با ایمان به وعده‌های خدا زندگی کن
«من قادر مطلق هستم و دیگری نیست. خدا هستم و نظیر من نی. آخر را از ابتدا و آنچه را که واقع نشده از قدیم بیان می‌کنم.»—اشعیا ۴۶:۹، ۱۰.
۱، ۲. چه نظرات مختلفی در خصوص دخالت خدا در امور انسانها ابراز شده‌اند؟
خدا تا چه حد در امور انسانها دخالت دارد؟ نظرات مختلفی در این خصوص ابراز شده‌اند. یک عقیده بر این است که او اصلاً با انسانها سر و کاری ندارد. معتقدان به این طرزفکر می‌گویند حالا که خدا عمل خلقت را به مرحلهٔ اجرا رسانده است دیگر نه راغب است با ما کاری داشته باشد و نه قادر است کاری برایمان بکند. بر طبق چنین دیدگاهی، خدا مانند پدری است که فرزند خود را برای اولین بار سوار دوچرخه می‌کند و پس از اینکه فرزندش روی دوچرخه تعادل می‌یابد او را به سوی راهی هل می‌دهد. سپس، پدر راه خود را در پیش می‌گیرد. فرزندش اکنون به حال خود رها شده است؛ ممکن است به زمین بیفتد ولی در عین حال ممکن است بتواند همچنان به راه خود ادامه دهد. در هر صورت، اوضاع از دست پدر خارج است.
۲ طرفداران نظریه‌ای دیگر ادعا می‌کنند که خدا فعالانه همهٔ امور زندگی‌مان را هدایت می‌کند و مستقیماً در هر رویدادی که در تمامی خلقتش رخ می‌دهد درگیر است. اگر چنین نظری حقیقت داشته باشد، بعضیها ممکن است این طور استدلال کنند که خدا نه فقط بانی و باعث برکات زندگی است بلکه سبب جنایات و مصیبتهایی که گریبانگیر بشر است نیز می‌باشد. دانستن حقیقت امر در مورد نحوهٔ برخورد خدا با ما انسانها سبب خواهد شد بدانیم چه چیزهایی را می‌توان از او انتظار داشت. این دانش، ایمانمان را نسبت به تحقق وعده‌های بخصوصی که داده است قوی می‌کند.—عبرانیان ۱۱:۱.
۳. الف) چطور می‌دانیم که یَهُوَه خدایی است که از روی مقصود عمل می‌کند؟ ب) چرا گفته می‌شود که یَهُوَه مقصود خود را ‹صورت› می‌بخشد و شکل می‌دهد؟
۳ در بررسی موضوع دخالت یا عدم دخالت خدا در امور انسانها، حقیقتی که نباید از نظر دور داشت این است که یَهُوَه خدایی است که از روی مقصود عمل می‌کند. این امر را می‌توان از نامش نیز تشخیص داد. «یَهُوَه» یعنی «او سببِ شدن می‌گردد.» یَهُوَه با اعمال خود، به مرور زمان سبب می‌شود که تحقق‌گر همهٔ وعده‌هایش شود. از اینرو، در کلامش می‌خوانیم که یَهُوَه رویدادها و وقایع آینده را در ‹قالب› مقصود خود قرار می‌دهد، یعنی ‹صورت› می‌بخشد و شکل و فرم می‌دهد. ( ۲پادشاهان ۱۹:۲۵؛ اشعیا ۴۶:۱۱) این اصطلاحات از فعل عبری یاتسار مشتق شده‌اند و به کلمهٔ «کوزه‌گر» مربوط می‌شوند. ( ارمیا ۱۸:۴) درست مانند کوزه‌گری ماهر که از مقداری گل، ظرفی زیبا می‌سرشتد، یَهُوَه نیز قادر است امور و وقایع را شکل دهد و هدایت کند تا مقصود خویش را به انجام برساند.—افسسیان ۱:۱۱.
