E Bula na Vosa i Jiova
Veitikina Bibi Mai na iVola na Luke
E KILAI ni a volai sara ga vei ira na Jiu na Kosipeli i Maciu, ia na Marika a volai vei ira na sega ni Jiu. Na Kosipeli i Luke e volai mera wilika na lewe ni veivanua kece ga, a volai ena rauta na 56-58 S.K. E volaitukutukutaki ena Luke na veika matailalai e yaco ena bula i Jisu kei na nona cakacaka vakaitalatala.
Me vaka ni vuniwai o Luke, e dau kauai sara qai dau vakayacora vinaka na nona itavi. Qori na vuna a ‘vakataroga matua sara kina na ka kece ga mai na ivakatekivu.’ A vola o koya na veika a yaco ena 35 na yabaki—mai na 3 B.S.K. ina 33 S.K. (Luke 1:3) E voleka ni 60 na pasede ni itukutuku ena Kosipeli i Luke e sega ni volai ena vo ni Kosipeli.
TEKIVU NONA CAKACAKA VAKAITALATALA
A vola taumada o Luke na veika matailalai me baleta na nodrau sucu o Joni na Dauveipapitaiso kei Jisu, oti sa qai vakamacalataka ni a tekivu na cakacaka vakaitalatala i Joni ena ika15 ni yabaki ni nona veiliutaki o Tiperiu Sisa, se na itekitekivu ni yabaki 29 S.K. (Luke 3:1, 2) A qai papitaisotaki Jisu o Joni ena vulaibotabota ni yabaki oya. (Luke 3:21, 22) Ena 30 S.K. ‘sa lesu tale o Jisu i Kalili qai tekivu vakatavuvuli ena nodra valenilotu.’—Luke 4:14, 15.
Sa tekivu sara na imatai ni nona ilakolako vakavunau i Kalili o Jisu. Qai kaya vei ira na lewe vuqa: “Sa dodonu me’u lako me’u tukuna nai tukutuku-vinaka ni matanitu ni Kalou e na veikoro tani talega: ni sa ka oqo ka’u sa talai mai kina.” (Luke 4:43) A tomani Jisu ena ilakolako qo o Saimoni na gonedau kei na so tale. A tukuna vei ira: ‘Me tekivu qo dou sa na dau qolivi ira na tamata.’ (Luke 5:1-11, VV; Maciu 4:18, 19) Ena ikarua ni nona ilakolako vakavunau i Kalili, a tomani Jisu o ratou na 12 na yapositolo. (Luke 8:1) Ia sa talai ratou ga na 12 o koya ena ikatolu ni ilakolako vakavunau, me ratou “vunautaka na matanitu ni Kalou, ka veivakabulai.”—Luke 9:1, 2, VV.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
1:35—A tiki tale beka ga ni yago i Meri na gone a kunekunetaki e ketena? Ena qai wiliki ga na gone me nodra kawa dina na tubu i Meri—o Eparama, Juta, kei Tevita—me vaka e yalataka na Kalou, kevaka e tiki sara ga ni yagona na gone. (Vkte. 22:15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16) Ia a vakayagataki na yalo tabu i Jiova me tokitaka na igunibula uasivi ni Luve ni Kalou ina katonigone i Meri, qai kunekunetaki kina na gone. (Maciu 1:18) Kena irairai ni ka e yaco qori e bokoci kina na mawe ni ivalavala ca e rawa ni dewa vei gone ena kete i tinana. Mani taqomaki gona nona bula me kua ni vakaleqai, tekivu sara ga mai na nona kunekunetaki.
1:62, VV—A galu qai didivara tale ga o Sakaraia? Sega. A galu ga o koya. Dina ni so era a vakayagataka na “vosa dusidusi me vaka na galu” mera taroga kina vua na yaca me vakatokai kina o luvena, ia sega ni vu ni nodra cakava qori na nona sa didivara. Kena irairai ni a rogoca na ka a tukuna o watina me baleta na yaca i luvedrau. De dua era a tarogi Sakaraia e so, ena nodra cakava e dua na ivakatakilakila se na nodra matanataka na vosa. Eda kila gona ni a sega ni didivara o Sakaraia baleta ni a qai vosa tale, sega ni tukuni ni a tadola na daligana me rogo kina.—Luke 1:13, 18-20, 60-64.
