Taro na Dauwiliwili
Na cava e duidui kina na wase kei na tikina ena ivola na Same ena levu na ivakadewa ni iVolatabu?
Na imatai ni iVolatabu taucoko e tiko na kena dui wase kei na tikina oya na ivakadewa vakavaranise a tabaka o Robert Estienne ena 1553. Ni se bera mada oya, sa wasei makawa tu na ivola ni Same, nira biu vata na same yadudua, se sere, era a vola e levu na tamata.
A dusimaki Tevita taumada o Jiova me biuta vata na same era sa kumuni mai me vakayagataki ena sokalou. (1 Veigauna 15:16-24) O Esera, e bete, qai “vu-ni-vola uasivi” e vakabauti ni a qai biuti ira vata kece na ivola ni Same me vaka e sa tu vei keda nikua. (Esera 7:6) O koya gona na ivola na Same era same yadudua ga ra qai umani vata kece.
A cavuta na Same na yapositolo o Paula ena valenisoro mai Anitioki (e Pisitia) ena imatai ni nona ilesilesi vakaulotu: “Me vaka na ka sa volai e nai karua ni Same, Ko iko na Luvequ, au sa vakatuburi iko e na siga oqo.” (Cakacaka 13:33) Era se tiko ga na veivosa oqori ena ikarua ni same, tikina e vitu, ena iVolatabu nikua. Ia, e duidui nodra wasei e levu na same ena so na ivakadewa ni iVolatabu. E so na ivakadewa e yavutaki ena iVolatabu Vakaiperiu na Masoretic text, e so tale e yavutaki ena iVolatabu Vakirisi na Greek Septuagint, na kena oqo e vakadewataki mai na vosa vakaiperiu, a qai vakadewataki oti ena ikarua ni senitiuri B.S.K. Me kena ivakaraitaki, na Vulgate Vakalatina, e vakadewataki mai kina e levu na iVolatabu ni lotu Katolika, e vakayagataka na iwiliwili ni same ena Septuagint, ia na New World Translation kei na so tale era muria na iVolatabu Vakaiperiu.
Na cava na kedra duidui? Na iVolatabu Vakaiperiu e 150 kece na kena same. Ia, ena Septuagint erau cokoti me dua ga na Same wase 9 kei na 10, e vaka tale ga kina na wase 114 kei na 115. Kuria oya, erau yarua na wase na Same 116 kei na 147. Ena tautauvata tiko ga na iwiliwili kece ni Same, ia na Same wase 10 me yaco ina 146 ena Septuagint ena lailai mai na dua ni vakatauvatani kei na iVolatabu Vakaiperiu. O koya gona, na ika23 ni Same, e dau kilai levu, sa lai Same 22 ena Douay Version, e muria na iwiliwili ena Vulgate Vakalatina, na ivakadewa oqo e muria na Septuagint.
Kena itinitini, e rawa ni duidui tale ga na iwiliwili ni tikina ni so na same ena duidui ivakadewa. Baleta? Ni so na ivakadewa era vakamuria na nodra “ivakarau na Jiu mera okata na ivakamacala taumada me imatai ni tikina,” e kaya na Cyclopedia erau vola o McClintock kei Strong, ia e sega ni vaka kina vei ira e so tale. Ke levu na ivakamacala taumada ena rawa ni rua na tikina, sa na qai levu tale kina na tikina ena same oya.