Wase Ruasagavulukarua

Tubu na iValavala Dodonu e Saioni

Aisea 61:1-11

1, 2. Na veisau cava e vakarau yaco e Isireli? O cei ena kauta mai na veisau?

ME KACIVAKI na tugalala! Sa vakadonuya o Jiova me sereki ira na nona tamata me lai vakalesui ira tale ina nodra vanua na tukadra. Ena qai tubu tale na sokalou dina me vaka na kena buroro mai na sorenikau ni mirika na uca. Ni yaco mai na gauna oya, era na mamarau na yalolailai, kei na ulu e dau boroi ena kuvunisoso ni rarawa ena qai vakaisalataki ena veivakadonui ni Kalou.

² O cei ena kauta mai na veisau totoka oqo? E rawa ni cakava duadua ga o Jiova. (Same 9:19, 20; Aisea 40:25) E vakarota na parofita o Sefanaia: “Mo sere mada, na goneyalewa ni Saioni; dou kaikaila, na Isireli; mo reki ka marau e na vu ni yalomu, ko iko na goneyalewa ni Jerusalemi. Sa kauta tani ko Jiova na nomu veicudruvi.” (Sefanaia 3:14, 15) Sa na dua dina na gauna marautaki oya! Ena vaka ga e yaco na ka e tadrai ni sa kauti ira tani na vovo ni Jiu mai Papiloni ena 537 B.S.K. o Jiova.​—Same 126:1.

3. E vakayacori soti ena gauna cava na parofisai ena Aisea wase 61?

³ E parofisaitaki ena Aisea wase e 61 na nodra vakalesui oqo. Dina ga ni a vakayacori na parofisai oqo ena 537 B.S.K., ena qai vakayacori tale ena gauna mai muri. A vakayacori tale vei Jisu kei ira nona imuri ena imatai ni senitiuri, e vakayacori tale ga vei ira na tamata i Jiova ena noda gauna. E rui bibi dina na veivosa uqeti vakalou oya!

“Yabaki Vinaka i Jiova”

4. O cei a lesi me tukuna na itukutuku vinaka ena imatai ni kena vakayacori na Aisea 61:1? O cei a lesi ena ikarua ni kena vakayacori?

⁴ A vola o Aisea: “Sa tu vei au na Yalo ni Turaga ko Jiova, ni sa lumuti au ko Jiova, me’u vunautaka nai rogorogo vinaka vei ira era sa yalomalumalumu; sa talai au mai me’u vakabulai ira sa ramusu na yalodra; me’u vunautaka na veisereki vei ira na bobula, kei na veisereki vei ira era tiko e na vale ni veivesu.” (Aisea 61:1) O cei e lesi me vunautaka na irogorogo se itukutuku vinaka? E rairai lesi o Aisea ena imatai ni gauna, ni a uqeti koya na Kalou me vola na itukutuku vinaka vei ira na Jiu era vesu tu e Papiloni. Ia e vakaraitaka o Jisu ni bibi cake na vakayacori ni parofisai ena nona gauna, ni kaya ni a baleti koya sara ga na vosa i Aisea. (Luke 4:16-21) Io, e talai mai o Jisu me tukuna na itukutuku vinaka vei ira na yalomalumalumu, oya na vuna e lumuti kina ena yalo tabu ena gauna ni nona papitaiso.​—Maciu 3:16, 17.

5. O cei e vunautaka tiko na itukutuku vinaka ena loma ni 2,000 na yabaki sa oti?

⁵ E vakavulici ira tale ga na nona imuri o Jisu mera vunautaka na itukutuku vinaka. Era lumuti ena yalo tabu mera luve vakayalo ni Kalou e rauta e 120 vei ira oqo ena Penitiko ni 33 S.K. (Cakacaka 2:1-4, 14-42; Roma 8:14-​16) Era lesi tale ga mera tukuna na itukutuku vinaka vei ira na yalomalumalumu kei ira e ramusu na yalodra. O ira na le 120 era isevu ni 144,000 era lumuti vaka oya. Era se tukuna tiko na itukutuku vinaka ena gauna oqo na kena vo ni iwiliwili oya. Sa rauta ni 2,000 na yabaki na nodra vunautaka tiko na imuri lumuti i Jisu “na veivutuni vua na Kalou, kei na vakabauta na noda Turaga ko Jisu.”​—Cakacaka 20:21.