2:1, 2, VV—Ena kilai vakacava na gauna e sucu kina o Jisu ena “i matai ni wili lewenivanua”? Era a wiliki vakarua na lewenivanua ena gauna a veiliutaki kina o Sisa Akusito—na kena imatai ena 2 B.S.K. me vaka e parofisaitaki ena Taniela 11:20, kei na kena ikarua ena 6 se 7 S.K. (Caka. 5:37) Ena rua na wiliwili qori, a kovana tiko kei Siria o Quirinius ni a rawata vakarua na itutu oya. Na ka a vola o Luke me baleta na imatai ni wili lewenivanua e vakaraitaka ni a sucu o Jisu ena 2 B.S.K.
2:35—Ena suaka vakacava na loma i Meri na “[i]seleiwau”? Qo e vakaibalebaletaka na rarawa ena qai vakila o Meri ni raica na nodra sega ni ciqoma na lewenivanua ni Mesaia o Jisu, kei na nona lolositaka na mate mosimosi i luvena.—Joni 19:25.
9:27, 28, VV—Na cava e kaya kina o Luke ni yaco na veivakamataliataki ni oti e “walu . . . na siga” mai na nona yalataka o Jisu vei ira nona tisaipeli ni so era na “sega mada ni mate” me yacova nira sa raica na Matanitu ni Kalou, ia o Maciu kei Marika erau kaya ni yaco qori ni oti e “ono na siga”? (Maciu 17:1, VV; Mari. 9:2, VV) A okata o Luke ena iwiliwili qori e rua tale na siga—na siga a cavuta kina o Jisu na nona yalayala kei na siga a yaco kina na veivakamataliataki.
9:49, 50—Na cava e sega ni tarova kina o Jisu e dua na turaga e vakabulai ira tiko na curumi tevoro, dina ni a sega ni nona imuri? A se bera ni tauyavu na ivavakoso vakarisito. O koya gona, a sega ni gadrevi vua me tomani Jisu sara ga ena nona ilakolako vakavunau me vakabauti Jisu kina qai vakabulai ira na curumi tevoro ena yacana.—Mari. 9:38-40.
Na Ka Eda Vulica:
1:32, 33; 2:19, 51. A vakananuma e lomana o Meri na veika e yaco kei na vosa kece e vakayacori kina na parofisai. Vakacava o keda, eda dau vakasamataka vakatitobu na veika a tukuna o Jisu me baleta na “ivakataotioti ni veika vakavuravura,” nida vakatauvatana kei na ka sa yaco tiko ena gauna qo?—Maciu 24:3, NW.
2:37. Eda vulica ena ivakaraitaki i Ana meda gumatua tiko ga ena noda sokalou vei Jiova, meda “ia tikoga na masu,” da qai kua ni biuta na ‘vakasosoqoni vata’ vakarisito.—Roma 12:12; Iper. 10:24, 25.
2:41-50. A dau vakaliuca o Josefa na veika vakayalo, qai kauaitaka tale ga na nodratou bula vakayalo kei na veika vakayago ni nona vuvale. E ivakaraitaki vinaka kina vei ira na iliuliu ni vuvale.
4:4. E bibi meda dau vakasamataka e veisiga na Vosa ni Kalou.
6:40. E dodonu vua e veivakatavulici ena Vosa ni Kalou me ivakaraitaki vinaka vei ira nona vuli iVolatabu. Me bulataka sara ga na ka e vakatavulica.
8:15, VV. E bibi meda kila na Vosa ni Kalou, da mareqeta, da qai wilika tiko ga meda ‘taura matua kina na vosa qai vuataka na vuana ena noda dau vosota.’ E bibi meda vakasamataka vakatitobu na veika eda vulica ena iVolatabu kei na ivola vakaivolatabu, salavata kei na noda masuta na Kalou me tuberi keda ena gauna eda cakava kina qori.
NI VAKACAGAU NONA CAKACAKA VAKAITALATALA
A tala e 70 o Jisu mera lai vunau e liu ena koro lelevu kei na so tale na vanua e Jutia. (Luke 10:1) Sa qai lako yani o koya “e na veikoro lelevu kei na veikoro lalai, ka veivakatavulici tiko.”—Luke 13:22, VV.
