با بصیرت و به طور متقاعدکننده تعلیم دهیم
« دل مرد حکیم دهان او را عاقل میگرداند، و علم را بر لبهایش میافزاید.»—امثال ۱۶:۲۳.
۱. چرا معلّمان کلام خدا بودن تنها به معنی انتقال اطلاعات نمیباشد؟
هدف ما بعنوان معلّمان کلام خدا این میباشد که نه تنها افکار شاگردانمان را بلکه دلشان را نیز روشن سازیم. ( افسسیان ۱:۱۸) به همین دلیل تعلیم دادن تنها به معنی انتقال اطلاعات نمیباشد. امثال ۱۶:۲۳ میگوید: «دل مرد حکیم دهان او را عاقل میگرداند، و علم را بر لبهایش میافزاید.»
۲. الف) مجاب ساختن به چه معنی میباشد؟ ب) چگونه همهٔ مسیحیان قادرند معلّمان متقاعدکنندهای باشند؟
۲ پولس رسول بیقین این اصل را در وظیفهٔ تعلیم خود به اجرا گذاشت. وقتی که او در قُرِنتُس بسر میبرد «هر سبت در کنیسه مکالمه کرده یهودیان و یونانیان را مجاب میساخت.» ( اعمال ۱۸:۴) بنا بر گفتهٔ مرجعی کلمهٔ یونانیی که «مجاب» ترجمه شده است بمعنی «کسی را بنا بر دلایل و ملاحظات اخلاقی قانع کردن» میباشد. مردم با شنیدن بحثهای قانعکنندهای که پولس میکرد طرزفکر خودشان را عوض میکردند. توانایی او برای قانع کردن مردم چنان قوی بود که موجب نگرانی دشمنانش میشد. ( اعمال ۱۹:۲۴-۲۷) معهذا تعلیمی که پولس میداد نمایشی از توانایی بشر نبود. او به قرنتیان گفت: «کلام و وعظ من به سخنان مقنع حکمت نبود، بلکه به برهان روح و قوّت، تا ایمان شما در حکمت انسان نباشد بلکه در قوّت خدا.» ( ۱قرنتیان ۲:۴، ۵) از آنجا که همهٔ مسیحیان از روح یَهُوَه خدا کمک میگیرند، میتوانند معلّمان متقاعدکنندهای بشوند. چگونه؟ بگذار چند روش تعلیمی مؤثر را در نظر بگیریم.
شنوندهٔ خوبی باش
۳. چرا هنگام تعلیم دیگران احتیاج به شناخت داریم، و چگونه میتوانیم به قلب شاگردمان راه پیدا کنیم؟
۳ اوّلین اصل برای این کار مهارت در گوش فرادادن میباشد نه سخن گفتن. بنا بر آنچه در امثال ۱۶:۲۳ آمده است برای متقاعد کردن اشخاص، اوّل احتیاج داریم آنها را بشناسیم. عیسی یقیناً در مورد مردمی که تعلیم داد شناخت خوبی داشت. یوحنا ۲:۲۵ میگوید: «خود آنچه در انسان بود میدانست.» امّا ما چگونه میتوانیم آنچه را که در قلب آنانی که تعلیم میدهیم هست، بشناسیم؟ یک طریق آن شنوندهٔ خوبی بودن است. یعقوب ۱:۱۹ میگوید: «هر کس در شنیدن تند و در گفتن آهسته» باشد. حقیقت امر این است که همهٔ مردم با کمال میل افکارشان را بازگو نمیکنند. وقتی شاگردان ما از علاقهٔ واقعی ما به شخص خودشان واقف شوند آنگاه احتمال اینکه ما را از احساسات واقعی خود مطلع سازند بیشتر میباشد. سؤالاتی که با مهربانی و هوشمندانه مطرح میشوند به ما کمک میکنند تا به قلب شخص راه پیدا کنیم و چنین احساساتی را بیرون ‹بکشیم.›—امثال ۲۰:۵.
