همگی یَهُوَه را تمجید نماییم!
«خداوند را در بلاد مشرق . . . تمجید نمائید.»—اشعیا ۲۴:۱۵.
۱. پیامبران یَهُوَه چه دیدی نسبت به نام او داشتند، و این امر امروزه مغایر با چه نگرشی در جهان مسیحیت است؟
یَهُوَه —نام برجستهٔ خدا! چقدر انبیای وفادار باستان از اینکه به این نام سخن گویند، مسرور بودند! آنها با شادی و خرسندی، سلطان تعالی خداوند خود، یَهُوَه را که نامش او را قصدکنندهٔ بزرگ معرفی میکند، تمجید میکنند. (اشعیا ۴۰:۵؛ ارمیا ۱۰:۶، ۱۰؛ حزقیال ۳۶:۲۳) حتی انبیای به اصطلاح کوچکتر، با بیانی بسیار رسا یَهُوَه را جلال دادند. یکی از آنان حَجِّی بود. در کتاب حجی که فقط از ۳۸ آیه تشکیل شده است، نام خدا ۳۵ بار به کار رفته است. اما هنگامی که لقب «خداوند» جای نام ارزشمند یَهُوَه را بگیرد، چنین نبوتی بیروح به نظر میرسد، درست همان کاری که رسولان به اصطلاح عالیمقام جهان مسیحیت در ترجمههای کتاب مقدس انجام دادهاند.—با ۲قرنتیان ۱۱:۵، (انجیل شریف) مقایسه شود.
۲، ۳. الف) یک نبوت جالب توجه در مورد بازگشت اسرائیل چگونه تکمیل شد؟ ب) باقیماندگان یهودی و همراهان آنان در چه شادیی سهیم شدند؟
۲ در اشعیا ۱۲:۲ این نام به دو شکل استفاده میشود.a این نبی اظهار میکند: «اینک خدا نجات من است بر او توکّل نموده نخواهم ترسید، زیرا یاه یَهُوَه قوّت و تسبیح من است و نجات من گردیده است.» (اشعیا ۲۶:۴ نیز ملاحظه شود.) بنابراین حدود ۲۰۰ سال پیش از رهایی اسرائیل از اسارت بابل، یاه یَهُوَه از طریق نبی خود اشعیا تضمین میکند که منجی مقتدر آنان است. آن اسارت از سال ۶۰۷ تا ۵۳۷ ق.د.م. طول میکشید. اشعیا این کلام یَهُوَه را نیز به تحریر درآورد: «من یَهُوَه هستم و همهٔ چیز را ساختم، . . . دربارهٔ کُوْرَشْ میگوید که او شبان من است و تمامئ مسرّت مرا به اتمام خواهد رسانید و دربارهٔ اورشلیم میگوید بنا خواهد شد و دربارهٔ هیکل که بنیاد تو نهاده خواهد گشت.» این کوروش چه کسی بود؟ نکتهٔ جالب توجه اینجاست که معلوم شد او کوروش پادشاه فارس است که در سال ۵۳۹ ق.د.م. بابل را فتح کرد.—اشعیا ۴۴:۲۴، ۲۸.
۳ در مطابقت با کلام یَهُوَه که اشعیا آن را به تحریر درآورد، کوروش این حکم را برای اسرائیل که در اسارت بسر میبرد، صادر کرد: «کیست از شما از تمامئ قوم او که خدایش با وی باشد او باورشلیم که در یهودا است برود و خانهٔ یَهُوَه را که خدای اسرائیل و خدای حقیقی است در اورشلیم بنا نماید.» باقیماندگان فوقالعاده خوشحال یهودی همراه با نتینیم غیراسرائیلی و پسران خادمان سلیمان در سال ۵۳۷ ق.د.م. به اورشلیم بازگشتند. آنها برای برگزاری جشن عید خیمهها و اهدای قربانیها به یَهُوَه بر مذبح او، بموقع رسیدند. سال بعد، در ماه دوم، با بانگ شادی و ستایش یَهُوَه بنیاد دومین معبد را نهادند.—عزرا ۱:۱-۴؛ ۲:۱، ۲، ۴۳، ۵۵؛ ۳:۱-۶، ۸، ۱۰-۱۳.
