Meda Guta Dina na Vale i Jiova!

“Sa kani au na loloma katakata ki na nomu vale.”​—JONI 2:17.

1, 2. Na cava a cakava o Jisu ena valenisoro ena yabaki 30 S.K., na vuna?

RAITAYALOYALOTAKA mada na soqo ni Lakosivia ena 30 S.K. Sa oti e ono na vula nona tekivu cakacaka vakavunau o Jisu. E gole e Jerusalemi qai raica ena Lomanibai ni kai Matanitu Tani ena valenisoro, ni so “era sa volitaka eso na pulumokau kei na sipi kei na ruve, kei ira sa veisaui lavo era sa mai tiko.” E talia e dua na kuita wa qaliqali qai vakasavi ira kina na manumanu kece, kei ira na dauveivoli. A sovara tale ga na nodra ilavo na dau veisau ilavo, qai vukica na nodra teveli. E vakaroti ira na volitaki ruve mera kauta na nodra ivoli mera lako.​—Joni 2:13-16.

² Na ka e cakava qo o Jisu e vakaraitaka na nona kauaitaka na valenisoro. A vakarota, “Kakua ni cakava na vale nei Tamaqu me vale ni veivoli”! Ni ratou raica na nona tisaipeli na ka a cakava, ratou nanuma na ka e vola na daunisame o Tevita ena vica na senitiuri yani e liu: “Sa kani au na loloma katakata ki na nomu vale.”​—Joni 2:16, 17; Same 69:9.

3. (a) Na cava na ibalebale ni guta? (b) Taro cava meda dui taroga?

³ Na ka a cakava o Jisu e vu tiko mai nona kauai, nona guta dina na vale ni Kalou. Na ‘guta’ e tiko kina na vakasama ni o vinakata vakalevu e dua na ka, qai saga vakaukaua mo rawata. Ena ika21 ni senitiuri eda bula donuya tu qo, e sivia ni vitu na milioni na lotu vaKarisito era kauaitaka vakalevu na vale ni Kalou. Eda na rairai taroga, ‘Au na rawa vakacava ni guta vakalevu na vale i Jiova?’ Meda sauma na taro qo, meda kila mada na ibalebale ni vale ni Kalou ena gauna qo. Eda na veivosakitaka tale ga na nodra ivakaraitaki eso na tagane yalodina ena iVolatabu era guta na vale i Jiova. E volai na kedra ivakaraitaki “me da vakatavulici kina,” me uqeti keda tale ga meda gugumatua.​—Roma 15:4.

Na Vale ni Kalou—⁠Ena Gauna Makawa kei na Gauna Qo

4. Na cava a tara kina na valenisoro o Solomoni?

⁴ Na vale ni Kalou e Isireli makawa oya na valenisoro e Jerusalemi. A sega ni vakaitikotiko dina kina o Jiova. E kaya o koya: “Sa noqui tikotiko vakaturaga, ko lomalagi, ia ko vuravura, sai tutu-ni-yavaqu: a vale cava dou na tara me noqu? se tikina cava me noqui vakavakacegu?” (Aisea 66:1) Ia, na valenisoro a tara ena gauna ni veiliutaki i Solomoni e kena inaki me sokaloutaki kina o Jiova, na vale me cabori kina na masu.​—1 Tui 8:27-30.

5. Na sokalou ena valenisoro a tara o Solomoni e vakatayaloyalotaka na ituvatuva cava ena gauna qo?

⁵ Ena gauna qo, na vale i Jiova e sega ni buli ena vatu e toka mai Jerusalemi se dua tale na vanua. Na vale i Jiova oya na ituvatuva meda torovi koya kina ena sokalou e yavutaki ena isoro ni veivoli i Karisito. Era duavata na dauveiqaravi yalodina kece ni Kalou e vuravura ena nodra sokaloutaki Jiova ena valenisoro vakayalo qo.​—Aisea 60:4, 8, 13; Caka. 17:24; Iper. 8:5; 9:24.

