Kpɔ́ndéwú Ðagbe Mɛ Ðevo lɛ Tɔn Kpinkpɔn Hɛn Nyɔna Gegě Wá nú Mì

È jì mì ɖò Québec, ee nyí Canada sín tokpɔn e mɛ è nɔ dó Flansegbe ɖè é. Mɛjitɔ́ ce lɛ wɛ nyí Louis kpo Zélia kpo bo kplɔ́n mì ɖò xwédo e ɖó wanyiyi é ɖé mɛ. Tɔ́ ce nɔ kú winnya, bo yí wǎn nú nǔxixa. Nǔwlanwlán nɔ víví nú mì, bɔ un nɔ lin na huzu ɖɔnúesezɔ́watɔ́ gbè ɖokpo.

Hwenu e un ɖó xwè 12 mɔ̌ é ɔ, Rodolphe Soucy e nyí tɔ́ ce sín azɔ̌gbɛ́ ɖé é, wá ba mǐ kpɔ́n ɖò xwé mǐtɔn gbè, é kpo xɔ́ntɔn tɔn ɖé kpo. Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn wɛ nú ye. Un tuùn nǔ gegě dó Kúnnuɖetɔ́ lɛ wu ǎ, enɛ wu ɔ, sinsɛn yetɔn dɔn mì mɔ̌ ǎ. Amɔ̌, lee ye nɔ zán Biblu dó na xósin nú nǔkanbyɔ mǐtɔn lɛ lyɛ̌ngbelyɛ̌ngbe gbɔn é dɔn mì. É jiwǔ nú mɛjitɔ́ ce lɛ lɔ, enɛ wu ɔ, mǐ yí gbè bá kplɔ́n Biblu.

Hwe ɔ nu ɔ, wemaxɔmɛ Katolika tɔn ɖé wɛ un nɔ yì. Hweɖelɛnu ɔ, un nɔ ɖɔ xó dó nǔ e un kplɔ́n ɖò Biblu kplɔnkplɔn ce hwenu lɛ é jí xá azɔ̌mɛvígbɛ́ ce lɛ. Mɛ̌si lɛ ɔ, yɛhwenɔ wɛ nú ye, bɔ ye wá sè ɖɔ un nɔ wà mɔ̌. Ye zán Biblu dó xlɛ́ ɖɔ adingban ɖó wɛ un ɖè ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, ye dóhwɛ mì ɖò klási ɔ bǐ nukɔn ɖɔ un nyí gǔfɔntɔ́! Ninɔmɛ ɔ ɖó adohu adohu nú mì có, é ka wá tɔ́n kɔ dó ɖagbe mɛ, ɖó é d’alɔ mì bɔ un mɔ ɖɔ nǔkplɔnmɛ sinsɛn tɔn wemaxɔ ɔ mɛ tɔn lɛ kún sɔgbe xá nǔ e Biblu ɖɔ lɛ é ó. Un wá mɔ ɖɔ un ɖó na tɔ́n sín wemaxɔ enɛ mɛ. Mɛjitɔ́ ce lɛ na gbè bɔ un bɛ́ wemaxɔmɛ ɖevo.

UN KPLƆ́N BO YÍ WǍN NÚ SINSƐNZƆ́ Ɔ

Un kpò ɖò Biblu kplɔ́n wɛ, amɔ̌, un ɖò nukɔn yì wɛ ganji ɖò gbigbɔ lixo ǎ, ɖó un nɔ ɖi xɛsi nú Mawuxóɖiɖɔ sín hɔn ɖé kɔn jɛ hɔn ɖé kɔn. Amǐsa Katolika tɔn ɖó acɛ tawun bo nɔ klán gbè xá wɛnjijlazɔ́ mǐtɔn syɛnsyɛn. Maurice Duplessis e nyí gǎnhɔnyitɔ́ xɔ́su Québec tɔn é nɔ nɔ gudo nú amǐsa ɔ tawun ɖò toxóɖiɖɔ linu. Gudo e é ɖè nú ye é zɔ́n bɔ mɛ lɛ nɔ dóya nú Kúnnuɖetɔ́ lɛ, bo tlɛ nɔ tɔ́n ahwan ye. É byɔ akɔ́nkpinkpan tawun cobɔ è na jla wɛn ɖò hwe ɔ nu.

