1-3. Nǔ tɛ lɛ mɛ lɛ ka nɔ kanbyɔ dó kú wu? Xósin tɛ lɛ sinsɛn ɖé lɛ ka nɔ na?

BIBLU d’akpá nú mǐ ɖɔ gbè ɖokpo na wá sù bɔ “kú sɔ́ na tíìn ǎ.” (Nǔɖexlɛ́mɛ 21:4) Ðò Wemata 5gɔ́ ɔ mɛ ɔ, mǐ kplɔ́n ɖɔ gbɛxixɔ ɔ hun ali nú mǐ bɔ mǐ na mɔ gbɛ̀ mavɔmavɔ. Amɔ̌, gbɛtɔ́ kpó ɖò kúkú wɛ. (Nùnywɛtɔ́xó 9:5) Enɛ wu ɔ, nǔ taji e mǐ nɔ kanbyɔ lɛ é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ: Etɛ ka nɔ jɛ dó mǐ wu ɖò kú mǐtɔn gudo?

² Xósin nùkanbyɔ enɛ tɔn ɖò taji tawun hwenu e mɛvívɛ́ mǐtɔn ɖé kú é. Mǐ sixu kanbyɔ mǐɖée ɖɔ: ‘Fitɛ é ka yì? É ɖò mǐ mɔ wɛ wɛ à? É sixu d’alɔ mǐ wɛ à? Mǐ ka na lɛ́ wá mɔ ɛ gbeɖé à?’

³ Sinsɛn lɛ nɔ na xósin vovo nú nùkanbyɔ enɛ lɛ. Ðé lɛ nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ enyi a wà ɖagbe ɔ, a na yì jixwé bɔ enyi a wà nyanya ɔ, a na yì zomɛ̀. Ðevo lɛ nɔ ɖɔ ɖɔ enyi a kú ɔ, a na huzu nùɖoyɛswímɛ ɖé bo na nɔ gbɛ̀ xá hɛnnumɔ towe e ko kú wá yì lɛ é. Ðevo lɛ nɔ lɛ́ ɖɔ ɖɔ enyi a kú bonu è ɖɔhwɛ towe gudo ɔ, a na vɔ́ jɔ, alǒ a na sɔ́ agbaza ɖevo dó bo lɛkɔ wá gbɛ̀, vlafo bo nyí gbɛtɔ́ ɖevo.

4. Linlin ɖokpo ɔ tɛ sinsɛn lɛ ka nɔ kplɔ́n mɛ dó kú wu?

⁴ É cí ɖɔ sinsɛn lɛ nɔ kplɔ́n nǔ vovo mɛ ɖɔhun. Amɔ̌, linlin ɖokpo ɔ wɛ ye mɛ gègě nɔ kplɔ́n mɛ. Ye nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ hwenu e mɛɖé kú é ɔ, nùɖé nɔ tɔ́n sín lan tɔn mɛ bo nɔ yì nɔ gbɛ̀ ɖò fí ɖevo. Nugbǒ wɛ à?

FITƐ MǏ KA NƆ YÌ ÐÒ KÚ MǏTƆN GUDO?

5, 6. Etɛ ka nɔ jɛ dó mǐ wu ɖò kú mǐtɔn gudo?

⁵ Jehovah tuùn nǔ e nɔ jɛ dó mǐ wu ɖò kú mǐtɔn gudo é, bɔ é ɖɔ nú mǐ ɖɔ enyi mɛɖé kú ɔ, gbɛ̀ tɔn nɔ nɔte. Kú ɔ, flijɛ gbɛ̀ tɔn wɛ. Enɛ wu ɔ, hwenu e mɛɖé kú é ɔ, lee nǔ nɔ cí n’i é kpo flǐn tɔn kpo sɔ́ nɔ kpó ɖò gbɛ̀ nɔ wɛ ɖò fí ɖevo ǎ.a Enyi mǐ kú ɔ, mǐ sixu mɔ nǔ ǎ, mǐ sixu sè nǔ ǎ, mǐ ka sixu lɛ́ lin nǔ ɖebǔ kpɔ́n ǎ.

⁶ Axɔsu Salomɔ́ɔ wlan ɖɔ “mɛ e ko kú lɛ sɔ́ tuùn nùɖé ǎ.” Mɛkúkú lɛ sixu yí wǎn nú mɛ alǒ gbɛ́ wǎn nú mɛ ǎ, ‘ɖò Yɔdo mɛ ɔ, nùɖé ɖò dɔ̌n bɔ è nɔ wà ǎ, tamɛlinlin ɖě ɖò dɔ̌n ǎ, nùtuùntuùn ɖě ɖò dɔ̌n ǎ, nùnywɛ ɖě ɖò dɔ̌n ǎ.’ (Xà Nùnywɛtɔ́xó 9:5, 6, 10.) Ðò Ðɛhan 146:4 mɛ ɔ, Biblu ɖɔ nú mǐ ɖɔ hwenu e mɛɖé kú é ɔ, “linnawa” tɔn lɛ nɔ kú.