6. O cei era vakacegui nira rogoca na itukutuku vinaka ena gauna sa oti? O cei e vakacegui ena gauna oqo?

⁶ A veivakacegui na itukutuku i Aisea vei ira na Jiu mai Papiloni era sa veivutuni. Ena nodra gauna o Jisu kei na nona tisaipeli, e vakacegui ira tale ga na Jiu e ramusu tu na yalodra na itukutuku oya baleta ni rui ca na veika e yaco tiko e Isireli, ra qai bobula tu ena ivakavuvuli lasu ni lotu vakajiu ena imatai ni senitiuri. (Maciu 15:3-6) Ena gauna oqo e vicavata na milioni era vesuki tu ena itovo vakavanua kei na ivakavuvuli ni lotu ni Veivanua Vakarisito e beci kina na Kalou. Era “vutugu ka qoqolou” ena vuku ni veika vakasisila e cakava tiko na lotu. (Isikeli 9:4) Ia era sereki rawa mai na ituvaki vakaloloma oya o ira na rogoca na itukutuku vinaka. (Maciu 9:35-38) Era sereki mai na kedra ivesu vakayalo nira sa vulica mera sokalou vei Jiova “vakayalo ka vakaidina.”​—Joni 4:24.

7, 8. (a) Na cava na “yabaki vinaka” e rua i Jiova? (b) Na cava na ‘siga ni veisausaumi’ e rua i Jiova?

⁷ Sa lokuci na gauna me vunautaki kina na itukutuku vinaka. Era lesi o Jisu kei na nona imuri mera: “Vunautaka na yabaki vinaka i Jiova; kei na siga sa ia kina na veisausaumi na noda Kalou; me vakacegui ira kecega era sa tagi.” (Aisea 61:2) E dede toka na dua na yabaki, ia e tiko na gauna e tekivu kina kei na gauna e cava kina. Na “yabaki vinaka” i Jiova e loma ni gauna e vakatara tiko kina vei ira na tamata yalomalumalumu mera rogoca na kena kacivaki na sala e rawa nira sereki kina.

⁸ Ena imatai ni senitiuri, e tekivu na nodra yabaki vinaka na Jiu ena 29 S.K., ni a tekivu vunau kina e vuravura o Jisu. E tukuna vei ira na Jiu: “Dou veivutuni! ni sa voleka na matanitu vakalomalagi.” (Maciu 4:17) A mai cava na yabaki vinaka oya ena ‘siga ni veisausaumi’ i Jiova ena 70 S.K., ni a vakatara kina me vakarusai Jerusalemi kei na kena valenisoro na mataivalu ni Roma. (Maciu 24:3-22) Eda sa baci bula tiko oqo ena dua na yabaki vinaka. E tekivu ena gauna e tauyavutaki kina mai lomalagi ena 1914 na Matanitu ni Kalou. Ena cava na yabaki vinaka oqo ena siga levu ni veisausaumi i Jiova ena gauna ena vakarusa kina na ivakarau ni veika kece e vuravura ena gauna ni ‘veivakararawataki levu.’​—Maciu 24:21.

9. E yaga vei cei ena gauna oqo na yabaki vinaka i Jiova?

⁹ E yaga vei cei ena gauna oqo na yabaki vinaka ni Kalou? O ira ga na rogoca na itukutuku, era yalomalumalumu, ra qai vunautaka vagumatua na Matanitu ni Kalou “e na veivanua kecega.” (Marika 13:10) Era vakila o ira oqori ni veivakacegui na itukutuku vinaka. Ia, o ira na sega ni via rogoca na itukutuku, ra vakawaletaka na yabaki vinaka i Jiova, era na qai vakila na ca ni siga ni nona veisausaumi.​—2 Cesalonaika 1:6-9.

