایوب که «خویشتنرا از خدا عادلتر مینمود،» شعلهور شد. خشم الیهو بخصوص به طرف تسلیدهندگان دروغی نشانه گرفته شد. گفتههای آنان ظاهراً خدا را تجلیل میکرد ولی در واقع به این وسیله که طرف شیطان را در این مجادلهٔ لفظی میگرفت، خدا را ملامت میکرد. الیهو ‹مملو از سخنان› و برانگیختهشده توسط روحالقدس، شاهد بیطرف یَهُوَه بود. — ایوب ۳۲:۲،۱۸،۲۱.
۹. چگونه الیهو به برگشت ایوب اشاره کرد؟
۹ ایوب بیشتر متوجه دفاع از خود شده بود تا دفاع از یَهُوَه. در حقیقت، او با خدا مجادله کرده بود. همچنانکه جان ایوب به مرگ نزدیک میشد، با وجود این نشانهای برای برگشت وجود داشت. به چه طریق؟ خوب، الیهو برانگیخته شد که بگوید یَهُوَه با این پیغام ایوب را مورد توجه قرار داده است: «او را از فرو رفتن بهاویه برهان، من کفّاره[ای] پیدا نمودهام. گوشت او از گوشت طفل لطیفتر خواهد شد، و بایّام جوانئ خود خواهد برگشت.» — ایوب ۳۳:۲۴،۲۵.
۱۰. ایوب تا چه دامنهای باید امتحان میشد، ولی با نظر به ۱قرنتیان ۱۰:۱۳ از چه چیزی میتوانیم مطمئن باشیم؟
۱۰ الیهو به این سبب که ایوب گفت برای خوشحال کردن خدا حفظ تمامیت فایدهای ندارد، وی را اصلاح کرد. الیهو گفت: «حاشا از خدا که بدی کند، و از قادر مطلق که ظلم نماید. زیرا که انسانرا بحسب عملش مکافات میدهد.» ایوب در تأیید عدالت خود عجولانه عمل کرد، اما او این کار را بدون دانش و بینش کافی انجام داد. الیهو چنین افزود: «کاشکه اَیُّوب تا بآخر آزموده شود، زیرا که مثل شریران جواب میدهد.» (ایوب ۳۴:۱۰،۱۱،۳۵،۳۶) به همین ترتیب نیز ایمان و تمامیت ما فقط در صورتی میتواند ثابت شود که به طریقی ‹تا به آخر آزموده شویم.› با وجود این، پدر آسمانی و عزیز ما نخواهد گذاشت بیش از آنچه که بتوانیم تحمل کنیم، آزموده شویم. — ۱قرنتیان ۱۰:۱۳.
۱۱. هنگامی که سخت آزمایش میشویم، چه چیزی را باید به خاطر بیاوریم؟
۱۱ همانطور که الیهو به سخن ادامه داد، دوباره نشان داد که ایوب بیش از حد بر عدالت خود تأکید میکرد. توجه باید به سوی سازندهٔ عظیممان متمرکز شود. (ایوب ۳۵:۲،۶،۱۰) الیهو گفت: خدا «شریر را زنده نگاه نمیدارد، و داد مسکینانرا میدهد.» (ایوب ۳۶:۶) هیچکس نمیتواند از شیوهٔ خدا ایراد بگیرد و بگوید او بیانصافی نموده است. او بیش از آنچه که ما بتوانیم تشخیص بدهیم، بلندمرتبه است و سالهای او به طور تفحص ناپذیری بیانتها هستند. (ایوب ۳۶:۲۲-۲۶) هنگامی که سخت آزمایش میشوی، به خاطر بیاور که پدر ابدی ما عادل است و برای کارهای وفادارانهمان که باعث ستایش او میشود، به ما پاداش خواهد داد.
