Wase 2

Na iVola e Kilai Kina na Kalou

1, 2. Ena vuku ni cava eda gadreva kina na nona veidusimaki na noda Daubulibuli?

NI DAULOLOMA na Daubulibuli, e macala ga ni na vakarautaka o koya e dua na ivola dusidusi vua na kawatamata. O sega li ni duavata kina ni gadreva na tamata me dusimaki?

² Ena 2,500 vakacaca na yabaki sa oti, e vola kina e dua na parofita, e daunitukutuku makawa tale ga: “Sa sega ni vu mai vua na tamata sa lako tu me lewa na nonai lakolako.” (Jeremaia 10:23) Sa qai laurai levu ga na dina ni vosa oya edaidai! E kaya kina o William H. McNeill, e dua na daunitukutuku makawa: “Na itosotoso ni tamata e vuravura oqo e tatavutuvutu ni tubu veitarataravi ga kina na leqa lelevu kei na veisau lelevu.”

3, 4. (a) Me vakacava na noda sasaga ni via vulica na iVolatabu? (b) Ena vakacava na ilakolako ni noda dikeva na iVolatabu?

³ Na ka kece eda gadreva meda dusimaki kina vakayalomatua e koto ena iVolatabu. E vuqa e vaka me ra soro ni ra se qai raica vakadua na iVolatabu, ni ivola levu dina qai dredre ni kilai e so na tikina. Ia ke a soli vei iko e dua na ivola vakalawa e vakamacalataki tu kina na ka mo cakava me rawa ni nomu kina e dua na iyau, o na sega li ni saga vagumatua mo wilika vakavinaka? Ke sega ni matata e so na ka e volai tu ena ivola vakalawa oya, e sega ni vakabekataki ni o na qara e dua na kenadau me vukei iko. Vakacava me vaka tale ga oya na nomu sasaga mo vulica na iVolatabu? (Cakacaka 17:11) Ni vauci kina na ka e uasivia na iyau wale. Eda sa vulica mai na wase sa oti nida na rawa ni bula tawamudu ke da mai kila na Kalou.

⁴ Meda dikeva mada na ivola eda na kila kina na Kalou. Ena dua taumada na ivakamacala lekaleka me baleta na iVolatabu. Sa na qai veivosakitaki na vuna vinaka era vakabauta kina e vuqa ni oqo e Vosa uqeti ni Kalou.

NA LEWE NI IVOLATABU

5. (a) Na cava e lewe tiko ni iVolatabu Vakaiperiu? (b) Na cava e lewe ni iVolatabu Vakirisi?

⁵ E 66 taucoko na ivola ni iVolatabu qai wasei vakarua, erau dau vakatokai tu na Veiyalayalati Makawa kei na Veiyalayalati Vou. E volai vakalevu ga ena vosa vakaiperiu e 39 vei ira na ivola ni iVolatabu, e 27 ena vosa vakirisi. Na iVolatabu Vakaiperiu e tekivu mai na Vakatekivu me yacova na Malakai. E koto kina na ivakamacala me baleta na bulibuli kei na bula ni tamata ena imatai ni 3,500 na yabaki. Nida dikeva na imatai ni wase oqo ni iVolatabu, eda vulica kina na nona veitaratara kei ira na Isireli na Kalou​—mai na gauna ni nodra tauyavu me ra dua na matanitu ena ika16 ni senitiuri B.S.K. me yacova na ika5 ni senitiuri B.S.K. Na iVolatabu Vakirisi, me tekivu mai na ivola i Maciu me yacova na Vakatakila, e talanoataki tu kina o Jisu Karisito kei iratou na nona imuri ena ka eratou veivakavulici kina kei na ka eratou vakayacora ena imatai ni senitiuri S.K.

