Me Tu Vei Keda na Vakabauta A Tu Vei Eparama!
“Ko ira era sa muria na vakabauta, sai ira ga era sa luve i Eparaama.”—KALATIA 3:7.
1. E walia vakacava o Eparama na veivakatovolei vou e sotava e Kenani?
A BIUTA mai na bula vutuniyau e Uri o Eparama ena nona talairawarawa ina ivakaro i Jiova. Na bula dredre e sotava ena veiyabaki e tarava e itekitekivu ga ni veika dredre e vakatovolei kina na nona vakabauta mai Ijipita. E kaya na iVolatabu: “A sa dausiga na vanua.” Ke a rawa me rarawataka o Eparama na ka e yaco oqo. Ia e saga o Eparama me vakani ira tiko ga na nona vuvale. “A sa lako sobu ki Ijipita ko Eparama me la’ki tiko vulagi kina; ni sa ka tani na dausiga e na vanua.” E vakilai e Ijipita na vuvale levu nei Eparama. Ena vakayacora beka o Jiova na veika e yalataka, me taqomaki Eparama mai na ca?—Vakatekivu 12:10; Lako Yani 16:2, 3.
2, 3. (a) Na cava e vunitaka kina o Eparama ni watina o Serai? (b) A kerei watina vakacava o Eparama?
2 Eda wilika ena Vakatekivu 12:11-13: “Ni sa vakarau ko koya me curu ki Ijipita, sa kaya vei Serai na watina, Raica, ka’u sa kila ni ko sa yalewa mata-vinaka: Ia ni ra raici iko ko ira na kai Ijipita, era na qai kaya, Oqo na watina: era na qai vakamatei au, ka vakabulai iko: au masuti iko kina mo kaya mada ko sa ganequ: me’u vinaka kina, ia ka’u na bula talega e na vukumu.” Sa yabaki 65 o Serai, ia e se matavutu toka ga. Oqo e rawa ni vakaleqai Eparama.a (Vakatekivu 12:4, 5; 17:17) E rawa tale ga ni vakaleqa na inaki i Jiova, ni a kaya ni na yaco na kawa i Eparama me vakalougatataka na veimataqali kece ga e vuravura. (Vakatekivu 12:2, 3, 7) E vinakati me bula tiko o Eparama baleta ni se sega na luvena.
3 E masuti watina o Eparama me rau vakayagataka na iulubale erau sa vakadonuya, oya, ni rau veiganeni. Dina ga ni ulunivuvale, e sega ni vakayagataka vakasausa na nona itutu, ia e kerei watina ga me veitokoni. (Vakatekivu 12:11-13; 20:13) E ivakaraitaki vinaka o Eparama vei ira na tagane vakawati, oya mera dau loloma nira veiliutaki. E ivakaraitaki vei ira na yalewa vakawati nikua o Serai baleta ni vakamalumalumutaki koya.—Efeso 5:23-28; Kolosa 4:6.
4. Na cava mera cakava na dauveiqaravi yalodina ni Kalou ena gauna oqo ke vakaleqai na nodra bula na tacidra?
4 A rawa vei Serai me tukuna ni gane i Eparama baleta ni rau veiganeni ga. (Vakatekivu 20:12) A sega ni gadrevi vei Eparama me vakaraitaka vei ira na tani na itukutuku e sega ni dodonu mera kila. (Maciu 7:6) O ira na dauveiqaravi yalodina ni Kalou ena gauna oqo era muria na ivakaro ni iVolatabu mera dau dina. (Iperiu 13:18) Me kena ivakaraitaki, era na sega ni lasu nira sa bubului ena mataveilewai. Ia ke vakaleqai na nodra bula vakayago se bula vakayalo na tacidra, ena gauna beka ni veivakacacani se veivala, era na muria na ivakasala i Jisu mera “vuku me vaka na gata, ka yalovinaka me vaka na ruve.”—Maciu 10:16; raica Na Vale ni Vakatawa, 1 Noveba, 1996, taqana e 18, parakaravu e 19.