۱۲. اظهارات پایانی الیهو چه چیزی را دربارهٔ اجرای داوری بر روی شریر توسط یَهُوَه، نشان میدهد؟
۱۲ در حین صحبت الیهو، طوفانی در حال برپا شدن بود و همانطور که طوفان نزدیک میشد، دل او تکان خورد و لرزید. او از چیزهای عظیمی که توسط یَهُوَه انجام شده است صحبت کرد و گفت: «ای اَیُّوب اینرا استماع نما، بایست و در اعمال عجیب خدا تأمّل کن.» ما نیز مانند ایوب باید به اعمال عجیب و عظمت هیبتانگیز خدا توجه کنیم. الیهو گفت: «قادر مطلق را ادراک نمیتوانیم کرد، او در قوّت و راستی عظیم است. و در عدالت کبیر که بیانصافی نخواهد کرد. لهذا مردمان از او میترسند.» (ایوب ۳۷:۱،۱۴،۲۳،۲۴) اظهارات پایانی الیهو به ما یادآوری میکند که وقتی خدا بزودی داوری را در مورد شریر به اجرا درآورد، راستی و عدالت را خوار نخواهد شمرد و از کسانی که به عنوان پرستشکنندگان احترامگذار از او میترسند، حفاظت خواهد کرد. چه امتیازیست که در بین چنین اشخاصی که تمامیت خود را نگه داشتهاند و یَهُوَه را به عنوان سلطان عالم قبول میکنند، باشیم! مانند ایوب تحمل داشته باش، و هرگز اجازه نده که ابلیس تو را از محل مبارکت در بین این جمعیت خوشحال، بیرون بیاورد.
یَهُوَه به ایوب پاسخ میدهد
۱۳، ۱۴. الف) یَهُوَه دربارهٔ چه چیزی شروع به سؤال کردن از ایوب کرد؟ ب) چه نکاتی را میتوان از سؤالات دیگری که خدا از ایوب پرسید یاد گرفت؟
۱۳ چقدر ایوب هنگامی که یَهُوَه از میان گردباد با او صحبت کرد، باید متحیر شده باشد! این طوفان برخلاف باد شدیدی که شیطان از آن استفاده کرد تا خانه را فرو بریزد و بچههای ایوب را بکشد، کار خدا بود. موقعی که خدا پرسید: «وقتیکه زمینرا بنیاد نهادم کجا بودی؟ . . . کیست که سنگ زاویهاشرا نهاد؟ هنگامیکه ستارگان صبح با هم ترنّم نمودند، و جمیع پسران خدا آواز شادمانی دادند.» ایوب لال شد. (ایوب ۳۸:۴،۶،۷) یَهُوَه ایوب را با پرسشی پس از پرسش دیگر دربارهٔ دریا، پوشاندن آن با ابر، فجر، درهای موت، نور و ظلمت، و مجموعهٔ ستارگان، سؤالپیچ کرد. وقتی از ایوب پرسیده شد: «آیا قانونهای آسمانرا میدانی؟» هیچ چیز نتوانست بگوید. — ایوب ۳۸:۳۳.
۱۴ پرسشهای دیگر حاکی از این بودند که قبل از اینکه انسان خلق شود و حکومت بر ماهیها، پرندگان، و موجودات خزنده به او داده شود، خدا — بدون هیچ کمک یا توصیهٔ بشری — نیاز آنها را رفع میکرد. سؤالات دیگر یَهُوَه بیانگر مخلوقاتی از قبیل گاو وحشی، شترمرغ، و اسب بودند. از ایوب پرسیده شد: «آیا از فرمان تو عقاب صعود مینماید، و آشیانهٔ خود را بجای بلند میسازد؟» (ایوب ۳۹:۲۷) البته که نه! عکسالعمل ایوب را هنگامی که خدا از او سؤال کرد: «آیا مجادلهکننده با قادر مطلق مخاصمه نماید،» تصور کن. جای تعجب نیست که ایوب گفت: «اینک من حقیر هستم و بتو چه جواب دهم، دست خود را بدهانم گذاشتهام.» (ایوب ۴۰:۲،۴) از آنجایی که همیشه حق با یَهُوَه است، اگر ما در هر صورتی وسوسه شویم که از او شکایت کنیم، باید ‹دستمان را جلوی دهانمان بگذاریم.› پرسشهای یَهُوَه همچنین جلوهگر برتری، عظمت، و قدرت او همانطور که در آفرینش نشان داده شدهاند، بود.
بهیموت و لویاتان
۱۵. عموماً گمان میرود که بهیموت چه حیوانی باشد، و برخی از خصوصیات ویژهٔ این حیوان چه هستند؟
۱۵ سپس یَهُوَه بهیموت را ذکر میکند که عموماً گمان میرود اسب آبی باشد. (ایوب ۴۰:۱۵-۲۴) این حیوان گیاهخوار که به سبب اندازهٔ غولپیکر، وزن زیاد، و پوست زمختش جالب توجه است، ‹علف میخورد.› منشأ قدرت و انرژیش در مفصل ران و رباطهای شکمش است. استخوانهای پایهایش مانند «لولههای برنجین» قوی هستند. بهیموت در آبهای سیلآسا به وحشت نمیافتد، بلکه برخلاف جریان آب به راحتی شنا میکند.