Ni se vo e lima na siga me qai caka na soqo ni Lakosivia ena 33 S.K., a vodo yani i Jerusalemi o Jisu ena dua na asa. Sa vakarau yaco na ka a kaya vei ratou nona tisaipeli: “Sa kilikili kaya na Luve ni tamata me vosota na ka e vuqa, me ra biuti koya talega ko ira na qase, kei ira na bete levu, kei ira na vu-ni-vola, ka me vakamatei ko koya, ka vakaturi cake tale mai e nai katolu ni siga.”—Luke 9:22, 44.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
10:18—Na cava a vakaibalebaletaka tiko o Jisu ena nona kaya vei ratou na 70 na tisaipeli: “Au a raici Setani ni sa lutu sobu mai lomalagi me vaka na livaliva”? Sega ni kaya tiko o Jisu ni sa vakasavi oti mai lomalagi o Setani, ni a qai yaco qori ni oti ga na nona buli o Jisu me Tui mai lomalagi ena 1914. (Vkta. 12:1-10) Dina ni se bera ni yaco qori, ia na kena itukutukuni ga e vakabibitaka ni na yaco dina.
14:26—Na sala cava mera na ‘cati’ ira kina na wekadra o ira na imuri i Karisito? Ena iVolatabu na vosa “cata” e rawa ni vakaibalebaletaka na noda lomana e rua na ka—dua eda na lomana vakalailai, dua tale eda na lomana vakalevu. (Vkte. 29:30, 31) Ni tukuni gona vei ira na lotu Vakarisito mera ‘cati’ ira na wekadra, e kena ibalebale ga mera na lomani ira vakalailai, ia mera lomani Jisu vakalevu.—Maciu 10:37.
17:34-37—O cei o ira “na ikeli,” kei na “yago” cava era lai soqoni yani kina? O ira na “kau tani” se vakabulai, era vaka na ikeli era raiyawa. “Na yago” era soqoni yani kina oya na Karisito dina ena gauna e tiko tawarairai kina kei na kakana vakayalo e vakarautaka o Jiova me kedra.—Maciu 24:28.
22:44—Na cava e yaluma se rarawa kina vakalevu o Jisu? E vica na vuna. A vakararawataki Jisu na nona vakasamataka ni na rogorogo ca na Kalou kei na yacana ena vuku ni nona mate me vaka e dua na dau basulawa. E kila vinaka tale ga o Jisu ni bibi me yalodina tiko ga me bula kina, me rawa nira bula tawamudu tale ga kina na kawatamata.
23:44—A vakavuna beka na buto—e tolu na aua na kena dede—na kena tabonaka na matanisiga na vula? Sega. E dau tabonaka ga na matanisiga na vula ena gauna ni vula vou, sega ni gauna e taucoko tu kina na vula (vula vou) me vaka ena gauna ni soqo ni Lakosivia. O koya gona, na buto a yaco ena siga oya e cakamana ni Kalou.
Na Ka Eda Vulica:
11:1-4. Nida veidutaitaka na masu qo kei na masu a vakavulica o Jisu ena 18 na vula yani eliu ena Vunau ena Ulunivanua, e macala ni sega ni dodonu me cavuqaqataki se wiligusutaki na masu.—Maciu 6:9-13.
11:5, 13. E macala ni dau rogoca noda masu o Jiova, ia se gadrevi tiko ga meda dau masu wasoma.—1 Joni 5:14.
11:27, 28. Na marau dina e vu mai na noda cakava na loma ni Kalou ena yalodina, sega ni noda veiwekani vakayago se na noda kumuna na iyau vakavuravura.
11:41. E dodonu me vu mai lomada na noda solia na ka ni loloma. Me uqeti keda sara ga kina na loloma dina.
12:47, 48. O koya e levu nona itavi qai vakawalena, ena beitaki vakalevu ni vakatauvatani kei koya e sega ni cakava na nona ilesilesi baleta ni lecava se sega ni kila vakavinaka.
14:28, 29. E ka vakayalomatua me veirauti na ivakarau ni noda bula kei na veika eda rawata vakailavo.
22:36-38. A sega ni kaya vei ratou nona tisaipeli o Jisu meratou tauri iyaragi me nodratou itataqomaki. Ia ni ratou tauri seleiwau tiko ena bogi a bukiveretaki koya kina o Jutasa vei ira na meca, a vakavulici ratou ena dua na vakasama bibi: “[E]ra na mate e nai seleiwau ko ira kece era taura nai seleiwau.”—Maciu 26:52.
[iYaloyalo ena tabana e 31]
E ivakaraitaki vinaka o Josefa vei ira na ulunivuvale
[iYaloyalo ena tabana e 32]
E volaitukutukutaka o Luke e levu sara na ka e yaco ena bula i Jisu kei na nona cakacaka vakaitalatala