Vua Vakayalo e Vakalagilagi Kina na Kalou

10. E tarai ira vakacava na Jiu era suka mai Papiloni na uasivi ni veika e cakava ena vukudra o Jiova?

¹⁰ Era kila na Jiu era suka mai Papiloni ni uasivi dina na veika e cakava o Jiova ena vukudra. E vuki na nodra tagi me reki nira sa sereki. Sa vakayacora o Aisea na nona itavi “me solia vei ira era sa tagi e Saioni nai sala vakaiukuuku mei sosomi ni dravusa; kei na waiwai ni reki mei sosomi ni tagi; kei nai sulu ni vakavinavinaka mei sosomi ni lomabibi; ka ra na vakatokai na kau dauvuataka nai valavala dodonu, ka tea ko Jiova, me vakacaucautaki kina ko koya.”​—Aisea 61:3.

11. O cei ena imatai ni senitiuri era vakacaucautaki Jiova ena vuku ni veika uasivi e cakava?

¹¹ Era vakacaucautaka tale ga na Kalou na Jiu ena imatai ni senitiuri ena vuku ni veika uasivi e cakava ena vukudra, ni vagalalataki ira mai na veivakabobulataki ni lotu lasu. E sosomitaki na nodra lomabibi e “nai sulu ni vakavinavinaka” nira sereki mai na matanitu sa mate tu vakayalo. Era vakila taumada na tisaipeli i Jisu ni sosomitaki na nodra rarawataka na nona mate ena nodra marautaka na nona lumuti ira ena yalo tabu ni sa vakaturi mai na mate. Oti ga oqori era vakila tale ga na veisau oya e 3,000 na tamata yalomalumalumu era vakabauta na veika era vunautaka na lotu Vakarisito era se qai lumuti ga, ra mani papitaiso ena siga ni Penitiko 33 S.K. (Cakacaka 2:41) Era marautaka dina na nona vakalougatataki ira o Jiova! Era sa sega ni ‘tagici Saioni,’ era ciqoma ga na yalo tabu ra qai vakacegui ena “waiwai ni reki.” Na waiwai oqo e vakatakarakarataka na reki era vakila o ira kece e vakalougatataki ira o Jiova.​—Iperiu 1:9.

12, 13. (a) O cei vei ira na Jiu era suka ena 537 B.S.K. era “kau dauvuataka nai valavala dodonu”? (b) O cei era “kau dauvuataka nai valavala dodonu” me tekivu mai na Penitiko 33 S.K.?

¹² E vakalougatataki ira na nona tamata o Jiova ni “tea” ena kedra maliwa e so na “kau dauvuataka nai valavala dodonu.” Era vakatakarakarataki cei na kau oqo? Ena veiyabaki ni oti na 537 B.S.K., e vakatakarakarataki ira na dauvulica vagumatua na Vosa ni Kalou ra qai vakaitovotaki ira ena ivalavala dodonu i Jiova. (Same 1:1-3; Aisea 44:2-4; Jeremaia 17:7, 8) O ira na vakataki Esera, Akeai, Sakaraia, kei na Bete Levu o Josua era vakaraitaka nira “kau dauvuataka nai valavala dodonu” baleta nira tutaka na ka dina ra qai dau saqata na kena vakadukadukalitaki vakayalo na matanitu.

¹³ E tea tale ga na Kalou na “kau dauvuataka nai valavala dodonu” vaka oqori me tekivu mai na Penitiko 33 S.K., oqo o ira na lotu Vakarisito lumuti yaloqaqa era vakatokai me dua na matanitu vou, se “Isireli ni Kalou.” (Kalatia 6:16) Era sa yaco mera lewe 144,000 na “kau” oqo, era vuataka tiko na ivalavala dodonu e vakalagilagi kina na Kalou o Jiova. (Vakatakila 14:3) Era tubu vinaka sara mai na vovo ni “kau” oqo me tekivu mai na 1919, ni a vakabulai ira kina o Jiova na vovo ni Isireli ni Kalou ni oti nodra mate tu vakayalo ena dua na gauna lekaleka. Ni sui ira vakalevu ena wai vakayalo o Jiova, era yaco sara mera veikauloa ni yalododonu era vua vakalevu.​—Aisea 27:6.

14, 15. Na cakacaka cava era cakava o ira na sokalou vei Jiova nira sereki ena (a) 537 B.S.K.? (b) 33 S.K.? (c) 1919?

