والدین، فرزندان: به خدا اولویت بدهید!
«از خدا بترس و اوامر او را نگاه دار.» — جامعه ۱۲:۱۳.
۱. والدین و فرزندان، چه ترسی را باید در خود پرورش بدهند و این ترس چه نتیجه‌ای برای ایشان دارد؟
نبوتی دربارهٔ عیسی مسیح نقل کرد: «خوشئ او در ترس خداوند خواهد بود.» (اشعیا ۱۱:۳) ترس او اساساً، احترام عمیق به خدا و خوف از وی بود، یعنی ترس از ناراضی ساختن خدا، چرا که او به خدا محبت می‌ورزید. والدین و فرزندان باید چنین ترس عیسی‌گونه‌ای را از خدا، در خود پرورش دهند. این ترس، همانطور که باعث سرور عیسی گردید، باعث سرور آنان نیز می‌شود. والدین و فرزندان باید در زندگی خود، با اطاعت از فرامین خدا، به وی اولویت دهند. بنا بر گفتهٔ یکی از نویسندگان کتاب مقدس، «تمامئ تکلیف انسان این است.» — جامعه ۱۲:۱۳.
۲. مهمترین فرمان شریعت چه بود و اول به چه کسانی داده شده بود؟
۲ مهمترین فرمان شریعت، یعنی این فرمان که باید یَهُوَه ‹خدای خود را بتمامئ دل و تمامئ جان . . . و تمامئ قوّت خود محبّت نماییم،› اول به والدین داده شده بود. کلمات بعدی شریعت، نمایانگر این مطلب است: «[این سخن را که در مورد محبت نمودن به یَهُوَه است] به پسرانت بدقّت تعلیم نما و حین نشستنت در خانه و رفتنت براه و وقت خوابیدن و برخاستنت از آنها گفتگو نما.» (تثنیه ۶:۴-۷؛ مرقس ۱۲:۲۸-۳۰) بنابراین، به والدین فرمان داده شده بود که با محبت ورزیدن به خدا و تعلیم فرزندان خود در همین امر، به خدا اولویت بدهند.
مسئولیتی مسیحی
۳. چگونه عیسی اهمیت توجه نمودن به کودکان را نشان داد؟
۳ عیسی نشان داد که حتی توجه کردن به کودکان کم سن و سال نیز حائز اهمیت می‌باشد. یک بار در اواخر خدمت زمینی عیسی، مردم شروع به آوردن اطفالشان به نزد او کردند. شاگردان که ظاهراً گمان می‌کردند عیسی مشغلهٔ فراوانی دارد و کسی نباید مزاحم وی شود، سعی کردند از مردم ممانعت کنند. عیسی شاگردان خود را توبیخ کرده، گفت: «بچه‌ها را واگذارید تا نزد من آیند و ایشانرا ممانعت مکنید.» عیسی حتی «ایشانرا در آغوش کشید،» و با این عمل به طریق ترحم‌برانگیزی، اهمیت توجه نمودن به کودکان را نشان داد. — لوقا ۱۸:۱۵-۱۷؛ مرقس ۱۰:۱۳-۱۶.
۴. فرمان «همهٔ امّتها را شاگرد سازید،» به چه کسانی داده شد و این فرمان ایشان را ملزم به انجام چه کاری می‌کند؟
۴ عیسی همچنین آشکار ساخت که پیروانش مسئول بودند علاوه بر فرزندان خود به دیگران نیز تعلیم بدهند. عیسی پس از مرگ و رستاخیز، «بزیاده از پانصد برادر یکبار ظاهر شد» — از جمله به بعضی از والدین. (۱قرنتیان ۱۵:۶) از قرار معلوم، این واقعه در کوهی در جلیل، جایی که ۱۱ رسول عیسی نیز جمع شده بودند، رخ داد. عیسی در آنجا همهٔ ایشان را چنین ترغیب کرد: «پس رفته همهٔ امّتها را شاگرد سازید . . . و ایشانرا تعلیم دهید که همهٔ اموریرا که بشما حکم کرده‌ام حفظ کنند.» (متی ۲۸:۱۶-۲۰) هیچ مسیحیی نمی‌تواند بحق از این فرمان غفلت کند! پدران و مادران، به منظور اجرای این فرمان باید از فرزندانشان مراقبت نموده و همچنین در موعظه و تعلیم عمومی، شرکت کنند.