۴. چرا لازم است که پیران مسیحی شنوندگان خوبی باشند؟
۴ اینکه پیران مسیحی شنوندگان خوبی باشند از اهمیت بخصوصی برخوردار است. آنوقت خواهند ‹ دانست هر کس را چگونه جواب باید داد.› ( کولسیان ۴:۶) امثال ۱۸:۱۳ گوشزد میکند: «هر که سخنی را قبل از شنیدنش جواب دهد، برای وی حماقت و عار میباشد.» دو برادر بدون اینکه نظر بدی داشته باشند یکی از خواهران را در مورد دنیایی بودن نصیحت میکنند چونکه او از چند جلسه جماعت غافل شده بود. این خواهر بسیار رنجیده خاطر شد زیرا از او علت غیبتش را نپرسیدند. او از عمل جراحیی که بتازگی داشته در حال بهبود یافتن بود. اینجا به اهمیت گوش فرادادن قبل از نصیحت کردن پی میبریم!
۵. پیران جماعت چگونه میتوانند اختلافات و مشاجراتی را که بین برادران پیش میآیند حل کنند؟
۵ برای پیران اغلب مواقع تعلیم دادن همراه با نصیحت کردن دیگران میباشد. در اینگونه مواقع نیز شنوندهٔ خوبی بودن اهمیت دارد. گوش دادن بخصوص وقتی لازم است که بین مسیحیان مشاجرهای در گرفته باشد. تنها پس از خوب گوش دادن است که پیران میتوانند مانند یک «پدر . . . که بدون ظاهربینی بر حسب اعمال هر کس داوری مینماید» عمل کنند. ( ۱پطرس ۱:۱۷) در چنین مواقعی احساسات سر به فلک میکشند و پیران بهتر است نصیحت امثال ۱۸:۱۷ را مدّ نظر داشته باشند وقتی میگوید: «هر که در دعوئ خود اوّل آید صادق مینماید، امّا حریفش میآید و او را میآزماید.» یک معلّم خوب به هر دو طرف گوش میدهد. دعا کردن برای حفظ جَوّ آرام مؤثر میباشد. ( یعقوب ۳:۱۸) اگر که احساسات بالا گرفت او میتواند پیشنهاد کند که آنها بجای اینکه با هم شروع به مشاجره کنند هر یک مستقیماً مشکل خود را با او در میان بگذارد. آن پیر میتواند با پرسیدن سؤالات مناسب موضوع را بررسی و روشن کند. اغلب اوقات کمبود تبادل افکار موجب بحث و مشاجره میشود نه سوءنیت. امّا اگر اصول کتاب مقدس نادیده گرفته شدهاند آنگاه یک معلّم بامحبت میتواند با بصیرت تعلیم دهد چونکه به هر دو طرف گوش داده است.
ارزش سهولت
۶. چگونه پولس و عیسی نمونههای خوبی از سهولت در تعلیم برای ما بجا گذاشتند؟
۶ اصل پرارزش دیگر، ساده نگهداشتن موضوعات میباشد. درست است که ما میخواهیم شاگردانمان ‹بنیاد نهاده، استطاعت یابند که با تمامئ مقدّسین ادراک کنند، که عرض و طول و عمق و بلندی [حقیقت] چیست.› ( افسسیان ۳:۱۸) البته کتاب مقدس جنبههای تعلیمیی دارد که اغلب جالب و در عین حال دشوار میباشند. ( رومیان ۱۱:۳۳) با این همه، پولس هنگامی که به یونانیان موعظه کرد بر پیام سادهٔ ‹مسیح . . . مصلوب› شده تمرکز نمود. ( ۱قرنتیان ۲:۱، ۲) شیوهٔ موعظهٔ عیسی واضح و خوشایند بود. او از گنجینهٔ لغات سادهای در موعظهٔ روی کوه استفاده کرد. این موعظه برخی از پرمحتواترین حقایقی را در بر دارد که تاکنون بر زبان آورده شدهاند.—متی، بابهای ۵-۷.