6. O cei so na tui e Juta ratou guta na sokalou dina?

⁶ A wasei rua na matanitu o Isireli ena 997 B.S.K. Ni oti oya, ratou a veiliutaki e Juta e 19 na tui, ia e 4 ga ratou a guta na veika a vauca na sokalou dina. Ratou a yalodina o Esa, Jiosafati, Esekaia kei Josaia. Na veika bibi cava eda vulica ena nodratou ivakaraitaki?

Vakalougatataki ni Vu Mai Lomada Noda Sokalou

7, 8. (a) Na veiqaravi cava e vakalougatataka o Jiova? (b) Na cava eda vulica ena ivakaraitaki i Tui Esa meda kua ni cakava?

⁷ Ena gauna ni veiliutaki i Tui Esa, a talai ira na parofita o Jiova me dusimaki ira na Isireli mera yalodina tiko ga vua. Me kena ivakaraitaki, e tukuna na iVolatabu ni a vakarorogo o Esa vei Asaraia na parofita, na luvei Oteti. (Wilika 2 Veigauna 15:1-8.) Na veiveisau a cakava o Esa a vakaduavatataki ira kina na lewenivanua e Juta, era duavata tale ga e dua na wase levu ni matanitu o Isireli, ra mani gole sobu mera tiko ena dua na soqo levu e Jerusalemi. Era tukuna ena duavata nira na yalodina na qaravi Jiova. Eda wilika: “A ra sa bubului kivei Jiova e na domo levu, kei na qoqolou, kei na uvu davui dina kei na koneti. A ra sa marau ko ira kecega na Juta e na vuku ni bubului: ni ra sa bubului e na lomadra taucoko, ka ra sa golevi koya e na nodra gagadre kece; ka sa kune vei ira ko koya, a sa vakasaututaki ira ko Jiova e na veiyasana.” (2 Vei. 15:9-15) E sega ni vakabekataki ni na vakalougatataki keda tale ga o Jiova nida sokaloutaki koya mai vu ni lomada.​—Mari. 12:30.

⁸ E ka ni rarawa ni a cudru o Esa ena nona veivakadodonutaki o Anani na rairai. (2 Vei. 16:7-10) Eda na raica vakacava na veivakasalataki se veidusimaki i Jiova ni vakayagataki ira na qase ni ivavakoso? E dau totolo beka noda ciqoma qai muria nodra ivakasala vakaivolatabu, da qai sega ni cudru?

9. Na leqa cava a sotava o Jiosafati kei na matanitu o Juta, na cava era cakava?

⁹ A veiliutaki o Jiosafati e Juta ena ikatini ni senitiuri B.S.K. E tovata na mataivalu ni Amoni, Moapi, kei ira mai na ulunivanua o Sia mera valuti Jiosafati kei na matanitu o Juta. Dina ni a rere na tui, ia na cava a cakava? A vakasoqoni ira vata mai na tagane, kei na dui watidra kei na luvedra ena vale i Jiova mera masu. (Wilika 2 Veigauna 20:3-6.) A via tautauvata na qaqanimasu i Jiosafati kei na nona masu o Solomoni ena gauna a vakatabui kina na valenisoro, e masuti Jiova o Jiosafati: “Kemuni na neimami Kalou, o na sega li ni lewai ira? ni sa sega vei keimami na kaukauwa me keimami veivala rawa kei ira na lewe vuqa oqo sa lako mai me vala kei keimami; ia keimami sa sega ni kila na ka me keimami kitaka: ia sa rai vei kemuni na mata i keimami.” (2 Vei. 20:12, 13) Ni masu oti o Jiosafati, a sobuti Jeesieli na Livai na yalo i Jiova qai vosa “e na kedra maliwa nai soqosoqo.” Na ka e tukuna e vakacegui ira na vakarorogo qai vakayaloqaqataki ira.​—Wilika 2 Veigauna 20:14-17.