۴. خدا برای مسکن دادن انسانها بر روی زمین چه تدارکاتی را به عمل آورد؟
۴ برای مثال، خدا قصد کرد که زمین مکانی فرح‌بخش و زیبا باشد و انسانهای کامل و مطیع بر روی آن مسکن گزینند. ( اشعیا ۴۵:۱۸) مدتها قبل از خلقت اولین مرد و زن، یَهُوَه محبانه برای زندگی‌شان تدارکات لازم را به عمل آورده بود. در بابهای آغازین کتاب پیدایش توصیفاتی از آفرینش روز و شب و همینطور زمین و دریا به دست یَهُوَه به چشم می‌خورند. سپس او گیاهان و جانوران را خلق کرد. آماده ساختن زمین به منظور اسکان انسانها بر روی آن چندین هزار سال به طول انجامید. در آخر، پروژه با موفقیت به اتمام رسید. اولین مرد و زن زندگی خود را در بهشت دلپسند عدن که کاملاً برای لذت از زندگی آماده شده بود، آغاز کردند. ( پیدایش ۱:۳۱) بدین ترتیب، یَهُوَه در امور زمین دخالت مستقیم داشت و رفته رفته محصول دست خود را طوری سرشت که به مقصود والای او جامهٔ عمل بپوشاند. آیا دخالت او در امور زمین با گسترش خانوادهٔ بشری به پایان رسید؟
یَهُوَه دخالت خود را در امور انسانها محدود می‌کند
۵، ۶. چرا خدا دخالت خود را در امور انسانها محدود می‌کند؟
۵ با اینکه یَهُوَه قدرت مداخله در امور انسانها را دارد از کنترل کردن و هدایت تمام جزئیات زندگی و فعالیتهای انسانها خودداری می‌کند. به چه علت؟ اولاً، انسانها به صورت خدا خلق شده‌اند و از اینرو از اراده و اختیار آزاد برخوردارند. یَهُوَه نه ما را مجبور می‌سازد تا اوامر و دستوراتش را به جا آوریم و نه مثل عروسک ما را به بازی می‌گیرد. ( تثنیه ۳۰:۱۹، ۲۰؛ یوشع ۲۴:۱۵) البته طبیعی است که در قبال اعمالمان باید به خدا حساب پس دهیم ولی با اینحال او از روی محبت، آزادی عمل زیادی برایمان قائل می‌شود تا افسار امور زندگی‌مان را به دست بگیریم. — رومیان ۱۴:۱۲؛ عبرانیان ۴:۱۳.
۶ دوماً، به موجب مسئله‌ای که شیطان در عدن مطرح کرد، خدا نمی‌خواهد هر واقعه‌ای را هدایت کند. شیطان حاکمیت خدا را مورد شک و تردید قرار داد. او به حَوّا راهی را پیشنهاد کرد که ظاهراً فرصتی برای به دست آوردن استقلال بود و حَوّا نیز قبول کرد و بعد شوهرش، آدم نیز با او همرأی شد. ( پیدایش ۳:۱-۶) در پاسخ به این موقعیت جدید، خدا به انسانها فرصت داد مدتی بر خود حکومت کنند تا صحت و سُقم دعوی شیطان ثابت شود. از این جهت نمی‌توان بدیهایی را که مردم در این روزگار مرتکب می‌شوند به خدا نسبت داد. موسی در مورد انسانهای سرکش می‌گوید: «ایشان خود را فاسد نموده، فرزندان [خدا] نیستند بلکه عیب ایشانند.»—تثنیه ۳۲:۵.
۷. یَهُوَه چه مقصودی برای زمین و بشر در نظر دارد؟
۷ با اینکه انسانها آزادی انتخاب داشته، اجازه دارند حکمرانیهای مستقل و مختلفی را امتحان کنند، یَهُوَه سیاست عدم مداخله در امور زمین را پیشه نکرده است، چون در آن صورت هیچ امیدی به تحقق وعده‌هایش باقی نمی‌ماند. به همین علت، با وجود سرکشی آدم و حَوّا علیه حاکمیت یَهُوَه، خدا از مقصود محبانه‌اش برای زمین و بشر صرف‌نظر نکرد. تبدیل زمین به بهشت و سکنی گرفتن انسانهایی کامل، مطیع و شاد بر روی آن، امری است مسلم که خدا حتماً به انجام خواهد رساند. ( لوقا ۲۳:۴۲، ۴۳) در واقع تمامی کتاب مقدس، از کتاب پیدایش تا کتاب مکاشفه، توصیفی است از نحوهٔ اجرای تدریجی مقصود یَهُوَه در این زمینه.