۷. ما چگونه میتوانیم هنگام مطالعهٔ خانگی کتاب مقدس موضوعات را ساده نگهداریم؟
۷ ما نیز هنگام تعلیم در مطالعهٔ خانگی کتاب مقدس میتوانیم موضوعات را ساده نگهداریم. چطور؟ با تمرکز بر «چیزهای بهتر» یا مهمتر. ( فیلپیان ۱:۱۰) وقتی که توضیح موضوع مورد بحث عمیق میباشد بهتر است که آن را با زبان ساده بازگو کنیم. ما باید بجای خواندن همهٔ آیات ذکر شدهٔ کتاب مقدس در نشریات و گفتگو دربارهٔ آنها، تنها بر آیات اصلی تکیه کنیم. البته این کار نیازمند آمادگی قبلی از جانب ما میباشد. ما نمیخواهیم آن شاگرد را غرق در جزئیات فراوان کنیم و همچنین نباید به خودمان این اجازه را بدهیم که با موضوعات فرعی که از اهمیت کمتری برخوردارند حواسمان پرت شود. اگر شاگرد سؤالی دارد که مستقیماً به موضوع مورد بحث ربط ندارد میتوانیم با تدبیر به او پیشنهاد کنیم که بعد از اینکه درس تمام شد دربارهٔ آن صحبت کنیم.
استفادهٔ مؤثر از سؤالات
۸. عیسی چگونه از سؤالات بطور مؤثری استفاده کرد؟
۸ اصل دیگری که میتواند در تعلیم دادن مورد استفاده قرار گیرد، مهارت در پرسیدن سؤالات مؤثر میباشد. عیسی مسیح در تعالیم خود سؤالات بسیار میکرد. برای مثال او از پطرس پرسید: «‹ای شمعون، چه گمان داری؟ پادشاهان جهان از چه کسان عشر و جزیه میگیرند؟ از فرزندان خویش یا از بیگانگان؟› پطرس به وی گفت: ‹از بیگانگان› عیسی بدو گفت: ‹پس یقیناً پسران آزادند.›» ( متی ۱۷:۲۴-۲۶) عیسی بعنوان یگانه پسر مولودِ کسی که در معبد پرستش میشد، موظف نبود مالیات معبد را بپردازد. ولی عیسی این حقیقت را با استفادهٔ مؤثر از سؤالات به پطرس بیان کرد. به این طریق عیسی به او کمک کرد تا بنا بر اطلاعاتی که داشت به نتیجهٔ مناسبی برسد.
۹. در طول مطالعهٔ خانگی کتاب مقدس چگونه میتوانیم از سؤالات استفاده کنیم؟
۹ در طول مطالعهٔ خانگی کتاب مقدس میتوانیم از سؤالات کمال استفاده را ببریم. اگر که شاگرد به سؤال ما جواب غلط بدهد طبیعتاً میخواهیم که جواب صحیح را به او بگوییم امّا آیا با این کار میتواند اطلاعات لازم را بخاطر بسپارد؟ اغلب بهتر است با پرسیدن سؤالات بیشتر به شاگرد کمک کنیم تا شخصاً به جواب درست برسد. مثلاً اگر که او در فهمیدن اینکه چرا نام الهی را باید استفاده کرد به مشکل برخورده است میتوانیم از او بپرسیم، آیا اسم او برایش مهم است؟ چرا؟ و چه احساسی به او دست میداد اگر که شخصی از استفادهٔ نام او سر باز میزد؟ پس آیا منطقی نیست که خدا از ما این انتظار را داشته باشد تا نام او را مورد استفاده قرار بدهیم؟
۱۰. پیران چگونه میتوانند با استفاده از سؤال به آنانی که صدمهٔ روحی دیدهاند کمک بکنند؟
۱۰ پیران جماعت نیز میتوانند هنگام کار شبانی گله از سؤال کردن، کمال استفاده را ببرند. سیستم شیطانی به عدهٔ زیادی در جماعت صدمهٔ روحی رسانیده، آنها را خرد کرده است و آنان ممکن است این احساس را داشته باشند که ناپاک هستند و قابل دوست داشتن نمیباشند. پیر جماعت میتواند با چنین شخصی اینگونه دلیل و برهان بیاورد: ‹حال که تو خودت را ناپاک میدانی، فکر میکنی یَهُوَه چه احساسی نسبت به تو دارد؟ آیا این امر که پدر آسمانی پرمحبت ما فدیهای برای تو تهیه دیده دلیل بر این نیست که او تو را دوست دارد؟›—یوحنا ۳:۱۶.
