Taro na Dauwiliwili

Na vanua cava ena valenisoro i Jiova era veiqaravi tabu tiko kina na “[i]soqosoqo levu” ni raici ira o Joni?​—Vakatakila 7:​9-​15.

E donu nida kaya nira sokaloutaki Jiova tiko na isoqosoqo levu ena dua na lomanibai ni nona valenisoro vakayalo e vuravura, vakauasivi o koya e tautauvata kei na lomanibai e tautuba ni valenisoro i Solomoni.

E liu e dau nanumi tu ni Lomanibai ni kai Matanitu Tani ena valenisoro i Eroti ena gauna i Jisu e vakatakarakarataka na vanua era sokaloutaki Jiova kina na isoqosoqo levu. Ia, ni toso na vakekeli e laurai e lima na vuna e sega ni dina kina. Kena imatai, sega ni tiki kece ni valenisoro i Eroti e tiko na kena ivakatakarakara ena valenisoro levu vakayalo i Jiova. Kena ivakaraitaki, na valenisoro i Eroti e tiko kina na nodra Lomanibai na Marama kei na nodra Lomanibai na Isireli. E rawa ni curu na turaga kei na marama ena Lomanibai ni Marama, ia ena nodra Lomanibai na Isireli era curu duadua ga kina na turaga. Ena lomanibai ni valenisoro vakayalo levu i Jiova e vuravura, era sega ni tawasei na turaga kei na marama ena nodra sokalou. (Kalatia 3:​28, 29) E sega kina na ivakatakarakara ni Lomanibai ni Marama kei na nodra Lomanibai na Isireli ena valenisoro vakayalo.

Na ikarua, a sega na Lomanibai ni kai Matanitu Tani ena peleni ni valenisoro a vakarautaka na Kalou ena gauna i Solomoni se na valenisoro a raivotutaka o Isikeli; se ena valenisoro a tara tale o Serupapeli. O koya gona, e sega na yavu meda kaya kina ni tiko na ivakatakarakara ni Lomanibai ni kai Matanitu Tani ena ituvatuva ni sokalou ena valenisoro levu vakayalo i Jiova, vakauasivi ni dikevi na ikatolu ni vuna.

Na ikatolu, a tara na Lomanibai ni kai Matanitu Tani o Tui Eroti na kai Itomi me vakalevulevui koya kina qai solimaka vei ira na veiliutaki mai Roma. A tekivu vakavinakataka o Eroti na valenisoro i Serupapeli ena rauta na 18 se 17 B.S.K. E kaya na ivolavosa na Anchor Bible Dictionary: “Na matanitu qaqa ena Ra [o Roma] e dau taleitaka na vale lelevu vakaiukuuku . . . oya na vuna e vinakati kina [vei Eroti] me tara na valenisoro e levu cake mai na kena ena veikoro ena tokalau.” Ia, sa dei tu ga na peleni ni valenisoro, kena balavu kei na kena raraba, baleta ni sega ni rusa na kena yavu. E kaya tale na ivolavosa: “A tautauvata na levu ni valenisoro oqo kei na rua na valenisoro makawa [nei Solomoni kei Serupapeli], ia e rawa ni vakalevutaki na iyalayala ni qele a tu kina na valenisoro ena dela ni ulunivanua.” A mani vakalevutaka kina na lomanibai ni valenisoro o Eroti ni tara na ka e vakatokai nikua me Lomanibai ni kai Matanitu Tani. E macala ni na sega na kena ivakatakarakara na vale vaka oqo ena ituvatuva ni valenisoro vakayalo i Jiova.

Na ikava, voleka ni tamata kece, na mataboko, na lokiloki, kei ira na kai Matanitu Tani tawacili e rawa nira curu ena Lomanibai ni kai Matanitu Tani. (Maciu 21:​14, 15) Na lomanibai oqo e rawa nira vakacaboisoro kina vua na Kalou e levu na kai Matanitu Tani tawacili. E ke sara ga e dau vunau kina o Jisu vei ira na lewevuqa, vakarua nona cemuri ira na dauveisauilavo kei na dauveivoli, ni kaya nira sega ni doka na vale nei Tamana. (Maciu 21:​12, 13; Joni 2:​14-​16) Ia, e baci kaya tale na Jewish Encyclopedia: “Na lomanibai e tautuba oqo e sega ni tiki ni valenisoro. E sega ni qele tabu, e rawa ni curuma na tamata cava ga.”

Na ikalima, na vosa vakirisi (hi·e·ron’) e vakadewataki me “valenisoro” e dau dusia na Lomanibai ni kai Matanitu Tani. E kaya na A Handbook on the Gospel of Matthew, nei Barclay M. Newman kei Philip C. Stine “ni okati tale tiko ga kina na lomanibai e tiko kina na valenisoro, sega ni valenisoro vakataki koya.” Ni vakatauvatani kei na vosa vakirisi (na·os’) e vakadewataki me “valenisoro” e raivotutaki ira kina na isoqosoqo levu o Joni, e dusia sara ga vakatabakidua na valenisoro. Ena ituvatuva ni valenisoro e Jerusalemi, e vakalevu ni dau dusia na Loqi Tabu Sara, na vale taucoko, se na vanua taucoko e tiko kina na valenisoro. So na gauna e dau vakatokai me “vanuatabu.”​—Maciu 27:​5, 51, NW; Luke 1:​9, 21, NW; Joni 2:​20, NW.

Era cakacakataka nodra vakabauta na isoro ni veivoli i Jisu na lewe ni isoqosoqo levu. Era savasava vakayalo, nira “sa sava nodrai sulu, ka vakavulavulataka e na dra ni Lami.” Era vakatokai kina mera yalododonu me rawa nira itokani ni Kalou ra qai bulata na veivakararawataki levu. (Jemesa 2:​23, 25) Ena levu na basogana, era vakataki ira kina na tavuki e Isireli era muria na veiyalayalati ni Lawa ra qai veiqaravi kei ira na Isireli.

Ia, o ira na tavuki oqo era sega ni veiqaravi ena lomanibai e loma, na vanua era cakava kina nodra itavi na bete. O ira tale ga na isoqosoqo levu era sega ni tiko ena lomanibai e loma ni valenisoro levu vakayalo i Jiova, ni lomanibai oqo e vakatakarakarataka na kedra ituvaki vakayalo na lewe ni “matabete yalosavasava” i Jiova nira se tiko e vuravura. Na matabete yalosavasava oqo era wiliki mera luve ni Kalou uasivi ra qai yalododonu. (1 Pita 2:5) Ia me vaka e kaya e dua vei ira na qase mai lomalagi vei Joni, era tiko na isoqosoqo levu ena valenisoro, sega ni taudaku ni valenisoro me vaka toka beka na Lomanibai ni kai Matanitu Tani vakayalo. Sa dua na itutu dokai! E vakabibitaka vei keda yadua meda savasava tiko ga vakayalo vaka kina ena noda itovo ena veigauna kece ga!

[iYaloyalo ena tabana e 31]

(Raica tale na ivola)

Valenisoro i Solomoni

1. Valenisoro

2. Lomanibai e Loma

3. Lomanibai e Tuba

4. iKabakaba ina Lomanibai ni Valenisoro