۱۶. الف) توصیف لویاتان نشان میدهد که این چه حیوانی است، و چه حقایقی را میتوان در مورد این حیوان ذکر کرد؟ ب) قدرت بهیموت و لویاتان میتواند بیانگر چه چیزی دربارهٔ به انجام رساندن وظایف در خدمت یَهُوَه باشد؟
۱۶ همچنین خدا از ایوب سؤال کرد: «آیا لِوْیاتانرا با قلّاب توانی کشید، یا زبانشرا با ریسمان توانی فشرد؟» توصیف لویاتان نشان میدهد که تمساح است. (ایوب ۴۱:۱-۳۴) این حیوان با هیچکس پیمان صلح نمیبندد، و هیچ انسان عاقلی آنقدر متهور نیست که این خزنده را برانگیزاند. تیرهای کمان، او را وادار به فرار نمیکند و «بر حرکت مزراق میخندد.» لویاتان خشمناک کاری میکند که قعر آب مثل دیگ عطاران بجوشد. این حقیقت که لویاتان و بهیموت خیلی بیش از ایوب قدرتمند بودند، به او کمک کرد تا متواضع شود. ما هم باید متواضعانه قبول کنیم که به خودی خود نیرومند نیستیم. ما به حکمت و نیرویی که از طرف خدا داده میشود نیازمندیم تا از نیشهای شیطان، آن مار، بگریزیم و وظیفهمان را در خدمت یَهُوَه به انجام برسانیم. — فیلپیان ۴:۱۳؛ مکاشفه ۱۲:۹.
۱۷. الف) ایوب چگونه ‹خدا را دید›؟ ب) چه چیزی توسط پرسشهایی که ایوب قادر به پاسخ آنها نبود ثابت شد، و این موضوع چطور میتواند به ما کمک کند؟
۱۷ ایوب که کاملاً متواضع شده بود، نقطهنظر اشتباه خود را پذیرفت، و قبول کرد که بدون دانش صحبت کرده بود. در عین حال او اظهار ایمان کرده بود که ‹خدا را خواهد دید.› (ایوب ۱۹:۲۵-۲۷) از آنجایی که هیچ انسانی نمیتواند یَهُوَه را ببیند و زنده بماند، چطور چنین چیزی میتوانست اتفاق بیفتد؟ (خروج ۳۳:۲۰) در واقع ایوب تجلی قدرت الهی را دید، کلام خدا را شنید، و چشم بصیرتش را باز کرد تا حقیقت را دربارهٔ یَهُوَه ببیند. به این دلیل ایوب ‹از خویشتن کراهت داشت، و در خاک و خاکستر توبه نمود.› (ایوب ۴۲:۱-۶) سؤالات بسیاری که او قادر به جواب آنها نبود، برتری خدا را ثابت کرد و حقارت انسان را نشان داد، حتی اگر کسی باشد که مانند ایوب خود را به یَهُوَه وقف کرده باشد. این به ما کمک میکند که ببینیم علائق ما نباید مهمتر از تقدیس نام یَهُوَه و اثبات حقانیت سلطنت او در نظر گرفته شود. (متی ۶:۹،۱۰) توجه عمدهٔ ما باید حفظ تمامیت در مقابل یَهُوَه و تجلیل نام او باشد.
۱۸. تسلیدهندگان دروغی ایوب باید چه کار میکردند؟
۱۸ ولی آن تسلیدهندگان دروغی و معتقد به عدالت خود، چه شدند؟ یَهُوَه براستی میتوانست الیفاز، بلدد، و صوفر را به این علت که مانند ایوب حقیقت را راجع به او نگفتند، بکشد. خدا گفت: «هفت گوساله و هفت قوچ برای خود بگیرید و نزد بندهٔ من اَیُّوب رفته قربانئ سوختنی بجهة خویشتن بگذرانید و بندهام اَیُّوب بجهة شما دعا خواهد نمود.» آن سه نفر مجبور بودند برای انجام این کار، خود را فروتن سازند. ایوب که تمامیت خود را حفظ کرده بود باید برای آنها دعا میکرد و یَهُوَه دعای او را اجابت کرد. (ایوب ۴۲:۷-۹) اما همسر ایوب که به وی اصرار کرده بود خدا را لعنت کند و بمیرد چه شد؟ چنین به نظر میرسد که او به وسیلهٔ رحمت خدا دوباره با ایوب آشتی داده شد.
