در نحوهٔ تعلیم خود دائماً احتیاط کن
«خویشتن را و تعلیم را احتیاط کن و در این امور قائم باش که هرگاه چنین کنی، خویشتن را و شنوندگان خویش را نیز نجات خواهی داد.»—۱تیموتاؤس ۴:۱۶.
۱، ۲. چرا احتیاج ضروری به معلّمان غیور هست؟
«رفته، همهٔ امّتها را شاگرد سازید . . . و ایشان را تعلیم دهید که همهٔ اموری را که به شما حکم کردهام حفظ کنند.» (متی ۲۸:۱۹، ۲۰) همهٔ مسیحیان با در نظر گرفتن حکمی که عیسی مسیح به آنان داد باید سعی کنند تعلیم دهند. احتیاج به معلّمان غیور برای تعلیم انسانهای خوشقلب هست تا قبل از اینکه دیگر دیر شده باشد خدا را بشناسند. (رومیان ۱۳:۱۱) پولس رسول تأکید کرد: ‹به کلام موعظه کن، در فرصت و غیر فرصت.› (۲تیموتاؤس ۴:۲) البته این کار مستلزم تعلیم در داخل و خارج از جماعت میباشد. میدانیم که کار موعظه تنها به معنی ترویج بشارت خدا نیست. برای شاگرد ساختنِ علاقهمندان نیاز به تعلیم مؤثر میباشد.
۲ ما هماکنون در «زمانهای سخت» زندگی میکنیم. (۲تیموتاؤس ۳:۱) مردم با افکار فلسفی دنیوی و تعالیم غلط شستشوی مغزی داده شدهاند. بسیاری «در عقل خود تاریک هستند» و ‹بیفکر شدهاند.› (افسسیان ۴:۱۸، ۱۹) برخی از آنان آسیبهای دردناک روحی دیدهاند. براستی که مردم «مانند گوسفندان بیشبان، پریشانحال و پراکنده» هستند. (متی ۹:۳۶) معهذا، با بکار گرفتن فن تعلیم میتوانیم به انسانهای خوشقلب کمک کنیم تا تغییرات لازم را در خود به وجود آورند.
معلّمین جماعت
۳. الف) حکمی که عیسی برای تعلیم داد شامل چه چیزهایی میشود؟ ب) چه کسانی مسئولیت تعلیم در جماعت را در وهلهٔ اوّل بعهده دارند؟
۳ توسط برنامهٔ مطالعهٔ خانگی کتاب مقدس میلیونها نفر بطور خصوصی تعلیم میگیرند. افرادی که بتازگی تعمید یافتهاند همچنان به کمک احتیاج دارند تا ‹ریشه دوانیده و بر پایه . . . بنا شوند.› (افسسیان ۳:۱۷) هنگامی که ما حکمی را که عیسی در متی ۲۸:۱۹، ۲۰ داده به جا میآوریم و افراد جدیدی را به سازمان یَهُوَه هدایت میکنیم، این اشخاص از تعلیمی که میبینند استفاده میبرند. در نتیجه بر طبق افسسیان ۴:۱۱-۱۳ مردانی منصوب میشوند تا به عنوان ‹شبانان و معلّمان، برای تکمیل مقدّسین، برای کار خدمت، برای بنای جسد مسیح،› خدمت کنند. اوقاتی پیش میآیند که تعلیم همچنین شامل «تنبیه و توبیخ و نصیحت . . . با کمال تحمّل» نیز میشود. (۲تیموتاؤس ۴:۲) کاری که آن معلّمان به عهده داشتند آنقدر مهم بود که وقتی پولس رسول به قرنتیان نامه نوشت پس از رسولان و انبیا، از آنان نام برد.—۱قرنتیان ۱۲:۲۸.