۱۱. سؤالات معانیبیانی به چه منظور میباشند و ما چگونه میتوانیم در سخنرانیهای عمومی خود از آنها استفاده کنیم؟
۱۱ پرسیدن سؤالات معانیبیانی روش پراستفادهٔ دیگری برای تعلیم میباشد. شنونده در این صورت احتیاجی ندارد جواب را به زبان بیاورد و منظور از این نوع سؤالات این است که به شخص مقابل کمک میشود تا در مورد موضوع استدلال بکند. در دوران قدیم انبیا اغلب بوسیلهٔ اینگونه سؤالات شنوندگان خود را وامیداشتند تا در مورد موضوعات عمیقاً فکر کنند. ( ارمیا ۱۸:۱۴، ۱۵) عیسی از سؤالات معانیبیانی بطور مؤثری استفاده کرد. ( متی ۱۱:۷-۱۱) چنین سؤالاتی بخصوص در سخنرانیهای عمومی مؤثر واقع میشوند. مثلاً بجای اینکه به شنوندگان بگوییم که پرستش ما باید با تمام جان باشد تا مورد پذیرش یَهُوَه قرار گیرد، شاید بهتر است بپرسیم ‹اگر یَهُوَه را با تمام جان خدمت نکنیم آیا او از ما راضی خواهد بود؟›
۱۲. نظرخواهی کردن چه ارزشی دارد؟
۱۲ نظرخواهی کردن و عقیدهٔ دیگری را پرسیدن به ما کمک میکند به این مطلب پی ببریم که آیا آن شاگرد به آنچه میآموزد ایمان دارد یا نه. ( متی ۱۶:۱۳-۱۶) یک شاگرد ممکن است در مورد اینکه زنا غلط است یا نه، جواب درست بدهد. امّا شاید بهتر باشد قضیه را دنبال کنیم و از او بپرسیم که شخصاً در مورد معیارهای خدا در زمینهٔ اخلاقی چه فکر میکند؟ آیا بنظر او این قوانین بسیار سخت میباشند؟ آیا اصلاً اهمیت دارد که آدم از معیارهای خدا اطاعت بکند؟
مَثَلهایی که به دل مینشینند
۱۳، ۱۴. الف) از چیزی بعنوان مَثَل استفاده کردن به چه معنی میباشد؟ ب) چرا مَثَلهای خوب مؤثر واقع میشوند؟
۱۳ طریق دیگری که مطلب میتواند به دل شنونده بنشیند استفادهٔ مؤثر از مَثَلها میباشد. معنی تحتاللفظی واژهٔ یونانیی که «مَثَل» ترجمه شده است «کنار هم قرار دادن میباشد.» وقتی از چیزی بعنوان نمونه استفاده میکنی ‹آن را در کنار› چیز مشابهی قرار میدهی. عیسی پرسید: «به چه چیز ملکوت خدا را تشبیه کنیم و برای آن چه مَثَل بزنیم؟» در جواب عیسی دانهٔ خردل را که همه به آن آشنایی داشتند ذکر کرد.—مرقس ۴:۳۰-۳۲.
۱۴ انبیای خدا در گذشته از ضربالمثلهای مؤثری استفاده کردند. وقتی آشوریان، که خدا از آنان بعنوان وسیلهای برای تنبیه اسرائیلیان استفاده کرد، به قساوت وحشیانه متوسل شدند اِشَعْیا برای نشان دادن جسارت آنها از این مَثَل استفاده کرد: «آیا تبر بر کسی که به آن میشکند فخر خواهد نمود؟ یا ارّه بر کسی که آن را میکشد افتخار خواهد کرد؟» ( اشعیا ۱۰:۱۵) عیسی نیز برای تعلیم دیگران مکرراً از ضربالمثل استفاده نمود. اینطور گزارش شده که «بدون مثل بدیشان سخن نگفت.» ( مرقس ۴:۳۴) مَثَلهای خوب به این دلیل مؤثرند چونکه هم فکر شخص را بکار میاندازند و هم بر دل شخص مینشینند. با استفاده از این روش شخص شنونده آمادگی بیشتری برای جذب اطلاعات پیدا میکند، چونکه اطلاعات جدید را به آنچه قبلاً میدانسته ربط میدهد.
