Oqo e Gauna ni Vakatulewa

“E bogi vica mada kemuni na lomalomarua tiko kina?”​—1 TUI 18:21.

1. Na cava e duatani duadua kina na noda gauna?

O VAKABAUTA ni Kalou dina duadua ga o Jiova? O vakabauta tale beka ga nira vakaraitaka na parofisai ena iVolatabu nida sa tiko oqo ena “iotioti ni veisiga” ni vuravura ca i Setani? (2 Timoci 3:1, NW) Ke vaka kina, o na vakadinata nida sa tiko sara ga oqo ena gauna ni vakatulewa. Oqo e se qai imatai ni gauna me lomaleqataki kina na nodra bula e levu na tamata.

2. Na cava e yaco tiko ena matanitu ni yavusa e tini o Isireli ena gauna a veiliutaki kina o Tui Eapi?

² A vinakati me vakatulewataka e dua na ka bibi na matanitu o Isireli ena ikatini ni senitiuri B.S.K. O cei era na qarava? Ena veiuqeti i watina, o Jesepeli, a cuqena o Tui Eapi na kena sokaloutaki o Peali ena matanitu ni yavusa e tini o Isireli. E kalou ni vakatubukawa o Peali, e dodonu me dau vakatauca na uca qai vakatubura tale ga na itei. Levu vei ira na sokalou vei Peali era sa rairai vaka era sa reguca se cuva ina kena ivakatakarakara. Me rawa ni uqeti Peali me vakalougatataka na veika era tea kei na nodra manumanu, era dau lai vakayacora na ivalavala vakasisila kei ira na yalewa kei na tagane ca ni valenisoro o ira na qaravi koya. Era dau tavalaki ira tale ga me dave nodra dra.​—1 Tui 18:28.

3. E tarai ira vakacava na tamata ni Kalou na sokalou vei Peali?

³ E dua ga na kena vo ni Isireli, rauta nira 7,000, era sega ni vakaitavi ena qaravi matakau vakasisila qai voravora oya. (1 Tui 19:18) Era dei tiko ga ina nodra veidinadinati kei na Kalou o Jiova, mani vakavuna tale ga na nodra vakararawataki. Me kena ivakaraitaki, e vakamatei ira e levu na parofita i Jiova na ranadi o Jesepeli. (1 Tui 18:4, 13) Na gauna dredre era sotava tiko oqo e vakavuna mera qaravi rau ruarua kina o Jiova kei Peali e levu na Isireli. Ia e oka vaka vukitani na nona vakanadakui Jiova me lai sokalou vua na kalou lasu e dua na Isireli. A yalataka ga o Jiova ni na vakalougatataki ira na Isireli kevaka era lomani koya ra qai muria na nona ivunau. Ia e tukuna tale ga ni na vakarusai ira kevaka era sega ni ‘qaravi koya vakatabakidua.’​—Vakarua 5:6-10; 28:15, 63.

4. Na cava eratou parofisaitaka o Jisu kei na nona yapositolo ena yaco ena kedra maliwa na lotu Vakarisito, e vakayacori vakacava?

⁴ Oqo e via tautauvata kei na ka e yaco tiko ena lotu ni Veivanua Vakarisito nikua. Era kaya na lewe ni lotu ni Veivanua Vakarisito nira lotu Vakarisito, ia e veicalati kei na ivakavuvuli ena iVolatabu na nodra itovo kei na nodra vakabauta. Me vakataki Jesepeli, era liutaka sara tiko ga na italatala ni lotu ni Veivanua Vakarisito na nodra vakararawataki na iVakadinadina i Jiova. E kilai levu tu na nodra tokona tale ga na italatala ni lotu na veivaluvaluti ra qai beitaki ena nodra vakamatei e vica na milioni na lewe ni nodra lotu. E vakatoka na iVolatabu me veibutakoci vakayalo na nona tokoni ira na veimatanitu vakavuravura na lotu. (Vakatakila 18:2, 3) Kuria oqori na nona sa vakatara tiko o lotu ni Veivanua Vakarisito na veibutakoci vakayago ra qai veibutakoci tale ga e so na kena italatala. Eratou a parofisaitaka o Jisu Karisito kei na nona yapositolo na vukitani e yaco oqo. (Maciu 13:36-43; Cakacaka 20:29, 30; 2 Pita 2:1, 2) Na cava ena qai yacovi ira na sivia na duanabilioni na lewe ni lotu ni Veivanua Vakarisito? Na cava e nodra itavi o ira na sokalou dina tiko vei Jiova vei ira oqo kei ira na vakacalai ena lotu lasu? E laurai na isaunitaro oqori ena noda dikeva na veika lelevu e yaco ena kena ‘vakarusai o Peali mai Isireli.’​—2 Tui 10:28.