۵. الف) چه نشان می‌دهد که اگر همهٔ رسولان متأهل نبودند، لیکن اکثر ایشان بودند و از این رو احتمالاً فرزندانی داشتند؟ ب) سران خانواده چه نصیحتی را باید جدی می‌گرفتند؟
۵ درخور توجه است که حتی رسولان می‌بایست بین مسئولیتهای خانوادگی خود و وظیفهٔ موعظه و همینطور شبانی گلهٔ خدا، تعادل برقرار می‌کردند. (یوحنا ۲۱:۱-۳، ۱۵-۱۷؛ اعمال ۱:۸) علت آن، این بود که حتی اگر همهٔ رسولان متأهل نبوده باشند، لیکن اکثر ایشان بوده‌اند. از این رو، پولس رسول می‌گوید: «آیا اختیار نداریم که خواهر دینیرا بزنی گرفته همراه خود ببریم مثل سایر رسولان و برادران خداوند و کیفا؟» (۱قرنتیان ۹:۵؛ متی ۸:۱۴) برخی از رسولان شاید حتی فرزند هم داشته‌اند. مورخان باستان، مانند یوسیبیِس، می‌گویند پطرس دارای فرزند بود. همهٔ والدین مسیحی اولیه، می‌بایست به این نصیحت کتاب مقدس توجه می‌کردند که می‌گوید: «اگر کسی برای خویشان و علی‌الخصوص اهل خانهٔ خود تدبیر نکند منکر ایمان و پست‌تر از بی‌ایمانست.» — ۱تیموتاؤس ۵:۸.
مسئولیت اول
۶. الف) پیران مسیحی عیالوار با چه امر ثقیلی مواجه هستند؟ ب) مسئولیت اول یک پیر چیست؟
۶ امروزه، پیران مسیحی عیالوار، موقعیت رسولان را دارند. ایشان باید میان مسئولیت رسیدگی به احتیاجات روحی و جسمانی خانوادهٔ خویش و وظیفهٔ موعظهٔ عمومی و شبانی گلهٔ خدا، تعادل برقرار کنند. به کدام یک باید ارجحیت داد؟ برج دیده‌بانی ۱۵ مارس ۱۹۶۴ خاطر نشان کرد: «نخستین وظیفهٔ [پدر،] در مقابل خانواده‌اش می‌باشد، و در واقع اگر به این وظیفه عمل نکند، نمی‌تواند به طور شایسته‌ای خدمت کند.»
۷. چگونه پیران مسیحی به خدا اولویت می‌دهند؟
۷ بنابراین، پدران باید با گوش فرادادن به این فرمان که می‌گوید: ‹فرزندان خود را . . . بتأدیب و نصیحت خداوند تربیت نمائید،› به خدا اولویت بدهند. (افسسیان ۶:۴) این مسئولیت را نمی‌توان به عهدهٔ شخص دیگری گذارد، حتی اگر پدری مسئولیت سرپرستی بر فعالیتهای درون جماعت را نیز داشته باشد. اینگونه پدران چطور می‌توانند مسئولیتهای خود، یعنی مراقبت جسمانی، روحی و عاطفی از اعضای خانواده را انجام داده و در عین حال جماعت را اداره و بر آن سرپرستی کنند؟
به عمل آوردن حمایت لازم
۸. زن یک پیر چطور می‌تواند از وی حمایت کند؟
۸ بدیهی است که دیگران می‌توانند با حمایت از پیرانی که مسئولیتهای خانوادگی دارند، به ایشان کمک کنند. برج دیده‌بانی مذکور، می‌گوید که یک زن مسیحی می‌تواند از شوهر خود حمایت کند. در آن نوشته شده است: «او می‌تواند، آماده کردن وظایف گوناگون را تا حد امکان برای شوهر خود، سهل نموده و با داشتن برنامه‌ای خوب در خانه، آوردن غذا در سر وقت، آماده بودن به منظور رفتن به جلسات جماعت، درست در ساعت معین، در صرفه‌جویی وقت گرانبهای خود و او کمک کند. . . . زن مسیحی، تحت هدایت شوهر خود می‌تواند در تربیت فرزندان در راهی که باید بروند تا یَهُوَه را خشنود گردانند، سهم بسزایی داشته باشد.» (امثال ۲۲:۶) بلی، زن خلق شده بود تا «معاونی» باشد و شوهرش از یاری او، معقولانه قدردانی می‌کند. (پیدایش ۲:۱۸) حمایت و پشتیبانی او می‌تواند شوهرش را قادر گرداند تا به طور مؤثرتری به خانوادهٔ خود و مسئولیتهای جماعت، توجه و رسیدگی کند.