10. (a) A dusimaki vakacava o Jiosafati kei na matanitu o Juta? (b) Eda na vakavinavinakataka vakacava na nona dusimaki keda tiko nikua o Jiova?

¹⁰ Ena gauna oya, a dusimaki Jiosafati kei na matanitu o Juta o Jiova ena nona vakayagataki Jeesieli. Nikua, e vakacegui keda qai dusimaki keda na ilawalawa dauveiqaravi yalodina qai vuku. O koya gona, eda uqeti meda tokoni ira na qase ni ivavakoso qai dokai ira, me vaka nira dau cakacaka vakaukaua mera vakatawani keda, ra qai cakava na ka e tukuna na “dauveiqaravi yalo dina ka vuku.”​—Maciu 24:45, VV; 1 Ces. 5:12, 13.

11, 12. Na cava eda vulica ena ka a yaco vei Jiosafati kei ira na lewe i Juta?

¹¹ Me vaka ga nodra soqoni vata o Jiosafati kei ira nona tamata mera kerea na veidusimaki i Jiova, meda kua mada ga ni vakawaletaka na soqoni vata kei ira na mataveitacini ena soqoni kece vakaivavakoso. Ke da sotava e dua na leqa bibi, da qai sega ni kila na ka meda cakava, meda muria na ivakaraitaki i Jiosafati kei ira na lewe i Juta ena noda masuti Jiova da qai nuitaki koya vakatabakidua. (Vkai. 3:5, 6; Fpai. 4:6, 7) Ke da mani tiko taudua, na noda masuti Jiova ena vakaduavatataki keda kei ‘na tacida kece e vuravura.’​—1 Pita 5:9, NW.

¹² E muria o Jiosafati kei ira nona tamata na idusidusi vakalou a tukuna o Jeesieli. Na cava na kena itinitini? Ra qaqa ena ivalu ra qai lesu e Jerusalemi “e na marau,” era gole “ki na vale i Jiova, ka ra sa taura lako na soliteri, kei na api, kei na davui.” (2 Vei. 20:27, 28) Eda doka tale ga na idusidusi i Jiova e vakarautaka mai ena nona ituvatuva ni veidusimaki da qai duavata ena noda vakalagilagi koya.

Noda Maroroya Vinaka na Vanua ni Soqoni

13. Na cakacaka cava a tekivuna o Esekaia ena itekitekivu ni nona veiliutaki?

¹³ Ena imatai ni vula ni nona veiliutaki o Esekaia, e vakaraitaka ni guta na qaravi Jiova ena nona dolava qai vakavinakataka na valenisoro. A wasea nodra cakacaka na bete kei na Livai mera vakasavasavataka na vale ni Kalou. Era cakava qo ena loma ni 16 na siga. (Wilika 2 Veigauna 29:16-18.) Na cakacaka qori eda lai nanuma kina na kena qaravi kei na vakavinakataki ni noda vale ni soqoni. Na ituvaki ni vale ni soqoni e vakaraitaka na noda guta na sokaloutaki Jiova. O sa bau rogoca na nodra dau qoroya eso na nodra gumatua na mataveitacini era vakaitavi ena cakacaka qo? Io, na ka era cakava e vakalagilagi kina o Jiova.

14, 15. Na cakacaka cava ena gauna qo e vakacaucautaki kina vakalevu o Jiova? Tukuna eso na ivakaraitaki.

¹⁴ Ena dua na siti ena vualiku kei Igiladi, a sega ni taleitaka e dua na turaga na kena vakavinakataki na Kingdom Hall e toka ena yasa ni nona vale. Ia, era kauaitaki koya na mataveitacini e kea. A tu vakaca na bai e toka ena kedrau tadrua na Kingdom Hall kei na nona vale na turaga qo, era mani lomasoli na mataveitacini mera vakavinakataka qai sega ni saumi kina e dua na ka. Era cakacaka vakaukaua, ra qai vakavinakataka e dua na wase levu ni bai. E veisau sara ga na nona rai na turaga qo ena ka ra cakava na mataveitacini. Ena gauna qo sa dau vakaraica vinaka toka na Kingdom Hall me kua ni vakacacani.