۴. اشعیا بابهای ۳۵ و ۵۵ چگونه به واقعیت پیوست؟
۴ نبوت یَهُوَه در مورد بازگشت، به طور شکوهمندی در اسرائیل تکمیل میشد: «بیابان و زمین خشک شادمان خواهد شد و صحرا بوجد آمده مثل گُل سرخ خواهد شکفت. . . . جلال یَهُوَه و زیبائئ خدای ما را مشاهده خواهند نمود.» «شما با شادمانی بیرون خواهید رفت و با سلامتی هدایت خواهید شد. کوهها و تلّها در حضور شما بشادی ترنّم خواهند نمود . . . برای خداوند اسم و آیت جاودانیکه منقطع نشود خواهد بود.»—اشعیا ۳۵:۱، ۲؛ ۵۵:۱۲، ۱۳.
۵. چرا شادی اسرائیل مدت زیادی طول نکشید؟
۵ اما این شادی مدت زیادی طول نکشید. مردمی که در همسایگی میزیستند برای بنای معبد خواستار ائتلاف ادیان شدند. یهودیان در ابتدا قاطعیت به خرج داده، اظهار کردند: «شما را با ما در بنا کردن خانهٔ خدای ما کاری نیست بلکه ما تنها آنرا برای یَهُوَه خدای اسرائیل چنانکه کُوْرِش پادشاه سلطان فارس بما امر فرموده است آنرا بنا خواهیم نمود.» آن همسایگان به مخالفان سرسختی مبدل گشتند. آنها «دستهای قوم یهودا را سُست کردند و ایشانرا در بنا نمودنْ بتنگ میآوردند.» همچنین وضعیت را برای جانشین کوروش، اَرتَحشَستا (اردشیر)، چنان بد جلوه دادند که او حکم ممنوعیت بنای معبد را صادر کرد. (عزرا ۴:۱-۲۴) کار به مدت ۱۷ سال متوقف شد. متأسفانه، یهودیان در طول آن مدت شیوهٔ مادیگرایانهای را در زندگی خود پیش گرفتند.
«یَهُوَه صبایوت» سخن میگوید
۶. الف) واکنش یَهُوَه نسبت به وضعیتی که در اسرائیل وجود داشت چه بود؟ ب) چرا معنی واضح نام حجی بجا و شایسته است؟
۶ با وجود این، یَهُوَه بخاطر اسرائیل ‹قوت خود› را با فرستادن انبیا، بویژه حجی و زکریا نشان داد، تا یهودیان را بر مسئولیتهایشان واقف سازند. نام حجی به جشن و سرور مربوط میشود، زیرا چنانکه به نظر میرسد، مفهوم آن «در عید متولد شده» میباشد. او بطور مقتضی بر طبق نام خود، در اولین روز ماه عید خیمهها، که یهودیان در آن هنگام باید ‹بسیار شادمان میبودند،› شروع به نبوت کرد. (تثنیه ۱۶:۱۵) یَهُوَه از طریق حجی در طی ۱۱۲ روز چهار پیام رساند.—حجی ۱:۱؛ ۲:۱، ۱۰، ۲۰.
۷. سخنی که حجی نبوت خود را با آن آغاز کرد، به چه نحو باید موجب تشویق ما گردد؟
۷ حجی در آغاز نبوت خویش چنین گفت: «یَهُوَه صبایوت [خدای لشکرها] تکلّم نموده چنین میفرماید.» (حجی ۱:۲) این «صبایوت» یا لشکرها چه کسانی هستند؟ لشکرهایی از فرشتگان میباشند که گاهی اوقات کتاب مقدس از آنها به عنوان فوجها و لشکرها نام میبرد. (ایوب ۱:۶؛ ۲:۱؛ مزمور ۱۰۳:۲۰، ۲۱؛ متی ۲۶:۵۳) آیا امروزه این موضوع که خود سلطان تعالی خداوند یَهُوَه، با استفاده از این لشکرهای آسمانی، ما را در کار بازگرداندن پرستش حقیقی بر روی زمین هدایت میکند، باعث تشویق ما نمیشود؟—با ۲پادشاهان ۶:۱۵-۱۷ مقایسه شود.
۸. اسرائیل تحت تأثیر چه طرز فکری قرار گرفت و نتیجهٔ آن چه بود؟
۸ مضمون اولین پیام حجی چه بود؟ آن قوم چنین گفته بودند: «وقت آمدن ما یعنی وقت بنا نمودن خانهٔ خداوند نرسیده است.» بنای معبد که نمایانگر بازگشت پرستش الهی بود، دیگر در رأس توجه آنان قرار نداشت. آنها شروع به ساختن خانههای قصرمانند برای خود کردند. طرز تفکری مادیگرایانه، شور و شوق آنان را نسبت به پرستش یَهُوَه کاسته بود. در نتیجه، برکت خدا برداشته شد. مزارع آنان دیگر پرثمر نبودند، و برای موسم سخت زمستان پوشاک کافی نداشتند. درآمد آنان کم شده بود، و چنان بود که گویی پول خود را در کیسهای میگذارند که پر از سوراخ است.—حجی ۱:۲-۶.