5. Na cava e vakadonuya kina o Serai na ka e kerea o Eparama?
5 Na cava e cakava o Serai ni kerei koya o Eparama? Na yapositolo o Pita e vakamacalataki ira na yalewa era vakataki Serai mera dau “vakararavi vua na Kalou.” E kila vinaka o Serai na veika vakayalo e okati e ke. E dau lomana qai dokai watina tale ga. E mani ‘talairawarawa vei watina’ o Serai me kua ni vakaraitaka ni rau veiwatini. (1 Pita 3:5) E rerevaki tale ga na ka e cakava oya. “Ni sa yaco ki Ijipita ko Eparama, era sa raici koya na yalewa ko ira na kai Ijipita ni sa mata-vinaka sara ko koya. Sa ra raici koya talega na nona tamata turaga ko Fero, ka vosavakavinavinakataki koya vei Fero; a sa kau ki na vale ni Fero na yalewa.”—Vakatekivu 12:14, 15.
Veivakabulai o Jiova
6, 7. Erau lomaleqa vakacava o Eparama kei Serai, e sereki Serai vakacava o Jiova?
6 Oqo e vakavuna me rau lomaleqa o Eparama kei Serai! E vaka ena rairai vakacacani o Serai. Ni sega ni kila ni sa vakawati o Serai, e binia o Fero vei Eparama na iloloma, “sa rawata ko Eparama na sipi, kei na pulumokau, kei na asa tagane, kei na tamata, kei na vada, kei na asa yalewa, kei na kameli.”b (Vakatekivu 12:16) E ka vakamadua vei Eparama na kena soli vua na iloloma oya! Dina ga ni ca na irairai ni veika e yaco, ia e sega ni guilecavi Eparama o Jiova.
7 “A sa vakararawataki Fero kei ira e nona vale ko Jiova e na mate ca sara, e na vuku i Serai na wati i Eparama.” (Vakatekivu 12:17) E sega ni tukuni se a vakaraitaki vakacava vei Fero na vu dina ni “mate ca.” E sega ni bera nona “kacivi Eparama ko Fero, ka kaya, A cava na ka oqo ko sa cakava vei au? a cava ko a sega kina ni tukuna vei au ni sa watimu ko koya? a cava ko a kaya kina, A ganequ ko koya? sa rawarawa kina me’u taura me watiqu: ia oqo, mo raica mada na watimu, mo kauta, ka lako. A sa vakaroti ira na tamata ko Fero e na vukuna: a ra sa kauti koya e na nona lako tu, kei na watina, kei na nona ka kecega.”—Vakatekivu 12:18-20; Same 105:14, 15.
8. Na veitaqomaki cava e yalataka o Jiova vei ira na lotu Vakarisito nikua?
8 Ena gauna oqo, e sega ni yalataka o Jiova me taqomaki keda mai na mate, basulawa, dausiga, se leqa tubukoso. E yalataki ga vei keda ni na dau taqomaki keda o Jiova mai na veika e vakaleqa na noda bula vakayalo. (Same 91:1-4) E cakava oqo ena nona vakasalataki keda ena kena gauna dodonu ni vakayagataka na nona Vosa kei na “dauveiqaravi yalo dina ka vuku.” (Maciu 24:45, VV) Vakacava na mate e vu mai na noda vakacacani? E rawa me vakatarai me mate e dua, ia ena sega ni vakatara na Kalou mera vakawabokotaki taucoko na nona tamata. (Same 116:15) Ke mani mate e dua e yalodina, eda rawa ni vakadeitaka ni na vakaturi.—Joni 5:28, 29.
Vakuai Koya me Baleta na Veimaliwai Vinaka
9. Na cava e vakaraitaka ni veitokiyaki voli ga o Eparama e Kenani?
9 Ni oti na dausiga, “e biuti Ijipita o Eparama, na watina kei na veika kece e taukena, kei Loti tale ga, mera gole ina Nikepi [na vanua e via dravuisiga e toka ena ceva ni veiulunivanua e Juta]. E vutuniyau o Eparama ena manumanu yavaiva, ena siliva kei na koula.” (Vakatekivu 13:1, 2, NW) Era kilai koya o ira era tiko tikivi koya me tamata qaqa qai rogo, me turaga kaukaua. (Vakatekivu 23:6) A sega ni vinakata o Eparama me tiko dei ena dua na vanua e Kenani me rawa ni vakaitavi ena veika vakapolitiki. Sega, “e biuta na Nikepi qai veitokiyaki tiko me yaco sara i Peceli, ina vanua a tiko kina e liu na nona valelaca ena kedrau maliwa o Peceli kei Ai.” Me vaka ga na nona ivalavala, e vakaliuca nona sokalou vei Jiova ena veivanua e toki kina.—Vakatekivu 13:3, 4, NW.
10. Na leqa cava e tubu ena kedra maliwa na ivakatawa ni manumanu nei Eparama kei Loti, na cava e bibi kina me wali vakatotolo?