¹⁴ Ni vakaraitaka na nodra cakacaka na “kau” oqo, e tomana o Aisea: “Ka ra na tara tale na veikoro sa rusa makawa; ka ra na vakaduria tale na ka sa vakacacani eliu; ka vakavouya na veikoro sa lala tu, na veiyasana ka ca e nai tabatamata e vuqa.” (Aisea 61:4) Ni vakaroti ira na tui Perisia o Sairusi, era lai tara tale na koro o Jerusalemi kei na kena valenisoro sa rusa tu vakadede o ira na Jiu yalodina era suka mai Papiloni. Era a vakalesui tale ga na tamata ni Kalou mera lai ‘taravaka’ tale na sokalou savasava ena veiyabaki e tarava na 33 S.K. kei na 1919.

¹⁵ Era rarawataka vakalevu na tisaipeli i Jisu na nona vesu, lewai, kei na nona vakamatei ena 33 S.K. (Maciu 26:31) Ia, era qai lomavakacegu ni rairai vei ira o Jisu ni sa vakaturi. Ni sovaraki vei ira na yalo tabu, era sa vakaogai ira sara ena kena vunautaki na itukutuku vinaka e “Jerusalemi, kei Jutia taucoko, kei Samaria, ka yacova nai yalayala kei vuravura.” (Cakacaka 1:8) Oqo na sala era ‘taravaka’ tale kina na sokalou savasava. Ena sala vata oqori e vakayagataki ira kina na kena vo vei ira na tacina lumuti o Jisu Karisito ena 1919 mera tara “na veiyasana ka ca e nai tabatamata e vuqa.” Sa vicavata na senitiuri na nodra sega voli ni vakavuvulitaka na veika e baleti Jiova o ira na italatala ni lotu ni Veivanua Vakarisito, era vakavuvulitaka voli ga na ivakavuvuli vakatamata kei na ivakavuvuli e sega ni tokona na iVolatabu. Era kauta laivi na lotu Vakarisito lumuti mai na nodra ivavakoso na veika e vu mai na lotu lasu me rawa kina ni vakalesui mai na sokalou dina. Era tekivutaka tale ga na cakacaka vakavunau vakaitamera e se qai bau raici e vuravura.​—Marika 13:10.

16. O cei era vukei ira tiko na lotu Vakarisito lumuti ena cakacaka ni tatamusuki vakayalo? Na cakacaka cava tale e lesi mera cakava?

¹⁶ Oqo e bau icolacola levu toka. Era na cakava vakacava na cakacaka oqo o ira na vovo ni Isireli ni Kalou? E uqeti Aisea o Jiova me tukuna: “Ka ra na mai tiko na kai tani me ra vakania na nomudou qele ni sipi; ia na luvedra na vulagi era na cakava na nomudou were, ka samaka na nomudou veivaivaini.” (Aisea 61:5) O ira na kai tani kei ira na luvedra na vulagi oqo era vakaibalebaletaka “nai soqosoqo levu,” e vakatoka tale ga o Jisu me ‘so tani tale na sipi.’a (Vakatakila 7:9; Joni 10:11, 16) Era sega ni lumuti ena yalo tabu, e sega gona ni nodra inuinui mera lai bula i lomalagi. Era nuitaka ga mera bula tawamudu ena parataisi e vuravura. (Vakatakila 21:3, 4) Ia, era lomani Jiova, sa ra lesi tale ga mera vakania na qelenisipi ra qai cakacaka ena were kei na veivaini vakatakarakara. Na cakacaka oqo e sega ni cakacaka beci. Ena nodra veidusimaki na vo ni Isireli ni Kalou, era veivuke tale ga na daucakacaka oqo ena nodra vakatawani, vakani, kei na nodra kumuni mai na tamata.​—Luke 10:2; Cakacaka 20:28; 1 Pita 5:2; Vakatakila 14:15, 16.

17. (a) Era na vakatokai mera cava na lewe ni Isireli ni Kalou? (b) Na isoro cava ena rawa duadua ni bokoca na ivalavala ca?