6. Na cava meda vulica kina na iVolatabu taucoko?

⁶ E so era kaya ni “Veiyalayalati Makawa” e nodra ivola na Jiu ia na “Veiyalayalati Vou” e nodra ivola na lotu Vakarisito. Ia e kaya na 2 Timoci 3:16, ni “Kalou sa vakavuna nai Vola Tabu kecega, a sa yaga oqo mei vakavuvuli.” (Neitou na vosa kala.) O koya gona, ke vinakati me vulici vakavinaka na iVolatabu, e dodonu me okati kina na iVolatabu taucoko. Na rua na wase ni iVolatabu oqo erau veitokoni vinaka, rau qai duavata vinaka ena nodrau vakabibitaka e dua vata ga na usutu.

7. Na cava na usutu ni iVolatabu?

⁷ O sa na rogoca beka na kena dau wiliki vakadomoilevu na iVolatabu ena gauna o dau lai lotu kina. Se o sa dau wilika sara ga vakataki iko e so na tikina. O kila beka ni dua tiko ga na usutu ena loma taucoko ni iVolatabu me tekivu mai na ­Vakatekivu me yacova na Vakatakila? Io, e lewe ni iVolatabu kece e dua ga na usutu. Na cava na usutu oya? Na Matanitu ni Kalou ena vakadinadinataka na dodonu ni Kalou me veiliutaki, ena vakavatukanataka tale ga na nona inaki loloma. Eda na qai raica se na vakayacora vakacava na inaki oqo na Kalou.

8. Na cava e vakavotuya na iVolatabu me baleta na itovo ni Kalou?

⁸ E sega wale ga ni vakavotuya na inaki ni Kalou na iVolatabu, e vakatakila tale ga se Kalou vakacava o koya. Me kena ivakaraitaki, eda vulica mai na iVolatabu ni dau kauai na Kalou, ni ka tale ga eda vakatulewataka e bibi vua. (Same 78:40, 41; Vosa Vakaibalebale 27:11; Isikeli 33:11) E kaya na Same 103:8-14 ni Kalou e dau “yalololoma . . . ka daulomasoli, sa daubera ni cudru, ka daulevu na nona yalololoma.” E dau raici keda vakayalololoma, ni kila nida sa ‘kuvu ni soso ga’ eda na suka tale kina nida sa mate. (Vakatekivu 2:7; 3:19) E totoka dina na nona itovo! E sega li ni o koya oqo na Kalou o vinakata mo qarava?

9. E vakamatatataka vakacava vei keda na iVolatabu na ivakatagedegede ni Kalou, ia ena yaga vakacava vei keda na kila oya?

⁹ E vakamatatataka vei keda na iVolatabu na ivakatagedegede ni Kalou. E so e okati me lawa. Vakavuqa ga era laurai oqo ena ivakavuvuli era dau vakavotui ena veika era yaco dina. A uqeta na Kalou me ra volai na veika e so era yaco ena nodra gauna na Isireli eliu. Na itukutuku voci vakavudi oqo e vakaraitaka na ka e yaco vei ira era muria na loma ni Kalou, vaka kina na itinitini vakaloloma e yacovi ira era muria ga na lomadra. (1 Tui 5:4; 11:4-6; 2 Veigauna 15:8-15) Ena tara sara ga na lomada na noda wilika na itukutuku era a yaco dina oya. Kevaka eda saga meda raitayaloyalotaka na veika era volai tu, eda na rawa ni vakatauvatani keda kei ira era talanoataki tu kina. O koya gona, ena yaga vei keda na nodra ivakaraitaki vinaka, da qai qaqarauni meda kua ni vecei ena sala cala era sikalutu kina na daucaka ca. Ia na taro bibi oqo e gadrevi me saumi: Eda na kila ga vakacava ni a uqeta dina na Kalou na veika era volai tu ena iVolatabu?

E RAWA NI O VAKABAUTA LI NA IVOLATABU?

10. (a) Na cava era nanuma kina e so ni sa sega ni yaga edaidai na iVolatabu? (b) Na cava e tukuna vei keda na 2 Timoci 3:16, 17 me baleta na iVolatabu?