Nɔví John Rae ee yí kúnnuɖewema ɖò klási tɛnnɛgɔ́ wemaxɔmɛ Galadi tɔn é d’alɔ mì bɔ un ɖu ɖò xɛsi ce jí. John mɔ nǔ kpɔ́n tawun, nɔ fá xomɛ, nɔ sɔ́ éɖée hwe, bo lɛ́ nyɔ́ lyá. É nɔ ɖè wě xá mì tlɔlɔ mɔ̌ ǎ; amɔ̌, kpɔ́ndéwú ɖagbe e é sɔ́ ɖ’ayǐ é kplɔ́n nǔ mì tawun. Flansegbe didó nɔ vɛwǔ nú John, enɛ wu ɔ, un nɔ xwedó è hwɛhwɛ ɖò kúnnuɖegbé, bo nɔ d’alɔ ɛ. Hwenu zinzan ɖó kpɔ́ xá John d’alɔ mì bɔ un wá wá gbeta ɔ kɔn bo huzu Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn. Un mɔ Kúnnuɖetɔ́ lɛ azɔn nukɔntɔn ɔ bɔ é ɖó xwè wǒ gudo é ɔ, un bló baptɛm ɖò 26 mai 1951.

Ðò agun kpɛví e mɛ un ɖè ɖò Québec é ɔ, gbexosin-alijitɔ́ lɛ sukpɔ́ tawun. Kpɔ́ndéwú ɖagbe yetɔn sísɛ́ mì bɔ un nyí gbexosin-alijitɔ́. Ðò hwe ɔ nu ɔ, Biblu kɛɖɛ wɛ mǐ nɔ zán dó jla wɛn ɔ sín hɔn ɖé kɔn jɛ hɔn ɖé kɔn. Ðó wema lɛ ma ɖè ǎ wutu ɔ, mǐ ɖó na zán Biblu ɔ ganji. Enɛ wu ɔ, bo na dó jɛhun dó nǔgbo ɔ jí ɔ, un tɛ́n kpɔ́n bɔ wemafɔ Biblu tɔn gegě má mì. Amɔ̌, mɛ gegě nɔ ɖɔ ɖɔ, enyi Biblu ɔ ma nyí ee sinsɛn Katolika tɔn yí gbè na é ǎ ɔ, emi kún na xà ó.

Ðò 1952 ɔ, un da Simone Patry ee nyí nɔví nyɔnu gbejinɔtɔ́ xá ɔ mɛ tɔn ɖé é. Mǐ sɛ̀ tɛn yì Montréal, bɔ ɖò xwè ɔ mɛ ɔ, mǐ jì vǐ nyɔnu mǐtɔn Lise. Nǔgbo wɛ ɖɔ táan kpɛɖé jɛ nukɔn nú alɔwliwli mǐtɔn ɔ, un ɖó gbexosin-alijitɔ́zɔ́ ɔ te, amɔ̌, Simone kpo nyi kpo tɛ́n kpɔ́n bo zán gbɛ̀ e bɔkun é bo na dó sixu nɔ kpɔ́ bo w’azɔ̌ gegě ɖò agun ɔ mɛ.

Xwè wǒ ko wá yì gudo cobɔ un lɛ́ jɛ tamɛ lin dó lee un na gbló ada nú sinsɛnzɔ́ ce gbɔn é wu jí ganji. Ðò 1962 hwenu e mǐ ɖò Wemaxɔmɛ Sinsɛnzɔ́ Axɔ́suɖuto ɔ tɔn sun ɖokpo tɔn e mɛxo lɛ bló ɖò Betɛli Canada tɔn é bló wɛ é ɔ, nyi kpo nɔví Camille Ouellette kpo wɛ nɔ dɔ́ xɔ ɖokpo ɔ mɛ. Camille d’asì bo ɖó vǐ có, é ka nɔ ɖókan dó sinsɛnzɔ́ ɔ wu tawun, enɛ jiwǔ nú mì titewungbe tɔn. Ðò hwenɛnu ɔ, mɛjitɔ́ gegě nɔ nyí gbexosin-alijitɔ́ ɖò Québec ǎ, amɔ̌, nǔ e gbé nya wɛ Camille ɖè é nɛ. Hwenu e mǐ ɖò kpɔ́ é ɔ, é nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú mì ɖɔ má lin tamɛ dó ninɔmɛ ce jí. Ðò sun yɔywɛ ɖé gudo ɔ, un wá mɔ ɖɔ un sixu lɛ́ nyí gbexosin-alijitɔ́ hwebǐnu tɔn. Mɛɖé lɛ ɖɔ ɖɔ nǔnywɛ kún kpé gbeta e kɔn un wá é ó, amɔ̌, un dó gǎn bo yì nukɔn, bo ɖeji ɖɔ Jehovah na dó nú gǎn e dó wɛ un ɖè bo na ɖ’alɔ ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ hugǎn é.

