A Laurai Votu ena Uneune mai Haiti na Vakabauta kei na Loloma

Ena Tusiti, 12 Janueri, 2010, ni vo e vitu na miniti me lima ena yakavi, a rogoca o Evelyn e dua na ka e vaka na rorogo ni dua na waqavuka levu e lako tiko mai loma ni qele, oti sa qai sakure na qele. E rogo levu na kaca ni simede ena veivanua voleka, ra qai kasura na vale. Ni oti na sakure, a gole sara o Evelyn ena dua na vanua e rawa ni raica vinaka kina na ka e yaco. Ena veivanua a rai kina, a rogoca na nodra tagiyaso na tamata. E cagina e macawa na kuvu ni simede mai Port-au-Prince na koroturaga kei Haiti.

ERA kasura ena loma ni vica ga na sekodi na vale, valenivolavola ni matanitu, baqe, valenibula, kei na koronivuli. Era mate na tamata e duidui na nodra ivakatagedegede ni bula​​—e sivia na 220,000 qai rauta na le 300,000 era mavoa.

E levu vei ira na bula era dabe galugalu toka ga ena yasa ni irusarusa ni nodra vale qai vaka me yali tu na yalodra. Eso tale era cumuaqara na kelikeli e ligadra ena irusarusa ni vale mera vueti ira na wekadra kei ira era tiko veitikivi. Sa boko na livaliva qai buto totolo na vanua, ia era bole na dauveivueti mera vakayagataka na cina livaliva kei na kadrala ena nodra cakacaka.

Ena siti o Jacmel, a se tiko ga ena loma ni dua na vale e se sega ni kasura sara o Ralphendy e yabaki 11. E vica vata na aua era cakacaka tiko kina na timi ni veivueti ni siti mera kauti koya mai tuba. A yaco veitaravi tale na uneune lalai, ra mani sega ni tomana na veivueti na nodra veivuke nira rere de lutuki ira na vo ni tabavale se duri tu. A sega ni via soro o Philippe, e dua na daukaulotu ni iVakadinadina i Jiova, a kaya: “Au sega ni rawa ni biuti Ralphendy tu e kea me mate.”

Eratou curu rawa o Philippe kei na le tolu tale ena dua na vanua qiqo e ruku ni vale sa kasura tu, ratou toso yani vakamalua ina vanua e davo toka kina o Ralphendy, a bika tu na yavana na irusarusa ni vale. Me tekivu mai na bogilevu tutu, eratou saga toka vakamalua me kau tani na ka e bika tu na yavana. Ena gauna kece e yaco tale kina e dua na uneune lailai, e yavala qai kaca na simede ni tabavale e cake. Ena lima ena mataka lailai, sa oti e sivia na 12 na aua na kena yaco na uneune levu, eratou qai vueti Ralphendy rawa.

E rarawataki ga ni sega ni rawa vinaka kece na sasaga ni veivueti. Ena siti o Léogâne e kaukaua sara kina na uneune, erau dro bula o Roger kei na luvenatagane qase o Clid ena gauna a kasura kina na nodratou vale. Ia a mate o Clarence na luvenatagane gone. A bula o Clana na wati Roger qai se vosa rawa tiko, ia a bika tu na uluna na siligi ni vale. Erau saga vakaukaua o Roger kei na dua na nona itokani me rau kauti koya tani mai tuba. “Vakatotolo!” a kerea toka mai ena ruku ni irusarusa e davo tu kina. “Au sa malumalumu tiko! Sa leka tiko na noqu icegu!” Oti e tolu na aua, sa qai yaco mai na timi ni veivueti. Ia sa mate ni ratou qai vueti koya rawa mai.

