Nǔnywɛ Xwitixwiti kpo Biblu kpo ka Xò Nǔ Dó Akpa Ðokpo ɔ Mɛ À?
Xósin e Biblu na é
Biblu nyí nǔnywɛ xwitixwiti wema ɖé ǎ có, nǔ e é ɖɔ dó nǔnywɛ xwitixwiti xó wu lɛ é sɔgbe. Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú ɖěɖee xlɛ́ ɖɔ Biblu kpo nǔnywɛ xwitixwiti kpo ɖó gbè kpɔ́ é ɖé lɛ; bo lɛ́ kpɔ́n nǔnywɛ xwitixwiti sín nǔ ɖěɖee ɖò Biblu mɛ bo gbɔn vo tawun nú nǔ ɖěɖee mɛ ɖěɖee nɔ gbɛ̀ ɖò hwenu e è wlán Biblu ɔ lɛ é gegě ɖi nǔ na lɛ é.
Wɛkɛ ɔ ɖó bǐbɛ̌. (Bǐbɛ̌mɛ 1:1) Amɔ̌, xɛxó hwexónu tɔn gegě tinmɛ ɖɔ è kún dá wɛkɛ ɔ ó, loɔ, nǔ hannyahannya e ko tíìn lɛ é mɛ wɛ è blǒ tuto na sín. Babilɔnunu lɛ ɖi nǔ ɖɔ nǔmɛsɛn ɖěɖee jì wɛkɛ ɔ lɛ é gosin xù we mɛ. Xɛxó ɖevo lɛ ɖɔ ɖɔ wɛkɛ ɔ gosin azin ɖaxó ɖé mɛ.
Sɛ́n jɔwamɔ tɔn e sɔgbe lɛ é wɛ nɔ xlɛ́ ali wɛkɛ ɔ ayihɔngbe ayihɔngbe, enyi jlǒ nǔmɛsɛn lɛ tɔn ǎ. (Jɔbu 38:33, nwt; Jelemíi 33:25) Xɛxó e gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ lɛ é nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ gbɛtɔ́ lɛ kún sixu xógló nǔmaɖónukún lɛ kpo nǔ ɖěɖee nyla bɔ nǔmɛsɛn lɛ nɔ zɔ́n bɔ ye nɔ jɛ hweɖelɛnu lɛ é kpo ó.
Ayikúngban ɔ ɖò nǔɖe jí ǎ. (Jɔbu 26:7) Mɛ gegě ɖi nǔ ɖò hwexónu ɖɔ gbɛ̀ ɔ cí faɖaɖa bo ɖò toboo lobo ɖò kanlin ɖaxó ɖé jí, ɖi agbo alǒ logozo ɖé.
Sin e xwí sín xù lɛ kpo tɔjɔtɛn lɛ kpo mɛ bo ja jǐ, laglasi linfín kpo laglasi kpo ɖɔhun lɛ é wɛ nɔ zɔ́n bɔ sin nɔ yì tɔsisa lɛ mɛ. (Jɔbu 36:27, 28; Nǔnywɛtɔ́xó 1:7; Ezayíi 55:10; Amɔsi 9:6) Glɛki hwexónu tɔn lɛ lin ɖɔ sin e gosin xù e ɖò dò glɔ́ lɛ é mɛ é wɛ nɔ zɔ́n bɔ sin nɔ yì tɔsisa lɛ mɛ, bɔ linlin enɛ kpò ɖò te kaka jɛ xwè kanweko 18gɔ́ ɔ mɛ.
Só lɛ nɔ yì jǐ bo nɔ wá dò, só égbé tɔn lɛ ko nɔ xù glɔ́ ɖ’ayǐ. (Ðɛhan 104:6, 8) Amɔ̌, xɛxó gegě ɖɔ ɖɔ nǔmɛsɛn lɛ wɛ dá só lɛ ɖó lee ye ɖè dìn é.
Mimɛ̌jininɔ nɔ nya xɛ ɖò mɛ jí. È mɔ sɛ́n ɖěɖee kúnkplá lee è na fɛ́wǔ hwenu e è ɖ’alɔ mɛkúkú ɖé wu gudo é gbɔn é, lee è na sɔ́ mɛ ɖěɖee ɖò azɔn e mɛ ɖevo lɛ sixu sɔ́ é jɛ wɛ lɛ é ɖó vo gbɔn é, kpo lee è na ɖi afɔɖayǐ lɛ gbɔn é kpo ɖò Sɛ́n e è na akɔta Izlayɛli tɔn é mɛ. (Levíi ví lɛ 11:28; 13:1-5; Sɛ́nflínmɛ 23:14) Amɔ̌, hwenu e è na sɛ́n enɛ lɛ é ɔ, Ejipunu lɛ nɔ zán amasin ɖé dó hu akpa e ɖò wěxo é na bɔ gbɛtɔ́ sín afɔɖayǐ ɖ’emɛ.
Nǔ ɖěɖee ma sɔgbe ɖò nǔnywɛ xwitixwiti linu ǎ lɛ é ɖò Biblu ɔ mɛ wɛ à?
Biblu ɔ gbígbéjé kpɔ́n kpo linlin ɖagbe kpo xlɛ́ ɖɔ xósin ɔ wɛ nyí eǒ. Nukúnnúmɔjɛnǔmɛ agɔ e mɛ lɛ nɔ ɖó kpaa dó gbè sisɔ Biblu tɔn ɖò nǔnywɛ xwitixwiti linu wu é ɖé lɛ ɖíe:
Xɛxó: Biblu ɖɔ ɖɔ è dá wɛkɛ ɔ ɖò azan ganxixo 24 tɔn ayizɛ́n mɛ.