Lomani Ira Nona Tamata Lakosese na Kalou

5. E lomani ira vakacava nona tamata lakosese o Jiova?

⁵ E sega ni marautaka na Kalou o Jiova na nona totogitaki ira na sega ni yalodina vua. Ni Tama dauloloma, e vinakata mera veivutuni ra qai saumaki vua na tamata ivalavala ca. (Isikeli 18:32; 2 Pita 3:9) E laurai oqo ena nona vakayagataki ira e levu na parofita o Jiova ena gauna i Eapi kei Jesepeli mera vakasalataki ira na tamata ena ca ni kena qaravi o Peali. E dua vei ira na parofita oya o Ilaija. Ni oti e dua na dravuisiga levu a parofisaitaki, a tukuna vei Tui Eapi o Ilaija me kumuni ira mai na Isireli kei na parofita i Peali ena ulunivanua o Kameli.—⁠1 Tui 18:1, 19.

6, 7. (a) E tara vakacava o Ilaija na vu dina ni nona vukitani o Isireli? (b) Na cava era cakava na parofita i Peali? (c) Na cava e cakava o Ilaija?

⁶ Era soqo vata yani ina vanua e toka kina e dua na icabocabonisoro i Jiova sa “talaraki sobu” tu, oqo beka me marau kina o Jesepeli. (1 Tui 18:30) E rarawataki nira sega mada ga ni vakadeitaka rawa na Isireli se o cei e rawa ni vakatauca na uca era gadreva, o Jiova se o Peali. Era matataki Peali mai e 450 na parofita, ia o Ilaija duadua e matataki Jiova. Ni tara sara ga na leqa dina e tiko, e tarogi ira na tamata o Ilaija: “E bogi vica mada kemuni na lomalomarua tiko kina?” E qai tukuna sara ga vakadodonu vei ira: “Kevaka sa Kalou ko Jiova, mo ni muri koya: ia kevaka ko Peali, mo ni muri koya.” Me uqeti ira na Isireli lomalomarua oya mera qaravi Jiova duadua ga, e qai vakatura o Ilaija me vakatovolei mada se o cei e Kalou dina. E vakamatei e rua na bulumakau, e dua me vakacabori vei Jiova, e dua me vakacabori vei Peali. Ena vinakati me kania na Kalou dina na isoro ena bukawaqa. Era vakarautaka na parofita i Peali na nodra isoro ra qai kacivaka tiko ena vica na aua: “I Peali, mo rogoci keimami mai.” Ni vakalialiai ira o Ilaija, era qai tavalaki ira me yacova ni dave nodra dra ra qai kaci sara vakadomoilevu. Ia e sega ni dua e bau sauma mai.​—1 Tui 18:21, 26-29.

⁷ Ni sa gauna me vakacaboisoro kina o Ilaija, e vakavinakataka mada na icabocabonisoro vei Jiova qai biuta yani kina na bulumakau. Oti oya sa qai vakarota me sova e va na saqa wai lelevu ina isoro. E caka sara ga vakatolu me yacova ni sa lai sinai tale na ikeli a keli yavolita na icabocabonisoro. Sa qai masu o Ilaija: “Kemuni Jiova na Kalou i Eparaama, kei Aisake, kei Isireli, me kilai mada edaidai ni kemuni sa Kalou e Isireli, ka ni’u sa nomuni tamata talega koi au, ka sa nomuni vosa ka’u sa cakava kina na ka kecega oqo: mo ni rogoci au, I Jiova, mo ni rogoci au; me ra kila na tamata oqo ni ko sa Kalou koi kemuni, Jiova, ka ni kemuni sa saumaka tale na yalodra.”​—1 Tui 18:30-37.