۴. توانایی تعلیم چگونه به ما کمک میکند تا درخواست پولس را که در عبرانیان ۱۰:۲۴، ۲۵ آمده به اجرا بگذاریم؟
۴ با اینکه همهٔ مسیحیان به عنوان پیران و سرپرستان خدمت نمیکنند، ولی همهٔ آنان تشویق به ترغیب یکدیگر به «محبت و اعمال نیکو» شدهاند. (عبرانیان ۱۰:۲۴، ۲۵) انجام این عمل در جلسات شامل جوابهایی میشود که با آمادگی قبلی و از صمیم قلب میدهیم و بدین وسیله موجب بنا شدن و تشویق دیگران میشویم. هنگامی که مبشران باتجربهٔ ملکوت با مبشران جدید در خدمت موعظه هستند میتوانند از معرفت و تجربهٔ خود صحبت کنند و با این کار آنان را به ‹اعمال نیکو ترغیب› نمایند. در چنین اوقاتی و یا بطور غیررسمی است که آنها میتوانند تعلیمات باارزشی بدهند. برای مثال، زنان پیر یا باتجربه نیز ترغیب شدهاند که «[معلّمان] تعلیم نیکو» باشند.—تیطس ۲:۳.
آموختن و ایمان آوردن
۵، ۶. الف) مسیحیّت حقیقی چه تغایری با پرستش کاذب دارد؟ ب) چگونه پیران به افراد جدید در تصمیم عاقلانه گرفتن کمک میکنند؟
۵ مسیحیّت واقعی با بسیاری از مذاهب کاذب که تنها به دنبال کنترل افکار اعضای خود هستند شدیداً مغایرت دارد. وقتی عیسی روی زمین بود رهبران مذهبی با سنتها و قواعد زورگویانهٔ ساخت بشر سعی بر کنترل همهٔ جوانب زندگی مردم داشتند. (لوقا ۱۱:۴۶) روحانیون جهان مسیحیّت نیز اغلب همین کار را کردهاند.
۶ با وجود این، پرستش حقیقی ‹عبادتی› است که شخص ‹معقولانه› اهدا میکند. (رومیان ۱۲:۱) خادمان یَهُوَه بنا بر ‹آنچه آموختهاند، ایمان آوردهاند.› (۲تیموتاؤس ۳:۱۴) بعضی اوقات ممکن است لازم باشد کسانی که کار رهبری را بعهده دارند راهنماییها و یا روشهایی به منظور سهولت کار جماعت ارائه بدهند. بجای اینکه پیران جماعت در پی تصمیمگیری برای مسیحیان دیگر باشند، به آنان تعلیم میدهند «تا تمییز نیک و بد را بکنند.» (عبرانیان ۵:۱۴) پیران این کار را در وهلهٔ اوّل با رسیدگی به جماعت توسط «کلام ایمان و تعلیم خوب» میکنند.—۱تیموتاؤس ۴:۶.
تعلیم را احتیاط کن
۷، ۸. الف) افرادی که تواناییهای متوسط دارند چگونه قادرند بمانند معلّمان خدمت کنند؟ ب) چه چیزی به ما نشان میدهد که برای معلّمی مؤثر بودن احتیاج به تلاش شخصی است؟
۷ حال بگذار برگردیم سر مطلب وظیفهٔ موعظهمان. آیا برای انجام این کار احتیاج به مهارت، تحصیلات، و یا تواناییهای بخصوصی هست تا بتوان در آن سهیم شد؟ لزوماً چنین نیست. بخش بزرگی از کار تعلیم جهانی توسط اشخاص معمولی با تواناییهای متوسط انجام میشود. (۱قرنتیان ۱:۲۶-۲۹) پولس شرح میدهد: «لیکن این خزینه [خدمت روحانی] را در ظروف خاکی [اشخاص ناکامل] داریم تا برتری قوّت از آن خدا باشد نه از جانب ما.» (۲قرنتیان ۴:۷) موفقیت فوقالعادهای که کار بشارت جهانی ملکوت داشته شهادتی است بر قدرت روح یَهُوَه!