Vukelulu, 13 Janueri, iKarua ni siga

Ni cabe na siga ena mataka tarava, sa qai laurai vinaka na levu ni vakacaca ni uneune. E kasura e levu na ka e Port-au-Prince. Ni tekivu kilai e veiyasai vuravura na itukutuku ni vakacaca ni uneune, era yavala na isoqosoqo ni vakacoko kei na levu na lewe i vuravura mera veivuke. Era vakila tale ga na uneune o ira na veiqaravi tiko ena valenivolavola ni iVakadinadina i Jiova ena Dominican Republic, rauta ni 300 na kilomita ni o draiva mai Haiti. Sega ni bera na nodra tuvanaka na iVakadinadina e kea na cakacaka ni vakacoko ena gauna e kilai kina ni vakilai vakalevu duadua na vakacaca ni uneune volekati Port-au-Prince. Era vakaitikotiko kina e dua na iwiliwili levu, voleka ni duanaikatolu ni ciwa na milioni na lewenivanua e Haiti.

Sa oti e 150 na yabaki, sa qai yaco tale e dua na uneune levu e Haiti. E levu gona e Haiti era sa sega ni tara na vale me vorata na uneune, era sa tara ga na vale ena taqomaki ira mai na cagilaba kei na waluvu. Qori na vuna e levu na lalaga buloko kei na dokanivale simede era sega ni vorata rawa na uneune e 7.0 na kena kaukaua. Ia na valenivolavola ni iVakadinadina i Jiova e Haiti a vakaoti na kena tara ena 1987, na kena itaratara e lakovata sara ga kei na ka e vinakati me vorata kina na uneune e dua na vale. E toka volekata na iyalayala kei Port-au-Prince, ia e sega ni dua na vakacaca levu e yaco kina.

E totolo wale ga na kena osodrigi na valenivolavola e Haiti ni tuvanaki me seda ni vakacoko. Ni dredre na qiri se e-mail ena so tale na yasa i vuravura, era dau draiva kina vakarua ina iyalayala ni Dominican Republic o ira era cakacaka ena valenivolavola ni tabana mera lai vakauitukutuku. Ena gauna vata qori, era gole yani ena valenivolavola e Haiti e drau vakacaca era vakaleqai ena uneune, e levu vei ira qori era mavoa vakaca. E levu tale era kau ena valenibula ena yasayasa oya e se bau caka tiko kina na veiqaravi, ia e totolo wale ga na kena sinai.

Era davo wavokita tu na valenibula o ira era vakaleqai​​—e dradra tu na yagodra ra qai qoqolou. E dua vei ira qori o Marla, a bulu tu ena ruku ni irusarusa ni dua na vale me walu na aua. A nunu tu na yavana, era mani vueti koya mai o ira era tiko veitikivi ra qai kauti koya sara i valenibula, ia e sega ni kilai se valenibula cava. O Evan e dua vei ira na liu yani mera lai veivuke qai vuniwai iVakadinadina mai na Dominican Republic, a gole sara me lai vaqarai Marla, e kilai koya wale ga ena yacana.

Ni qai lai vaqaqara oya, sa oti toka e sivia na 24 na aua mai na gauna ni uneune, sa buto tale ga na vanua. Ni kalawaci ira na yagonimate era davo tu e tautuba ni valenibula, a masu lo o Evan qai kacivi Marla tiko ga. A qai rogoca ni tukuna cake mai e dua, “Io!” Sa vakaraici koya cake tu o Marla qai matadredredre. E kurabuitaka qori o Evan, mani taroga, “Na cava o matadredredre tu kina?” A tukuna o Marla, “Baleta sa tu qo e yasaqu e dua na taciqu vakayalo.” A sega ni tarova rawa o Evan na wainimatana.

