Yalo Tabu​—Vakayagataki Ena Buli ni Ka Kece!

“Sa caka na lomalagi e na vosa i Jiova; kei na lewena kecega e nai cegu ni gusuna.”​—SAME 33:6.

1, 2. (a) Ni toso na gauna, na cava sa mai kilai me baleta na lomalagi kei na vuravura? (b) Na taro cava e veiganiti me saumi?

ENA 100 vakacaca na yabaki sa oti, era nanuma e levu na saenitisi ni dua ga na isoso kalokalo e tu ena maliwalala e vakatokai na Milky Way galaxy. Ia a cala sara vakalevu na nodra nanuma me baleta na maliwalala! Sa vakabauti ena gauna qo ni sivia na 100 na bilioni na isoso kalokalo e tu ena maliwalala, eso na isoso kalokalo qori e tu kina e bilioni vakacaca na kalokalo. Se mani vakacava na kaukaua ni ivakadodorairai e buli, era se kune tiko ga e levu tale na isoso kalokalo.

² E sega ni levu na ka era kila na saenisi ena 1905 me baleta na lomalagi, wili kina na vuravura. E macala ga ni levu cake na ka era kila o ira na bula ena senitiuri sa oti ni vakatauvatani kei na nodra qase e liu. Ia na totoka kei na vereverea ni veika bula, kei na ka e cakava na vuravura me rawa kina na bula e sa kilai vinaka sara ena gauna qo ni vakatauvatani e liu. E sega ni vakabekataki ni na levu tale na ka eda na vulica me baleta na lomalagi kei na vuravura ena veigauna se bera mai. Ia e veiganiti me tarogi: Era mai tu vakacava na kece qo? E rawa ga ni kilai na isau ni taro qori baleta ni vakatakila ena iVolatabu na Dauveibuli.

Veivakurabuitaki ni Veika Buli

3, 4. A bulia vakacava na Kalou na lomalagi kei na vuravura, e vakalagilagi vakacava ena nona cakacaka?

³ Na kena buli na lomalagi kei na vuravura e vakamacalataki ena itekitekivu ni vosa ena iVolatabu: “Enai vakatekivu sa bulia na lomalagi kei vuravura na Kalou.” (Vkte. 1:1) A se sega ni tu e dua na ka ni bera ni bulia o Jiova na lomalagi kei na vuravura, a vakayagataka o Jiova na yalona tabu​—na igu kaukaua duadua me bulia kina na lomalagi, na vuravura kei na ka kece era tu kina. E dau vakayagataka na matai na ligana kei na nona iyaya ni cakacaka, ia na Kalou e vakayagataka na yalona tabu me cakava kina na nona cakacaka veivakurabuitaki.

⁴ Ena iVolatabu, e vakamacalataki vakaivakatakarakara na yalo tabu me “iqaqaloniliga” ni Kalou. (Luke 11:20; Maciu 12:28) E sega tale ga ni tukuni rawa na nona vakalagilagi na Kalou ena “cakacaka ni ligana,” qori na veika e bulia ena yalona tabu. A seretaka na daunisame o Tevita: “Sa tukuna na lagilagi ni Kalou ko lomalagi; ka sa vakatakila na cakacaka ni ligana na maliwa levu.” (Same 19:1) Io, na lomalagi kei na vuravura e vakadinadinataka na kaukaua vakasakiti ni yalo tabu ni Kalou. (Roma 1:​20) Ena sala cava?

Kaukaua Tawavakaiyalayala ni Kalou

5. Tukuna e dua na ivakaraitaki ni ka e buli e laurai kina na kaukaua ni yalo tabu i Jiova.

⁵ Na vakaitamera ni lomalagi kei na vuravura e vakadinadinataka ni tawavakaiyalayala na kaukaua kei na igu i Jiova. (Wilika Aisea 40:26.) Vakasamataka mada na matanisiga, e wili me kalokalo qai sivia na 150 na milioni na kilomita na kena yawa mai vuravura, na kena katakata e rauta tale ga na 15 na milioni na dikiri celcius. Dua na ka na katakata ni matanisiga, ia na kena yawa mai vuravura e sa veirauti me rawa nida bula tiko ga kina na ka bula kece. A vinakati na kaukaua vakaitamera kei na igu me buli rawa kina na matanisiga kei na bilioni tale na kalokalo. E tu vei Jiova na igu e vinakati me vakayacori rawa kina qori.