۸ با این همه، این کار مستلزم آن است که شخص فعالیتهای خود را متمرکز کند تا ‹عاملی خجل نشود و کلام خدا را بخوبی انجام دهد.› (۲تیموتاؤس ۲:۱۵) پولس به تیموتاؤس تأکید کرد: «خویشتن را و تعلیم را احتیاط کن و در این امور قائم باش که هر گاه چنین کنی خویشتن را و شنوندگان خویش را نیز نجات خواهی داد.» (۱تیموتاؤس ۴:۱۶) امّا چگونه شخص میتواند در مورد خویشتن و تعلیمی که میدهد، چه درون و چه بیرون از جماعت احتیاط لازم را بعمل آورد؟ آیا برای انجام این کار احتیاج به مهارت یا روشهای آموزشی بخصوصی میباشد؟
۹. چه چیزی بیش از تواناییهای طبیعی اهمیت دارد؟
۹ عیسی در موعظهٔ روی کوه واقعاً درک عمیق و خارقالعادهای از روش تعلیم از خود نشان داد. هنگامی که او از سخن گفتن بازایستاد «آن گروه از تعلیم او در حیرت افتادند.» (متی ۷:۲۸) البته هیچیک از ما نمیتواند بخوبیِ عیسی تعلیم دهد. امّا برای اینکه معلّمی مؤثر باشیم حتماً نباید سخنران فصیحی نیز باشیم. بنا بر آنچه در ایوب ۱۲:۷ میخوانیم «بهایم» و «مرغان هوا» بدون سخن گفتن میتوانند به ما تعلیم دهند! در کنار تواناییها و مهارتهای طبیعی آنچه بخصوص به حساب میآید این است که ما «چطور مردمان» هستیم—یعنی چه خصوصیاتی داریم، و چه عادات و رسوم روحانیی را در خود پرورش دادهایم تا شاگردان بتوانند آنها را از ما تقلید کنند.—۲پطرس ۳:۱۱؛ لوقا ۶:۴۰.
شاگردان کلام خدا
۱۰. چگونه عیسی نمونهٔ خوبی از شاگرد کلام خدا بودن برای ما بجا گذاشت؟
۱۰ یک معلّم مؤثرِ حقیقتِ کتاب مقدس باید شاگرد خوبی در آموختن کلام خدا باشد. (رومیان ۲:۲۱) عیسی مسیح نمونهای استثنایی در این زمینه برای ما بجا گذاشت. عیسی در طی خدمت روحانی خود به نصف کتابهای موجود در نوشتههای عبرانی یا رجوع کرد و یا از آنها نقل قول نمود.a شناخت او از کلام خدا وقتی آشکار شد که دوازده ساله بود و در حالی که ‹در میان مُعلّمان نشسته، سخنان ایشان را میشنید و از ایشان سؤال هم میکرد› پیدایش کردند. (لوقا ۲:۴۶) از آنجایی که کنیسه محلی بود که کلام خدا در آنجا خوانده میشد، به هنگام بلوغ هم عیسی عادتش بود که مرتب به آنجا برود.—لوقا ۴:۱۶.
۱۱. یک معلّم چه عادات مطالعهای خوبی را باید در خود بوجود آورد؟
۱۱ آیا تو هم یکی از خوانندگان مشتاق کلام خدا هستی؟ اگر سعی در فهمیدن عمق کلام خدا نمایی ‹آنگاه ترس خداوند را میفهمی، و معرفت خدا را حاصل مینمایی.› (امثال ۲:۴، ۵) پس سعی کن خودت را به مطالعه عادت بدهی و بخشی از کتاب مقدس را هر روز بخوانی. (مزمور ۱:۲) خواندن هر نشریهٔ برج دیدهبانی و «بیدار شوید!» را به محض اینکه به دستت میرسد عادت خود بکن و در جلسات جماعت دقت لازم را بخرج بده. همچنین یاد بگیر که چطور بادقت تحقیق کنی. با آموختن نحوهٔ ‹مطالعه و بررسی جزء به جزء› میتوانی به هنگام تعلیم از اغراق و بروز اشتباهات جلوگیری نمایی.—لوقا ۱:۳.
ملاحظه و محبّت به آنانی که تعلیم میگیرند
۱۲. طرز رفتار عیسی نسبت به شاگردانش چگونه بود؟
۱۲ خصوصیت مهم دیگر، طرز رفتار درست نسبت به آنانی که تعلیم میدهی میباشد. فریسیان نسبت به کسانی که به عیسی گوش میدادند به دیدهٔ حقارت مینگریستند و چنین میگفتند: «ولیکن این گروه که شریعت را نمیدانند، ملعون میباشند.» (یوحنا ۷:۴۹) امّا عیسی به شاگردانش محبّت بسیار داشت و به آنان احترام میگذاشت. او گفت: «دیگر شما را بنده نمیخوانم زیرا که بنده آنچه آقایش میکند نمیداند؛ لکن شما را دوست خواندهام زیرا که هر چه از پدر شنیدهام به شما بیان کردم.» (یوحنا ۱۵:۱۵) این به ما نشان میدهد که شاگردان عیسی چگونه باید کار موعظهٔ خود را دنبال کنند.