10 “Io ko Loti talega, ko koya erau a lako vata kei Eparama, sa taukena na qele ni sipi, kei na qele ni pulumokau, kei na vale laca. A sa sega ni rauti rau na vanua me rau tiko vata: ni sa levu na nodrau ka, sa dredre kina me rau tiko vata. A ra sa dauveileti nai vakatawa ni manumanu e yavai va i Eparama, kei nai vakatawa ni manumanu e yavai va i Loti: a ra sa tiko e na vanua na kai Kenani kei na lewe ni Veikoro lalai.” (Vakatekivu 13:5-7) Sa sega ni veirauti na vanua oya mera gunu ra qai kana kina na nodrau manumanu o Eparama kei Loti. Era veicati ra qai veileti na ivakatawa ni manumanu. E sega ni dodonu mera veileti o ira na sokalou vua na Kalou dina. Ke tomani tiko na veileti era na sega ni veimaliwai vinaka. Ena walia vakacava na ituvaki oqo o Eparama? E susugi Loti o Eparama ni sa mate na tama i Loti, e rairai susugi koya me vaka e luvena dina ga. Ni qase vei rau o Eparama, e sega li ni dodonu me taukena na veika e vinaka cake?
11, 12. E vakaraitaka vakacava vei Loti o Eparama na nona daulomasoli, na cava e ca kina na digidigi i Loti?
11 Ia e “kaya vei Loti ko Eparama, Me kakua mada na veileti vei kedaru, se vei ira na noqui vakatawa ni manumanu kei ira na nomui vakatawa ni manumanu; ni daru sa veiwekani: sa sega li ni tiko e matamu na vanua taucoko? me daru tawase mada ne? kevaka ko lako ki nai mawi, ka’u na qai lako ki nai matau; se ko lako ki nai matau, ka’u na qai lako ki nai mawi.” E toka volekati Peceli na vanua e dau vakatokai me “vanua e laurai vinaka kina o Palesitaina.” De vanua oya e “ta cake [kina] ko Loti, ka raica na Buca taucoko sa volita na Joritani, e na sala vaka ki Soa, ni sa vuqa na kena wai e na veiyasana kecega, ni sa bera na nona vakarusai Sotoma kei Komora ko Jiova, io sa vaka na were i Jiova, sa vaka na vanua ko Ijipita.”—Vakatekivu 13:8-10.
12 Dina ga ni vakamacalataki Loti me tamata “yalododonu” na iVolatabu, ia ena gauna oya e sega ni vakaliuci Eparama, se kerea na ivakasala i nona qase o Eparama. (2 Pita 2:7) “Sa digitaka ko Loti na Buca taucoko sa volita na Joritani me nona; a sa qai lako vaka ki na tu-i-cake ko Loti: ka rau a dui tawase. Sa tiko e na vanua ko Kenani ko Eparama, a sa tiko ko Loti e na veikoro mai na Buca sa volita, a sa la’ki birika na nona vale laca vaka ki Sotoma.” (Vakatekivu 13:11, 12) E vanua vutuniyau o Sotoma ni levu kina na iyau. (Isikeli 16:49, 50) E rairai vinaka na vanua e digitaka o Loti baleta ni levu kina na veika vakayago, ia me baleta na veika vakayalo e sega ni digidigi vinaka. Baleta? Nira “tamata ca na kai Sotoma, kai valavala ca sara e na mata i Jiova,” e kaya na Vakatekivu 13:13. Eratou na qai rarawa na vuvale i Loti ena vuku ni nona digidigi oya.
13. E vukei ira vakacava na lotu Vakarisito era veiletitaka na ilavo na ivakaraitaki i Eparama?
13 E vakabauta tiko o Eparama na nona yalataka o Jiova me na qai solia vei ira na nona kawa na vanua taucoko; e sega kina ni via veiletitaka e dua ga na tikina lailai. Ena nona lomasoli, e muria sara ga na ivakavuvuli e qai volai ena 1 Korinica 10:24: “Me kakua e dua me qara na ka sa yaga duaduaga vei koya, a ka talega sa yaga vei koya na tani.” Oqo e ivakasala vinaka vua e veiletitaka na ilavo kei na dua erau vakabauta vata. Nira sega ni muria na ivakasala ena Maciu 18:15-17, e so era veilewaitaki ira na tacidra vakayalo. (1 Korinica 6:1, 7) E vakaraitaka na ivakaraitaki i Eparama ni vinaka cake meda vakalusia e so na ilavo, me kua ga nida vakarogorogocataka na yaca i Jiova se vakacacana na veimaliwai vinaka ena ivavakoso vakarisito.—Jemesa 3:18.
