E Marau Sara ga na Tui!

A YACO qori ena Okosita 1936 ena lomanibai na Swaziland Royal Kraal. Erau vakatagitaka tiko o Robert kei George Nisbet na ivakatagi ena motoka e vakamisini ni kakaburaki, oti sa qai vakatagitaki nona ivunau o Brother J.  F. Rutherford. E marautaka sara ga qori o Tui Sobhuza II. Sa qai talanoataka o George: “Keirau kidacalataka sara ga nona via volia na misini ni katokatoni kei na sipika e vakatagitaki kina na itukutuku ni Matanitu ni Kalou!”

A kere veivosoti o Robert qai kaya nira sega ni volitaki. Baleta? Ni dua tale e taukena. A via kila sara ga na Tui se o cei e nona.

E tukuna o Robert: “E taukena e dua tale na Tui.” Mani taroga o Sobhuza se o cei na Tui ya. E tukuna vua o Robert, “O Jisu Karisito, na Tui ni Matanitu ni Kalou.”

E kaya sara ena veidokai o Sobhuza: “Segai! Tui kaukaua qori. Au na sega ni via taura e dua na ka e nona.”

E vola o Robert: ‘Dua na ka noqu qoroya na nona ivakarau na Tui Sobhuza qo. E matai na vosa vakavalagi, ia e sega ni dokadoka, e dau vosa vakadodonu qai torovi rawarawa. Keirau dabe toka ena nona ofisi me 45 na miniti, o George e vakatagitaka toka mai tuba na ivakatagi.

E tomana o Robert: ‘Ni sa lai sivi toka na sigalevu, keirau gole sara ena Swazi National School, keirau kurabuitaka na ka keirau raica. Keirau vunau vua na vakailesilesi e liu ni koronivuli, e vakarorogo vinaka sara ga. Keirau vakamacalataka vua na misini ni kabukaburaki, keirau tukuna tale ga ni rawa ni vakatagitaki mera rogoca na gonevuli. Dua na ka nona marautaka, a mani tukuna vei ira na gonevuli e rauta ni duanadrau na kedra levu mera dabe ena rara mera vakarorogo. E tukuni vei keirau nira vakavulici na tagane ena koronivuli ya ena veika me baleta na teitei, cakacaka vakamatai, tara vale, vosa vakavalagi kei na fika. O ira na yalewa era vulica na veisusu, cakacaka ni vale kei na so tale na cakacaka yaga.’ Keirau qai kila e muri ni a tauyavutaka sara ga na koronivuli ya nona bubu o Tui Sobhuza.a

Me tekivu ena 1933, sa dau taleitaka voli mai o Tui Sobhuza me vakarogoci ira na painia era sikova yani na Royal Kraal. Ena dua mada ga na gauna, a vakaroti ira nona yadra era le 100 mera rogoca na katokatoni ni itukutuku ni Matanitu ni Kalou. E dau kerea me vakau yani vua na mekesini, e ciqoma tale ga na noda ivola. Toso na gauna sa tu kece vua na Tui na noda ivola vakaivolatabu! Ena ikarua ni ivalu levu, a vakatabuya na matanitu qali vakaPeritania e Swaziland me veisoliyaki na noda ivola, ia a maroroya vinaka tu ga na tui na nona ivola.

E dau ciqomi ira tiko ga na iVakadinadina o Tui Sobhuza II nira gole yani e Royal Kraal mai Lobamba, e dau kacivi ira mada ga na iliuliu ni lotu mera lai rogoca na ivunau vakaivolatabu. O Helvie Mashazi, e dua na iVakadinadina ena vanua ya, a vakamacalataka tiko na Maciu wase 23, a qai cudru e dua na iliuliu ni lotu qai tukuna vei Helvie me dabe. Ia a curu takoso na Tui qai kerei Brother Mashazi me tomana tiko ga na nona ivunau. E tukuna tale ga na tui vei ira na vakarorogo mera vola na tikinivolatabu kece e cavuti.

Ena dua tale na gauna ni oti nona vunau e dua na tacida painia, eratou tukuna e va na italatala ni lotu: “Keitou sa sega tale ni qai italatala ni lotu, nikua keitou sa iVakadinadina i Jiova.” Eratou mani kerei koya na painia ke se tiko vua eso na ivola e dau wilika na Tui.

Me tekivu mai na 1930 vakacaca me yacova sara na nona takali ena 1982, a vakaraitaka voli na Tui nona dau dokai ira na iVakadinadina i Jiova, e sega ni dau totogitaki ira ke ra sega ni dau muria na ivakarau vakavanua vakaSwazi. Oya na vuna era vakavinavinakataki koya kina na iVakadinadina, era rarawataka sara ga na nona takali.

Ena itekitekivu ni 2013, sa sivia e 3000 na dautukutuku ni Matanitu ni Kalou e Swaziland. E sivia na dua na milioni na iwiliwili ni lewenivanua, kena ivakatautauvata e dua dautukutuku ena veiya 384 na tamata. E sivia na 260 na painia era veiqaravi ena 90 na ivavakoso, era tiko ena iVakananumi ena 2012 e le 7,496. E dusia qori ni na tubu tiko ga na kedra iwiliwili. Na veisiko a caka e Swaziland ena 1930 vakacaca e ivakadei sara ga ni cakacaka e kea.​—Mai na vanua e maroroi kina na keda itukutuku makawa e Sauca Aferika.