MǏ LƐKƆ YÌ QUÉBEC BO NYÍ GBEXOSIN-ALIJITƆ́ TITEWUNGBE

Ðò 1964 ɔ, è ɖè azɔ̌ nú nyi kpo Simone kpo bɔ mǐ nyí gbexosin-alijitɔ́ titewungbe ɖò jɔtɛn mǐtɔn Québec; finɛ wɛ mǐ wá wà sinsɛnzɔ́ ɖè nú xwè mɔkpan. Hwenɛnu ɔ, ninɔmɛ e mɛ mǐ nɔ jla wɛn ɔ ɖè é kpɔ́n te, amɔ̌, mɛ lɛ kpó ɖò gbè klán xá mǐ wɛ.

Ðò samedi hwemɛ ɖokpo ɔ, è wlí mì ɖò Sainte-Marie e nyí toxo kpɛví ɖé bo ɖò malin-malin dó Québec é. Kponɔ ɖé kplá mì yì kponɔkpámɛ, bo sú mì dó ganmɛ ɖó un ɖó wema ɖé nú é na mì gbè cobɔ un ɖò wɛn jla wɛ sín xwé ɖé gbè jɛ xwé ɖé gbè ǎ wutu. Nukɔnmɛ ɔ, è kplá mì yì hwɛɖɔtɔ́ e nɔ nyí Baillargeon é nukɔn; nya ɖé wɛ bo dó xɛsi tawun. É kanbyɔ mì ɖɔ mɛ̌ ka na nyí mɛɖesínhwɛmɛtɔ́ ce à jí. Hwenu e un ɖɔ Glen How,a (Kúnnuɖetɔ́ mɛɖesínhwɛmɛtɔ́ ɖé wɛ, bɔ è tuùn i ganji) wɛ é ɔ, é ɖɔ kpo xɛsi kpo ɖɔ: “Ɔɔɔ, eǒ! Un ba éyɛ ǎ!” È tuùn ɖɔ Glen How nɔ jɛhun dó Kúnnuɖetɔ́ lɛ jí tawun ɖò hwɛ nukɔn hwe ɔ nu. É sɔ́ lín ǎ, bɔ hwɛɖɔxɔsa ɔ ɖɔ nú mì ɖɔ è kún sɔ́ dóhwɛ ɖebǔ mì ó.

Gbè e è klán xá mǐ ɖò azɔ̌ mǐtɔn kɔn ɖò Québec é zɔ́n bɔ xɔ e jɛxa é mimɔ bo xáya bo na bló kplé mǐtɔn lɛ nɔ vɛwǔ. Agbanxɔ xóxó e sín xomɛ nɔ fá tawun é ɖé jɛn agun mǐtɔn wá mɔ. Ðò jɔhɔn syɛnsyɛn lɛ hwenu ɔ, mɔ e nɔ na zozo é ɖé wɛ nɔví lɛ nɔ zán. Hwɛhwɛ ɔ, mǐ nɔ kplé lɛlɛ̌ dó nú ganxixo klewun ɖé jɛ nukɔn nú kplé lɛ, bo nɔ ɖɔ xó e na dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ lɛ é nú mǐɖée.

É jiwǔ bɔ è mɔ lee wɛnjijlazɔ́ ɔ yì nukɔn gbɔn ɖò xwè lɛ vlamɛ é. Ðò 1960 kpo 1970 kpo vlamɛ ɔ, agun kpɛví kpɛví klewun ɖé jɛn ɖò fí elɔ lɛ: Québec sín xá mɛ, Côte-Nord gbéjí kpo Tɔtɛntinto Gaspé tɔn kpo. Égbé ɔ, lɛdo we jɛji wɛ ɖò xá enɛ lɛ mɛ, bɔ nɔví mǐtɔn lɛ nɔ kplé ɖò Kpléxɔ Axɔ́suɖuto ɔ tɔn ɖɛkpɛɖɛkpɛ lɛ mɛ.