14. E vakalougatataki vakacava o Eparama ena nona daulomasoli?
14 E vakalougatataki o Eparama ena nona daulomasoli. E kaya vua na Kalou: “Ka’u na vakalewevuqataki ira na nomu kawa me ra vaka na kuvu ni soso: ia kevaka sa wilika rawa na kuvu ni soso e dua na tamata, ena qai wili rawa na nomu kawa.” Oqo e itukutuku matanidavui vei Eparama baleta ni se sega na luvena! E qai vakarota na Kalou: “Mo cavu tu, mo lako voli e na vanua, e na kena balavu, kei na kena raraba; ni’u na solia vei iko.” (Vakatekivu 13:16, 17) Sega, e sega ni vakatarai vei Eparama me tiko dei ena dua na koro. A sega ni vinakati me kabiti ira na kai Kenani. Mera kua tale ga ni kabiti vuravura na lotu Vakarisito ni gauna oqo. Era sega ni uasivi cake vei ira na tani, ia era sega ga ni kabiti ira era rawa ni vakavuna mera cakava na veika e sega ni vakatara na iVolatabu.—1 Pita 4:3, 4.
15. (a) Na cava e yaga kina na nona veitokiyaki o Eparama? (b) Na ivakaraitaki cava nei Eparama e yaga vei ira na vuvale lotu Vakarisito ena gauna oqo?
15 Ena gauna vakaivolatabu, e dau kena ivalavala me dau lai raici mada na qele ni bera ni taukeni. Na veitokiyaki nei Eparama e vakaraitaka tiko vua ni na dua na gauna era na taukena na vanua taucoko oya na nona kawa. Ena nona talairawarawa e “cavuta na nona vale laca ko Eparama, ka la’ki tiko mai na kau eso mai Mamire, ko koya mai Epironi, a sa cakava maikea e dua nai cabocabo-ni-soro vei Jiova.” (Vakatekivu 13:18) E baci vakaraitaka tale o Eparama na nona vakaliuca na nona sokalou. E vakaliuci tiko beka na vuli vakavuvale, masu vakavuvale, kei na tiko ena soqoni, ena nomu vuvale?
Kabakoro na Meca
16. (a) Na cava e vakaraitaka kina ni vakarau yaco e dua na ka ca na itekitekivu ni Vakatekivu 14:1? (b) Na cava na inaki ni nodratou kabakoro na va na tui mai na tokalau?
16 “A sa yaco e na gauna i Amirafeli na tui Saina, ko Arioki na tui Elasari, ko Kitoleoma na tui Ilama,c kei Titali na tui ni veivanua eso; eratou a veivaluti.” Ena vosa vakaiperiu taumada, na vosa (“A sa yaco e na gauna i . . . ”) e vakaraitaka na yaco ni dua na ka ca, e dusia tiko “e dua na gauna ni veivakatovolei e tini ena veivakalougatataki.” (Vakatekivu 14:1, 2) E tekivu na veivakatovolei oqo ena gauna eratou kabai Kenani kina na va na tui mai na tokalau kei na nodratou mataivalu. Na cava e nodratou inaki? Me tarovi na nodra vakaduiduile na lima na siti o Sotoma, Komora, Atima, Sepoimi, kei Pela. Ra vakamalumalumutaki na veikoro oqori, “eratou sa soqoni vata ko iratou kecega oqo [na 4 na tui] mai na buca mai Sitimi, ko ya na Wasa Tuituina.” Volekata na vanua e tiko kina na vuvale nei Loti.—Vakatekivu 14:3-7.