¹⁷ Na cava e tukuni vei ira na Isireli ni Kalou? E tukuna vei ira o Jiova ena gusu i Aisea: “Ia koi kemudou, dou na vakatokai na bete i Jiova, dou na vakayacani nai talatala ni noda Kalou: dou na kania na nodrai yau na veimatanitu, ia dou na taukena talega na nodra lagilagi.” (Aisea 61:6) E Isireli makawa, e vakayagataki ira na Livai era bete o Jiova mera vakacabora na isoro ena vukudra na vo ni bete kei ira na lewe ni matanitu. Ia, e mai cava ena 33 S.K. na nona vakayagataki ira na Livai era bete o Jiova ni sa tauyavutaka e dua na vakacaboisoro e vinaka cake. E vakadonuya na bula uasivi i Jisu me nodra isoro ni valavala ca na kawatamata. Sa sega ni gadrevi tale e dua na isoro baleta ni tawamudu na yaga ni isoro i Jisu.​—Joni 14:6; Kolosa 2:13, 14; Iperiu 9:11-14, 24.

18. Era matabete vakacava na Isireli ni Kalou? Na cava e nodra ilesilesi?

¹⁸ Era na qai yaco ga vakacava na lewe ni Isireli ni Kalou mera “bete i Jiova”? Ni volavola vei ira na nona itokani lotu Vakarisito lumuti, e kaya o Pita: “Ia koi kemudou nai tabatamata digitaki, a matabete vakaturaga, a matanitu yalosavasava, a tamata sa taukena na Kalou, mo dou vakaraitaka kina na nona vinaka sara o koya ka kacivi kemudou mai na butobuto ki nona rarama e veivakurabuitaki.” (1 Pita 2:9) Era kumuni vata na ilawalawa lotu Vakarisito lumuti oqo mera dua na matabete e nodra ilesilesi mera tukuna ina veimatanitu na lagilagi i Jiova. Era nona ivakadinadina. (Aisea 43:10-12) Era sa cakava tiko ena yalodina na itavi oqori na lotu Vakarisito lumuti ena iotioti ni veisiga oqo. Ena vuku ni nodra gugumatua, era sa mai tomani ira tale ga ena gauna oqo e vica na milioni ena nodra kacivaka na Matanitu i Jiova.

19. Na itavi cava era na vakaitavi kina na lotu Vakarisito lumuti?

¹⁹ Era veiqaravi vakabete tale ga na Isireli ni Kalou ena dua tale na sala. Nira na vakaturi ina bula vakayalo e tawamudu mai lomalagi ena gauna era mate kina, era na sega wale ga ni lai veiliutaki kei Jisu ena nona Matanitu ia era na bete ni Kalou tale ga. (Vakatakila 5:10; 20:6) Nira bete, era na vakayagataka na yaga ni isoro i Jisu vei ira na kawatamata yalodina e vuravura. Ena raivotu i Joni ena Vakatakila wase 22, era vakatauvatani kina kei na “kau.” Era laurai kece na 144,000 era vaka na “kau” mai lomalagi nira ‘vuataka na vuadra e na veivula e tinikarua ka sa duidui na vuadra: ia na drau ni kau oqo sa medra wai ni bula na lewe ni veivanua.’ (Vakatakila 22:1, 2) E uasivi dina na cakacaka vaka bete oya!

Reki ni Oti na Madua kei na Vakaloloma

20. Na veivakalougatataki cava e waraka tiko na matabete vakaturaga, dina ga nira tusaqati?

²⁰ Mai na gauna e tekivu kina na yabaki vinaka i Jiova ena 1914, era tusaqati tiko ga na matabete vakaturaga oqo vei ira na italatala ni lotu ni Veivanua Vakarisito. (Vakatakila 12:17) Ia, e tawayaga kece na kena sagai me tarovi na vunautaki ni itukutuku vinaka. Sa tukuna tale tu ga mai na parofisai i Aisea: “Ena rua na nomudoui votavota, me kenai sosomi ni nomudou madua, ka ra na marautaka na nodrai votavota me kenai sosomi ni taqaya [se, “vakaloloma,” NW]: ia e na nodra vanua dina era na taukena e rua nai votavota, ka na nodra kina na marau e sega ni mudu.”​—Aisea 61:7.