6, 7. (a) Eda kila vakacava ni a vakayagataka vakamaqosa na Kalou na yalona tabu? (b) E kilai vakacava ni sega ni basika vakacalaka na lomalagi?

⁶ Dua na ka na kena tuvanaki vakamaqosa na veika e cakava na Kalou ena yalona tabu. Na ituvatuva maqosa qori e vakadinadinataki ena ka era wavoliti keda tu. Me kena ivakatautauvata: Kaya mada o taura tiko e dua na kateni polo duidui roka. O kurea na kateni mera veicurumaki vinaka sara na polo. Oti, o qai sova kece e tuba na polo ena dua ga na gauna. Era na kumukumuni beka vaka roka vata na polo​—mera kumuni vata na karakarawa, na dromodromo, kei na so tale na roka? Sega sara ga! Na veika eda sega ni lewa na kena yaco e dau kabuacara, e sega ni tuva vakamaqosa. Sa ciqomi tu qori nikua me ka dina.

⁷ Na cava eda raica nida sarava na lomalagi da qai vulica na veika era tu kina? Dua na ka na kena levu kei na tuvanaki maqosa ni isoso kalokalo, na kalokalo, kei na vuravura tale eso, qai donu vinaka na nodra veitosoyaki. Ena sega ni yaco rawa qori ke ra tubu ga mai vakataki ira se ra basika ga vakacalaka. E vinaka kina me tarogi: Na igu cava a vakayagataki taumada me tuvanaki kina vakamaqosa na veika era tu e lomalagi? E tawavakaiyalayala na ka eda kila, e sega gona ni veirauti na ka vakasaenisi kei na iyaya vovou ni gauna qo me rawa ni kilai kina na igu a vakayagataki ena buli ni lomalagi. Ia na iVolatabu e tukuna ni vakayagataki na yalo tabu ni Kalou, na igu kaukaua duadua ena lomalagi kei na vuravura. A seretaka na daunisame: “Sa caka na lomalagi e na vosa i Jiova; kei na lewena [“mataivalu,” NW] kecega e nai cegu ni gusuna.” (Same 33:6) Nida dagava na maliwalala ena bogi, eda rawa ni raica ga vakalailai na “mataivalu” kalokalo!

Yalo Tabu kei na Vuravura

8. E vakacava sara mada na levu ni ka eda kila me baleta na veika e bulia o Jiova?

⁸ E lailai sara na ka eda kila ena gauna qo me baleta na veika bula, ena levu sara na ka eda na qai vulica ena gauna se bera mai. Na ka eda kila me baleta na veika e bulia na Kalou, e vaka ga e tukuna na turaga yalodina o Jope: “Raica, oqori ga na nonai valavala vakatikina eso: Ia na vakasolokakana walega eda sa rogoca kina!” (Jope 26:14) A tukuna ena vica na senitiuri e muri o Tui Solomoni, e dau kauaitaka na ibulibuli i Jiova: “Sa cakava [Kalou] na ka kece me rairai vinaka e na kena gauna: ia sa vakatikora ki lomadra na gauna ena sega ni mudu, sa sega kina na tamata sa kunea rawa na cakacaka sa cakava na Kalou mai na kenai vakatekivu ka yacova na kenai otioti.”​—Dauv. 3:​11; 8:​17.

9, 10. Na cava a vakayagataka na Kalou ni bulia na vuravura, na cava soti a yaco ena imatai ni tolu na siga ni bulibuli?