۹. یَهُوَه چه تذکر شدید و سازندهای را داد؟
۹ یَهُوَه دو بار این تذکر شدید را داد: «دل خود را براههای خویش مشغول سازید.» از قرار معلوم، زَرُبّابل والی اورشلیم، و یَهوشعb کاهن اعظم، به این فرمان پاسخ مثبت دادند و دلیرانه همهٔ قوم را تشویق کردند که ‹بقول یَهُوَه خدای خود و بکلام حَجَّئ نبیّ چنانکه یَهُوَه خدای ایشان او را فرستاده بود گوش دهند و قوم از خداوند ترسیدند.› علاوه بر این، «حَجَّئ رسول خداوند پیغام خداوند را برای قوم بیان کرده گفت خداوند میگوید که من با شما هستم.»—حجی ۱:۵، ۷-۱۴.
۱۰. یَهُوَه چگونه بخاطر اسرائیل از قدرت خود استفاده نمود؟
۱۰ شاید برخی از افراد سالخوردهٔ اورشلیم گمان میکردند که جلال معبد بازسازیشده در مقایسه با معبد پیشین «ناچیز» خواهد بود. اما حدود ۵۱ روز بعد، یَهُوَه حجی را برانگیخت تا دومین پیام را بیان کند. او چنین اعلام کرد: «خداوند میگوید ای زَرُبّابِل قویّ دل باش و ای یَهُوشع بن یَهُوصادِق رئیس کَهَنَه قویّ دل باش و ای تمامئ قوم زمین قویّ دل باشید و خداوند میفرماید که مشغول بشوید زیرا که من با شما هستم، قول یَهُوَه صبایوت این است. . . . ترسان مباشید.» یَهُوَه که در موقع مناسب، از قدرت متعال خویش برای ‹متزلزل ساختن آسمانها و زمین› استفاده میکرد، کاری کرد که هرگونه مخالفتی، حتی ممنوعیت از سوی پادشاه، با شکست مواجه شود. در عرض پنج سال، ساختن معبد با موفقیت باشکوهی به اتمام رسید.—حجی ۲:۳-۶.
۱۱. خدا چگونه دومین معبد را از ‹جلال عظیمتری› پر ساخت؟
۱۱ وعدهٔ چشمگیری در آن هنگام تحقق یافت: «فضیلت [یا، «چیزهای مطلوب،» د ج] جمیع امّتها خواهند آمد و یَهُوَه صبایوت میگوید که اینخانه را از جلال پُر خواهم ساخت.» (حجی ۲:۷) چنین معلوم شد که آن «چیزهای مطلوب» غیراسرائیلیانی بودند که وقتی معبد، جلال حضور باعظمت خدا را منعکس کرد، برای پرستش به آنجا آمدند. این معبد بازسازیشده چگونه با معبدی که در زمان سلیمان ساخته شد، مقایسه گردید؟ نبی خدا اعلام کرد: «یَهُوَه صبایوت میگوید جلال آخر اینخانه از جلال نخستینش عظیمتر خواهد بود.» (حجی ۲:۹) در اولین تحقق این نبوت، معبد بازسازیشده مدت طولانیتری از معبد اول باقی ماند. این معبد هنگامی که مسیح در سال ۲۹ د.م. ظهور یافت، هنوز پابرجا بود. به علاوه، خود مسیح، پیش از آنکه دشمنان مرتدش در سال ۳۳ د.م. او را به قتل برسانند، با موعظهٔ حقیقت در آنجا، آن مکان را جلال داد.
۱۲. اولین و دومین معبد برای چه مقصودی به کار میآمدند؟
۱۲ اولین و دومین معبد در اورشلیم برای مقصودی حیاتی به کار میآمدند، به این معنی که حاکی از جنبههای مهم خدمت کاهنانهٔ مسیح و زنده نگاه داشتن پرستش پاک یَهُوَه بر روی زمین تا ظهور کنونی مسیح بودند.—عبرانیان ۱۰:۱.