21. Na cava e yaco me nodra kina na lotu Vakarisito lumuti e rua na ivotavota ni veivakalougatataki?

²¹ Era vakamaduataki ira ra qai vakalolomataki ira na vo ni lumuti na Veivanua Vakarisito ena iMatai ni iValu Levu. Era vakaitavi na iliuliu ni lotu ena nodratou beitaki vakailasu ena via vuaviritaka na matanitu e walu na tacida yalodina ena itikotiko liu mai Brooklyn. Eratou bala vakatawadodonu i valeniveivesu na tacida oqo me ciwa na vula. Eratou sereki tale ena vulaitubutubu ni 1919, ni sa bokoci kece sara na veika eratou beitaki kina. E tawayaga wale na kena sagai me tarovi na cakacaka vakavunau. E sega ni vakatara o Jiova mera vakamaduataki vakabalavu na nona tamata, e vakalesui ira ga ina nodra itikotiko dina, “na nodra vanua.” E kea sa ra qai lai taukena kina e rua na ivotavota ni veivakalougatataki. Na veivakalougatataki i Jiova oqo e sosomitaka vakavica na rarawa era sotava. Sa rauta mera marau!

22, 23. Era vakataki Jiova vakacava na lotu Vakarisito lumuti, e saumi ira vakacava?

²² Na vosa i Jiova e tarava e vakaraitaka e dua tale na vuna era marau kina na lotu Vakarisito nikua: “Ni sai au ko Jiova ka’u sa vinakata na lewa dodonu; ka’u sa cata na ka sa kau tani vaka tawa dodonu; ka’u na solia dina na nodrai voli [se, “kedra isau,” NW], ia ka’u na cakava vata kei ira na veiyalayalati e sega ni mudu.” (Aisea 61:8) Era kila mai na nodra vulica na iVolatabu na vovo ni lumuti ni dodonu mera dau cakava na veika dodonu ra qai cata na veika ca. (Vosa Vakaibalebale 6:12-​19; 11:20) Era vulica mera “tukitukia na nodrai seleiwau mei bati ni siviyara,” ra qai tawaveitovaki ena veivaluvaluti kei na veileti vakapolitiki. (Aisea 2:4) Era sa sega ni qai vakaitovotaki ira ena ivalavala e beci kina na Kalou me vaka na veikaseti, veibutakoci, butako, kei na mateni.​—Kalatia 5:19-21.

²³ Nira vakataki koya na Dauveibuli ena nodra via cakava na veika dodonu na lotu Vakarisito lumuti, e solia vei ira o Jiova na “kedra isau.” E dua vei ira na “isau” oqori na veiyalayalati tawamudu, se veiyalayalati vou e cakava kei ira na nona imuri o Jisu ena bogi ni bera nona mate. Na veiyalayalati oqo e rawa kina mera matanitu vakayalo, mera matatamata digitaki ni Kalou. (Jeremaia 31:31-34; Luke 22:20) Ena vuku ni veiyalayalati oqori, ena vakayagataka kina o Jiova na yaga taucoko sara ni isoro ni veivoli i Jisu, wiliki kina na kena vosoti na nodra ivalavala ca na lumuti kei ira na tamata yalododonu kece.

Rekitaki na Veivakalougatataki i Jiova

24. O cei na “kawa” mai na veimatanitu era vakalougatataki? E yaco vakacava mera “kawa”?

²⁴ E so na lewe ni veimatanitu era sa raica rawa nona vakalougatataki ira tiko nona tamata o Jiova. Sa yalataka tu mai oqo o Jiova ena nona kaya: “Ena qai kilai e na veimatanitu tani na nodra kawa, kei na luvedra e na kedra maliwa na veimataqali: Ko ira kece era raici ira era na kilai ira, ni sai ira na kawa sa vakalougatataka ko Jiova.” (Aisea 61:9) Ena gauna ni yabaki vinaka i Jiova oqo era sa cakacaka tiko ena veimatanitu o ira na lewe ni Isireli vakayalo, se o ira na lotu Vakarisito lumuti. Sa vica na milioni era sa vakabauta na veika era dauvunautaka voli. Nira cakacaka vata kei ira na Isireli ni Kalou, era yaco o ira mai na veimatanitu oqo mera “kawa sa vakalougatataka ko Jiova.” Era vakila na kawatamata kece na nodra mamarau.