Lotulevu, 14 Janueri, iKatolu ni siga

Na itikotiko liu ni iVakadinadina i Jiova e Merika​​—kei na valenivolavola ni tabana e Kenada, Dominican Republic, Varanise, Jamani, Guadeloupe, Martinique, kei na so tale​​—era veitokonitaka na kena vakayagataki vinaka na iyaya sa tu rawa, na sala ni veitosoyaki, sala ni vakauitukutuku, na ilavo, mera wasei vinaka tale ga na bolecakacaka. Era le 78 kece na iVakadinadina i Jiova era kenadau ena veiqaravi vakavuniwai era mai veivuke, qai levu tale era bolecakacaka. A biubiu ena veimama ni rua ena mataka na imatai ni lori ni iyaya ni vakacoko mai na valenivolavola ena Dominican me gole i Haiti. A usani kina e rauta ni 6,804 na kilo na kakana, wai, wainimate, kei na so tale na iyaya.

Ni yaco yani e Haiti na lori ena mataka tiko ga oya, era maqusa sara na veiqaravi ena valenivolavola ni tabana e kea mera wasea na iyaya me veisoliyaki. Era cakava eso na ka o ira na bolecakacaka me kua ni kilai kina na ka e usani ena lori de butakoci me lai volitaki. Era cakacaka ena siga kei na bogi o ira na bolecakacaka me tawa na kakana kei na so tale na iyaya ena taga lalai me soli vei ira na vuvale kei na so tale. Ni oti e vica na vula, era qai solia wale na iVakadinadina i Jiova e sivia na 450,000 na kilo na iyaya e cautaki mai, oka kina e sivia na 400,000 na ivakarau kakana.

Vakaraubuka, 15 Janueri, iKava ni siga

Era yaco yani e Haiti e le 19 na ivakadinadina mai Dominican Republic kei Guadeloupe, o ira qo era vuniwai, nasi, ra qai kenadau ena veiqaravi vakavuniwai. E totolo ga na nodra tuvanaka na vanua mera qaravi kina o ira na vakaleqai. Era qaravi e kea o ira na mavoa, wili tale ga kina e levu na gone era vakaitikotiko ena nodra vale na luveniyali. Era vakarautaka tale ga na iVakadinadina na kakana kei na tavuleni mera vakavale kina na luveniyali. E tukuna o Étienne na daireketa ni nodra itikotiko na luveniyali: “Au vakavinavinakataki ira vakalevu na iVakadinadina i Jiova. Ke sega o ira na iVakadinadina, au sega ni kila se cava keitou na cakava.”

Yali Qai Kune Tale

Ena gauna a tekivu kina na uneune, a vakararai tiko mai nodratou o Islande, e dua na goneyalewa yabaki vitu, a raica nira cagutu na wa ni livaliva ra qai waqawaqa. A kasura na lalaga ni nodratou vale kei na kena buloko, mani ramusu na yavana qai mavoa sara kina vakaca. Ni oti na nona vueti o Islande, a draivataki koya o Johnny na tamana ena dua na valenibula volekata na iyalayala ni vanua na Dominican. A qai vukataki ena dua na valenibula ena koroturaga o Santo Domingo. Ia ni qiri yani e valenibula o Johnny, sa yali mai e kea o Islande.

E rauta ni rua na siga nona vaqaqara tiko o Johnny ena veivanua kece, ia a sega ni kunei ­Islande. A vakau ena dua tale na valenibula o ­Islande, a masu tiko vei Jiova ena dua na gauna qai rogoci koya e dua e bolecakacaka e valenibula. (Same 83:18) A tarogi Islande: “O lomani Jiova dina?” E sauma o Islande ni drodro tu na wainimatana: “Io.” A vakanuideitaki Islande o koya e bolecakacaka: “Kua gona ni lomaleqa, ena vukei iko o Jiova.”

A kerea o Johnny ina valenivolavola ni tabana ni iVakadinadina i Jiova ena Dominican Republic mera veivuke ena nona vaqarai o Islande. O Melanie e dua na iVakadinadina a bole me lai vaqaqara. Ni vakatataro tiko ena dua na valenibula, a rogoca sara mai o koya a rogoci Islande ni masu tiko, mani dusia sara na vanua e tiko kina. A qai lesu o Islande vei ratou na nona vuvale.