۹. چه کسانی در جماعت تَسالونیکی تشویق شده بودند که به اعضای دیگر جماعت کمک کنند؟
۹ لیکن، زنان پیران مسیحی تنها کسانی نیستند که می‌توانند با اعمال خود، از سرپرستی که باید هم ‹گلهٔ خدا را . . . بچراند› و هم از خانوادهٔ خود مراقبت کند، حمایت کنند. (۱پطرس ۵:۲) چه کسان دیگری می‌توانند از سرپرستان حمایت کنند؟ پولس رسول، به برادران در تسالونیکی توصیه کرد که به کسانی که سرپرستان ایشان هستند، احترام بگذارند. با این حال، پولس در ادامهٔ توصیهٔ خود، خطاب به همین برادران — بخصوص به آنانی که سرپرست نبودند — نوشت: «ای برادران از شما استدعا داریم که سرکشانرا تنبیه نمائید و کوتاه‌دلانرا دلداری دهید و ضعفا را حمایت کنید و با جمیع مردم تحمّل کنید.» — ۱تسالونیکیان ۵:۱۲-۱۴.
۱۰. کمک محبت‌آمیز همهٔ برادران چه اثر مطلوبی بر جماعت می‌گذارد؟
۱۰ وقتی برادران در جماعت، محبتی دارند که ایشان را به تسلی دادن افسردگان، حمایت از ضعفا، تأدیب سرکشان و تحمل جمیع مردم برمی‌انگیزد، چه خوب است! برادران در تسالونیکی که تازگی، حقایق کتاب مقدس را با وجود رنج بردن از مصیبتی سخت، پذیرفته بودند، به نصیحت پولس عمل نمودند. (اعمال ۱۷:۱-۹؛ ۱تسالونیکیان ۱:۶؛ ۲:۱۴؛ ۵:۱۱) به تأثیر مطلوبی که همکاری محبت‌آمیز آنان در تقویت و متحد ساختن کل جماعت داشت، فکر کن! همینطور امروز، برادران با تسلی دادن، حمایت و تأدیب یکدیگر، بر دوش کشیدن مسئولیت شبانی را برای پیران که اکثراً دارای خانواده و ملزم به مراقبت از آن میباشند، بسیار آسانتر می‌سازند.
۱۱. الف) چرا منطقی است که نتیجه‌گیری کنیم که عبارت «برادران» شامل زنان نیز می‌گردید؟ ب) امروز، یک زن مسیحی بالغ چه کمکی می‌تواند به زنان جوان‌تر عرضه کند؟
۱۱ آیا ‹برادرانی› که پولس رسول ایشان را مخاطب قرار داد، شامل زنان نیز می‌شدند؟ بلی، چرا که خیلی از زنان ایمان آوردند. (اعمال ۱۷:۱، ۴؛ ۱پطرس ۲:۱۷؛ ۵:۹) این زنان چه نوع کمکی می‌توانستند عرضه کنند؟ خوب، موضوع از این قرار بود که زنان جوان‌تری در جماعت بودند که مشکل تسلط بر «خواهش نکاح» یا خواهش جنسی داشته و یا ‹کوتاه‌دل› و افسرده می‌گشتند. (۱تیموتاؤس ۵:۱۱-۱۳) برخی از زنان امروز نیز مشکلاتی مشابه دارند. آنچه که آنان احتمالاً بیش از هر چیز دیگری احتیاج دارند، شخصی است که به حرفهایشان گوش بدهد و یا شانه‌ای که بتوانند بر روی آن گریه کنند. اغلب، یک زن مسیحی بالغ، بهترین شخصی است که می‌تواند در این مورد یاری‌دهنده باشد. برای مثال، او می‌تواند با زنی دیگر راجع به مشکلات شخصیی صحبت کند که یک مرد مسیحی به تنهایی نمی‌تواند به نحوی صحیح از عهدهٔ حل آن مشکلات برآید. پولس به منظور تأکید بر چنین کمکی، نوشت: «زنان پیر . . . معلّمان تعلیم نیکو [باشند]. تا زنان جوانرا خرد بیاموزند که شوهردوست و فرزنددوست باشند. و خرداندیش و عفیفه و خانه‌نشین و نیکو و مطیع شوهران خود که مبادا کلام خدا متّهم شود.» — تیطس ۲:۳-۵.