È BYƆ MÌ ÐƆ MÁ WÀ TOMƐYIYIZƆ́

Ðò 1970 ɔ, è byɔ Simone kpo nyi kpo ɖɔ mǐ ni bɛ́ nukúnkpénuwutɔ́ lɛdo tɔn sín azɔ̌. Enɛ gudo ɖò 1973 ɔ, mǐ bɛ́ nukúnkpénuwutɔ́ agbegbe tɔn sín azɔ̌. Ðò xwè enɛ lɛ vlamɛ ɔ, un kplɔ́n nǔ gegě ɖò nɔví sunnu nǔwukpétɔ́ elɔ lɛ gɔ́n; ye wɛ nyí: Laurier Saumurb kpo David Splane kpo,c ye bǐ wɛ wà tomɛyiyizɔ́ kpɔ́n. Ðò kpléɖókpɔ́ lɛ bǐ gudo ɔ, nyɛ kpo David kpo nɔ ɖè wě xá mǐɖée dó lee mɛkplɔnkplɔn mǐtɔn na kpɔ́n te gbɔn é jí. Un flín ɖɔ David ɖɔ nú mì gbè ɖokpo ɖɔ: “Léonce, un ɖu vivǐ xóɖiɖɔ towe gudo tɔn ɔ tɔn. É nyɔ́, amɔ̌, nyɛ sixu ko zán xó enɛ lɛ dó xwlé xóɖiɖɔ atɔn mɛ na!” Un nɔ ba na ɖɔ xó gegě ɖò xóɖiɖɔ ce lɛ mɛ. Un ɖó na kplɔ́n bo na nɔ sɛ̀ sin xwè nú xó hugǎn.

Nukúnkpénuwutɔ́ agbegbe tɔn lɛ sín azɔ̌ wɛ nyí ɖɔ ye na dó wusyɛn lanmɛ nú nukúnkpénuwutɔ́ lɛdo tɔn lɛ. Amɔ̌, wɛnjlatɔ́ Québec tɔn lɛ gegě tuùn mì ganji. Enyi un ba nukúnkpénuwutɔ́ lɛdo tɔn lɛ kpɔ́n ɔ, wɛnjlatɔ́ lɛ nɔ jló ɖɔ nyi ni w’azɔ̌ xá emi ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ. Un nɔ ɖu vivǐ wɛnjijla xá ye tɔn, amɔ̌, un sɔ́ nɔ zán hwenu gegě xá nukúnkpénuwutɔ́ lɛdo tɔn ɔ ǎ. É sù gbè ɖokpo bɔ nukúnkpénuwutɔ́ wanyiyinɔ ɖé flín mì nǔ elɔ: “É nyɔ́ ɖɔ a ni nɔ zán hwenu ɖó kpɔ́ xá nɔví lɛ, amɔ̌ ma wɔn ɖɔ nyɛ gbé wɛ a tɔ́n ɖò aklunɔzán gbla elɔ mɛ ó. Nyi lɔ ɖó hudo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn!” Wě enɛ e é ɖè xá mì kpo xomɛnyínyɔ́ kpo é zɔ́n bɔ un nɔ nɔ jlɛ̌ jí hugǎn.