معبد باشکوه روحانی
۱۳. الف) از سال ۲۹ تا ۳۳ د.م. چه وقایعی در رابطه با معبد روحانی رخ داد؟ ب) قربانی فدیهٔ عیسی در این تحولات چه نقش مهمی داشت؟
۱۳ آیا نبوت حجی در مورد بازگشت، برای دوران پس از وی مفهوم خاصی داشت؟ البته! معبد بازسازی شده در اورشلیم، مرکز پرستش حقیقی بر روی زمین شد. اما این معبد نشانهٔ معبد روحانی بسیار باشکوهتری بود. این معبد روحانی در سال ۲۹ د.م. شروع به کار کرد، یعنی هنگامی که یَهُوَه موقع تعمید عیسی در رودخانهٔ اردن، او را به عنوان کاهن اعظم مسح نمود و روحالقدس همانند کبوتری بر او فرود آمد. (متی ۳:۱۶) پس از آنکه عیسی خدمت زمینی خویش را با مرگی فداکارانه به پایان رساند، به آسمان که قدسالاقداسِ معبد مظهر آن بود رستاخیز یافت، و در آنجا ارزش قربانی خود را به یَهُوَه اهدا کرد. این فدیهای شد برای پوشاندن گناهان شاگردان وی، و در روز پنطیکاست سال ۳۳ د.م. راهی را برای آنان گشود که در معبد روحانی یَهُوَه، به عنوان کاهنان زیردست مسح شوند. خدمت وفادارانهٔ آنان تا لحظهٔ مرگ در صحن معبد بر روی زمین، منجر به رستاخیزی آسمانی میگشت تا به خدمت کهانت ادامه دهند.
۱۴. الف) فعالیت غیورانهٔ جماعت اولیهٔ مسیحی چه شادیی به همراه داشت؟ ب) چرا این شادی و نشاط مدت زیادی طول نکشید؟
۱۴ هزاران نفر از یهودیان توبهکار—و سپس ملل بیگانه—دسته دسته به سوی آن جماعت مسیحی روی آوردند، و دربارهٔ حکمرانی ملکوت آتی خدا بر روی زمین، بشارت دادند. پس از تقریباً ۳۰ سال، پولس رسول توانست بگوید که بشارت «بتمامئ خلقتِ زیر آسمان» موعظه شده است. (کولسیان ۱:۲۳) اما پس از مرگ رسولان، ارتداد عظیمی پایه گرفت، و نور حقیقت به مرور کمسوتر شد. فرقهگرایی جهان مسیحیت که بر اساس آموزشهای غیرمسیحی و فلسفهها بود، مسیحیت واقعی را تحتالشعاع قرار داد.—اعمال ۲۰:۲۹، ۳۰.
۱۵، ۱۶. الف) نبوت چگونه در سال ۱۹۱۴ تکمیل شد؟ ب) در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم چه جمعآوریی به چشم میخورد؟
۱۵ قرنها سپری گشت. سپس در دههٔ ۷۰-۱۸۸۰، گروهی از مسیحیان واقعی به مطالعهٔ عمیق کتاب مقدس پرداختند. آنها توانستند از روی نوشتههای مقدس، سال ۱۹۱۴ را به عنوان سالی که نشانگر پایان «زمانهای امّتها» است، تعیین نمایند. در آن وقت بود که هفت ‹زمان› سمبولیک (۲۵۲۰ سال حکومت وحشمانند بشر) با بر تخت نشستن عیسی مسیح در آسمان — کسی که «حقّ» دارد پادشاه مسیحایی زمین شود—خاتمه یافت. (لوقا ۲۱:۲۴؛ دانیال ۴:۲۵؛ حزقیال ۲۱:۲۶، ۲۷) این شاگردان کتاب مقدس که امروزه به عنوان شاهدان یَهُوَه شناخته شدهاند، بویژه از سال ۱۹۱۹ به بعد با شور و شوق تمام به پخش بشارت ملکوتی که در راه است مشغول بودهاند. در سال ۱۹۱۹ بود که چند هزار تن از این افراد در کنگرهٔ سدار پوینت، اوهایو، در ایالات متحدهٔ آمریکا، به دعوتی که برای فعالیت به عمل آمد، پاسخ مثبت دادند. شمار آنان تا سال ۱۹۳۵ رو به افزایش گذاشت و در آن هنگام ۱۵۳,۵۶ نفر خدمت موعظهٔ خود را گزارش دادند. در آن سال، ۴۶۵,۵۲ نفر در یادبود سالانهٔ مرگ عیسی، نان و شراب را که نشانها را تشکیل میدهند خوردند، و بدین ترتیب این امید خود را که در بخش آسمانی معبد روحانی بزرگ یَهُوَه، همراه با عیسی مسیح کاهن شوند، نشان دادند. آنها همچنین پادشاهان همراه عیسی بوده، در ملکوت مسیحایی وی با او خدمت خواهند کرد.—لوقا ۲۲:۲۹، ۳۰؛ رومیان ۸:۱۵-۱۷.