۱۲. ضروری است که همه در جماعت از هدایت چه کسانی پیروی کنند؟
۱۲ خواهران فروتن در جماعت که با همکاری خود، هم از شوهرانشان و هم از پیران حمایت می‌کنند، چه برکتی میباشند! (۱تیموتاؤس ۲:۱۱، ۱۲؛ عبرانیان ۱۳:۱۷) وقتی همه با روح محبت به یکدیگر یاری نموده و مطیع راهنمایی و هدایت شبانان منتصب باشند، در آن صورت، بخصوص پیرانی که مسئولیتهای خانوادگی دارند، منفعت می‌برند. — ۱پطرس ۵:۱، ۲.
والدین، شما به چه اولویت می‌دهید؟
۱۳. چگونه خیلی از پدران در مورد خانوادهٔ خود کوتاهی می‌کنند؟
۱۳ سالها پیش، هنرمندی معروف گفت: «می‌بینم که مردان موفق شرکتهایی را با صدها کارمند می‌گردانند؛ آنها در دنیای تجاری می‌دانند چگونه از پس هر موقعیتی برآیند و چطور آموزش دهند و پاداش بدهند. معهذا هدایت خانواده که از انجام آن عاجزند برای ایشان بزرگترین شغل به حساب می‌آید.» چرا چنین است؟ آیا علت آن اولویت دادن به علایق دیگر و شغل و غفلت از پند خدا نیست؟ کلام خدا می‌گوید: «این سخنانیکه من . . . امر میفرمایم، . . . آنها را به پسرانت بدقّت تعلیم نما.» این تعلیم باید روزانه انجام می‌گرفت. والدین باید بی‌مضایقه برای فرزندان خود وقت صرف کنند — و بویژه به آنان محبت و علاقه‌ای عمیق داشته باشند. — تثنیه ۶:۶-۹.
۱۴. الف) والدین چگونه باید از فرزندانشان مراقبت کنند؟ ب) تربیت صحیح فرزندان شامل چه می‌شود؟
۱۴ کتاب مقدس به ما یادآوری می‌کند که فرزندان میراثی از جانب یَهُوَه هستند. (مزمور ۱۲۷:۳) آیا از فرزندانت یعنی موهبتی که خدا به تو واگذار کرده است همانند اموال خدا مراقبت می‌کنی؟ اگر فرزندت را در آغوش بگیری و به این صورت توجه و مراقبت محبت‌آمیز خود را ابراز کنی، او هم احتمالاً عکس‌العمل مطلوب نشان می‌دهد. (مرقس ۱۰:۱۶) اما ‹طفلرا در راهیکه باید برود تربیت نمودن،› تنها با در آغوش کشیدن و بوسیدن طفل عملی نمی‌گردد. برای تجهیز یک بچه به حکمت، به منظور اجتناب از دامهای زندگی، او را باید به طور محبت‌آمیزی نیز تأدیب نمود. یک پدر یا مادر، محبت واقعی را با ‹بسعئ تمام تأدیب نمودن فرزند خود،› ابراز می‌کند. — امثال ۱۳:۱، ۲۴؛ ۲۲:۶.
۱۵. چه چیزی نمایانگر ضرورت تأدیب از سوی والدین است؟
۱۵ ضرورت تأدیب توسط والدین را می‌توان از توصیف یک مشاور مدرسه دربارهٔ کودکانی که به دفتر وی می‌آیند، متوجه شد: «دل آدم برای این بچه‌ها می‌سوزد؛ آنها دل پُری دارند و بی‌چاره هستند. این بچه‌ها هنگام صحبت دربارهٔ واقعیتهای زندگیشان، گریه می‌کنند. خیلی از آنها — تعدادی خیلی بیش از آنچه که فکرش را بکنید — دست به خودکشی زده‌اند، نه به این خاطر که از خوشی نمی‌دانند چه کار کنند؛ بلکه به خاطر غم فراوان و اینکه به حال خودشان رها شده‌اند؛ آنها به علت ‹مسئول بودن› در این سن کم، زیر فشار خرد شده‌اند، چونکه از پس آن برنمی‌آیند.» او افزود: «برای یک شخص کم سن و سال، این احساس که خودش دارد همه چیز را می‌گرداند، احساس هولناکی است.» این حقیقت دارد که بچه‌ها ممکن است در مقابل تأدیب مقاومت کنند، ولی در واقع از رهنمودها و مقررات والدین، قدردانی می‌کنند. بچه‌ها از این بابت که والدینشان آنقدر به آنان اهمیت می‌دهند که محدودیتهایی برای ایشان می‌گذارند، خوشحال هستند. نوجوانی که والدین او محدودیتهایی را برای وی قرار داده‌اند، می‌گوید: «خیلی خیالم راحت‌تر است».