¹⁵ Era vakaitavi na tamata i Jiova e veiyasai vuravura ena taravale. Era tu vakarau na mataveitacini mera tokoni ira na dau tara valenisoqoni e vanuatani mera tara na Kingdom Hall, vaka kina na Assembly Hall kei na Peceli. O Sam e dua na idinia, na nona cakacaka me raica me veirauti na katakata ni cagi e loma ni vale, na kena curu na cagi e loma ni vale, kei na kena vakaliliwataki na cagi. A tokoni koya o Ruth na watina ena tara valenisoqoni ena veivanua e Urope kei Aferika. Rau dau marautaka tale ga na cakacaka vakavunau kei na ivavakoso rau lewena ena vanua rau veiqaravi kina. E tukuna o Sam na vuna e vakaitavi kina ena tara valenisoqoni e vanuatani: “Era dau uqeti au o ira na veiqaravi e Peceli ena duidui vanua. E uqeti au meu veiqaravi ena tabana qo na nodra gugumatua kei na nodra mamarau.”

Talairawarawa ina iVakaro ni Kalou

16, 17. Na itavi lavotaki cava eda gumatua kina na tamata ni Kalou, na cava e laurai kina?

¹⁶ A sega ni vakavinakataka ga na valenisoro o Esekaia, a tekivuna tale ga na soqo ni Lakosivia a vakarota o Jiova me dau caka e veiyabaki. (Wilika 2 Veigauna 30:1, 4, 5.) A sureti ira na lewe ni matanitu taucoko kei ira na lewe i Jerusalemi, oka kina o ira mai na vualiku mera mai soqo vata. Era lesi eso mera cicivaka na ivola ni veisureti ina veiyasana.​—2 Vei. 30:6-9.

¹⁷ Ena veiyabaki sa sivi, eda vakaitavi tale ga ena dua na cakacaka va qori. Eda veisoliyaka na ivola ni veisureti totoka mera sureti kina o ira na tiko ena noda yalava, mera tokoni keda ena vakananumi ni iVakayakavi ni Turaga, me vaka ga a vakarota o Jisu. (Luke 22:19, 20) Eda dusimaki ena Soqoni ni Cakacaka ena ka meda cakava, da qai gumatua na vakaitavi ena veisureti qori. Sa vakalougatataka o Jiova na noda cakacaka! Ena yabaki sa oti, eda rauta ni vitu na milioni na veisoliyaka na ivola ni veisureti, ra qai tiko e 17,790,631 ena iVakananumi!

18. Na cava e bibi kina vei keda yadudua meda guta na sokalou dina?

¹⁸ E tukuni me baleti Esekaia: “Sa vakararavi ko koya vei Jiova na nodra Kalou na Isireli, ka sa sega e dua sa bula eliu vua, ka sega e dua e muri koya me tautauvata kaya vei ira kecega na tui Juta. Ni sa kabiti Jiova [tiko ga] ko koya; sa sega ni vuki tani me sega ni muri koya tiko, sa vakabauta ga na nonai vakaro, ka vakarota ko Jiova vei Mosese.” (2 Tui 18:5, 6) Meda vakatotomuria mada ga na nona ivakaraitaki. Noda guta dina na vale i Jiova ena uqeti keda meda ‘kabiti Jiova tiko ga,’ da qai nuitaka na bula tawamudu.​—Vkru. 30:16.