¹⁰ De o sa raica ni so na ivola ni veivakasalataki era madra mai ena loma ni vica ga na yabaki. Vakacava na iVolatabu? E ivola makawa sara, sa sivi e voleka ni 2,000 na yabaki mai na gauna e volai kina na iotioti ni kena vosa. Era nanuma kina e so ni sa sega ni yaga ena noda gauna oqo. Ia ke uqeta dina na iVolatabu na Kalou, e dodonu me mana tu ga na kena ivaka­sala e dina ni sa ivola makawa sara. Na iVolatabu e dodonu tiko ga me “yaga . . . mei vakavuvuli, me vunauca na ca, me ia kina na vakadodonutaki, me ia kina na vakatavuvuli e na ka e dodonu: me yaco kina na tamata ni Kalou me vakarau tu, ni sa vakarautaki ki nai valavala vinaka kecega.”​—2 Timoci 3:16, 17.

11-13. Na cava eda kaya kina ni se yaga tiko ga ena noda gauna oqo na iVolatabu?

¹¹ Ni dikevi vinaka na ivakavuvuli ni iVolatabu, e kunei ni ra se yaga tiko ga oqori edaidai me vaka ga ena gauna era se volai kina. Kaya mada ena ka e baleta na itovo ni tamata, e vakamatatataki tu ena iVolatabu na ivakasala e vauca na itovo e yaga ina dui tabatamata kece ga era bula. E laurai votu oqo ena ivunau i Jisu ena ulunivanua e koto ena ivola i Maciu, wase e 5 ina 7. Na nona ivunau e lauti koya sara e dua na iliuliu eliu kei Idia o Mohandas K. Gandhi. E tukuni ni a kaya vua e dua na vakailesilesi ni matanitu o Peritania: “Ena sega wale ga ni wali na leqa ni nodaru dui matanitu ke muri na ivunau i Jisu ena ulunivanua, ena wali sara tale ga na leqa kei vuravura.”

¹² Sa rauta me veilauti na ivunau i Jisu! E vakaraitaka o koya ena iVunau ena Ulunivanua na sala me rawati kina na marau dina. E vakamacalataka o koya na sala me wali kina na veileti. E vakavulici keda o Jisu ena sala meda dau masu kina. E vakaraitaka na rai vakayalomatua me tiko vei keda me baleta na ka eda gadreva vakayago, qai cavuta na Lawa Koula me baleta na sala me vinaka tiko ga kina na noda veimaliwai kei ira na tani. E lewe tale ga ni nona ivunau na sala me vakavotui kina o ira na italatala ni lotu dauveivakaisini, kei na sala me yavutaki dei kina na inuinui me baleta na bula e se bera mai.

¹³ E tukuna vakamatata vei keda na iVolatabu ena iVunau ena Ulunivanua kei na vo tale ni vosa e koto ena veitaqana na ka meda cakava kei na ka meda kua ni cakava me vinaka cake kina na noda bula. Ena yaga ni kena ivakasala, a kaya kina e dua na qasenivuli: “E dina niu daunivakasala ena dua na koronivuli torocake qai tu vei au e rua na koroi ni univesiti, e dina niu sa wilika oti tale ga e vuqa na ivola me baleta na psychology kei na sala me vakabulabulataki kina na vakasama ni tamata, ia au qai raica ni ka e kaya na iVolatabu me baleta na bula vakawati vinaka, na nodra vukei na noda lalai era dau be, kei na sala me vinaka tiko ga kina na noda veimaliwai kei ira na noda itokani, e sivia sara na ivakasala e so au sa dau wilika se vulica mai na noqu vuli torocake.” E sega wale ga ni yaga edaidai na iVolatabu, e rawa tale ga ni vakabauti.