خدا برای انجام خواست و اراده‌اش وارد عمل می‌شود
۸. آوردن اسرائیلیان به سرزمین موعود مستلزم چه بود؟
۸ یَهُوَه در طرز برخوردش با ملت اسرائیل نشان داد که او مقصود خود را به انجام می‌رساند. به عنوان مثال، او به موسی اطمینان خاطر داد که اسرائیلیان را از مصر نجات داده، به سرزمین موعود می‌آورد که پر از شیر و عسل بود. ( خروج ۳:۸) اعلان این وعدهٔ خطیر بسی اطمینان‌بخش بود. برآوردن این وعده مستلزم نجات اسرائیلیان بود. آنها با دیگر همراهان غیراسرائیلی‌شان در مجموع قریب به سه میلیون نفر می‌شدند و می‌بایست از چنگال کشوری نیرومند رهایی می‌یافتند که شدیداً با خروج آنها مخالفت می‌ورزید. ( خروج ۳:۱۹) در زمینی هم که می‌بایست سکنی می‌گرفتند ملتهای نیرومند دیگری اقامت داشتند که شدیداً با ورود آنها بدانجا مخالفت می‌ورزیدند. ( تثنیه ۷:۱) و در وسط، صحرا و بیابانی قرار داشت که حین عبور از آنجا اسرائیلیان محتاج آب و غذا می‌شدند. همهٔ اینها فرصتی به وجود آورده بود که یَهُوَه قدرت لایتناهی و الوهیت خود را ظاهر سازد.—لاویان ۲۵:۳۸.
۹، ۱۰. الف) چرا یوشع قادر بود گواهی دهد که وعده‌های خدا قابل اعتمادند؟ ب) چرا اطمینان به توانایی خدا در اجر دادن عابدان وفادارش مهم است؟
۹ خدا از طریق اعمالی مقتدرانه اسرائیلیان را از مصر بیرون آورد. ابتدا ده بلای ویرانگر بر ملت مصر نازل کرد. سپس دریای سُرخ را برای اسرائیلیان شکافت و راه فراری برایشان باز نمود ولی لشکر مصریان را که در عقب آنها می‌تاختند هلاک کرد. ( مزمور ۷۸:۱۲، ۱۳، ۴۳-۵۱) و بعد، به مدت ۴۰ سال، از اسرائیلیان در بیابان مراقبت نمود و به آنها مَنّ داد تا بخورند و آب فراهم کرد که بنوشند و حتی کاری کرد که لباسهایشان فرسوده نشود و پایهایشان ورم نکند. ( تثنیه ۸:۳، ۴) وقتی اسرائیلیان وارد سرزمین موعود شدند، یَهُوَه آنها را بر دشمنانشان غالب ساخت. یوشع که ایمانی قوی به وعده‌های یَهُوَه می‌ورزید، تمامی این وقایع را به چشم خود دید. از این جهت با اطمینان کامل به ریش‌سفیدان و بزرگان روزگار خود گفت: «به تمامی دل و به تمامی جان خود می‌دانید که یک چیز از تمام چیزهای نیکو که یَهُوَه، خدای شما دربارهٔ شما گفته است به زمین نیفتاده، بلکه همه‌اش واقع شده است.»—یوشع ۲۳:۱۴.
۱۰ امروزه، مسیحیان نیز درست مانند یوشع باستانی اطمینان کامل دارند که خدا هم راغب و هم قادر است به حمایت از خادمانش برخیزد. چنین اعتماد و اطمینانی، بخش عمده‌ای از ایمانمان را تشکیل می‌دهد. پولس رسول نوشت: «بدون ایمان تحصیل رضامندی او محال است، زیرا هر که تقرّب به خدا جوید، لازم است که ایمان آورد بر اینکه او . . . جویندگان خود را [اجر] می‌دهد.»—عبرانیان ۱۱:۶.