⁹ Ia e sa vakatakila vei keda o Jiova na veika e bibi meda kila me baleta na veika e bulia. Kena ivakaraitaki, e tukuna na iVolatabu ni se tekivu vakilai voli e vuravura na cakacaka ni yalo tabu ena vica vata na bilioni na yabaki sa oti. (Wilika Vakatekivu 1:2.) A se sega ena gauna oya na vanua mamaca kei na rarama, qai kena irairai ni a se sega tale ga na cagi e vuravura.

¹⁰ E tukuna tale ga na iVolatabu na veitaravi ni ka a cakava na Kalou ena siga kece ni bulibuli. Qori e sega ni siga e 24 na aua, ia e dua na gauna dede. Ena imatai ni siga, a tekivu vakararamataki vuravura o Jiova. Ena qai oti qori ni sa laurai vinaka mai vuravura na siga kei na vula. (Vkte. 1:​3, 14) A tekivu buli na maliwalala ena ikarua ni siga. (Vkte. 1:6) Sa tu e vuravura na wai, rarama, kei na cagi, ia se sega ga na vanua mamaca. Ni tekivu na ikatolu ni siga ni bulibuli, a vakayagataka o Jiova na yalona tabu me basika kina na vanua mamaca e dela ni wasawasa. (Vkte. 1:9) Ena yaco e levu tale na ka vakatubuqoroqoro ena ikatolu ni siga kei na vo ni gauna ni bulibuli.

Yalo Tabu kei na Veika Bula

11. Na cava e macala ni vakasamataki na veika bula ena kedra ibulibuli vereverea kei na kedra totoka?

¹¹ A vakayagataka tale ga na Kalou na yalona tabu ena nodra buli vakamaqosa na veika bula. Ena ikatolu ni siga ni bulibuli me yacova na ikaono, a vakayagataki na yalo tabu ena nodra buli na kau kei na manumanu vakatubuqoroqoro ena kena veimataqali. (Vkte. 1:​11, 20-​25) Ni vakasamataki na kedra ibulibuli vereverea kei na kedra totoka na veika bula, na ka ga e macala ni ka kece qo era buli sara vakamaqosa ena ivakatagedegede sara e cake.

12. (a) Na cava e cakava na DNA? (b) Na cava eda vulica ena totoka ni DNA kei na kena sega ni veisau na ka e cakava?

¹² Vakasamataka mada na DNA (deoxyribonucleic acid), e vakadewa na itukutuku ni kau kei na manumanu mai na dua na itaba ina dua tale. Na DNA e vu ni nodra vakawa na ka bula kece e vuravura​—qori e okati kina na manumanu somidi, na co, elefaniti, tovuto karakarawa, vaka kina o keda. Era duidui vakalevu na manumanu era tu e vuravura, ia e sega ni veiveisau na DNA e maroroya tu na kedra itukutuku me vakadewai mai na dua na itaba ina dua tale, na DNA se vakaduiduitaki ira tiko ga na veimataqali manumanu me yacova mai nikua. Me salavata kei na inaki ni Kalou o Jiova, era na cakava tiko ga na veika bula e vuravura na nodra itavi vereverea. (Same 139:16) Na ituvatuva maqosa qai yaga qori e dua tale na ivakadinadina ni vakayagataki ena bulibuli na “iqaqaloniliga” ni Kalou se yalo tabu.

iBulibuli Vakasakiti Duadua e Vuravura

13. A bulia vakacava na tamata na Kalou?

¹³ Ni oti e vica vata na bilioni na yabaki, sa bulia oti tale ga na Kalou na kabula kei na ka mate e sega ni wiliki rawa, sa sega ni qai “lala” na vuravura. Ia e sega ni yala ga e kea na nona vakayagataka o Jiova na yalona tabu ena veika e bulia. Sa vakarau bulia na ibulibuli vakasakiti duadua e vuravura. A bulia na tamata na Kalou ni bera ni cava na ikaono ni siga ni bulibuli. A cakava vakacava qori o Jiova? A vakayagataka na yalona tabu kei na ka e tu e vuravura.​—Vkte. 2:7.