۱۶ اما مکاشفه ۷:۴-۸ و ۱۴:۱-۴ نشان میدهد که تعداد این مسیحیان مسحشده در مجموع به ۰۰۰,۱۴۴ نفر محدود میشود که بسیاری از آنان در طی قرن اول، پیش از آنکه ارتداد عظیم پا بگیرد، گردآوری شدند. یَهُوَه از اواخر قرن نوزدهم تا قرن بیستم در حال تکمیل جمعآوری این گروه بوده است که با آب کلام او پاک میشوند، از طریق ایمان به قربانی کفارهدهندهٔ عیسی عادل محسوب میگردند، و سرانجام به عنوان مسیحیان مسحشده مهر میشوند تا تعداد ۰۰۰,۱۴۴ نفر را تکمیل کنند.
۱۷. الف) از دههٔ ۳۰-۱۹۴۰ به بعد چه جمعآوریی ادامه یافته است؟ ب) چرا یوحنا ۳:۳۰ در اینجا توجه را جلب میکند؟ (لوقا ۷:۲۸ نیز ملاحظه شود.)
۱۷ پس از انتخاب همهٔ افراد مسحشده چه اتفاقی میافتد؟ در سال ۱۹۳۵ در کنگرهٔ تاریخی واشنگتن دی. سی. ایالات متحدهٔ آمریکا اعلام شد «گروه عظیمی» که در مکاشفه ۷:۹-۱۷ قید شده است، گروهی میباشد که «بعد از» ۰۰۰,۱۴۴ نفر مشخص میشوند و نصیب آنان زندگی ابدی در بهشت روی زمین است. یحیای تعمیددهنده که به عنوان یکی از «گوسفندان دیگر» بر روی زمین رستاخیز خواهد یافت، پس از آنکه هویت عیسای مسحشده را بوضوح تشخیص داد، در مورد مسیح گفت: «میباید که او افزوده شود و من ناقص گردم.» (یوحنا ۱:۲۹؛ ۳:۳۰؛ ۱۰:۱۶؛ متی ۱۱:۱۱) وقتی که عیسی در آن هنگام مسئولیت گزینش افرادی را که در زمرهٔ ۰۰۰,۱۴۴ میبودند و شمارشان رو به فزونی بود به عهده گرفت، کار یحیای تعمیددهنده در خصوص تربیت شاگرد برای مسیح خاتمه یافت. در دههٔ ۳۰-۱۹۴۰ کار معکوسی صورت گرفت. شمار افراد «خوانده شده و برگزیده» در میان ۰۰۰,۱۴۴ نفر کاهش یافت، اما در عوض تعداد ‹گروه عظیم› از «گوسفندان دیگر» به طور فوقالعادهای رو به افزایش گذاشت. این گروه عظیم همچنانکه سیستم شریر این دنیا به پایان خود در حارمجدون نزدیک میشود، پیوسته در حال ازدیاد است.—مکاشفه ۱۷:۱۴ب.