۱۳. احساس پولس نسبت به آنانی که تعلیم میداد چگونه بود؟
۱۳ برای مثال پولس رابطهای خشک و رسمی با شاگردان خود نداشت. او به قُرنتیان گفت: «زیرا هرچند هزاران استاد در مسیح داشته باشید، لکن پدران بسیار ندارید، زیرا که من شما را در مسیح عیسی به انجیل تولید نمودم.» (۱قرنتیان ۴:۱۵) در چند مورد، پولس هنگام تذکر دادن به آنانی که تعلیم داده بود به گریه افتاد! (اعمال ۲۰:۳۱) او همچنین از خودش شکیبایی و مهربانی نشان داد. به این دلیل او به تسالونیکیان گفت: «در میان شما به ملایمت بسر میبردیم، مثل دایهای که اطفال خود را میپرورد.»—۱تسالونیکیان ۲:۷.
۱۴. چرا نشان دادن علاقهٔ شخصی به کسی که با او مطالعه میکنیم حائز اهمیت میباشد؟ با مثال نشان بده.
۱۴ آیا از عیسی و پولس سرمشق میگیری؟ مسلماً هرگونه کمبودی که از لحاظ توانایی در تعلیم داشته باشیم بیاهمیت خواهد بود اگر که به شاگردان خود محبّت واقعی نشان دهیم. آیا اشخاصی که ما با آنها کتاب مقدس را مطالعه میکنیم پی به صداقت علاقهٔ ما میبرند؟ آیا واقعاً وقتی را برای آشنایی با آنها کنار میگذاریم؟ وقتی یک زن مسیحی در کمک کردن به خانمی از نقطهنظر رشد روحانی به مشکل برخورد با مهربانی از او سؤال کرد: «آیا چیزی تو را نگران میکند؟» آن زن شروع به درددل کردن نمود و چندین موردی را که موجب نگرانی و تشویش او میشد به زبان آورد. آن مکالمهٔ محبّتآمیز نقطهٔ عطفی برای آن زن شد. در چنین موقعیتهایی هرگونه اشاره به کتاب مقدس و هرگونه حرفی که موجب تسلی و تشویق میشود مناسب میباشد. (رومیان ۱۵:۴) یک تذکر لازم این است که: شخصی که کتاب مقدس را مطالعه میکند ممکن است سریع پیشرفتهایی بنماید ولی هنوز هم کارهای غیرمسیحیی انجام میدهد که احتیاج به تصحیح دارند. به این دلیل ما نمیخواهیم که بیش از حدّ لزوم به آن شخص نزدیک شویم و با او رفت و آمد کنیم. حدّ و مرز شایستهٔ مسیحی نباید نادیده گرفته شوند.—۱قرنتیان ۱۵:۳۳.
۱۵. ما چگونه میتوانیم رعایت شاگردانمان را بکنیم؟
۱۵ رعایت این اشخاص را کردن همچنین به این معنی میباشد که ما سعی بر کنترل زندگی آنان نکنیم. (۱تسالونیکیان ۴:۱۱) ممکن است با خانمی مطالعه کنیم که با مردی بدون پیمان ازدواج در حال زندگی میباشد. شاید که از او بچهدار نیز شده باشد. حال که او با معرفت دقیق یَهُوَه آشنایی پیدا کرده است میخواهد اعمال اشتباه خود را تصحیح کند و با خدا رابطهٔ بهتری داشته باشد. (عبرانیان ۱۳:۴) آیا بهتر است که با آن مرد ازدواج کند یا اینکه از او جدا شود؟ شاید ما شدیداً معتقدیم که ازدواج با آن مرد مانع پیشرفت روحانی او خواهد شد چونکه آن مرد به موضوعات روحانی بسیار کم علاقه داشته یا اصلاً علاقه ندارد. از طرف دیگر شاید فکر کنیم که برای رفاه بچههایش به نفع اوست که با آن مرد ازدواج کند. هر طور که به این قضیه نگاه کنیم بهتر است که در زندگی شخص علاقهمند مداخله نکنیم و عقاید خودمان را در چنین مواردی به او تحمیل ننماییم چرا که این کار بسیار دور از ملاحظه و نامهربانانه میباشد. بالاخره اوست که باید با عواقب آن تصمیم زندگی کند. آیا بهتر نیست که آن شاگرد را طوری آموزش دهیم که بتواند از «حواسّ» خود برای تصمیمگیری استفاده کند؟—عبرانیان ۵:۱۴.