DODONU QAI NUITAKI

14. Na cava e vakaraitaka ni duavata kei na saenisi na iVolatabu?

¹⁴ E dina ni sega ni ivola ni saenisi na iVolatabu, ia e lakolakovata kei na saenisi na ka e kaya. Me kena ivakaraitaki, ena gauna a vakabauti levu tu kina ni rabaraba na vuravura, sa tukuna tu mai na parofita o Aisea ni “moqili” (vosa vakaiperiu, chugh, oqo e tukuna tiko e dua na ka e “mokimokiti.”) (Aisea 40:22, NW) Na vakasama ni mokimokiti na vuravura a sega ni vakabauti raraba me yacova ni sa oti e vica na udolu na yabaki mai na gauna i Aisea. E tukuni tale ga ena Jope 26:7​—e volai ena rauta na 3,000 na yabaki sa oti​—ni “sa vakarubeci vuravura e na ka sa sega ga” na Kalou. E kaya kina e dua na dauvakadidike ni iVolatabu: “Se kila vakacava o Jope na ka e sa mai vakadinadinataki vakasaenisi ni vuravura e ciri wale tu e maliwalala, e ka e dredre sara ni ra vakadinata o ira era kaya ni iVolatabu e sega ni uqeti vakalou.”

15. Ena sala cava e nuitaki ga kina vakalevu na iVolatabu ni raici na ivalavala ni kena volatukutukutaki kina na ka?

¹⁵ Na ivalavala ni kena volatukutukutaki ena iVolatabu na veika e yaco eliu e vakavuna meda nuitaka ga kina vakalevu na ivola makawa oqo. E sega ni vaka na itukuni na veika e yaco ena iVolatabu, ni ra cavuti kina na tamata era a bula dina kei na veitikinisiga e vakadeitaki. (1 Tui 14:25; Aisea 36:1; Luke 3:1, 2) Ni ra vakatauvatani tale ga kei ira na dau­vola­ituku­tuku makawa era dau vakalevutaka na italanoa ni nodra qaqa na nodra iliuliu ra qai galuvaka na nodra druka kei na nodra malumalumu, e duidui o ira na dauvolavola ni iVolatabu. Era dau tukutuku ga vakadodonu, era sega ni vunitaka e dua na ka, oya me baleta sara mada ga na nodra ivalavala ca bibi.​—Tiko Voli Mai na Lekutu 20:7-13; 2 Samuela 12:7-14; 24:10.

IVOLA NI PAROFISAI

16. Na cava na ivakadinadina levu duadua me kilai kina ni a uqeta na iVolatabu na Kalou?

¹⁶ Na parofisai era dau yaco era ivakadinadina dei ni Kalou e uqeta na kena volai na iVolatabu. E koto ena iVolatabu e vuqa na parofisai era sa vakayacori. E macala ni sega ni rawa ni vu vakatamata oqo. O cei gona e vakavuna na parofisai kece oqo? E vakamacalataka sara ga na iVolatabu ni ‘sega ni vu na parofisai ena gauna eliu e na lewa ni tamata, e vosa ga na tamata yalosavasava ni Kalou ni vakauti ira na yalo tabu,’ se igu yavala ni Kalou. (2 Pita 1:21) Raica mada oqo e so na ivakaraitaki.

17. Na parofisai cava soti e tukuni kina na bale nei Papiloni, era vakayacori vakacava oqo?

¹⁷ Na bale nei Papiloni. Erau parofisaitaka o Aisea kei Jeremaia na bale nei Papiloni vei ira na kai Mitia kei Perisia. E kurabuitaki dina ni a cavuta tiko na parofisai oqo o Aisea ni se vo e 200 na yabaki me qai yanaraki o Papiloni! Na veika oqo ena parofisai oya sa italanoa tudei tu ena itukutuku ni veigauna: na maca ni uciwai na Uferetisi ni vakadrodroi tani yani na kena wai ina dua na drano keli (Aisea 44:27; Jeremaia 50:38); na kena sega ni qarauni vinaka na isogo ni katuba kei Papiloni e latia na uciwai (Aisea 45:1); kei na nona kabakoro e dua na tui, e yacana o Sairusi.​—Aisea 44:28.