Muria Totolo na Veidusimaki

19. Na sasaga cava era dau cakava eso ena gauna ni iVakananumi?

¹⁹ Ena gauna a veiliutaki kina vakatui o Josaia, a tuvanaka vinaka qai vakarautaka na kena solevutaki na kanavata ni Lakosivia. (2 Tui 23:21-23; 2 Vei. 35:1-19) Eda dau vakavakarau vinaka tale ga ena soqo ni tikina, soqo ni tabacakacaka, kei na siga ni soqo lavotaki, vaka kina ena iVakananumi. Ena so na vanua era bolemate na mataveitacini mera soqo vata mera vakananuma kina na mate i Karisito. Era na raica na qase ni ivavakoso gugumatua me kua ni dua na lewe ni ivavakoso me guilecavi. Era na vukei na qase kei na malumalumu mera tiko ena soqo qori.

20. (a) Na cava a yaco ena gauna a veiliutaki kina o Tui Josaia, na cava a qai cakava? (b) Na cava meda vakasamataka vakabibi?

²⁰ Ena gauna a tuvanaka kina o Tui Josaia na kena vakavinakataki na valenisoro, a “kunea” na bete levu o Ilikaia “nai vola ni vunau i Jiova ka solia ko Mosese.” A solia vei Safani na vunivola, qai wilika sara vei Josaia. (Wilika 2 Veigauna 34:14-18.) Na cava a yaco tarava? A dresulaka na tui na nona isulu ena levu ni nona rarawa qai vakarota eso na turaga mera lai kere ivakasala vei Jiova. E soli itukutuku na Kalou ena nona vakayagataka na parofita yalewa o Ulita, e vakacala kina eso na ivalavala vakalotu a yaco tu e Juta. A sega ni guilecavi na ka a cakava o Josaia ni a kauta laivi na qaravi matakau. A parofisaitaki ni na sotava na rarawa na matanitu taucoko, ia a tokoni Josaia tiko ga o Jiova. (2 Vei. 34:19-28) Na cava eda vulica? Eda na via vakaraitaka tale ga na yalo a tu vei Josaia. Meda muria totolo mada ga na veidusimaki i Jiova, nida vakasamataka vakabibi na ka e rawa ni yaco ena noda sokalou ke da vakarorogo vei ira na vukitani se vei ira na tawayalodina. Eda nuidei ni o Jiova ena raica noda guta dina na sokalou dina, me vaka ga a yaco vei Josaia.

21, 22. (a) Na cava meda guta kina na vale i Jiova? (b) Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga tarava?

²¹ Eratou ivakaraitaki vinaka vei keda na tui kei Juta—⁠o Esa, Jiosafati, Esekaia, kei Josaia—⁠oya meda guta dina na vale i Jiova kei na nona sokaloutaki. Noda gugumatua ena uqeti keda tale ga meda nuitaki Jiova, da qai solia noda vinaka kece ena noda sokaloutaki koya. E ka vakayalomatua qai vakavu marau meda muria na veidusimaki vakalou, da ciqoma tale ga na veikauaitaki vakayalololoma kei na veivunauci e lako mai ena ivavakoso kei ira na qase ni ivavakoso.

²² Na ulutaga tarava ena veivosakitaki kina noda guta na cakacaka vakavunau qai uqeti ira na itabagone mera gumatua na qarava na Tamada vakalomalagi dauloloma. Eda na vulica tale ga na sala meda levea kina e dua na ka e dau veivakacalai vakalevu kina o Setani. Noda gumatua ni muria na veivakadreti kece qo i Jiova, eda sa muria tiko kina na ivakaraitaki i Jisu, na luvei Jiova, e tukuni me baleti koya: “Sa kani au sara na loloma katakata ki na nomuni vale.”​—Same 69:9; 119:111, 129; 1 Pita 2:21.

O se Nanuma Tiko?

• Na veiqaravi vakacava e vakalougatataka o Jiova, na vuna?

• Eda na vakaraitaka vakacava nida nuitaki Jiova?

• Ena uqeti keda vakacava noda guta na vale i Jiova meda muria na veidusimaki vakalou?

[iYaloyalo ena tabana e 9]

Ratou vakaraitaka vakacava o Esa, Jiosafati, Esekaia, kei Josaia nodratou guta na vale i Jiova?