iVoladusidusi me Rawati Kina na Marau Dina
ME RAWA ni vakabutari e dua na kakana maleka, ena vinakati me dua na kena ivoladusidusi vinaka kei na dua e matai ena vakasaqa. Via vaka toka oqori na rawati ni marau dina. E sega ni rawati ena duabulu ga na ka, ia, e vure mai na kena veisemati e levu na ka eda vakayacora tu ena noda bula. Okati kina na noda cakacaka, ka ni veivakalasai, gauna eda vakayagataka ena noda vuvale kei ira na noda itokani, vaka kina na noda itavi vakayalo. Sa qai tiko tale e so na ka e tabogo, ia e cakayaco sara tale ga ina noda bula, me vaka na noda itovo ni rai, gagadre, kei na isausau eda kotora.
Eda vakavinavinakataka gona ni sega ni gadrevi meda cumuwaqara na vaqara na ivoladusidusi ni kena rawati na marau dina. Na cava na vuna? Baleta sa vakarautaka tu vei keda na noda Dauveibuli na kena ivoladusidusi totoka, oya na iVolatabu. Ena gauna oqo e sa tabaki na iVolatabu taucoko se vakatikina ena 2,377 na vosa kei na vosa ni yasana. Oqo na ivolatabaki levu duadua e vuravura!
Na levu ni ilavelave ni iVolatabu era sa veisoliyaki rawa, e vakaraitaka ni kauaitaka na Kalou na nodra marau kei na nodra bula vakayalo na tamata kece. (Cakacaka 10:34, 35, VV; 17:26, 27) “Koi au . . . sa vakavulici iko mo vinaka kina,” e kaya na Kalou. Kevaka gona eda muria na nona ivunau, e yalataka o koya ni na “vaka na uciwai” na noda vakacegu.—Aisea 48:17, 18.
Na vosa ni yalayala oqori e vakananuma lesu vei keda na veivosa i Jisu a cavuti ena imatai ni ulutaga: “Era marau o ira era kauaitaka na nodra gagadre vakayalo.” (Maciu 5:3, NW) Ia, na kauaitaki ni veika vakayalo e sega ni caka ga vakarairai. E dodonu me tara sara ga na noda bula taucoko. Na noda kauaitaka na veika vakayalo e vakaraitaka nida tu vakarau meda vakarorogo vua na Kalou me vakavulici keda, nida vakadeitaka ni o koya e kilai keda vakavinaka cake sara. “Na vuna au vakadeitaka kina ni iVolatabu e vakavuna na Kalou, oya ni mana na kena ivakavuvuli ke bulataki,” e kaya o Errol, e sa 50 vakacaca na yabaki na nona dau vulica vagumatua na iVolatabu. Me kena ivakaraitaki, dikeva mada na veivakasala totoka vakaivolatabu me baleta na qarai ni iyau kei na veika eda dau taleitaka.
iVakasala Yaga e Baleta na iLavo
E kaya o Jisu: “Sa sega ni vakatau na bula ni tamata e na levu ni ka e tu vua.” (Luke 12:15, VV) Io, na talei ni nona bula e dua, vakauasivi ena mata ni Kalou, ena sega ni vakatau ena levu ni nona ilavo ena baqe. Vakavuqa, na nona qara e dua me vutuniyau e dau tini sotava kina na lomaocaoca, ena sega ni bula marau qai kania tale ga na gauna e dodonu me qara kina na veika e bibi cake sara.—Marika 10:25; 1 Timoci 6:10.
O Richard Ryan, e dua na parofesa mai Mereke, ena tabana e dau vulica na ivakarau ni bula ni tamata, e kaya ni levu ga ni nodra sasaga na tamata mera kunea na marau ena nodra qara na iyau vakayago, era na sega vakadua ni kunea kina. A vakamacalataka na dauvola iVolatabu o Solomoni: “O koya sa lomana na siliva ena sega ni mamau e na siliva; se ko koya sa lomana nai yau e na kenai kuri: oqo talega na ka wale.” (Dauvunau 5:10) Na ituvaki oqo e rawa ni vakatauvatani kei na kati ni namu—na levu ga ni nomu mila sa qai milamila ga, rawa ni tini sara me karokaro.
Na iVolatabu e vakauqeti keda meda cakacaka vakaukaua da qai marautaka na vua ni noda cakacaka. (Dauvunau 3:12, 13) Noda cakava oqo, eda na sega ni beci keda kina—oqori sara tale ga e dua na tiki bibi ni kena rawati na marau. Rawa tale ga nida na marautaka kina e so na ka eda dau taleitaka e veitaraicake. E sega gona ni cala meda vakayagataka na ilavo me voli kina na ka e yaga ena noda bula, ia me kua ga ni vakaliuci.