۱۶. الف) چه عملی از برخی از بچه‌هایی که در خانواده‌های مسیحی بار آمده‌اند، سر می‌زند؟ ب) چرا گمراه شدن فرزندی، لزوماً به معنی تربیت غلط از جانب والدین نمی‌باشد؟
۱۶ لیکن، برخی از جوانان، مانند پسر گمشده در مثل عیسی، علی‌رغم داشتن پدر و مادری که آنان را محبت و بخوبی تربیت می‌نمایند، از هدایت و راهنمایی والدین تمرد کرده و گمراه می‌گردند. (لوقا ۱۵:۱۱-۱۶) معهذا، این واقعیت لزوماً به معنی آن نیست که والدین به مسئولیت خود در مورد تربیت صحیح فرزند خویش، مطابق راهنمایی امثال ۲۲:۶ عمل نکرده‌اند. این گفته که «طفلرا در راهیکه باید برود تربیت نما. و . . . از آن انحراف نخواهد ورزید،» به صورت قاعده‌ای کلی داده شده بود. متأسفانه، بعضی از فرزندان مانند پسر گمشده، ‹اطاعت ولی را خوار میشمارند.› — امثال ۳۰:۱۷.
۱۷. چه چیزی ممکن است باعث تسلی والدین فرزندان عصیانگر شود؟
۱۷ پدر پسری عصیانگر، این چنین با آه و ناله درد دل می‌کرد: «چقدر سعی کردم تا به دلش راه پیدا کنم. دیگر نمی‌دانم چه کار بکنم، آخر هر کاری که بگویی، کرده‌ام. نشد که نشد.» امیدواریم که این گونه فرزندان عصیانگر، همچون پسر گمشده، زمانی تربیت محبت‌آمیزی را که دریافت کرده‌اند به یاد آورده و بازگشت نمایند. با این همه، این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که تعدادی از فرزندان به نافرمانی دست زده و با انجام اعمال غیراخلاقی باعث دلشکستگی والدین خود می‌گردند. والدین ممکن است از دانستن این موضوع تسلی یابند که حتی بزرگترین معلم روی زمین، دید که یهودای اسخریوطی یعنی کسی که مدت زیادی شاگرد وی بود، به او خیانت کرد. یقیناً خود یَهُوَه نیز وقتی تعداد زیادی از پسران روحی وی، علی‌رغم هیچگونه تقصیری از جانب او، توصیه‌اش را رد کرده و عصیان ورزیدند، محزون گردید. — لوقا ۲۲:۴۷، ۴۸؛ مکاشفه ۱۲:۹.
فرزندان — رضایت چه کسی را جلب می‌کنید؟
۱۸. فرزندان چگونه می‌توانند نشان بدهند که به خدا اولویت می‌دهند؟
۱۸ جوانان، یَهُوَه شما را ترغیب می‌کند: «والدین خود را در خداوند اطاعت نمایید.» (افسسیان ۶:۱) افراد جوان با چنین عملی به خدا اولویت می‌دهند. مبادا حماقت کنید! کلام خدا می‌گوید: «احمق تأدیب پدر خود را خوار میشمارد.» همچنین نباید متکبرانه گمان برید که نیازی به تأدیب ندارید. واقعیت امر این است که «گروهی میباشند که در نظر خود پاک‌اند، امّا از نجاست خود غسل نیافته‌اند.» (امثال ۱۵:۵؛ ۳۰:۱۲) بنابراین به راهنمایی الهی توجه کنید — اوامر و تأدیب والدین خود را ‹بشنوید،› ‹نگاه دارید،› ‹فراموش مکنید،› ‹گوش بدهید،› و ‹ترک منمائید›. — امثال ۱:۸؛ ۲:۱؛ ۳:۱؛ ۴:۱؛ ۶:۲۰.