۱۶. پیران جماعت چگونه میتوانند به گلهٔ خدا محبّت و احترام نشان دهند؟
۱۶ نحوهٔ رفتار پیران جماعت و محبّت و احترامی که نشان میدهند بسیار حائز اهمیت میباشد. پولس در نامهای که به فلیمون فرستاد نوشت: «اگرچه من در اتحاد خود با مسیح حق دارم که جسارت کرده دستور بدهم که وظایف خود را انجام دهی، اما به خاطر محبّت، صلاح میدانم از تو درخواست کنم.» (فلیمون ۸، ۹) بعضی اوقات ممکن است در جماعت موقعیتهای مأیوسکننده پیش بیایند و احتیاج به جدیّت نشان دادن باشد. پولس به تیطس تأکید کرد «آنها [خطاکاران] را سخت سرزنش کن تا در ایمان سالم باشند.» (تیطس ۱:۱۳) با این حال یک سرپرست باید مواظب باشد که هرگز با نامهربانی با جماعت سخن نگوید. پولس نوشت، «امّا بندهٔ خدا نباید نزاع کند، بلکه با همه کس ملایم و راغب به تعلیم و صابر در مشقّت باشد.»—۲تیموتاؤس ۲:۲۴؛ مزمور ۱۴۱:۳.
۱۷. موسی مرتکب چه اشتباهی شد و پیران چه درس عبرتی میتوانند از آن بگیرند؟
۱۷ سرپرستان باید مرتب به خود یادآوری کنند که با «گلهٔ خدا» سر و کار دارند. (۱پطرس ۵:۲) موسی با اینکه متواضع بود ولی دیدِ خود را نسبت به این حقیقت از دست داد. «اسرائیلیان روح او را تلخ ساختند، تا از لبهای خود ناسزا گفت.» (مزمور ۱۰۶:۳۳) با اینکه آنان بیتقصیر نیز نبودند ولی خدا از اینکه با گلهاش بدرفتاری شده بود بسیار رنجیده شد. (اعداد ۲۰:۲-۱۲) وقتی پیران جماعت با اینچنین موقعیتهای سختی روبرو میشوند باید با بصیرت و مهربانی تعلیم دهند و راهنمایی کنند. وقتی با برادرانمان با ملاحظه و مثل اشخاصی رفتار کنیم که احتیاج به کمک دارند نه مثل کسانی که دیگر راه برگشت ندارند، واکنش بهتری از خودشان نشان میدهند. بر طبق گفتهٔ پولس پیران احتیاج دارند که دید مثبتی به قضایا داشته باشند. او گفت: «امّا بر شما در خداوند اعتماد داریم که آنچه به شما امر کنیم بعمل میآورید و نیز خواهید آورد.»—۲تسالونیکیان ۳:۴.
پاسخگوی نیاز آنان باش
۱۸، ۱۹. الف) در مقابل شاگردانی که از تواناییهای محدودی برخوردارند چه نوع عکسالعملی میبایست از خود نشان بدهیم؟ ب) چگونه میتوانیم به شاگردانی که در مورد موضوعات بخصوصی مشکل دارند کمک کنیم؟
۱۸ معلّمی مؤثر میخواهد که خود را با تواناییها و محدودیتهای شاگرد خود مطابقت دهد. (با یوحنا ۱۶:۱۲ مقایسه شود.) در مَثَلِ قنطارها که عیسی زد، آن آقا «هر یک را بحسب استعدادش» اختیار داد. (متی ۲۵:۱۵) ما نیز میتوانیم از الگوی مشابهی هنگام مطالعهٔ کتاب مقدس با شاگردانمان استفاده کنیم. طبعاً میخواهیم که مطالعهٔ نشریه را در مدّت زمان مناسبی به پایان برسانیم. ولی باید اذعان کرد که همهٔ اشخاص از مهارت خوب خواندن برخوردار نیستند و برای عدّهای هضم عقیدههای جدید آسان نمیباشد. وقتی افراد راغب قادر به همپایی با ما نیستند برای اینکه بدانیم چه موقع مطلب جدید را باید شروع کنیم احتیاج به بصیرت داریم. چیزی که از اهمیت بیشتری برخوردار است کمک کردن به شاگرد در فهمیدن معنی آنچه میآموزد میباشد نه اینکه مطالعه سر موقع تمام شود.—متی ۱۳:۵۱.