14. Eda duidui vakacava vei ira na manumanu?

¹⁴ E tukuni ena Vakatekivu 1:​27: “A sa bulia na tamata na Kalou mei tovo vata kei koya; e nai tovo ni Kalou sa buli koya ko koya; na tagane kei na yalewa sa buli rau ko koya.” Nida buli meda ucuya na Kalou, eda rawa gona ni dauloloma, vakayagataka na noda galala ni vakatulewa, da qai veiwekani voleka kei na Dauveibuli. E duidui gona na noda mona ni vakatauvatani kei ira na manumanu. Na inaki ni nona bulia na noda mona o Jiova, oya meda marautaka tiko ga me tawamudu na noda vulica na veika me baleti koya kei na ka e bulia.

15. Na ka totoka cava erau rawa ni marautaka o Atama kei Ivi?

¹⁵ Ena itekitekivu ni bula ni kawatamata, a vakarautaka na Kalou vei rau o Atama kei Ivi na vuravura me rau vakatawa rau qai marautaka na veika bula vakatubuqoroqoro. (Vkte. 1:​28) Dua na ka na levu ni kakana a vakarautaka vei rau o Jiova qai vakatikori rau ena dua na parataisi. A rawa sara ga ni rau bula tawamudu rau qai nodra itubutubu e bilioni vakacaca na nodrau kawa era uasivi. Ia a sega ni yaco oya.

Vakadinata na iTavi ni Yalo Tabu

16. Erau talaidredre na vuda, ia na cava eda rawa ni vakanuinui kina?

¹⁶ Erau sega ni lomavakacegu o Atama kei Ivi me rau talairawarawa ga vua na Dauveibuli, ia rau talaidredre ni rau nanumi rau ga. Qori na vuna eda sa sotava tu kina qo na ca ni nodrau talaidredre o keda kece na nodrau kawa ivalavala ca. Ia e vakamacalataka na iVolatabu na sala ena muduka kina na Kalou na leqa kece e vu mai na nodrau talaidredre na vuda. E tukuna tale ga na iVolatabu ni na vakayacora o Jiova na nona inaki taumada. Ena parataisi na vuravura ra qai vakalougatataki mera bula tawamudu kina o ira era mamarau, era bulabula tale ga. (Vkte. 3:​15) Ena gadrevi na veivuke ni yalo tabu meda vakabauta dei tiko ga kina na inuinui totoka qori.

17. Na rai cava meda vorata?

¹⁷ E bibi meda kerea na yalo tabu i Jiova. (Luke 11:13) Nida cakava qori, eda na qai vakabauta dei ga kina ni a bulibuli na Kalou. Sa qai levu ga nikua na itukutuku era vakatetea o ira era sega ni vakabauta na Kalou, kei ira era vakabauta na bula vakaidewadewa. Ia e cala na vakasama e yavutaki kina na nodra itukutuku qai sega na kena ivakadinadina. Meda qarauna de vakacalai keda se vakasoroi keda na rai cala va qori. Meda tu vakarau na lotu vaKarisito kece meda vorata na sasaga ni veivakacalai kece qori kei na noda rawa ni vakasaurarataki meda ciqoma na nodra rai.​—Wilika Kolosa 2:8.

18. Ni vakasamataki na buli ni lomalagi, na vuravura, kei na kawatamata, na cava e ka vakalialia kina me vakabauti ni sega na Dauveibuli vuku?