8. E sauma vakacava na Kalou na masu i Ilaija, na cava e qai cakava na parofita?

⁸ E sauma mai na Kalou dina na masu oya ena kena kania ruarua na isoro kei na icabocabonisoro na bukawaqa mai lomalagi. E domica tale ga na wai ena ikeli! Vakasamataka mada na kena tarai ira na Isireli na ka oya. “Era sa cuva vakatoboicu; a ra sa kaya, Sa Kalou ga ko Jiova; Sa Kalou ga ko Jiova.” E qai kaya vei ira na Isireli o Ilaija: “Ni tauri ira mada na parofita i Peali, me kakua ni dro bula e dua vei ira.” Era qai vakamatei kece na 450 na parofita i Peali ena ruku ni ulunivanua o Kameli.​—1 Tui 18:38-40.

9. Era vakatovolei tale vakacava na dausokalou dina?

⁹ Ena siga guiguilecavi dredre vata ga oya, e vakatauca kina na uca o Jiova, na kena imatai ni gauna ena loma ni tolu veimama na yabaki! (Jemesa 5:17, 18) Vakasamataka mada na veika era veikayaka na Isireli nira lesu tiko i vale; e vakadinadinataka o Jiova ni o koya ga e Kalou dina. Ia era sega ni cegu na dausokalou vei Peali. E tomana tiko ga o Jesepeli na nona vakararawataki ira na tamata i Jiova. (1 Tui 19:1, 2; 21:11-16) E baci vakatovolei tale na nodra yalodina na tamata ni Kalou. Era na qaravi Jiova vakatabakidua tiko ga ena gauna ena totogitaki ira kina na qaravi Peali tiko?

Vakatulewa ena Gauna Oqo

10. (a) Na cava era sa cakava tiko na lotu Vakarisito lumuti ena gauna oqo? (b) Eda talairawarawa vakacava ina ivakasala ena Vakatakila 18:4?

¹⁰ Ena gauna oqo, era cakava tale tiko ga na cakacaka a cakava o Ilaija o ira na lotu Vakarisito lumuti. Era tabaka ena ivola ra qai tukuna tale tiko ga na ca ni lotu lasu vei ira na tamata mai na veivanua ena loma kei na taudaku ni lotu ni Veivanua Vakarisito. Oqo e vakavuna mera vakatulewataka kina e vica na milioni mera sa kua ni lewe ni lotu lasu. O ira oqo era sa yalataka na nodra bula vei Jiova ra qai papitaiso mera tisaipeli i Jisu Karisito. Io, era sa ciqoma na vakamamasu ni Kalou me baleta na lotu lasu: “Dou lako tani mai vua, oi kemudou na noqu tamata, mo dou kakua ni cala vata kaya, ka me kakua ni tauvi kemudou na nona mate ca.”—⁠Vakatakila 18:⁠4.

11. Na cava e gadrevi meda cakava me vakadonui keda kina o Jiova?

¹¹ E vica tale na milioni era taleitaka na nodra itukutuku na iVakadinadina i Jiova e yavutaki mai na iVolatabu, era sega ni vakatulewataka rawa tiko na ka mera cakava. So era dau lako mai vakavudua ena soqoni vakaivavakoso, me vaka na Vakayakavi ni Turaga, se tiko ena so ga na porokaramu ni soqo ni tikina. Era uqeti mera vakasamataka vakayalomatua na vosa i Ilaija: ‘Ena vakacava na balavu ni nomuni lomalomarua tiko.’ (1 Tui 18:21) Mera kakua tale ni lokuyara tiko, mera vakatulewa sara ga oqo ena nodra saga mera yalataki ira vei Jiova ra qai papitaiso. Ena rawa ni vakatau kina na nodra rawata na bula tawamudu!​—2 Cesalonaika 1:6-9.

12. Na cava na ka rerevaki era sa cakava e so na lotu Vakarisito papitaiso, ia na cava e dodonu mera cakava?

¹² E rarawataki ni so na lotu Vakarisito era sa papitaiso oti sa vakavudua ga se sa mate sara ga na nodra sokalou. (Iperiu 10:23-25; 13:15, 16) So era sa sega ni lomakatakata baleta nira rerevaka na veivakararawataki, se era lomaocaocataka na ka ni bula oqo, era saga mera vutuniyau, se era vakaliuca ga na nodra marau. A tukuna o Jisu ni veika sara ga oya ena vakatarabetaki ira, kidomoki ira, qai coriti ira na nona imuri. (Maciu 10:28-33; 13:20-22; Luke 12:22-31; 21:34-36) Mera kua ni “lomalomarua” tiko o ira oqori, ia mera ‘gumatua ra qai veivutuni’ ga ena nodra vakatulewataka mera vakayacora na nodra vosa ni yalayala vua na Kalou.​—Vakatakila 3:15-19.