Veisele kei na Nodra Qaravi na Mavoa

Ni bera nira yaco yani o ira na mavoa ena vanua e vakarautaki kina na veiqaravi vakavuniwai ena valenivolavola ni tabana e Haiti, e levu vei ira qori era sega ni qaravi vinaka tu. Eso tale e sega sara ga nira qaravi qai curumi gaga kina na nodra mavoa. Levu na gauna e dau musu na tikiniyago e curumi gaga me rawa kina ni bula o koya e mavoa. Ena imatai ni siga ni vakacoko, e sega sara ni veirauti na iyaya ni veisele, wainimate, kei na wainimate e vakanunutaka na yago. A vakadredretaka dina qori na nodra veiqaravi na vuniwai. E tukuna e dua na vuniwai: “Au diva mada ga me bokoca na Kalou mai na noqu vakasama na ka vakadomobula au raica kei na ka au rogoca.”

Ena ikarua ni macawa ni oti na uneune, era yaco yani e Haiti na vuniwai iVakadinadina mai Urope. O ira qori era kenadau, e tiko tale ga vei ira na iyaya e rawa ni vakayagataki ena veisele lelevu. Eratou qarava rawa e 53 na veisele qai udolu vakacaca tale na veiqaravi vakavuniwai. Ni vo e dua na siga me yaco na uneune, a yaco yani e Port-au-Prince o Wideline e dua na iVakadinadina e yabaki 23. Ena gauna e yaco kina na uneune, e ramusu na ligana imatau qai vinakati vakatotolo me lai musu e valenibula. Eratou qai kauti koya na wekana ena dua na valenibula e volekata na nodratou vale mai Port-de-Paix, e vitu na aua ke lakovi. Ia sa ca sara na ituvaki ni nona mavoa o Wideline, ra qai sega ni via qaravi koya na vakailesilesi ni valenibula nira nanuma ni na mate ga.

Ni kilai na ituvaki e tu kina o Wideline, eratou gole sara e dua na ilala vuniwai iVakadinadina mai Port-au-Prince me ratou lai qaravi koya, qai lesu vata kei ratou ena vuku ni so tale na veiqaravi me lai caka vua. Era qoroqoro na kena vo era curu tu, nira raica na nodra gole yani na tacina vakayalo mera lai vukei koya. Ena nodra veivuke na nona vuvale kei na ivavakoso, sa vakamatauni koya sara tiko o Wideline ena kena ituvaki vou.

Era redetaka eso na vale na iVakadinadina i Jiova mai na Dominican Republic mera qaravi kina o ira era kau yani e kea. Era veiveisau na iVakadinadina era veiqaravi kina​​—vuniwai, nasi, vakailesilesi era qaravi ira e vakaleqai na yagodra, kei na so tale. O ira qori era marau ni veivuke ena nodra bula vinaka tale o ira na qaravi vakavuniwai.

Vakabauta, iNuinui, kei na Loloma

Ena 56 na Kingdom Hall ni iVakadinadina i Jiova era tiko ena vanua a yaco kina na uneune e Haiti, e 6 ga e vakacacani vakalevu. E levu na iVakadinadina a vakacacani na nodra vale ena uneune era lai tiko ena Kingdom Hall e sega ni vakacacani se so tale na vanua lala. Ni kena ivakarau ga vei ira na iVakadinadina mera sosoqoni vata, era sa tuvanaka ga kina vakataki ira na ka me vaka ga ena caka ena dua na nodra soqo.

E kaya e dua vei ira na liutaka tiko na nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova e Haiti: “A sagai me muri tiko ga na ituvatuva vakayalo ni ivavakoso, qori e bibi dina ena neimami dei tiko ga na qase kei na gone.” Na cava a yaco kina? A kaya e dua na tagane: “Au marau dina ni oni se vunau tiko ga na iVakadinadina i Jiova. Ke keimami sega ni raici kemuni, keimami na nanuma ga ni ca vakalevu sara na ituvaki.”