E Tu na Veika Eda Dau Taleitaka, ia me Kua ni Vakaliuci
Ke da ciqoma ni ka bibi ena noda bula na veika vakayalo ena rawa ni qai yaga vei keda na ka ni veivakalasai, gade, kei na so tale na ka eda dau taleitaka. O Jisu a taleitaka na lakova na soqo e vakarautaki kina na kakana kei na gunu. (Luke 5:29; Joni 2:1-10) Ia na veika oqori a sega ni solia vua na marau dina. A kunea na marau dina ena nona vakasaqara na veika vakayalo, e okati kina nona vukei ira na tani mera kila na Kalou kei na nona inaki me baleta na kawatamata.—Joni 4:34.
O Tui Solomoni a vakatovolea na veika eda dau taleitaka na tamata ena nona vakasaqara na ivurevure ni marau dina. A kaya: “Au na solia taucoko na noqu igu ena veika au dau taleitaka meu marau kina.” Sega tale ni lomalomarua se vakamalua na tui vakavatu oqo ena nona qara na marau. E solia kece na nona igu ena veika e dau taleitaka! Ia, na cava a qai vakila? “Oqo tale ga sa ka wale,” a vola.—Dauvunau 2:1, New English Bible.
Era vakila o ira era vakaliuca na veika ga era dau taleitaka ni sega na betena se tawayaga na nodra bula. Laurai oqo ena dua na vakatataro a caka, e veidutaitaki kina na vakaliuci ni veika eda taleitaka kei na veika e vauca na noda bula vakayalo, cakacaka e yaga, vaka kina na itavi ena vuvale. Kunei ena nodra isaunitaro na vakatarogi ni vakaliuci ni veika e dau taleitaki e sega ni sala me rawati kina na marau dina.
Lomasoli kei na Yalo ni Vakavinavinaka
Na tamata mamarau ena sega ni nanumi koya ga vakataki koya, ena kauaitaki ira na tani dau qai lomasoli. “E levu cake na noda marau nida dau solika mai na noda taura na ka,” e kaya o Jisu. (Cakacaka 20:35, NW) Eda na sega ni lomasoli wale ga ena veika vakayago, eda na solia tale ga na noda gauna kei na noda kaukaua. E macala ni talei sara vakalevu oqori, vakauasivi ena vuvale. O rau na veiwatini, e dodonu me tiko na gauna me rau cakava vata kina e so na ka, me rawa ni qaqaco vinaka tiko ga na nodrau bula vakawati rau qai marau tale ga. Dodonu tale ga vei ira na itubutubu mera biuta vakatikitiki na gauna mera tiko kina kei ira na luvedra, ra veivosaki kei ira, vakaraitaka vei ira nira lomani, qai vakavulici ira. Nira lomasoli na lewenivuvale ena veisala oqori, ena vakilai na totoka ni veimaliwai kei na marau dina ena vuvale.
Ena yasana kadua, nira lomasoli vei keda na tani—oya na nodra na solia beka vei keda na nodra gauna kei na igu, se so tale na ka—o dau “vakavinavinaka[taka]”? (Kolosa 3:15) Ke o dau vakavinavinakataki ira, o na vakila ni vinaka nomu veimaliwai kei ira, qai o marau tale ga. Sega li ni o vakila na marau ni dua e vakavinavinakataki iko?
Na noda vakaraitaka na yalo ni vakavinavinaka ena vukea tale ga meda kauaitaka na veika vivinaka e dau yacovi keda. Dua na dauvakadidike ena University of California, mai Riverside, e Mereke, a kerei ira na vakaitavi ena dua na vakatovotovo a dikevi vinaka sara, me tiko nodra “ivola ni vakavinavinaka”—oya na ivolanisiga mera toqa kina na veika kece era vakavinavinakataka ena loma ni dua na siga. E sega gona ni kurabuitaki ni sivi e ono na macawa, e laurai vei ira oqori nira mamarau cake sara.
Na cava eda vulica ena ivakaraitaki oqori? Se mani vakacava na keda ituvaki, tovolea mo vakavinavinakataka na veika vinaka kece o sotava ena nomu bula. Na iVolatabu sara mada ga e uqeti keda meda cakava oya, e kaya: “Dou reki tikoga. . . . Dou ia na vakavinavinaka e na vuku ni ka kecega.” (1 Cesalonaika 5:16, 18) Me rawa nida cakava oqori, ena gadrevi meda saga vagumatua meda dau nanuma na veika vivinaka eda sotava ena noda bula. Vakacava mo saga me nomu isausau sara ga oqori?
Loloma kei na iNuinui—E Bibi ena Noda Bula Marau
Mai na gauna e sucu kina na tamata me lai yacova na nona mate, e dau qara me lomani. E so mada ga era malumalumu nira sega ni lomani. Ia na cava sara mada na loloma? Dina ni duidui na vakasama ena gauna oqo me baleta na vosa na loloma, ia e vakasakiti na sala e serelaka kina na iVolatabu, e kaya: “Sa dauvosota vakadede na loloma, sa yalovinaka; sa sega ni vuvu na loloma; sa sega ni vosa doudou na loloma, sa sega ni viavialevu, sa sega ni cakava na ka sa sega ni kilikili kaya, sa sega ni qara na ka me nona ga, sa sega ni cudrucudru, sa sega ni daulomaca; sa sega ni rekitaka na ca, ia sa rekitaka na dina; sa ubia na ka kecega, sa vakabauta na ka kecega, sa vakanuinuitaka na ka kecega, sa vosota na ka kecega.”—1 Korinica 13:4-8.