خدا از آینده مطلع است
۱۱. چه عواملی خدا را قادر می‌سازند به وعده‌هایش تحقق دهد؟
۱۱ تا به اینجا دیدیم که خدا اراده و اختیار آزاد و همچنین اجازهٔ حکمرانی را به انسانها داده است، ولی در ضمن، هم ارادهٔ به انجام رساندن مقصود خود را دارد و هم قدرت تحقق دادن به آن را. عاملی دیگر نیز وجود دارد که تحقق وعده‌های خدا را تضمین می‌کند. یَهُوَه قادر است از آینده مطلع شود. ( اشعیا ۴۲:۹) او از طریق نبی‌اش گفت: «چیزهای اوّل را از زمان قدیم به یاد آورید. زیرا من قادر مطلق هستم و دیگری نیست. خدا هستم و نظیر من نی. آخر را از ابتدا و آنچه را که واقع نشده از قدیم بیان می‌کنم و می‌گویم که ارادهٔ من برقرار خواهد ماند و تمامی مسرّت خویش را بجا خواهم آورد.» ( اشعیا ۴۶:۹، ۱۰) کشاورز باتجربه می‌داند در چه فصل و خاکی دانهٔ خود را بکارد. با اینحال معلوم نیست که آیا شرایط آب و هوا بر طبق انتظاراتش خواهد بود یا نه. ولی «پادشاه سَرمَدی» بدقت از آینده مطلع است و از پیش می‌داند دقیقاً در چه زمان و مکانی باید وارد عمل شود تا مقصود خود را به انجام برساند.—۱تیموتاؤس ۱:۱۷.
۱۲. یَهُوَه قدرت پیش‌دانی خود را چگونه در روزگار نوح به کار گرفت؟
۱۲ ملاحظه کن که خدا قدرت پیش‌دانی خود را چگونه در روزگار نوح به کار گرفت. به علت شرارتی که در زمین پر شده بود، خدا قصد کرد که بشر سرکش را نابود کند. به این منظور مقرر کرد که زمان نابودی آنها، در آینده، و پس از ۱۲۰ سال فرا رسد. ( پیدایش ۶:۳) یَهُوَه در تعیین این مدت زمان بخصوص، مسائلی دیگر را سوای نابودی شریران — که بر حسب اراده‌اش هر لحظه می‌توانست آنها را هلاک کند—در نظر گرفت. زمان‌بندی یَهُوَه فرصتی را نیز برای نجات درستکاران به وجود می‌آورد. ( با پیدایش ۵:۲۹ مقایسه شود.) خدای باحکمت از قبل می‌دانست که چه زمان این کار و وظیفه را معین و واگذار کند تا مقصودش به اجرا درآید. او اطلاعات و جزئیات لازم و کافی را در اختیار نوح قرار داد. نوح می‌بایست ‹کشتی‌ای به جهت نجات اهل خانهٔ خود می‌ساخت، و شریران نیز در یک طوفان و سیل جهانی نابود می‌شدند.›—عبرانیان ۱۱:۷؛ پیدایش ۶:۱۳، ۱۴، ۱۸، ۱۹.
یک پروژهٔ ساختمانی عظیم
۱۳، ۱۴. چرا ساختن کشتی وظیفه‌ای دشوار و عظیم بود؟
۱۳ لحظه‌ای از دیدگاه نوح به این وظیفه بنگریم. نوح مردی خداپرست بود، از اینرو می‌دانست که یَهُوَه قادر به هلاک نمودن خدانشناسان می‌باشد. ولی قبل از اینکه این نابودی صورت بگیرد اول باید به کار مهمی رسیدگی می‌کرد—کاری که مستلزم ایمان بود. ساختن کشتی پروژهٔ عظیمی بود. خدا اندازه‌هایش را برای نوح مشخص کرده بود. کشتی مذکور به ارتفاع ساختمانی پنج طبقه می‌بود و طولش نیز از بسیاری از زمینهای ورزشی امروزی تجاوز می‌کرد. ( پیدایش ۶:۱۵) سازندگان آن نیز بی‌تجربه و اندک بودند. و از وسایل و ابزار ماشینی و اتوماتیک امروزی نیز خبری نبود. قطع نظر از این همه، از آنجایی که نوح بر خلاف یَهُوَه، نمی‌توانست از آینده مطلع شود، به هیچ وجه قادر نبود مشکلات و مسائلی را که احیاناً در سالهای آینده رخ می‌دادند پیش‌بینی کند و تخمین زند که آیا این وقایع و اوضاعِ احتمالی باعث تسریع پروژه می‌شوند یا سد راه اتمام آن می‌گردند. احتمالاً نوح سؤالات زیادی را در ذهن خود حلاجی می‌کرد. مثلاً: مصالح ساختمانی را از کجا فراهم کند؟ حیوانات را چگونه گِرد آورد؟ چه نوع و چه مقدار غذا لازم است؟ طوفان پیشگویی‌شده دقیقاً چه زمانی رخ می‌دهد؟