É blawǔ ɖɔ ɖò 1976 ɔ, nǔmaɖónukún e blawǔ tawun é ɖé jɛ. Asì vívɛ́ ce Simone bɛ́ azɔn syɛnsyɛn ɖé bo kú. Éɖée e é nɔ sɔ́ dó savɔ̌ é kpo wanyiyi e é ɖó nú Jehovah é kpo zɔ́n bɔ é nyí asì ɖagbe ɖé. Alɔnu ce e ján ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ é d’alɔ mì tawun bɔ un dɛ ɖò kú tɔn nu; un lɛ́ dókú nú Jehovah nú gudo e é nɔ nú mì kpo wanyiyi kpo ɖò táan vɛwǔ enɛ mɛ é. Nukɔnmɛ ɔ, un da Carolyn Elliot e nyí gbexosin-alijitɔ́ ɖé bo nɔ dó Glɛnsigbe, bo wá Québec bo na w’azɔ̌ ɖò fí e hudo sukpɔ́ ɖè é é. Carolyn nyɔ́ lyá, bɔ mɛ ɖevo lɛ sín nǔ nɔ lɛ́ ɖu ayi mɛ n’i, ɖò taji ɔ, mɛ e nɔ kú winnya alǒ ma nɔ byɔ mɛ mɛ ǎ lɛ é. Nyɔna ɖaxó ɖé wɛ é nyí nú mì hwenu e é gɔ́ nú mì ɖò tomɛyiyizɔ́ ɔ mɛ é.

XWÈ TAJI ÐÉ

Ðò janvier 1978 ɔ, è byɔ mì ɖɔ má nyí mɛ̌si nú Wemaxɔmɛ Gbexosin-Alijitɔ́ lɛ tɔn nukɔntɔn e è bló ɖò Québec é. Xɛsi ɖi mì tawun ɖó nǔ lɛ bǐ wɛ nyí nǔ yɔyɔ̌ nú mì lee é nyí gbɔn nú wemaxɔmɛví lɛ é. É víví nú mì ɖɔ ɖò wemaxɔmɛ nukɔntɔn ɔ hwenu ɔ, gbexosin-alijitɔ́ e ko mɔ nǔ kpɔ́n lɛ é gegě wɛ ɖò klási ɔ. Mɛ̌si wɛ nú mì có, un ka kplɔ́n nǔ gegě ɖò wemaxɔmɛví lɛ gɔ́n!

Nukɔnmɛ ɖò 1978 ɔ, è bló kpléɖókpɔ́ akɔjɔkplé tɔn “La foi victorieuse” ɖò Agbahwlɛnhwlɛn Yihundatɛn Montréal tɔn. Kpléɖókpɔ́ ɖaxó hugǎn e è bló ɖò Québec kpɔ́n é nɛ, bɔ gbɛtɔ́ 80 000 jɛji wá tɛn tɔn mɛ. È ɖè azɔ̌ nú mì bɔ un na w’azɔ̌ xá Azɔ̌xɔsa Ðɔnúese tɔn kpléɖókpɔ́ ɔ tɔn. Un ɖɔ xó nú xójlazɔ́watɔ́ gegě, bɔ nǔ ɖagbeɖagbe tobutobu e ye wlan dó mǐ wu lɛ é sɔ́ akpakpa mì tawun. Ye zán ganxixo 20 jɛji dó kan nǔ byɔ mǐ ɖò tuto televiziɔn kpo hladio kpo tɔn lɛ mɛ, lobo ɖè xóta kanweko mɔkpan tɔ́n. Kúnnuɖiɖe jiwǔ ɖé wɛ enɛ nyí!

È ÐÈ AZƆ̌ NÚ MÌ DÓ FÍ ÐEVO

Huzuhuzu ɖaxó ɖé wá gbɛzán ce mɛ ɖò 1996. Sín hwenu e un bló baptɛm é ɔ, Québec fí e è nɔ dó Flansegbe ɖè é wɛ un wà sinsɛnzɔ́ ɖè. È ɖè azɔ̌ nú mì dìn bɔ un na nyí nukúnkpénuwutɔ́ agbegbe tɔn ɖò fí e è nɔ dó Glɛnsigbe ɖè é ɖò Toronto sín xá mɛ. Un mɔ ɖɔ un kún ɖó nǔwukpíkpé ɔ ó, bɔ xɛsi lɛ́ ɖi mì dó xóɖiɖɔ lɛ xwíxwlémɛ dó Glɛnsigbe mɛ wu, ɖó un nyɔ́ dó ganji ǎ. É byɔ ɖɔ má xoɖɛ hwɛhwɛ lobo ɖeji dó Jehovah wu bǐ mlɛ́mlɛ́.