Nǔgbo: Sɔgbe xá nǔ e Biblu ɖɔ é ɔ, Mawu dá wɛkɛ ɔ sín hwenu línlín ɖíe. (Bǐbɛ̌mɛ 1:1, nwt) Gɔ́ na ɔ, Biblu ɖɔ táan nabi e azǎn nǔ lɛ dídá tɔn ɖěɖee xó è ɖɔ ɖò Bǐbɛ̌mɛ wemata 1 mɛ lɛ é xɔ é ǎ. Nǔgbo ɔ, è lɛ́ ylɔ́ táan blebu e mɛ è bló ayikúngban kpo jinukúnsin kpo é ɖɔ “azǎn” ɖé.—Bǐbɛ̌mɛ 2:4, nwt.
Xɛxó: Biblu ɖɔ ɖɔ è dá gbehan jɛ nukɔn nú hwe bonu photosynthèse na dó sixu nyɔ́ bló.—Bǐbɛ̌mɛ 1:11, 16.
Nǔgbo: Biblu xlɛ́ ɖɔ è dá hwe e nyí ɖokpo ɖò sunví ɖěɖee ɖò “jinukúnsin” lɛ é mɛ é cobo dá gbehan lɛ. (Bǐbɛ̌mɛ 1:1, nwt) Weziza e hwe ɔ ɖetɔ́n lɛ é wá ayikúngban ɔ nukúnmɛ ɖò “azǎn,” alǒ táan nǔ lɛ dídá tɔn nukɔntɔn ɔ hwenu. Ee jinukúnsin jɛ wě zá jí ɖò “azǎn” nǔ lɛ dídá tɔn atɔngɔ́ ɔ gbè é ɔ, weziza hwe tɔn e nɔ wá ayikúngban ɔ nukúnmɛ é ko ɖó hlɔnhlɔn sɔmɔ̌, bonu photosynthèse na dó sixu nyɔ́ bló. (Bǐbɛ̌mɛ 1:3-5, 12, 13) Nukɔnmɛ wɛ è wá hɛn ɔ è na nɔ ayikúngban ɔ jí bo mɔ hwe ɔ sɛ́dó ganji.—Bǐbɛ̌mɛ 1:16.
Xɛxó: Biblu ɖɔ ɖɔ hwe ɔ nɔ lɛlɛ̌ dó ayikúngban ɔ.
Nǔgbo: Nǔnywɛtɔ́xó 1:5 ɖɔ: “Hwe nɔ tɔ́n, bo nɔ yì xɔ, bo nɔ lɛ́ jɛ fí e é tɔ́n sín ɔ hwlɛndó jí.” É ɖò mɔ̌ có, lee è ɖò ayikúngban jí ɔ, è nɔ mɔ ɖɔ é cí ɖɔ hwe ɖò tɛn sɛ̀ wɛ é xó ɖɔ wɛ akpáxwé enɛ ɖè kpowun. Égbé ɖesu ɔ, mɛɖé sixu ɖɔ “hwe tɔ́n” alǒ “hwe yì xɔ” có, é ka tuùn ɖɔ ayikúngban ɔ wɛ nɔ lɛlɛ̌ dó hwe ɔ.
Xɛxó: Biblu ɖɔ ɖɔ ayikúngban ɔ ɖò faɖaɖa.
Nǔgbo: Biblu zán nukɛgbe “fí e gbɛ̀ ɔ kponu ɖó é” dó tinmɛ “fí e lín hugǎn ɖò ayikúngban ɔ jí é”; enyi ɖiɖɔ wɛ é ɖè ɖɔ ayikúngban ɔ ɖò faɖaɖa alǒ ɖó dogbó ɖé ǎ. (Mɛsɛ́dó 1:8) Mɔ̌ ɖokpo ɔ, xógbe “wɛkɛzo ɛnɛ lɛ” ɔ, wlɛnwín xóɖiɖɔ tɔn ɖé wɛ bo nɔ dó gesí ayikúngban ɔ jí blebu. Égbé ɖesu ɔ, mɛɖé sixu zán xógbe nǔjlɛdonǔwu tɔn ɖokpo ɔ dó dó gesí akpáxwé vovo ayikúngban ɔ tɔn ɛnɛ lɛ.—Ezayíi 11:12; Luki 13:29.
Xɛxó: Biblu ɖɔ ɖɔ goto nǔ tobotobo ɖé tɔn nyí gblo tɔn donu atɔn pɛ́ɛ, loɔ, nú è na ɖɔ xó jɔ xó ɔ, gblo tɔn donu pi (π) alǒ 3,1416 mɔ̌ wɛ.
Nǔgbo: “Basya ɖaxó tobotobo” e sín jlɛ̌ xó è ɖɔ ɖò 1 Axɔ́su lɛ 7:23 kpo 2 Tan 4:2 kpo mɛ é xlɛ́ ɖɔ gblo tɔn nyí mɛtlu 5 bɔ “goto tɔn nyí mɛtlu 15.” Jlɛ̌ enɛ lɛ sín kɛ́n sixu ko nyí kɛ́n e sɛkpɔ́ jlɛ̌ tawun lɛ sín kɛ́n hugǎn lɛ é. É sixu lɛ́ nyí ɖɔ è jlɛ́ goto ɔ ɖò basya ɔ sín xomɛ bo jlɛ̌ gblo ɔ ɖò basya ɔ sín wǔtu wɛ.