۱۸. الف) چرا میتوانیم با اطمینان خاطر انتظار داشته باشیم «میلیونها نفر که اکنون زندگی میکنند، هرگز نخواهند مرد»؟ ب) چرا باید غیورانه به حجی ۲:۴ توجه کنیم؟
۱۸ در اوایل دههٔ ۲۰-۱۹۳۰ شاهدان یَهُوَه سخنرانی عمومی ویژهای را تحت عنوان «میلیونها نفر که اکنون زندگی میکنند، هرگز نخواهند مرد» ایراد کردند. این عبارت شاید در آن زمان خوشبینی بیش از حدی را توصیف میکرد. اما امروزه میتوان آن را با اطمینان کامل به کار برد. هم نوری که به طور روزافزون بر نبوت کتاب مقدس میتابد و هم هرج و مرج این دنیای رو به موت، شدیداً نمایانگر این است که پایان سیستم شیطان بسیار بسیار نزدیک است! گزارش یادبود مسیح در سال ۱۹۹۶ نشان میدهد که ۹۳۳,۹۲۱,۱۲ نفر در این یادبود حضور یافتند، که از این تعداد فقط ۸۷۵۷ نفر (۰۶۸⁄۰ درصد) با خوردن نشانها، امید آسمانی خود را نمایان ساختند. بازگرداندن پرستش حقیقی در شرف تکمیل است. اما بیاییم هرگز در این کار سستی نکنیم. بله، حجی ۲:۴ میگوید: «ای تمامئ قوم زمین قویّ دل باشید و خداوند میفرماید که مشغول بشوید زیرا که من با شما هستم، قول یَهُوَه صبایوت این است.» به این امید که مصمم باشیم هیچگونه گرایش به مادیگرایی یا دنیادوستی، از غیرت ما برای کار یَهُوَه نکاهد!—۱یوحنا ۲:۱۵-۱۷.
۱۹. چگونه میتوانیم در تکمیل حجی ۲:۶، ۷ سهیم باشیم؟
۱۹ برخورداری از این امتیاز که در تکمیل امروزی حجی ۲:۶، ۷ سهیم باشیم، شادیآفرین است: «یَهُوَه صبایوت چنین میگوید یکدفعهٔ دیگر و آن نیز بعد از اندک زمانی آسمانها و زمین و دریا و خشکیرا متزلزل خواهم ساخت. و تمامئ امّتها را متزلزل خواهم ساخت و فضیلت [یا، «چیزهای مطلوب» د ج] جمیع امّتها خواهند آمد و یَهُوَه صبایوت میگوید که اینخانه را از جلال پُر خواهم ساخت.» حرص، فساد، و تنفر در این دنیای قرن بیستم به طور گستردهای شیوع مییابد. در واقع این دنیا روزهای آخر خود را میگذراند، و یَهُوَه با داشتن شاهدان خود که ‹یوم انتقام او را ندا مینمایند،› هماکنون نیز اقدام به ‹متزلزل ساختن› آن نموده است. (اشعیا ۶۱:۲) این تزلزل مقدماتی با انهدام دنیا در حارمجدون به نقطهٔ اوج خود میرسد، اما پیش از آن زمان، یَهُوَه در حال جمعآوری «چیزهای مطلوب جمیع امّتها»—مردم حلیم و افتاده و گوسفندگونهٔ روی زمین—است. (یوحنا ۶:۴۴) این ‹گروه عظیم› اکنون در صحن زمینی خانهٔ پرستش یَهُوَه، به او «خدمت میکنند.»—مکاشفه ۷:۹، ۱۵.
۲۰. گرانبهاترین گنجینه را کجا میتوان یافت؟
۲۰ خدمت در معبد روحانی یَهُوَه منفعتی گرانبهاتر از هر گنجینهٔ مادی دیگری به همراه میآورد. (امثال ۲:۱-۶؛ ۳:۱۳، ۱۴؛ متی ۶:۱۹-۲۱) از این گذشته، حجی ۲:۹ میگوید: «یَهُوَه صبایوت میگوید جلال آخر اینخانه از جلال نخستینش عظیمتر خواهد بود و در اینمکان سلامتیرا خواهم بخشید، قول یَهُوَه صبایوت این است.» این کلام در زمان حاضر چه مفهومی برای ما دارد؟ مقالهٔ بعدی به ما خواهد گفت.
[پاورقیها]
a عبارت «یاه یَهُوَه» برای تأکید خاصی به کار میرود. کتاب بینش بر نوشتههای مقدس، جلد ۱، صفحهٔ ۱۲۴۸ (انگل.) ملاحظه شود.
b در عزرا و کتابهای دیگر کتاب مقدس یَشوع نامیده شده است.
پرسشهایی برای مرور
◻ در مورد نام یَهُوَه، از کدام سرمشق انبیا باید پیروی کنیم؟
◻ پیام پرقدرت یَهُوَه به اسرائیل چگونه موجب تشویق ما میشود؟
◻ امروزه چه معبد روحانی باشکوهی در حال کار است؟
◻ در طول قرنهای نوزدهم و بیستم چه جمعآوریهایی به ترتیب بوقوع پیوسته است، و با چه امید شکوهمندی؟
[تصاویر در صفحهٔ ۱۷]
لشکرهای آسمانی یَهُوَه شاهدان او را بر روی زمین هدایت کرده، از آنان محافظت میکنند