Era veivakacegui na iVakadinadina vei ira na lewenivanua. A tukuna e dua na iVakadinadina: “Voleka ni o ira kece keimami sotava era vakabauta ni uneune e itotogi ni Kalou.” Ia keimami vakadeitaka vei ira ni uneune e leqa tubukoso, e sega ni vakavuna na Kalou. Keimami vakaraitaka vei ira na Vakatekivu 18:25. E tukuna e keri o Eparama ni sega vakadua ni rawa me vakarusai ira vata na tamata ca kei na tamata vinaka na Kalou. Keimami vakaraitaka tale ga vei ira na Luke 21:​11. A parofisaitaka e kea o Jisu ni na yaco ena noda gauna qo na uneune lelevu, keimami vakamacalataka tale ga vei ira ni sa vakarau vakaturi ira na mate qai vakaotia kece na leqa. Nira kila qori e levu, dua na ka na nodra vakavinavinaka.”a

Ia e se tiko ga na leqa. “Kena imatai mada ga na uneune. Ia na leqa sa tu qo, na vakacaca ni uneune.” a kaya o Jean-Emmanuel e dua na vuniwai iVakadinadina. “Sa leqataki mada na kena rawa ni veitauvi e levu na mate ena keba era osodrigi kina na lewenivanua, e duka qai suasua, ia ra qai tiko tale o ira na via kinoca na nodra lomabibi, ia e sega ni yali rawa.”

Ni oti e vica na macawa mai na kena yaco na uneune, a gole yani e dua na iVakadinadina ena valeniwai ni mosi kaukaua na uluna qai sega ni moce vinaka, qori na ka era tukuna e levu e dau yaco nira sotava oti na leqa. A taroga sara e dua na nasi iVakadinadina: “E dua na ka e lauta na ulumu?” “Sega,” a kaya ena nuidei. “A mate na watiqu, e 17 na yabaki na neirau vakawati. Ia eda kila ni na yaco ga qori. Sa tukuna oti tale tu ga o Jisu.”

A kidava rawa o nasi na ka e rairai vu ni leqa, mani kaya: “Ia sa takali na nomu itokani ena nomu bula taucoko. E ka mosimosi dina! E sega ni cala ke o rarawa se tagi. A tagi mada ga o Jisu ni mate na nona itokani o Lasarusa.” Ni rogoca qori na turaga oya, a sorova sara ga na tagi.

Ena sivia na 10,000 na iVakadinadina e Haiti, e le 154 era mate ena uneune. E sivia e 92 na pasede ni lewenivanua e Port-au-Prince e takali e dua se sivia na wekadra lomani ena uneune. Mera vukei o ira qori ena nodra lolosi, era veisiko wasoma na iVakadinadina i Jiova vei ira era vakaleqai vakayago kei ira na lomabibi, era solia vei ira na gauna mera talaucaka na lomadra vei ira era rawa ni nuitaka. O ira na iVakadinadina era lolosi tale tu ga era sa kila tiko na yalayala ena iVolatabu me baleta na veivakaturi kei na kena vukici na vuravura me parataisi. Ia e vinakati mera talaucaka tale ga na lomadra vei ira na nodra itokani lotu vaKarisito dauloloma, mera rogoca tale ga na vosa ni veivakayaloqaqataki e tau vakayalololoma.

Vosota ena Gauna qo, Vakanamata ina Gauna se Bera Mai

A vola na yapositolo o Paula: “Ena dei tu ga na tolu na ka qo, na vakabauta, na inuinui, na loloma; vei iratou qo e uasivi ga na loloma.” (1 Korinica 13:13) Na itovo qori e uqeti ira tiko e levu na iVakadinadina e Haiti mera vosota na ituvaki era sotava tiko ena gauna qo, mera veivakayaloqaqataki, qai dei na nodra vakanamata ina gauna se bera mai. Na vakabauta dina, duavata, kei na loloma e vu ni nodra veivuke tiko ga na veivanua mai veiyasa i vuravura ena cakacaka ni vakacoko e Haiti. A tukuna o Petra e dua na vuniwai yalewa ­iVakadinadina mai Jamani a lai veivuke: “Se qai vakadua meu raica na loloma levu e vakaraitaki. Au tagi sara ga vakalevu, ia e tagi ni marau, sega ni mosi.”