Nú un kpɔ́n gudo sɛ́dó ɔ, un sixu ɖɔ ɖɔ un ɖu vivǐ xwè we e un wà sinsɛnzɔ́ na ɖò Toronto sín xá lɛ mɛ é tɔn tawun. Carolyn ɖó suúlu bo d’alɔ mì, bɔ un nɔ vo hugǎn dó dó Glɛnsigbe. Nɔví lɛ nɔ gudo nú mì, bo dó wusyɛn lanmɛ nú mì tawun. Blewun jɛn mǐ zun xɔ́ntɔn yɔyɔ̌ gegě.

Gɔ́ nú azɔ̌ ɖevo lɛ kpo nǔsisɔ nú kpléɖókpɔ́ aklunɔzán gblamɛ fifó tɔn kpo ɔ, un ɖó aca bo nɔ ɖekúnnu nú ganxixo ɖokpo sín hɔn ɖé kɔn jɛ hɔn ɖé kɔn ɖò vendredi gbadanu lɛ bǐ. Mɛɖé lɛ sixu lin ɖɔ, ‘Etɛwu kpléɖókpɔ́ aklunɔzán gblamɛ fifó tɔn e nɔ zɔ́n bɔ alɔnu mɛtɔn nɔ ján é na kpò sɔ, bɔ è na lɛ́ yì kúnnuɖegbé?’ Amɔ̌, nyɛ mɔ ɖɔ xóɖɔɖókpɔ́ ɖagbe lɛ ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ nɔ fá kɔ nú mì. Dìn ɖesu ɔ, nú un ɖekúnnu gudo ɔ, un nɔ ɖó awǎjijɛ hugǎn.

Ðò 1998 ɔ, è lɛ́ wá ɖɔ ɖɔ nyi kpo Carolyn kpo ni nyí gbexosin-alijitɔ́ titewungbe ɖò Montréal. Nú xwè mɔkpan ɔ, azɔ̌ ce nɔ byɔ ɖɔ má bló tuto kúnnuɖiɖe bǔnɔ lɛ tɔn, bo w’azɔ̌ xá xójlazɔ́watɔ́ lɛ bo na dó jla linlin masɔgbe e mɛ lɛ nɔ ɖó dó Kúnnuɖetɔ́ Jehovah tɔn lɛ wu lɛ é ɖó. Dìn ɔ, Carolyn kpo nyɛ kpo nɔ ɖu vivǐ kúnnuɖiɖe nú jonɔ lɛ kpo mɛ e sɛ̀ tɛn wá Canada, bɔ hwɛhwɛ ɔ, ye nɔ jló na kplɔ́n nǔ dó Biblu jí lɛ é kpo tɔn.

Un ko nyí Jehovah sɛntɔ́ e bló baptɛm é nú xwè 68; nú un lin tamɛ dó xwè enɛ lɛ jí ɔ, un nɔ mɔ ɖɔ Jehovah dó nú mì tawun. Un ɖó awǎjijɛ tawun, ɖó un kplɔ́n bo ɖu sinsɛnzɔ́ ɔ sín vivǐ, bo dó alɔ mɛ gegě bɔ ye tuùn nǔgbo ɔ. Hwenu e vǐ nyɔnu ce Lise kpo asú tɔn kpo kplɔ́n vǐ yetɔn lɛ bɔ ye sù gudo é ɔ, ye huzu gbexosin-alijitɔ́ hwebǐnu tɔn. Enyi un mɔ nú é ɖò kan ɖó dó sinsɛnzɔ́ ɔ wu wɛ ɔ, é nɔ na mì awǎjijɛ tawun. Un dókú nú Klisanwun hatɔ́ e sín kpɔ́ndéwú kpo wěɖexámɛ ɖagbe lɛ kpo zɔ́n bɔ un sù ɖò gbigbɔ lixo, bo kpé nukún dó azɔ̌ yɛhwexɔ́suɖuto ɔ tɔn vovo lɛ wu lɛ é. Un mɔ ɖɔ enyi è ganjɛ gbigbɔ mímɛ́ Jehovah tɔn hlɔnhlɔnnɔ ɔ wu ɔ jɛn è sixu nɔ gbeji ɖò azɔ̌ e è sɔ́ d’así nú mɛ lɛ é kɔn. (Ðɛh. 51:13) Un kpò ɖò kú dó nú Jehovah wɛ ɖɔ é jɔwǔ mì bɔ un kpa susu nú nyikɔ tɔn.—Dɛh. 54:8.