8. Mɛ̌ ka ɖò axɔ́su tofɔligbé tɔn ɔ nyí wɛ ɖò azǎn gudogudo tɔn lɛ mɛ?

⁸ Ðò Wɛkɛ Hwan Nukɔntɔn ɔ hwenu ɔ, États-Unis kpo Grande-Bretagne kpo jɛ kpɔ́, bo ɖó hlɔnhlɔn hugǎn ɖò ahwanfunfun linu. Ye wá huzu Acɛkpikpa E Ðó Agbɔ̌n Hú Bǐ Ðò Gbɛ̀ ɔ Mɛ bɔ è nɔ ylɔ́ ɖɔ Anglo-Amérique é. Lee Daniyɛli ɖɔ ɖ’ayǐ gbɔn é ɔ, axɔ́su enɛ kplé “ahwangɔnu ɖaxó e na syɛn ɖesu é.” (Dan. 11:25) Ðò azǎn gudogudo tɔn lɛ mɛ ɔ, Anglo-Amérique wɛ nyí axɔ́su tofɔligbé tɔn ɔ.c Amɔ̌, mɛ̌ ka huzu axɔ́su totaligbé tɔn ɔ?

AXƆ́SU TOTALIGBÉ TƆN Ɔ LƐ́ WÁ XWETƆ́N

9. Hwetɛnu axɔ́su totaligbé tɔn ɔ ka lɛ́ wá xwetɔ́n? Nɛ̌ Daniyɛli 11:25 ka jɛnu gbɔn?

⁹ Russell kpo gbɛ̌ tɔn lɛ kpo sɔ́ gbɛ̌ta Biblu kplɔnkplɔn tɔn yetɔn ɖ’ayǐ, b’ɛ jɛ xwè e bɔ d’ewu bo nyí 1871 é mɛ é ɔ, axɔ́su totaligbé tɔn ɔ lɛ́ wá xwetɔ́n. Ðò xwè enɛ mɛ ɔ, Otto von Bismarck d’alɔ bɔ è ɖó acɛkpikpa Allemagne tɔn ayǐ. Axɔ́su Prusse tɔn Wilhelm I nyí acɛkpatɔ́ nú akɔta yɔyɔ̌ enɛ, bo sɔ́ Bismarck b’ɛ nyí gǎnhɔnyitɔ́-xɔ́su.d Ðò xwè lɛ gudo ɔ, Allemagne kp’acɛ dó tò ɖé lɛ jí ɖò Aflika kpo Océan Pacifique kpo, bo jɛ gǎ dó gɔmɛ jí xá Grande-Bretagne. (Xà Daniyɛli 11:25, nwt.) Acɛkpikpa Allemagne tɔn sɔnǔ nú ahwankpá hlɔnhlɔnnɔ ɖé kpo ahwankpá xù jí tɔn agbɔ̌nnɔ wegɔ́ gbɛ̀ ɔ tɔn kpo. Ðò wɛkɛ hwan nukɔntɔn ɔ hwenu ɔ, Allemagne zán ahwankpá enɛ lɛ dó fun ahwan xá kɛntɔ́ tɔn lɛ.

10. Nɛ̌ Daniyɛli 11:25b, 26 ka jɛnu gbɔn?

¹⁰ Daniyɛli lɛ́ ɖɔ nǔ e na jɛ dó acɛkpikpa Allemagne tɔn kpo ahwankpá e é ɖó ayǐ é kpo wu é ɖ’ayǐ. Nǔɖɔɖ’ayǐ ɔ ɖɔ ɖɔ axɔ́su totaligbé tɔn ɔ kún na ‘nɔte ó.’ Etɛwu? “Ðó ahizi wlɛnwín e ye na ɖè dó wǔ tɔn é wu. Bɔ mɛ ɖěɖee nɔ ɖu nǔɖuɖu tɔn kpinkpɛn lɛ é na bló b’ɛ na j’ayǐ.” (Dan. 11:25b, 26a, nwt) Daniyɛli hwenu ɔ, axɔ́suzɔ́watɔ́ e nɔ ‘w’azɔ̌ nú axɔ́su ɔ’ ɖò hɔnmɛ lɛ é ɖò mɛ ɖěɖee nɔ ɖu ‘nǔɖuɖu e axɔ́su ɔ nɔ ɖu lɛ é’ mɛ. (Dan. 1:5) Mɛ̌ mɛ̌ e nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò fí é ka dó gesí? É dó gesí axɔ́suzɔ́watɔ́ e ɖò tɛn ɖaxó mɛ ɖò acɛkpikpa Allemagne tɔn mɛ lɛ é, ɖi axɔ́su ɔ sín ahwangán sunvínɔ lɛ kpo ahwanzɔwatɔ́ lɛ kpo; nǔwiwa ye mɛ enɛ lɛ tɔn zɔ́n bɔ acɛkpikpa tɔ́ kú nú vǐ sɔ́ ɔ wá vivɔnu.e É nyí ayǐ kɛɖɛ wɛ acɛkpikpa ɔ na jɛ bɔ nǔɖɔɖ’ayǐ ɔ ɖɔ ǎ; é lɛ́ ɖɔ nǔ e mɛ ahwan e é na fun xá axɔ́su tofɔligbé tɔn ɔ é na tɔ́n kɔ dó é. É ɖɔ xó elɔ dó axɔ́su totaligbé tɔn ɔ wu: “Kɛntɔ́ tɔn na ɖu ɖò ahwangɔnu tɔn jí, bɔ sɔja tɔn lɛ gegě na kú.” (Dan. 11:26b) Lee nǔɖɔɖ’ayǐ ɔ ɖɔ gbɔn é ɔ, ɖò wɛkɛ hwan nukɔntɔn ɔ hwenu ɔ, è “ɖu ɖò” ahwangɔnu Allemagne tɔn “jí,” bɔ mɛ gegě “kú.” Ahwan enɛ wɛ hu mɛ hugǎn ahwan ɖevo ɖebǔ e jɛ nukɔn n’i é.