25, 26. E baleti ira vakacava na lotu Vakarisito kece na vosa ena Aisea 61:10?

²⁵ Era vakanamata tu na lotu Vakarisito kece, se ra lumuti se so tani tale na sipi, mera na vakacaucautaki Jiova tiko ga me tawamudu. Era duavata kei na parofita o Aisea ena nona kaya: “Au na rekitaki Jiova vakaidina; na yaloqu ena rekitaki koya na noqu Kalou; ni sa vakasulumi au e nai sulu ni bula: ka vakaitutuvitaki au e nai tutuvi ni yalododonu, me vaka na tagane sa qai vakawati sa vakaisalataki koya e nai sala vakabete, ka vaka na yalewa sa qai vakawati sa vakaiukuukutaki koya e na nona ka talei.”​—Aisea 61:10.

²⁶ O ira na lotu Vakarisito lumuti e nodra inaki dei mera savasava tiko ga ena mata i Jiova, me vaka era vakaisulu ena ‘isulu ni yalododonu.’ (2 Korinica 11:1, 2) Ni sa vakadonui ira o Jiova mera rawata na bula vakalomalagi, era na sega ni suka tale i Papiloni na Ka Levu, na koro dravuisiga vakayalo era sa vakanadakuya mai. (Roma 5:9; 8:30) E rui talei vei ira na isulu ni bula. E nodra inaki dei tale ga na nodra itokani so tale na sipi mera muria na ivakatagedegede cecere ni Kalou o Jiova me baleta na sokalou savasava. Nira “sa sava nodrai sulu, ka vakavulavulataka e na dra ni Lami,” era sa vakadonui tale ga mera bulata “na veivakararawataki levu.” (Vakatakila 7:14; Jemesa 2:23, 25) Ia me yacova na gauna oya era na vakatotomuri ira na nodra itokani lumuti ena nodra qarauna tale ga me kua ni vakadukadukalitaki ira o Papiloni na Ka Levu.

27. (a) Ena ‘tubu’ vakacava na ivalavala dodonu ena Duanaudolu na Yabaki ni Veiliutaki i Karisito? (b) Sa tubu tiko vakacava na ivalavala dodonu ena veimatanitu ena gauna oqo?

²⁷ Era marautaka na dausokalou vei Jiova ena gauna oqo nira sa tiko ena dua na parataisi vakayalo. Sa voleka tale ga na gauna mera marautaka kina na bula ena Parataisi vakayago. Eda sa vakanamata kece tu ina gauna oya, ni na yaco kina na veika e vakamacalataki ena iotioti ni tikina ni Aisea wase 61: “Me vaka na qele sa tubura na kena buroro, ka vaka na were sa tubura na ka e tei kina; ena vakatubura vakakina ko koya na Turaga ko Jiova, nai valavala dodonu kei na vakavinavinaka, e na matadra na veimatanitu kecega.” (Aisea 61:11) Ena ‘tubu na ivalavala dodonu’ e vuravura ena Duanaudolu na Yabaki ni Veiliutaki i Karisito. Era na marau tale ga na tamata ni sa tetevi vuravura taucoko na ivalavala dodonu. (Aisea 26:9) Ia, e sega ni vinakati meda waraka sara na gauna totoka oqori meda qai vakavinavinaka kina e matadra na veimatanitu. Sa laurai sara tiko ga oqo na tubu ni ivalavala dodonu vei ira e vica na milioni nira vakacaucautaka tiko na Kalou ni lomalagi, ra kacivaka tale tiko ga na itukutuku vinaka ni nona Matanitu. Ena gauna mada ga oqo eda sa marautaka tiko na veivakalougatataki ni Kalou ena vuku ni veika eda vakabauta da qai nuitaka tiko.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 323]

E kacivaka o Aisea na itukutuku vinaka vei ira na Jiu era vesuki tu

[iYaloyalo ena tabana e 331]

E tekivu tea o Jiova ena 33 S.K. e 144,000 na “kau dauvuataka nai valavala dodonu”

[iYaloyalo ena tabana e 334]

Ena tubu e vuravura na ivalavala dodonu