۱۴ شرایط اجتماعی نیز اوضاع را بغرنجتر می‌کرد. شرارت همه جا رخنه کرده بود. مردان تنومندی که مولود دورگهٔ فرشتگان شریر و زنان بشری بودند، زمین را از خشونت اشباع کرده بودند. ( پیدایش ۶:۱-۴، ۱۳) در ضمن، ساختن کشتی پروژه‌ای نبود که بتوان آن را در خفا به اتمام رساند. مردم مسلماً از کار نوح در حیرت می‌افتادند و جویای علت آن می‌شدند و نوح هم لاجرم مقصود از ساختن کشتی را برایشان توضیح می‌داد. ( ۲پطرس ۲:۵) آیا می‌توان انتظار داشت که افکار عمومی چنین عملی را تأیید کند؟ به هیچ وجه! چندین سال قبل از آن، خَنُوخ وفادار نیز نابودی شریران را اعلان کرده بود. پیام او چنان در نظر مردم مکروه بود که خدا او را «نایاب» کرد، یعنی زندگی وی را به اتمام رساند، احتمالاً به این دلیل که به دست دشمنانش به قتل نرسد. ( پیدایش ۵:۲۴؛ عبرانیان ۱۱:۵؛ یهودا ۱۴، ۱۵) اکنون، نوح نیز نه تنها موظف بود پیامی مکروه اعلام کند بلکه در کنار آن یک کشتی هم بسازد. آن کشتیِ در دست ساختمان، در انظار معاصران شریر نوح نشانهٔ پرقدرتی از وفاداری او بود!
۱۵. چرا نوح اطمینان داشت که می‌تواند وظیفهٔ خود را به اتمام رساند؟
۱۵ نوح می‌دانست که پروژهٔ ساختن کشتی از حمایت خدای قادر متعال برخوردار بود. مگر غیر از این بود که خود یَهُوَه این کار را به وی محول کرده بود؟ یَهُوَه، به نوح اطمینان داد که سرانجام وی و خانواده‌اش پا به درون کشتیِ به اتمام رسیده گذاشته، به وسیلهٔ آن از طوفان جهانی نجات می‌یابند. خدا همچنین قصد نمود که قطعیت این امر را توسط بستن عهدی با نوح تأکید کند. ( پیدایش ۶:۱۸، ۱۹) به احتمال زیاد، نوح پی برد که یَهُوَه قبل از محول کردن وظیفهٔ مذکور، همهٔ جوانب کار را پیش‌بینی و بررسی کرده است. و در ضمن نوح می‌دانست که در صورت لزوم، یَهُوَه هر لحظه می‌تواند او را اعانت کند. با این تفاصیل، ایمان نوح او را به عمل برانگیخت. مانند یک از نوادگانش، ابراهیم، نوح «یقین دانست که [خدا] به وفای وعدهٔ خود نیز قادر است.»—رومیان ۴:۲۱.
۱۶. با پیشرفت کار ساختمانی کشتی، چگونه ایمان نوح قوی‌تر شد؟
۱۶ با گذشت سالها و شکل گرفتن کشتی، ایمان نوح قوی‌تر شد. مسائل و مشکلات ساختمانی و حمل و نقل مصالح و دیگر ضروریات به مرور زمان حل شدند. آزمایشهای ایمان پشت سر گذاشته شدند. مخالفان نتوانستند مانع پیشرفت کار شوند. خانوادهٔ نوح دیدند که یَهُوَه حامی و حافظ آنهاست. با پیشرفت کار، ‹ایمان نوح امتحان شد و صبر حاصل شد.› ( یعقوب ۱:۲-۴) سرانجام، ساختن کشتی به اتمام رسید، طوفان سرازیر شد و نوح و خانواده‌اش نجات یافتند. نوح تحقق وعده‌های خدا را چشید، همانطور که یوشع بعداً خود چنین تجربه‌ای به دست آورد. ایمان نوح اجر داده شد.
یَهُوَه از فعالیت موعظه پشتیبانی می‌کند
۱۷. از چه لحاظ روزگار ما مانند روزگار نوح می‌باشد؟
۱۷ عیسی پیشگویی کرد که روزگار ما مانند روزگار نوح خواهد بود. یکبار دیگر خدا مصمم است شریران را نابود کند و زمانی بخصوص برای این منظور مقرر کرده است. ( متی ۲۴:۳۶-۳۹) بر طبق چنین مقصودی، خدا برای نجات درستکاران و عادلان نیز تدارکاتی دیده است. در آن زمان وظیفهٔ نوح ساختن کشتی بود، و امروزه وظیفهٔ خادمان یَهُوَه اعلان مقاصد او، تعلیم کلام او و شاگرد ساختن است.—متی ۲۸:۱۹.