18. E vakayacori vakacava na parofisai vakaivolatabu me baleta na nona qaqa kei na nona bale na “tui Kirisi”?

¹⁸ Na nona qaqa kei na nona bale na “tui Kirisi.” E raica o Taniela ena raivotu e dua na me tagane ni cumuta e dua na sipi tagane qai musuka rua na nona ileu ruarua. Ia e qai ramusu tale ga na nona ileu levu na me tagane, qai cadra cake mai me kena isosomi e va tale na ileu. (Taniela 8:1-8) E vakamacalataki vei Taniela: “A sipi tagane ko a raica ka rua na kenai leu, koi rau na tui Mitia kei na tui Perisia. Ia na me vutivuti, sai koya na tui Kirisi: kei nai leu levu ena maliwa ni matana, sa kenai matai ni nodra tui. Ia ni sa musuki ko ya, ka tubu mai e va me kena isosomi, ena tubu mai e va na matanitu mai na matanitu ko ya, ka na sega ni kaukauwa me tautauvata kaya.” (Taniela 8:20-22) E qai yaco dina na parofisai oqo ni oti e rauta ni 200 na yabaki, ena nona vuaviritaki Mitia kei Peresia, na matanitu ileu rua, o Alekisada na Ka Levu na “tui Kirisi.” E mate o Alekisada ena 323 B.S.K., eratou sa qai sosomitaki koya e le va na nona turaganivalu. Ia e sega ni yacova yani na kaukaua ni nona matanitu o Alekisada na matanitu e va oqo.

19. Na parofisai cava soti era a vakayacori vei Jisu Karisito?

¹⁹ Na bula i Jisu Karisito. E koto ena iVolatabu Vakaiperiu e sagavulu na parofisai era qai vakavatukanataki ena sucu i Jisu, na nona cakacaka vakaitalatala, na nona mate kei na nona vakaturi. Me kena ivakaraitaki, ni se vo tu e 700 na yabaki sa parofisaitaka o Maika ni na sucu mai Peceliema na Mesaia, se Karisito. (Maika 5:2; Luke 2:4-7) O Aisea, e parofita ena gauna vata ga kei Maika, e parofisaitaka ni na yaviti na Mesaia qai kasiviti. (Aisea 50:6; Maciu 26:67) Ni se vo tu e 500 na yabaki, sa parofisaitaka o Sakaraia ni na volitaki ena 30 na tiki ni siliva na Mesaia. (Sakaraia 11:12; Maciu 26:15) Ia ena sivia na duanaudolu na yabaki yani eliu, sa vakamacalataka kina o Tevita na veika ena yaco ena nona mate na Mesaia o Jisu. (Same 22:7, 8, 18; Maciu 27:35, 39-43) Ni se vo tale ga e 500 na yabaki, sa vakaraitaka na parofisai i Taniela na gauna ena basika mai kina na Mesaia vaka kina na balavu ni gauna ena vunau voli kina kei na gauna ni nona mate. (Taniela 9:24-27) Oqo e vica wale ga na ivakaraitaki ni parofisai era vakayacori vei Jisu Karisito. Ena yaga sara vei iko na nomu na qai wilika e levu tale na ka me baleti koya emuri.

20. Na cava eda na nuideitaka nida raica na kena sega ni cala vakadua na ka kece e parofisaitaka tu na iVolatabu?

²⁰ E vuqa tale na parofisai vakaivolatabu era se cavuti makawa mai era sa vakayacori oti. ‘Ia,’ o na rairai taroga, ‘e tarai au vakacava oqo?’ Kaya mada, kevaka e dua e dau dina tu ga ena ka kece e tukuna vei iko, o sa na vakatitiqataki koya beka baleta ni tukuna oqo vei iko e dua na ka vou? Sega! E dau dina tu ga na Kalou ena ka e kaya ena iVolatabu. E sega li ni dodonu me vaqaqacotaka oqo na nomu nuitaka na ka e yalataki tu ena iVolatabu me vaka na kena parofisai e so e cavuti kina ni na parataisi na vuravura? Io, e rawa nida nuidei sara ga me vakataki Paula, e dua vei ira na tisaipeli i Jisu ena imatai ni senitiuri, ni a vola, “na Kalou, . . . sa sega ni lasu rawa.” (Taito 1:2) Nida wilika tale ga na iVolatabu da qai muria na kena ivakasala, eda vakaraitaka kina ni tiko vei keda na vuku e sega ni rawata vakataki koya na tamata, ni iVolatabu na ivola eda na kilai koya kina na Kalou. Ia ena noda kilai koya, sa na tadola sara vei keda na sala meda na rawa ni bula tawamudu kina.