۱۵، ۱۶. چه چیزی میتواند مَثَلها را مؤثرتر کند؟ نمونه بیاور.
۱۵ ما چطور میتوانیم از ضربالمثلهایی که به دل مینشینند استفاده کنیم؟ اولاً مَثَل باید شبیه به موضوعی باشد که میخواهیم توضیح بدهیم. اگر نشود به آسانی وجه تشابه را تشخیص داد بجای روشن کردن قضیه برای شنونده، آن مَثَل میتواند برای او بیشتر گیجکننده باشد. یکبار سخنگویی بدون اینکه غرض بدی داشته باشد برای وصف فرمانبرداری مسحشدگان منتخب از عیسی مسیح آنها را با سگ خانگی وفاداری مقایسه نمود. آیا یک چنین مقایسهٔ تحقیرآمیزی واقعاً شایسته میباشد؟ کتاب مقدس این مطلب را بطور بسیار دلپذیر و محترمانهای بیان میکند و ۰۰۰,۱۴۴ پیروان مسحشدهٔ عیسی را با «عروسی که [خویشتن را] برای شوهر خود آراسته است» مقایسه میکند.—مکاشفه ۲۱:۲.
۱۶ ضربالمثلها مؤثرترند وقتی که به زندگی مردم ربط داشته باشند. چون داوود قبلاً چوپان بود و گوسفندان را دوست داشت حکایت گوسفند کشته شده که ناتان آن را برای داوود نقل کرد او را تحت تأثیر قرار داد. ( ۱سموئیل ۱۶:۱۱-۱۳؛ ۲سموئیل ۱۲:۱-۷) حال شاید اگر که این حکایت دربارهٔ گاو نری گفته شده بود همان تأثیر را نمیگذاشت. همچنین اگر ضربالمثلهای خود را از پدیدههای خارقالعادهٔ علمی و یا وقایع تاریخیی که زیاد معروف نیستند انتخاب کنیم ممکن است از اهمیت بسیار کمی برای شنوندهٔ ما برخوردار باشند. عیسی مَثَلهای خود را از چیزهایی که مردم در زندگی روزمرهٔ خود با آنها روبرو بودند انتخاب میکرد. او از چیزهای بسیار عادی مانند یک چراغ، پرندگان آسمان، و سوسنهای چمن سخن میگفت. ( متی ۵:۱۵، ۱۶؛ ۶:۲۶، ۲۸) کسانی که به عیسی گوش میدادند به آسانی میتوانستند ارتباط موضوع را نسبت به این چیزها درک کنند.
۱۷. الف) از چه چیزهایی میتوانیم برای مَثَل زدن استفاده کنیم؟ ب) چگونه میتوانیم مَثَلهایی را که در نشریاتمان ذکر شدهاند با موقعیت شاگردمان وفق بدهیم؟
۱۷ در خدمت روحانیی که انجام میدهیم موقعیتهای بسیاری برای استفاده از مَثَلهای مؤثر پیش میآیند. در این زمینه هوشیار باش. ( اعمال ۱۷:۲۲، ۲۳) شاید بتوانی از بچّههای شخص شنونده و یا از خانه، کار، و یا نوع سرگرمیهایی که دارد برای نمونه استفاده کنی و یا شاید با شناختی که از شاگردت داری مَثَلهایی را که در مطلب مورد مطالعه وجود دارد طوری تطبیق بدهی که اثر بیشتری بر او داشته باشد. برای نمونه به حکایت کتاب معرفتی که بشر را به زندگی جاودانی هدایت میکند بند ۱۴ فصل ۸ رجوع کن. این حکایت در مورد پدری است که تهمتی از جانب همسایه به او زده شده است. ما میتوانیم کمی فکر کنیم که چگونه این حکایت را با موقعیت آن شاگرد چنانچه بچهدار باشد وفق بدهیم.