Oti Vakasauri na Lotu Lasu

13. Vakamacalataka na ka e yaco tiko e Isireli ena gauna e lumuti kina o Jeu me tui.

¹³ E laurai na vuna e dodonu meda vakatulewa vakatotolo kina ena gauna oqo ena ka e yaco e Isireli ena rauta na 18 na yabaki mai na gauna e macala kina ena ulunivanua o Kameli se o cei e Kalou dina. A yaco kina vakasauri ena gauna e sega ni namaki na nona vakatauca o Jiova na itotogi vei ira na qaravi Peali tiko donuya na gauna e parofita voli kina na isosomi i Ilaija, o Ilaisa. Sa veiliutaki tiko me tui o luve i Tui Eapi o Jorami, e se bula tiko o tinana o Jesepeli. E qai tala lo o Ilaisa na nona dauveiqaravi me lai lumuti Jeu na iliuliu ni mataivalu ni Isireli me tui. Ena gauna oya, a tiko o Jeu mai Remoci-kiliati, ena tokalau ni Joritani, ni a liutaka tiko na vala kei ira na meca i Isireli. A tiko o Tui Jorami mai Jesirieli ena buca volekati Mikito, ni a vuetaki ena ivalu.​—2 Tui 8:29–9:4.

14, 15. Na cava e vakaroti vei Jeu, na cava e qai cakava?

¹⁴ Oqo na ka e vakarota o Jiova me cakava o Jeu: “Ko na mokuta na mataqali i Eapi na nomu turaga, ka me’u cudruvaka vei Jesepeli na kedra dra na noqui talatala na parofita, kei na kedra dra nai talatala kecega i Jiova. Ia ena rusa kecega na mataqali i Eapi; . . . Ia na koli ena kania na yago i Jesepeli, e na tiki ni vanua mai Jesirieli, ka na sega e dua me buluta.”​—2 Tui 9:7-10.

¹⁵ E turaga tabuvakasuka o Jeu. E sega tale ni wawa ni sa vodo i nona qiqinivalu qai tabaka i Jesirieli. Ni raica na ivakatawa e Jesirieli ni ose e cici tiko mai e vaka sara ga na mataqali vakacici ose i Jeu, e tukutuku sara vei Tui Jorami. E vodo ena nona qiqi o Jorami me lai tavaka na nona iliuliu ni mataivalu. Ni rau sota, e taroga sara o Jorami: “Sa vinaka beka, Jeu?” E sauma o Jeu: “A cava mo vinaka kina, ni sa vuqa sara na dautagane i Jesepeli na tinamu, kei na nonai valavala vakatevoro?” Ni qai vuki me dro, sa coba i utona na gasau ni dakaititi i Jeu, e mani mate sara o Tui Jorami.​—2 Tui 9:20-24.

16. (a) Na vakatulewa cava a vinakati mera cakava vakatotolo na matanivanua i Jesepeli? (b) E vakayacori vakacava na vosa i Jiova me baleti Jesepeli?

¹⁶ E sega tale ni bera ni sa vakaciciva o Jeu na nona qiqi ina koro. Ni sauni koya vinaka qai ukutaki koya tu mai o Jesepeli, e rai sobu mai na katubaleka ni tabavale e cake me vosa bolebole vei Jeu. E sega ni kauaitaki koya o Jeu, ia e kacivaka ga yani: “Ko cei sa totaki au? Ko cei?” A vinakati e ke mera vakatulewa na dauveiqaravi i Jesepeli. Ratou iro sobu mai e rua se tolu na matanivanua. E vakatovolei sara ga e ke na nodratou yalodina. E qai vakarota o Jeu: “Dou biuti koya sobu!” Ratou kolotaki Jesepeli sobu mai na matanivanua me tau i gaunisala qai buturaki koya na ose kei na qiqi i Jeu. Oya sara ga na itinitini veiganiti i koya e dau tutaka na sokalou vei Peali. Ni bera mada ga ni buluti, era sa kania na lewena na koli, me vaka e parofisaitaki.​—2 Tui 9:30-37.

17. Na lewa ni Kalou e tau vei Jesepeli e dodonu me vakaukauataka na noda vakabauta na cava ena yaco ena gauna e se bera mai?