۱۹. الف) فرزندان چه دلایل قویی برای اطاعت از یَهُوَه دارند؟ ب) چگونه جوانان می‌توانند سپاسگزاری خود را از یَهُوَه نشان دهند؟
۱۹ شما دلایل قویی برای اطاعت از یَهُوَه دارید. یَهُوَه به شما محبت می‌نماید و همچنین قوانین خود را داده است، از جمله این قانون که فرزندان از والدین خود اطاعت کنند تا یَهُوَه از ایشان حفاظت نموده و کمک کند که به زندگی سعادتمندانه‌ای دست یابند. (اشعیا ۴۸:۱۷) او همچنین پسر خود را داده است تا جان خود را برای شما بدهد و از این رو بتوانید از گناه و مرگ رهایی یافته و از زندگی ابدی برخوردار شوید. (یوحنا ۳:۱۶) آیا سپاسگزار نیستید؟ خدا از آسمان به دل شما می‌نگرد تا ببیند، آیا حقیقتاً به او محبت می‌کنید و از تدارکات او قدردانی می‌نمائید. (مزمور ۱۴:۲) شیطان نیز در حال تماشا کردن است و خدا را ملامت کرده، ادعا می‌کند که شما از خدا اطاعت نخواهید کرد. موقعی که از یَهُوَه نافرمانی کنید، باعث خشنودی شیطان و ‹رنجانیدن› یَهُوَه می‌گردید. (مزمور ۷۸:۴۰، ۴۱) یَهُوَه از شما درخواست می‌کند: «ای پسر من حکمت بیاموز و [با اطاعت از من] دل مرا شاد کن، تا ملامت‌کنندگان خود را مجاب سازم.» (امثال ۲۷:۱۱) آری، سؤال این است که شما رضایت چه کسی را جلب خواهید کرد، شیطان یا یَهُوَه؟
۲۰. چگونه یک دختر نوجوان حتی در مواقع ترس، شجاعت خود را در خدمت به یَهُوَه حفظ کرده است؟
۲۰ انجام دادن ارادهٔ خدا با وجود فشارهایی که شیطان و دنیای وی بر شما وارد می‌آورند، آسان نیست. این فشارها می‌توانند هولناک باشد. یک نوجوان بیان کرد: «ترسیدن، مثل این است که آدم سردش بشود. می‌شود کاری برایش کرد.» این دختر نوجوان چنین شرح می‌دهد: «وقتی آدم سردش است، یک ژاکت می‌پوشد. اگر باز هم سردش باشد، یکی دیگر می‌پوشد. آنقدر می‌پوشد تا دیگر سردش نباشد. وقتی هم که آدم می‌ترسد، دعا کردن به یَهُوَه، مثل پوشیدن ژاکت در موقع سرماست. اگر بعد از دعا، باز هم بترسم، دوباره و دوباره و دوباره دعا می‌کنم تا دیگر نترسم. این عملی است. دعا کردن، نگذاشته است که در دردسر بیفتم!»
۲۱. اگر واقعاً سعی کنیم در زندگی خود به یَهُوَه اولویت دهیم، چگونه او از ما پشتیبانی خواهد کرد؟
۲۱ اگر واقعاً سعی کنیم در زندگی خود به یَهُوَه اولویت دهیم، او از ما پشتیبانی خواهد نمود. یَهُوَه ما را تقویت خواهد کرد و در موقع لزوم، به همان نحوی که در مورد پسرش انجام داد، فرشته‌ها را به کمک ما می‌فرستد. (متی ۱۸:۱۰؛ لوقا ۲۲:۴۳) شما والدین و شما فرزندان، همگی شجاع باشید. ترسی مسیح‌گونه داشته باشید که این ترس، موجب سرور شما می‌گردد. (اشعیا ۱۱:۳) بلی، «از خدا بترس و اوامر او را نگاه دار چونکه تمامئ تکلیف انسان این است.» — جامعه ۱۲:۱۳.
آیا می‌توانی پاسخ دهی؟
◻ اولین پیروان عیسی میان چه مسئولیتهایی می‌بایست تعادل برقرار می‌کردند؟
◻ والدین مسیحی به چه مسئولیتی باید عمل می‌کردند؟
◻ چه کمکی به پیران مسیحی عیالوار می‌شود؟
◻ خواهران چه خدمت باارزشی می‌توانند در جماعت انجام دهند؟
◻ توجه کردن فرزندان به چه هدایت و نصیحتی، اهمیت حیاتی دارد؟