BUCINA E LOMAMU MO “GADREVA” MO KILA NA KALOU

21. Na cava mo cakava ke o raica ni so na ka o vulica mai na iVolatabu e vaka me dredre ni muri?

²¹ Ni o vulica na iVolatabu, o sa na rairai kila kina ni duidui sara na ka o vulica tiko kei na ka o dau vakabauta tu. De o na raica sara ga ni so na ivalavala vakalotu e dau bibi vei iko e sega ni marautaka na Kalou. O na vulica ni tiko na ivakatagedegede ni Kalou ni ka e dodonu kei na ka e cala, oqo e uasivia na kena e matau tu ena vuravura dukadukali oqo. Ena vaka me dredre sara ni muri na ivakatagedegede i Jiova oqori. Ia kua ni yalolailai! Vulica vagumatua na iVolatabu mo kilai koya kina na Kalou. Ia mo yalorawarawa, de na gadrevi mo veisautaka na ivakarau ni nomu vakanananu se nomu ivalavala me salavata kei na ivakasala ni iVolatabu.

22. Na cava na vuna o vulica tiko kina na iVolatabu, e rawa vakacava ni o vukei ira na tani me ra kila oqo?

²² De ra na saqati iko na nomu itokani kei na wekamu ena nomu vulica na iVolatabu ni ra lecava tu na kena yaga, ia e kaya o Jisu: “O koya yadua ena tukuni au e na matadra na tamata, au na tukuni koya talega e na mata i Tamaqu sa tiko mai lomalagi. Ia ko koya yadua ena cakitaki au e na matadra na tamata, au na cakitaki koya talega e na mata i Tamaqu sa tiko mai lomalagi.” (Maciu 10:32, 33) E so era na rivarivabi de o sa na coko ena dua na lotu qaravi tamata (cult) se o sa na vaka e dua e sivia na nona viavia lotu. Ia na ka ga o saga tiko oya mo vulica me dodonu na nomu kilai koya na Kalou kei na nona dina. (1 Timoci 2:3, 4) Me na rawa gona ni o vukei ira na tani me ra kila oqo, saga mo dau yalomalumalumu qai kua ni veiba, ni o tukuna vei ira na ka o vulica tiko. (Filipai 4:5) Nanuma tiko ni vuqa era ‘rawai ena ivalavala ga’ ni ra raica votu na yaga ni kena vakaitovotaki na kila mai na iVolatabu.​—1 Pita 3:1, 2.

23. E rawa vakacava ni o bucina mo “gadreva” mo kila na Kalou?

²³ E uqeti keda na iVolatabu: “Mo dou vaka na gone sa qai sucu, mo dou gadreva nai vakavuvuli sa vaka na wai-ni-sucu dina.” (1 Pita 2:2) E dau vakararavi vei tinana na gone dramidrami ena kakana me bula kina qai dau tagica oqo. E vaka tale ga kina na noda vakararavi vua na Kalou ena kila e vakarautaka. Bucina e lomamu mo “gadreva” na nona Vosa ena nomu vuli tiko ga. Me nomu isausau sara ga mo wilika e veisiga na iVolatabu. (Same 1:1-3) O na kalougata kina vakalevu, ni tukuna na Same 19:11 me baleta na lawa ni Kalou: “Sa levu na kenai sau ni sa vakabauti tiko.”

O SE NANUMA TIKO?