پاداشهایی که وعده داده شدهاند به ما امید میدهند
۱۹. چگونه یَهُوَه در رابطه با ایوب، برتری خود را بر ابلیس نشان داد؟
۱۹ به محض اینکه ایوب از نگرانی دربارهٔ رنجهایش دست کشید و در خدمت خدا نیرویی تازه گرفت، یَهُوَه اوضاع را برای او تغییر داد. پس از اینکه ایوب برای آن سه نفر دعا کرد، خدا «مصیبتِ او را دور ساخت» و به او «دو چندان آنچه پیش داشته بود عطا فرمود.» یَهُوَه با کوتاه کردن دستهای شیطان که آلوده به بیماری بودند و شفا دادن ایوب به طور معجزهآسا، برتری خود را بر ابلیس نشان داد. خدا همچنین گروه دیوها را به عقب کشاند، با اردوی فرشتگان دوباره گرداگرد ایوب حصار کشید و به این وسیله دیوها را در جای خودشان نگهداشت. — ایوب ۴۲:۱۰؛ مزمور ۳۴:۷.
۲۰. یَهُوَه از چه طریقهایی به ایوب پاداش و برکت داد؟
۲۰ برادران، خواهران و آشنایان سابق ایوب به غذا خوردن با او، همدردی با او، و تسلی او به سبب مصیبتی که یَهُوَه اجازه داده بود تجربه کند، ادامه دادند. هر یک از آنها پول و حلقهای طلا به او دادند. یَهُوَه عاقبت ایوب را بیشتر از ابتدایش برکت داد، به این ترتیب که او صاحب ۰۰۰,۱۴ گوسفند، ۶۰۰۰ شتر، ۱۰۰۰ جفت گاو، و ۱۰۰۰ الاغ ماده شد. همچنین ایوب دارای هفت پسر و سه دختر شد، یعنی همان تعدادی که قبلاً دارا بود. دختران او — یمیمه، قصیعه، و قَرَن هفّوک — زیباترین زنان در آن سرزمین بودند، و ایوب به آنها ارثی در میان برادرانشان داد. (ایوب ۴۲:۱۱-۱۵) علاوه بر این، ایوب ۱۴۰ سال دیگر زندگی کرد و چهار نسل از فرزندانش را دید. روایت اینطور خاتمه مییابد: «پس ایّوب پیر و سالخورده شده وفات یافت.» (ایوب ۴۲:۱۶،۱۷) افزایش عمر او کار معجزهآسای یَهُوَه بود.
۲۱. روایت کتاب مقدس در مورد ایوب چگونه به ما کمک میکند، و باید در انجام چه کاری مصمم باشیم؟
۲۱ این روایت کتاب مقدس در مورد ایوب، ما را از حیلههای شیطان بیشتر آگاه میسازد و به ما کمک میکند که ببینیم سلطنت عالمگیر چطور به تمامیت انسان مربوط میشود. همهٔ کسانی که خدا را دوست دارند، مانند ایوب آزمایش خواهند شد. اما همانطور که ایوب تحمل کرد، ما نیز میتوانیم تحمل کنیم. او از آزمایشات خود، با ایمان و امید بیرون آمد و پاداشهای وی بسیار بودند. ما به عنوان خادمان امروزهٔ یَهُوَه، دارای ایمان واقعی و امید هستیم. و پاداشدهندهٔ بزرگ ما چه امید باشکوهی را در مقابل هر یک از ما قرار داده است! به خاطر داشتن پاداش آسمانی به افراد مسحشده کمک خواهد کرد که در بقیهٔ زندگیشان بر روی زمین، صادقانه به خدا خدمت کنند. خیلیها که امید زندگی زمینی دارند، دیگر هرگز نخواهند مرد، ولی کسانی هم که بمیرند با رستاخیزی در بهشت بر روی زمین همراه با خود ایوب پاداش خواهند یافت. با چنین امید واقعی در قلب و ذهن، بگذار همهٔ کسانی که خدا را دوست دارند، به عنوان کسانی که تمامیت خود را حفظ میکنند و حامی ثابتقدم سلطنت عالمگیرش هستند، قاطعانه از یَهُوَه جانبداری کرده و بدین وسیله ثابت کنند که شیطان یک دروغگو است.
چگونه پاسخ میدهی؟
◻ برخی از نکاتی را که توسط ایوب در پاسخ نهایی وی به تسلیدهندگان دروغیش گفته شد، ذکر کن.
◻ چگونه الیهو ثابت کرد که شاهد بیطرف یَهُوَه بود؟
◻ بعضی از سؤالاتی را که خدا از ایوب پرسید بیان کن، و این سؤالات چه اثری داشتند؟
◻ تو از روایت کتاب مقدس در مورد ایوب چه فایدهای بردهای؟