Era Tudei “ena Gauna ni Veivakatovolei”

NI CABOLO na iMatai ni iValu Levu ena 1914, era mai kila kina na lewe i vuravura na nodra tawaveitovaki na Gonevuli ni iVolatabu. (Aisea 2:2-4; Joni 18:36; Efeso 6:12) Na cava era cakava na dauveiqaravi ni Kalou e Peritania?

A buli ena 1916 e Peritania e dua na lawa e vakatokai na Military Service Act, era vakaroti kina na tagane dawai era yabaki 18 ina 40 mera curu ena mataivalu. Na lawa ya era vagalalataki kina o ira era sega ni via cakava qori nira “dei ena nodra vakabauta vakalotu kei na nodra ivakarau ni bula savasava.” Sa qai tauyavutaka na matanitu eso na mataveilewai me vakatulewataka se o cei me vagalalataki mai na lawa qori kei na levu ni galala e rawa ni soli vua.

Ena dua ga na gauna lekaleka, e rauta ni 40 na Gonevuli ni iVolatabu era bala ena valeniveivesu ni mataivalu, ra qai kau e le 8 ena bucanivalu e Varanise. Na ka tawadodonu qori e uqeti ira sara ga na mataveitacini e Peritania mera vakaraitaka ena dua na ivola vei Paraiminisita Herbert Asquith na nodra sega ni duavata ena nodra vesu na tacidra vakayalo, qai vakau vata kei na dua na ivola kerekere era saini tu kina e le 5,500.

A qai rogovaki ni ratou na totogitaki na le 8 eratou kau e Varanise me ratou lauvana niratou sega ni via vakaitavi ena ivalu. Ia ni ratou sa yatuni me ratou lauvana na tacida, a qai veisau tale na kedratou itotogi me tini na yabaki e valeniveivesu. Eratou vakau lesu e Igiladi me ratou lai vakaotia kina na kedratou itotogi ena nodra valeniveivesu na lewenivanua.

Ni yaco tiko na ivalu, era vakasaurarataki tale ga na tagane vakawati mera vakaitavi ena ivalu. A caka e dua na veilewai mai Manchester, Igiladi, me vakaraitaki kina na veika ena yaco ena veilewai va qori ke mani caka ena dua na gauna mai muri. A veilewaitaki kina o Henry Hudson, e vuniwai e Gonevuli tale ga ni iVolatabu. Ena ika3 ni Okosita, 1916, a tauca na mataveilewai na lewa ni beca na lawa o Henry, mani totogitaki vakailavo, qai soli ena mataivalu. Ena gauna vata qori, a rogoci tale ga e dua na veilewai va qori e Edinburgh, Sikoteladi. A raica kina na mataveilewai ni sega ni cala o James Frederick Scott, e yabaki 25 qai dua na painia. A kerea na matanitu me rogoci tale na kisi qori, ia a bokoca tale ni raica ni vinaka cake na veilewai mai Lodoni. Ena veilewai qori, a tukuni ni cala na tacida o Herbert Kipps, mani totogitaki vakailavo, qai soli ena mataivalu.

Ena Seviteba 1916, era kerea kina e le 264 na tacida tagane mera vagalalataki mai na mataivalu. E le 5 e vakadonui nodratou kerekere, 154 era “vakacakacakataki vakaukaua,” 23 e soli vei ira eso na itavi ena mataivalu era sega ni vala kina, 82 era soli ena mataivalu, eso vei ira qori era veilewaitaki ena mataivalu ra qai bala e valeniveivesu. Era kudruvaka na lewenivanua na nodra vakalolomataki na tagane qori, mani tokitaki ira na matanitu mai na valeniveivesu ni mataivalu ina nodra keba ni cakacaka na lewenivanua.

Erau cakacaka ena ilatiniwai e Welesi o Edgar Clay kei Pryce Hughes, erau qai vakatawa ni valenivolavola ni tabana e muri e Peritania. Ia o Herbert Senior, dua vei ira na le walu era vakau lesu mai Varanise, a bala ena Wakefield Prison e Yorkshire. Eso tale era vakalolomataki nira vakacakacakataki vakaukaua ena Dartmoor Prison, era tiko e keri na ilala levu duadua era sega ni via curu ina mataivalu.

A vakadonuya o Frank Platt, e dua na Gonevuli ni iVolatabu me cakava eso na itavi ena sega ni vala kina, ia dua na gauna balavu a tusaqati tiko kina vakaca ni sega ni via vakaitavi ena ivalu. A vulica na ka dina o Atkinson Padgett ni oti toka ga na nona vakadonuya me curu ena mataivalu, era mani vakalolomataki koya tale ga na vakailesilesi ni mataivalu ni bese ni vakaitavi ena ivalu.

Era sega ni kila vinaka sara ena gauna ya na tacida na ibalebale ni tawaveitovaki, ia era saga mera vakamarautaka na Kalou o Jiova. O ira na cavuti ena ulutaga qo era ivakaraitaki vinaka ena nodra tawaveitovaki vakabibi ena “gauna ni veivakatovolei” dredre era donuya. (Vkta. 3:10)—Mai na vanua e maroroi kina na keda itukutuku makawa mai Peritania.