Ena sala cava soti e duatani duadua kina na iVolatabu?

Ena vuku ni cava o rawa ni vakabauta kina na iVolatabu?

O kila vakacava ni iVolatabu e Vosa uqeti ni Kalou?

[Kato ena tabana e 14]

VAKAYAGATAKA VINAKA NOMU IVOLATABU

E sega ni mai cakacaka levu na nomu saga mo kila na nomu iVolatabu. Rai ina taqana e koto kina na ituvatuva ni ivola kece ni iVolatabu mo kila na kedra veitaravi kei na dui vanua o na raici ira kina.

Na ivola ni iVolatabu e toka na kedra dui wase kei na tikina me vakarawarawataka na kedra wiliki. Na kedra vidavidai vakawase a caka ena ika13 ni senitiuri, ia na kedra vidavidai na tikina ena iVolatabu vaKirisi eda sa mai raica tu nikua a qai cakava ena ika16 ni senitiuri e dua na dautabaivola ni Varanise. Na imatai ni iVolatabu me tiko ruarua kina na naba ni wase kei na tikina a tabaki ena vosa vakaVaranise ena 1553.

Ena ivola oqo ni volai kina e dua na tikinivolatabu, na imatai ni naba e tukuna tiko na wase, na ikarua na tikina. Me kena ivakaraitaki, na kena oqo “Vosa Vakaibalebale 2:5” e tukuna tiko na ivola ni Vosa Vakaibalebale wase e 2, tikina e 5. Ni o dau vakacega na tikinivolatabu era volai, ena sega ni dede o sa na vakila na kena rawarawa na nomu raica na vanua era koto kina na veitikinivolatabu.

Na sala uasivi ga mo kila vinaka kina na iVolatabu oya mo dau wilika e veisiga. Ena vaka me dredre ni o se qai tekivu. Ia kevaka o wilika e tolu ina lima na wase e veisiga, me vakatau ena kedra balavu, o sa na wilika tasevu kina na iVolatabu ena loma ni dua na yabaki. Vakaevei mo sa tekivu sara ga edaidai?

[Kato ena tabana e 19]

NA IVOLATABU—IVOLA KILAITANI

• “Na Kalou sa vakavuna” na iVolatabu. (2 Timoci 3:16) E dina ni ra volavola na tamata, na Kalou ga e vakamua na nodra nanuma. O koya gona e “vosa [dina ga] ni Kalou” na iVolatabu.​—1 Cesalonaika 2:13.

• E volai tiko na iVolatabu ena loma ni 1,600 na yabaki. E rauta ni ra le 40 era vola qai duidui na ituvaki ni bula era bula mai kina, ia na veika era vola e sega vakadua ni veicoqacoqa mai na kena itekitekivu me yacova na kena itinitini.

• Na voravora ni ka e sota kaya na iVolatabu e sega tale ni dua na ivola erau tautauvata kina. Ena veisenitiuri ni 500 S.K. ina 1500 S.K., era dau vakamai na tamata baleta wale ga ni ra taukena e dua na lavelave ni iVolatabu.

• Na iVolatabu e ivola volitaki vakalevu duadua ena vuravura. Sa vakadewataki oti, taucoko se vakatikina, ena sivia na 2,000 na vosa. Sa tabaki e vicavata na bilioni na lavelave, qai sega ni dua na vanua e vuravura me sega ni kune kina.

• Na tikina makawa duadua e volai ena iVolatabu a se volai ena ika16 ni senitiuri B.S.K. Oqo ni se bera sara na ivolatabu ni lotu Idu na Rig-Veda (qai volai kece rauta toka na 1300 B.S.K.), se na ivolatabu ni lotu Buda na “Canon of the Three Baskets” (ikalima ni senitiuri B.S.K.), se na Koran ni lotu Musulimi (ikavitu ni senitiuri S.K.), vaka tale ga kina na Nihogi ni lotu Shinto (720 S.K.).

[iYaloyalo ena tabana taucoko e 20]