¹⁷ Ena tini vakasauri tale ga vaka oqori na yalewa dautagane vakayalo e vakatokai me o “Papiloni na Ka Levu.” Na yalewa dautagane oqo e vakatakarakarataka na lotu lasu ni vuravura i Setani, na lotu e tekivutaki mai na koro makawa o Papiloni. Ni sa rusa oti na lotu lasu, na Kalou o Jiova sa na qai golevi ira na tamata kece era lewe ni vuravura i Setani. Era na qai vakarusai tale ga, me rawa kina ni vakarautaki na vuravura vou ni yalododonu.​—Vakatakila 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.

18. Ni sa mate o Jesepeli, na cava e qai yacovi ira na sokalou vei Peali e Isireli?

¹⁸ Ni mate oti ga o Jesepeli, e sega tale ni bera o Tui Jeu me vakamatei ira na kawa i Eapi kei ira na dau tokoni koya. (2 Tui 10:11) Ia era se tu ga na Isireli era dau qaravi Peali. E qai cakava e dua na ka o Jeu me vakaraitaka nona ‘gumatua ni totaki Jiova.’ (2 Tui 10:16) Ni vakalecalecavi koya me dua e sokalou tiko vei Peali, e kaciva o Jeu e dua na soqo levu me vakayacori ena valenisoro e qaravi kina o Peali mai Samaria a tara o Eapi. Era lako mai ena soqo oqo o ira kece era sokalou tiko vei Peali e Isireli. Era sega ni dro rawa nira sa veivakamatei na tamata i Jeu. E tinia na iVolatabu na kena itukutuku ena vosa: “A sa vakarusai Peali ko Jeu maivei ira na Isireli.”​—2 Tui 10:18-28.

19. Na veika vinaka cava e waraki ira tu “nai soqosoqo levu” era sokalou tiko vei Jiova ena yalodina?

¹⁹ E kawaboko e Isireli na sokalou vei Peali. Ena vakatale ga oqori na kena vakarusai vakasauri na veilotu lasu ena vuravura oqo. O na to ena yasa i cei ena siga levu ni veilewai? Vakatulewa sara ga oqo me rawa kina ni o bau okati tale kei “nai soqosoqo levu” ena vakabulai ena gauna ni “veivakararawataki levu.” Ena gauna oya o na qai raica lesu ena marau, o qai vakacaucautaka tale ga na nona lewa na Kalou me vakarusa “na yalewa ka dautagane vakalevu, o koya sa vakadukadukalitaki vuravura e na nona dautagane.” Ni o duavata kei ira era sokalou dina, o na vakadinata na vosa era lagata na domo mai lomalagi: “Aleluya! Ni sa veiliutaki tiko vakatui na Turaga [o Jiova] na noda Kalou Kaukauwa Sara!”​—Vakatakila 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6, VV.

Taro me Vakananumi

• Era valavala ca vakacava na Isireli ena gauna makawa nira sokaloutaki Peali?

• Na vukitani cava e parofisaitaki ena iVolatabu, e vakayacori vakacava na parofisai oqori?

• E vakawabokotaka vakacava na sokalou vei Peali o Jeu?

• Na cava e dodonu meda cakava meda bula kina ena siga ni vakatauitotogi ni Kalou?

[Mape ena tabana e 25]

(Raica tale na ivola)

Soko

Efeki

Elikaci

Jokiniami

Mikito

Teenaki

Tocani

SAMARIA

Edoa

Sunemi

Ofira

Jesirieli

Ipiliami (Kaca-rimoni)

Tirisa

Peci-semesi

Peci-siani

Jepesi-kiliati?

Epelimeola

Peci-aripeli

Remoci-kiliati

Ulu ni Vanua

Ulu i Kameli

Ulu i Tepori

More

Ulu i Kilipoa

[Wasawasa]

Wasa na Mediterranean

Wasa o Kalili

[Uciwai]

Uciwai na Joritani

[Mataniwai]

Mataniwai o Eroti

[Credit Line]

Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[iYaloyalo ena tabana e 26]

E tiki bibi ni sokalou dina na vakaitavi wasoma ena vunautaki ni Matanitu ni Kalou kei na dau tiko ena soqoni

[iYaloyalo ena tabana e 28, 29]

Me vakataki Jeu, e dodonu tale ga mera vakatulewa vakatotolo o ira kece na via bula ena siga i Jiova