17. E vakatovolei vakacava na vakabauta i Eparama ena gauna e kau vakavesu kina o Loti?
17 Era saga vakaukaua na tui e Kenani mera vorati ira na ravuravu mai, ia era vakadrukai vakaloloma. “A ra tokia nai yau kecega ni Sotoma kei Komora, kei na kedra kakana kecega, ka lako yani: a ra sa tauri Loti, na luve ni tuaka i Eparama, ko koya ka tiko mai Sotoma, kei na nonai yau, ka ra sa lako tani.” E rogoca o Eparama na veika e yaco oqo: “Ia e dua vei ira sa bula, sa lako mai ka tukuna vei Eparama na Iperiu; sa tiko ko koya mai na kau eso nei Mamire na Amoraiti, a taci i Esikoli, kei na taci i Aneri: a ratou sa tovata kei Eparama ko iratou oqo. Ia . . . sa rogoca ko Eparama sa kau vakabobula na luve ni tuakana.” (Vakatekivu 14:8-14) E vakatovolei e ke na nona vakabauta! E nanuma tiko beka o Eparama na nona digia o vugona na qele e vinaka cake? Nanuma tale ga ni o ira na kabakoro tiko mai oqo era lako mai ena nona vanua, o Saina. Ke sa valuti ira sa na bau dredre me lesu tale ina nona vanua o koya. Ena vakamalumalumutaka vakacava o Eparama na mataivalu era sega mada ga ni vakamalumalumutaka rawa na mataivalu cokovata kei Kenani?
18, 19. (a) E sereki Loti vakacava o Eparama? (b) O cei e nona na qaqa oya?
18 E baci vakararavi vakatabakidua vei Jiova o Eparama. “Sa vakaiyaragitaki ira na nona tamata sa vakavulici, ko ira era sa sucu e nona vale, e le tolu na drau ka tinikawalu, ka vakasavi ira ki Tani: a sa wasei ira na nona tamata me sikiti ira e na bogi, a sa mokuti ira, ka vakasavi ira ki Opa, ko ya ki nai mawi kei Tamasiko: a sa kauta tale mai nai yau kecega; kei Loti talega na luve ni tuakana, kei na nonai yau, kei ira talega na yalewa, kei ira na tamata.” (Vakatekivu 14:14-16) Ena kaukaua ni nona vakabauti Jiova, e qaqa na mataivalu e lailai sara na kena iwiliwili e liutaka o Eparama, qai sereki Loti mai kei na nona vuvale. Rau sota tale ga o Eparama kei Melikiseteki, na tui Selemi, e bete tale ga. “Sa kauta yani na madrai kei na waini ko Melikiseteki na tui Selemi: ia ko koya na bete ni Kalou Cecere Sara. A sa vosavakalougatataki koya, ka kaya, Sa kalougata ko Eparama vua na Kalou Cecere Sara, ko koya sai taukei kei lomalagi kei vuravura; me vakavinavinakataki talega na Kalou Cecere Sara, ko koya sa soli ira na nomu meca ki na ligamu. A sa solia vua ko Eparama nai katini ni ka kecega.”—Vakatekivu 14:18-20.
19 Io, na qaqa oya e nei Jiova. Ena vuku ni nona vakabauta, e vakadinadinataka tale o Eparama na veivakabulai i Jiova. Era sega ni veivaluvaluti ena gauna oqo na tamata ni Kalou, ia era dau vakatovolei vakalevu. Ena vakamacalataki ena ulutaga e tarava na kena vukei keda na ivakaraitaki i Eparama meda vosota na veivakatovolei.
[iVakamacala e ra]
a E kaya na Insight on the Scriptures (tabaka na iVakadinadina i Jiova), “e vakaraitaka e dua na ivola makawa ni a vakarota e dua na Fero mera lako na sotia mera lai taura vakaukaua e dua na yalewa matavutu ra qai vakamatea na watina.” Sa rauta me rere o Eparama.
b O Eka, e qai yaco me ikarua ni wati Eparama, e rairai dua vei ira na dauveiqaravi e soli vei Eparama ena gauna oya.—Vakatekivu 16:1.
c Era kaya na dauveivakadiloi ni a sega so ni kilai levu e Saina o Ilama, ni a sega tale ga ni vala o Kitoleoma. E vakaraitaka na Watchtower, 1 Julai, 1989, taqana e 4-7, na nodra vakadinadinataka na dauvakekeli na kena yaco dina na ka e kaya na iVolatabu.
O Raica Rawa?
• E vakatovolei vakacava na vakabauta nei Eparama ena gauna ni dausiga e Kenani?
• Erau ivakaraitaki vinaka vakacava vei ira na veiwatini ena gauna oqo o Eparama kei Serai?
• Na cava eda vulica ena nona vakameautaka o Eparama na nodra veileti na nona tamata kei na tamata i Loti?
[iYaloyalo ena tabana e 22]
O Eparama e sega ni nanumi koya ga ia e kauaitaka na veika e baleti Loti
[iYaloyalo ena tabana e 24]
E vakararavi vei Jiova o Eparama ena nona lai sereki Loti na vugona