E sega ni dau nanumi koya ga na loloma dina! Baleta na loloma e “sega ni qara na ka me nona ga,” e vakaliuci kina na nodra bula marau na tani. Ka ni rarawa ni loloma vaka oqori e sa kunekuneidredre. Ena nona parofisai vakairogorogo o Jisu me baleta na iotioti ni veisiga ni ituvaki kei vuravura, a kaya o koya ni na “batabata mai na nodra loloma na lewe vuqa.”—Maciu 24:3, 12; 2 Timoci 3:1-5, NW.
Ia, na kena batabata na loloma ena sega ni vakatarai me toso tiko ga, ni vakarogorogocataki kina na Dauveibuli—na vatuka ni loloma! (1 Joni 4:8) Sega ni dede na Kalou ena vakarusai ira tani na tamata ca e vuravura se o ira era lomoci tu ena kocokoco. Ia, ena vakabulai ira ga era saga mera bulataka na loloma e sa vakamacalataki oti mai. Sa na yaco e vuravura taucoko na bula vakacegu kei na marau dina. Ena vakayacori dina na vosa ni yalayala ena iVolatabu: “Malua mada vakalailai, ena qai takali na tamata ca; io, ko na vakananuma na nona yasana, ia sa na yali kina ko koya. Ia ko ira na yalomalumalumu era na taukena na vanua; ka na daumarau tiko e na veivakacegui vakaidina.”—Same 37:10, 11.
Vakasamataka mada na kena sa na rawati na ‘marau dina’ e veisiga! Sa rauta me kaya na iVolatabu: “Dou reki e nai nuinui.” (Roma 12:12) O taleitaka mo vulica e so tale na ka me baleta na inuinui totoka e dulaka tu na Kalou vei ira na kawatamata talairawarawa? Yalovinaka, wilika na ulutaga e tarava.
[Tikina bibi ena tabana e 7]
“E levu cake na noda marau nida dau solika mai na noda taura na ka.”—Cakacaka 20:35, NW
[Kato/iYaloyalo ena tabana e 5]
Tauci na Vua ni Buno—Era Marau Dina Beka Kina?
Ena so na gauna eda dau rogoca na kedra italanoa o ira era a susu mai na vuvale dravudravua, ia era vorata rawa na veika dredre kece e vaka me sega ni wali rawa, ra qai yaco mera vutuniyau. “Na italanoa vaka oqori e dau taurivaki ena so na gauna me vakadinadinataka ni veitalia na ituvaki dredre cava era a sotava, a qai yaco e muri mera bula marau ena nodra sa tauca na vua ni nodra buno, dina ga ni a sega ni vinaka na nodra gauna ni gone,” e tukuna e dua na ripote a tabaka na niusipepa na San Francisco Chronicle me baleta na bula marau. “Na leqa ni ivakamacala oqori me vaka e laurai ena vakadidike, nira sega ni bula marau dina. Era vutuniyau wale ga.”
[Kato/iYaloyalo ena tabana e 6]
Na Marau e Vukea na Noda Bula Vinaka Vakayago
Na loma daumarau e dua na wai yaga. “E kunei ni marau, vaka kina e so tale na ivakarau ni yalo me vaka na vakanuinui, nuidei kei na lomavakacegu e rawa ni vakamamadataka se vakalailaitaka na yaco ni mateniuto, mate ni yatevuso, matenisuka, tubunidra, matetaka kei na ceguoca,” e kaya e dua na ripote a tabaka na ivola na Time. Kuria oqori, e laurai ena dua na vakadidike a caka mai Necaladi me baleti ira na itabaqase era tauvimate, ni oti e ciwa na yabaki e kunei ni a lutu ena 50 na pasede o ira era mate. Na lutu ni iwiliwili oqori e vu vakatabakidua ena nodra dau mamarau na itabaqase oya, dau qai vinaka tale ga na nodra rai. E vakatubuqoroqoro dina!
Sega ni se vakadeitaki vinaka na sala erau cakacaka vata kina na ituvaki ni lomada kei na noda bula vinaka vakayago. Ia, e vakadeitaka na vakadidike e sa caka rawa, ni o ira na tamata mamarau e kunei ni lailai vei ira na sela e vakavurea na lomaocaoca, oya na cortisol, e kilai tale ga ni sela oqo e dau vakamalumalumutaka na sotia ni yago se immune system.
[iYaloyalo ena tabana e 4, 5]
Ni muri e dua na ivoladusidusi vinaka ni kakana, e rawa ni vakabutari kina e dua na kakana maleka, ni muri tale ga na ivoladusidusi e vakarautaka na Kalou ena rawa kina na marau dina