۱۸، ۱۹. چطور می‌دانیم که موعظهٔ بشارت از پشتیبانی و حمایت یَهُوَه برخوردار است؟
۱۸ اگر یَهُوَه با نوح نمی‌بود و او را حمایت و تقویت نمی‌کرد، ساختن کشتی هیچ وقت به پایان نمی‌رسید. ( با مزمور ۱۲۷:۱ مقایسه شود.) در مورد مسیحیت واقعی نیز همینطور. اگر پشتیبانی و حمایت یَهُوَه نمی‌بود مسیحیت دوام نمی‌آورد، چه رسد به پیشرفت. در قرن اول، غمالائیل نیز که خود معلم شریعت و یک فریسی محترم به شمار می‌آمد، به این موضوع پی برده بود. وقتی اعضای سَنهِدرینِ یهودی خواستند رسولان را بکشند، به آنها هشدار داد: «از این مردم دست بردارید و ایشان را واگذارید زیرا اگر این رأی و عمل از انسان باشد، خود تباه خواهد شد. ولی اگر از خدا باشد، نمی‌توانید آن را برطرف نمود.»—اعمال ۵:۳۸، ۳۹.
۱۹ موفقیت فعالیت موعظه، چه در قرن اول و چه در قرن حاضر، ثابت می‌کند که این کار، کار انسانها نیست بلکه از جانب خداست. مقالهٔ بعدی بعضی از شرایط و تحولاتی را که منجر به موفقیت چشمگیر و گستردهٔ این فعالیت شده‌اند، بررسی خواهد کرد.
اعتمادت هرگز سلب نشود!
۲۰. چه کسانی در موعظهٔ بشارت از ما حمایت می‌کنند؟
۲۰ با اینکه در «زمانهای سخت» به سر می‌بریم اطمینان داریم که یَهُوَه کنترل کامل اوضاع را به دست دارد. در حالی که امت او سخت مشغول فعالیتند تا موعظهٔ بشارت را قبل از رسیدن زمان مقرر الهی برای نابودی سیستم شریر به اتمام برسانند، خدا امت خود را حمایت و تقویت می‌کند. ( ۲تیموتاؤس ۳:۱؛ متی ۲۴:۱۴) یَهُوَه ما را دعوت می‌کند تا «همکاران» وی باشیم. ( ۱قرنتیان ۳:۹) به علاوه، اطمینان داریم که عیسی مسیح در انجام این کار با ما است و در جوار آن، از حمایت و هدایت فرشتگان نیز برخورداریم.—متی ۲۸:۲۰؛ مکاشفه ۱۴:۶.
۲۱. اعتمادمان از چه چیز هرگز نباید سلب شود؟
۲۱ نوح و خانواده‌اش از گزند طوفان در امان ماندند چونکه به وعده‌های یَهُوَه ایمان ورزیدند. امروز نیز کسانی که به همین نحو ایمان بورزند از «مصیبت عظیم» نجات خواهند یافت. ( مکاشفه ۷:۱۴) روزگار ما واقعاً روزگاری پرهیجان است. رویدادهای مهمی در شرف وقوع‌اند! بزودی خدا وارد عمل خواهد شد و آسمانهای جدید و جلیلش به همراه زمینی جدید که در آن جز عادلان و درستکاران کسی نخواهد بود، پا به عرصهٔ عالم خواهند نهاد. ( ۲پطرس ۳:۱۳) هرگز و به هیچ وجه تسلیم و مغلوب نشو و اعتمادت به خدا سلب نشود و بدان که هر چه خدا بگوید قادر است به اجرا بگذارد.—رومیان ۴:۲۱.
نکاتی برای تعمق
◻ چرا یَهُوَه از کنترل کردن تمام جزئیات زندگی و فعالیتهای انسانها خودداری می‌کند؟
◻ چطور می‌توان توانایی یَهُوَه را در به انجام رساندن مقصودش از طرز برخورد او با اسرائیل تشخیص داد؟
◻ یَهُوَه چگونه قدرت پیش‌دانی خود را از آینده در روزگار نوح نشان داد؟
◻ چه اعتمادی باید به وعده‌های خدا داشته باشیم؟