تسلط بر خواندن آیات
۱۸. چرا باید برای اینکه بتوانیم سَلیس بخوانیم کمال سعی خود را بکنیم؟
۱۸ پولس اینچنین تیموتاؤس را تشویق کرد: «خود را به قرائت و نصیحت و تعلیم بسپار.» ( ۱تیموتاؤس ۴:۱۳) از آنجایی که تعلیم ما بر پایهٔ کتاب مقدس میباشد بسیار مفید خواهد بود اگر بتوانیم آن را بطور سَلیس بخوانیم. لاویان از امتیاز خواندن شریعت خدا برای عموم برخوردار بودند. آیا آنها در خواندن به مشکل برمیخوردند و یا با صدای یکنواختی آن را میخواندند؟ خیر، کتاب مقدس در نَحَمِیا ۸:۸ میگوید: «پس کتاب تورات خدا را به صدای روشن خواندند و تفسیر کردند تا آنچه را که میخواندند، بفهمند.»
۱۹. چگونه میتوانیم در نحوهٔ خواندن کتاب مقدس پیشرفت کنیم؟
۱۹ برخی مردان مسیحی سخنگویان سَلیس و زبردستی هستند ولی وقتی شروع به خواندن میکنند ضعفشان مشخص میشود. چگونه چنین اشخاصی میتوانند در خواندن پیشرفت کنند؟ با تمرین کردن. آنها باید آنقدر بلند خواندن مطلب را تکرار کنند تا در خواندن آن روان شوند. اگر کاسِت کتاب مقدس به زبان تو در دسترس میباشد، عاقلانه است که به کلماتی که پرمفهوم میباشند و خواننده بر آنها تأکید میکند، و همچنین تنظیم صدای خواننده و تلفظ اسامی و کلمات عجیب و ناآشنا دقت کنی. آن عدهای که ترجمهٔ دنیای جدید کتاب مقدس را به زبان خود در دسترس دارند میتوانند از علاماتی که برای آسان کردن تلفظ کلمات گذاشته شده است استفاده کنند. با تمرین حتی اسامیی مانند مَهِیرْشَلال حاشْبَزْ را میتوان نسبتاً به آسانی خواند.—اشعیا ۸:۱.
۲۰. چگونه میتوانیم ‹تعلیم را احتیاط کنیم›؟
۲۰ این افتخار بزرگی برای ما، امّت یَهُوَه، میباشد که بعنوان معلّمان مورد استفاده قرار بگیریم! به همین دلیل هر یک از ما باید مسئولیت خود را با جدیّت بعهده بگیرد. ما میخواهیم ‹خویشتن را و تعلیم را احتیاط کنیم.› ( ۱تیموتاؤس ۴:۱۶) چون ما میخواهیم معلّمان خوبی باشیم لازم است همچنین شنوندگان خوبی هم باشیم، و موضوعات را تا حدّ ممکن ساده نگهداریم، و با پرسیدن سؤالات خردمندانه و مَثَلهای مؤثر و خواندن سَلیس آیات، این کار را به نحو اَحسَن انجام دهیم. باشد که همهٔ ما از تعلیماتی که یَهُوَه برای ما از طریق سازمانش تهیّه نموده نهایت استفاده را ببریم تا با این کار «زبان تلامیذ را به» ما بدهد. ( اشعیا ۵۰:۴) با همهٔ وسایلی که برای خدمت روحانی ما تهیّه شده، منجمله بروشورها، کاستها و ویدئوها، میتوانیم یاد بگیریم که چگونه با بصیرت و به نحو متقاعدکنندهای تعلیم بدهیم، اگر که کمال استفاده را از این ابزارها ببریم.
بیاد میآوری؟
◻ شنوندهٔ خوب بودن چگونه میتواند در تعلیم دادن بما کمک کند؟
◻ چگونه میتوانیم از پولس و عیسی در دادن تعلیمات ساده تقلید کنیم؟
◻ به هنگام تعلیم چه نوع سؤالاتی میتوانیم بکنیم؟
◻ چه نوع مَثَلهایی معمولاً مؤثرتر میباشند؟
◻ چگونه میتوانیم مهارت بیشتری در قرائت پیدا کنیم؟
[تصویر در صفحهٔ ۱۴]
یک معلّم خوب برای شناخت بیشتر اوّل خوب گوش میدهد
[تصاویر در صفحهٔ ۱۶]
عیسی از چیزهای عادی و روزمرهٔ زندگی در مَثَلهای خود استفاده کرد