¹⁸ Ena dei na noda vakabauta na iVolatabu kei na Kalou ke da dikeva vinaka na ivakadinadina me baleta na bulibuli. Ni vakasamataki na buli ni lomalagi, na vuravura, kei na kawatamata, e levu era sega ni via vakabauta ni a vakayagataki kina e dua na ka e tawarairai. Ke va qori na noda rai, eda sega ni kauaitaka na ivakadinadina kece e tiko. Eda vakalecalecava tale ga nira tiko na kabula e “sega ni wili rawa,” era buli vakamaqosa qai vakainaki na nodra buli. (Jope 9:​10; Same 104:25) Nida lotu vaKarisito, eda kila deivaki ni yalo tabu ga na igu a vakayagataka vakamaqosa o Jiova me bulia kina na ka kece.

Yalo Tabu kei na Noda Vakabauta na Kalou

19. Eda vakadinadinataka vakacava ni bula dina tiko na Kalou qai veidusimaki tiko na yalona tabu?

¹⁹ E sega ni gadrevi me kilai na ka kece me baleta na bulibuli meda qai vakabauta na Kalou, meda lomani koya da qai dokai koya vakalevu. Me vaka ga na noda veitokani kei na dua, na noda kila wale ga eso na ka me baleti koya e sega ni kena ibalebale nida sa veitokani. Ia e bibi meda veikilai vinaka sara me rawa ni dei na noda veitokani. E va tale ga qori na noda vakabauta na Kalou. Nida vakalevutaka tiko ga na ka eda vulica me baleti koya, ena qai dei noda vakabauti koya. Ni rogoca na noda masu, da qai vakila na yaga ni noda muria na nona ivakavuvuli, eda sa qai vakabauta ga ni bula dina tiko. Na noda vakadinadinataka tiko ga na nona veidusimaki, veitaqomaki, na nona veivakalougatataki, kei na nona vakarautaka na ka eda gadreva e sa qai vakavolekati keda ga vua. Na ka kece qori e ivakadinadina matata ni bula dina tiko na Kalou qai veidusimaki tiko na yalona tabu.

20. (a) Na cava a bulia kina na Kalou na lomalagi, na vuravura kei na tamata? (b) Ena yaga vakacava na noda muria tiko ga na veidusimaki ni yalo tabu ni Kalou?

²⁰ Na iVolatabu e ivakaraitaki vakasakiti ni nona dau vakayagataka o Jiova na yalona tabu baleta o ira era vola ‘era tukuna ga na ka e vinakata na Kalou ena veiuqeti ni yalo tabu.’ (2 Pita 1:​21) Nida vulica vagumatua na iVolatabu, eda na vakabauta dei ni bulia na ka kece na Kalou. (Vkta. 4:​11) A bulibuli o Jiova me ivakaraitaki ni itovo talei e kilai kina na loloma. (1 Joni 4:8) Meda solia gona na noda vinaka kece meda vukei ira tale na so mera lomana na Tamada vakalomalagi e noda iTokani tale ga. Ke da muria tiko ga na veidusimaki ni yalo tabu ni Kalou, e ka marautaki nida na vulica na veika me baleti koya me tawamudu. (Kala. 5:​16, 25) Meda vulica tiko mada ga na veika me baleti Jiova kei na nona cakacaka veivakurabuitaki, da qai vakatotomuria na loloma levu a vakaraitaka ena nona vakayagataka na yalona tabu me bulia kina na lomalagi kei na vuravura, me buli keda tale ga.

O Rawa ni Vakamacalataka?

• Na cava eda vulica ena lomalagi kei na vuravura me baleta na yalo tabu?

• Na cava eda rawa ni cakava nida buli meda ucuya na Kalou?

• Na cava meda dikeva kina na ivakadinadina me baleta na bulibuli?

• Ena dei vakacava na noda veiwekani kei Jiova?

[iYaloyalo ena tabana e 7]

Na cava eda vulica me baleta na bulibuli ena nodra tuvanaki vakamaqosa na ka e maliwalala?

[Credit Line]

Kalokalo: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[iYaloyalo ena tabana e 8]

Era vakawa vakacava na ka kece qo?

[iYaloyalo ena tabana e 10]

O sa tu vakarau mo vakamacalataka na ka o vakabauta?