۱۹ مطالعه با شاگردانی که در مورد موضوعات بخصوصی همچون تثلیث یا عیدهای مذهبی مشکل دارند نیز از این قاعده برخوردار میباشد. بطور کلی لزومی نیست که در مطالعههایمان جزوههای تحقیقی اضافه بر مبنای کتاب مقدس تهیه ببینیم مگر اینکه بعضی اوقات این کار برای شاگرد مفید واقع شود. قضاوت درست به ما کمک خواهد کرد تا از هر کاری که موجب کُند شدن پیشرفت شاگرد میشود پرهیز کنیم.
از خودت علاقه و اشتیاق نشان بده!
۲۰. چگونه پولس در نشان دادن اشتیاق و ایمان راسخ نمونهٔ خوبی برای ما میباشد؟
۲۰ پولس میگوید «در روح سرگرم» شوید. (رومیان ۱۲:۱۱) اگر با شخصی کتاب مقدس را مطالعه میکنیم یا در جلسهٔ جماعت تکلیفی بعهده گرفتهایم باید آن را با غیرت و اشتیاق تمام انجام دهیم. پولس به تسالونیکیان گفت: «انجیل ما بر شما محض سخن وارد نشده بلکه با قوّت و روحالقدس و یقین کامل.» (۱تسالونیکیان ۱:۵) پس پولس و همراهانش ‹نه فقط انجیل خدا را به آنان رساندند بلکه جان خود را نیز در راه آنها فدا ساختند.›—۱تسالونیکیان ۲:۸.
۲۱. چگونه میتوانیم اشتیاقی را که در خود برای وظیفهٔ تعلیم داریم نگهداریم؟
۲۱ شور و اشتیاق ما از آنجا ریشه میگیرد که کاملاً مطمئن باشیم شاگردان ما محتاج شنیدن آنچه برای گفتن داریم میباشند. هرگز نمیخواهیم هیچ یک از وظایف تعلیمی خود را صرفاً یک امر عادی تلقی کنیم. عَزْرای کاتب مطمئناً به تعلیماتی که میداد توجه بسیار میکرد. «عَزْرا دل خود را بطلب نمودن شریعت خداوند و به عمل آوردن آن و به تعلیم دادن فرایض و احکام به اسرائیل مهیّا ساخته بود.» (عزرا ۷:۱۰) ما نیز میتوانیم با آمادگی کامل و تعمق بر اهمیت موضوع همین کار را بکنیم. ما میخواهیم که به یَهُوَه دعا کنیم و از او بخواهیم که دل ما را با ایمان و اعتقاد راسخ مملو سازد. (لوقا ۱۷:۵) اشتیاق ما میتواند به شاگردان کمک کند تا محبّتی واقعی برای حقیقت در خود پرورش دهند. البته احتیاط در تعلیم همچنین میتواند به معنی استفاده از روشهای تعلیمی بخصوص باشد. مقالهٔ بعدی برخی از این روشها را مورد بحث قرار میدهد.
[پاورقی]
a کتاب «بینش بر نوشتههای مقدس» (انگل.) جلد ۲، صفحهٔ ۱۰۷۱، چاپ انجمن برج دیدهبانی ملاحظه شود.
بیاد میآوری؟
◻ چرا احتیاج به معلّمان مسیحی کاردان میباشد؟
◻ چه نوع عادات خوب مطالعهای را میتوانیم در خود بوجود آوریم؟
◻ چرا محبّت نمودن به آنانی که تعلیم میدهیم و همچنین رعایت کردن حال آنها اینقدر اهمیت دارد؟
◻ چه نوع عکسالعملی را میتوان در مقابل احتیاج شاگردان از خود نشان داد؟
◻ هنگامی که به دیگران تعلیم میدهیم چرا اشتیاق و ایمان راسخ اینقدر مهم میباشند؟
[تصویر در صفحهٔ ۸]
معلّمین خوب خود نیز شاگردان کلام خدا میباشند
[تصویر در صفحهٔ ۱۱]
نسبت به شاگردان علاقهٔ شخصی داشته باشیم