E tukuna na Wall Street Journal ni uneune e Haiti ena 2010 “e dua na leqa tubukoso e vakaleqa sara ga e levu na ka ena dua mada ga na vanua.” Ia ni oti na uneune oya, sa yaco e vuravura eso tale na leqa lelevu, na kena e tubukoso kei na kena e vakavuna na tamata. Ena oti dina qori ena dua na gauna? Era nuidei na iVakadinadina i Jiova e Haiti kei na veiyasa i vuravura ni sa vakarau vakayacora na Kalou na yalayala ena iVolatabu: “Ena qusia tale ga na wainimata kece mai na matadra, sa na sega tale na mate, na lolosi, na tagiyaso, kei na mosi. Sa sega na veika e dau yaco e liu.”​​—Vakatakila 21:4.

[iVakamacala e ra]

[Tikina bibi ena tabana e 27]

“Au sega ni rawa ni biuti Ralphendy tu e kea me mate”

[Tikina bibi ena tabana e 28]

“Au marau dina ni oni se vunau tiko ga na iVakadinadina i Jiova”

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 29]

ERA VAKAVALETAKI NA VAKALEQAI

Ni oti e dua na vula mai na kena yaco na uneune, era yavala na idinia iVakadinadina mera raica na vale e rawa ni tawani tale. E levu a vakacacani na nodra vale, a vinakati me tara e dua na vale mera tiko kina vakawawa me yacova ni laurai e dua na nodra itikotiko dei.

E kaya o John e veiqaravi ena valenivolavola ni tabana ni iVakadinadina i Jiova e Haiti: “Ni muri na ka era cakava na isoqosoqo tale eso ni vakacoko e veiyasa i vuravura, a lalawataki kina me tara e dua na vale isau lailai, qai rawarawa na kena vakaduri, na kena levu e tautauvata ga kei na kena era tu kina e liu.” E itataqomaki qori mai na uca kei na cagi, qai sega ni leqataki na nodra bula na lewenivuvale ke kasura ni yaco na uneune.” Ni oti ga e tolu na macawa mai na kena yaco na uneune, era tekivu sara e dua na ilala era bolecakacaka mai Haiti kei na veiyasa i vuravura mera tara na vale mera lai tiko kina vakawawa na lewenivanua.

Era jia na duri tu e gaunisala nira pasi na lori era usana na dagonivale sa caka oti tu. A kaya e dua na vakailesilesi ni kasitaba a vakadonuya na kena kau mai Haiti na iyaya ni taravale: “O ira na iVakadinadina i Jiova era maliwai ira na takosova duadua e liu na iyalayala ni vanua mera lai veivuke. Era sega ni tukuna wale ga nira na veivuke, ia era cakava sara ga.” Ena loma ni vica na vula ni oti na uneune, era sa tara oti na iVakadinadina e 1,500 na vale mera tiko kina o ira a vakacacani na nodra itikotiko.

[Mape ena tabana e 26]

(Raica tale na ivola)

HAITI

PORT-AU-PRINCE

Léogâne

Epicenter

Jacmel

DOMINICAN REPUBLIC

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Marla

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Islande

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Wideline

[iYaloyalo ena tabana e 31]

Era vakarau gole e dua na ilala iVakadinadina i Jiova e Haiti mera lai vakacegui ira na vakaleqai ena uneune

[iYaloyalo ena tabana e 31]

E qaravi tiko vakavuniwai e dua na gone ena valeniwai era vakarautaka na iVakadinadina i Jiova