NǓ E JEZU ÐƆ DÓ KÚ WU É

7. Etɛ Jezu ka ɖɔ dó kú wu?

⁷ Hwenu e xɔ́ntɔn vívɛ́ná Jezu tɔn Lazáa kú é ɔ, é ɖɔ nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ: “Xɔ́ntɔn mǐtɔn Lazáa ɖò amlɔ dɔ́ wɛ.” Amɔ̌, gbigbɔjɛ wɛ Lazáa ɖè ɖɔ wɛ Jezu ɖè ǎ. É ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “Lazáa kú.” (Jaan 11:11-14) Enɛ wu ɔ, Jezu sɔ́ kú sɔ́ jlɛ́ dó amlɔ wu. É ɖɔ ɖɔ Lazáa ɖò jixwé alǒ ɖò kpɔ́ xá hɛnnumɔ tɔn e ko kú lɛ é ǎ. É ka lɛ́ ɖɔ ɖɔ Lazáa ɖò ya jì wɛ ɖò zomɛ̀ alǒ vɔ́ jɔ bo nyí gbɛtɔ́ ɖevo ǎ. Eǒ, é cí ɖɔ Lazáa ɖò sɛnmlɔ ɖé dɔ́ wɛ ɖɔhun. Ðò ninɔmɛ ɖevo mɛ ɔ, Jezu sɔ́ kú jlɛ́ dó amlɔ wu. Hwenu e é fɔ́n Jayilɔsi sín vǐ nyɔnu é ɔ, é ɖɔ: “Vǐ ɔ kú ǎ; loɔ, amlɔ dɔ́ wɛ é ɖè.”​—Luki 8:52.

8. Nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn ɖɔ Mawu kún dá gbɛtɔ́ lɛ bonu ye na kú ó?

⁸ Mawu dá Adamu kpo Ɛvu kpo bonu ye na wá kú wɛ à? Eǒ! Jehovah dá ye bonu ye na ɖu vivǐ gbɛ̀ tɔn kaka sɔyi ɖò hunsin ɖagbe mɛ. Hwenu e Jehovah dá gbɛtɔ́ lɛ é ɔ, é na ye jlǒ gbɛ̀ ninɔ kaka sɔyi tɔn. (Nùnywɛtɔ́xó 3:11) Mɛjitɔ́ lɛ nɔ jló ɖɔ vǐ emitɔn lɛ ni j’azɔn bo kú ǎ, linlin ɖokpo ɔ wɛ Jehovah nɔ ɖó dó mǐ wu. Amɔ̌, enyi Mawu dá mǐ bonu mǐ na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi wɛ ɔ, aniwu mǐ ka nɔ kú lo?

ANIWU MǏ KA NƆ KÚ?

9. Etɛwu sɛ́n e Jehovah dó nú Adamu kpo Ɛvu kpo é ka ɖò jlɛ̌ jí?

⁹ Ðò jikpá Edɛni tɔn mɛ ɔ, Jehovah ɖɔ nú Adamu ɖɔ: “[Mi] sixu ɖu atín e ɖò jikpá ɔ mɛ ɔ bǐ sín sínsɛ́n. Amɔ̌, atín e sín sínsɛ́n è nɔ ɖu bo nɔ tuùn nǔ ɖagbe kpodo nǔ nyanya kpo ɔ kɛɖɛ jɛn [mi] ma na ɖu ǎ, ɖó gbè e gbè [mi] na ɖu ɔ, [mi] na kú.” (Bǐbɛ̌mɛ 2:9, 16, 17) Sɛ́n enɛ ɔ vɛ́ nyì ǎ, bɔ Jehovah ka lɛ́vɔ ɖó acɛ bo na ɖɔ nǔ e nyɔ́ é kpo nǔ e nyla é kpo nú Adamu kpo Ɛvu kpo. Enyi ye setónú nú Jehovah ɔ, ye na ɖexlɛ́ ɛ ɖɔ emi ɖó sísí nú acɛkpikpa tɔn. Ye na lɛ́vɔ ɖexlɛ́ ɛ ɖɔ nǔ tobutobu e é na emi lɛ é sù nukún emitɔn mɛ tawun.

10, 11. (a) Nɛ̌ Satáan ka flú Adamu kpo Ɛvu kpo gbɔn? (b) Etɛwu è ma ka sixu sɔ́ nǔ e Adamu kpo Ɛvu kpo wà é sɔ́ kɛ ye ǎ?

¹⁰ É blawu ɖɔ Adamu kpo Ɛvu kpo jló bo tlitó nú Jehovah. Satáan ɖɔ nú Ɛvu ɖɔ: “Mawu ɖɔ mi kún ɖó na ɖu atín sínsɛ́n e ɖò jikpá ɔ mɛ lɛ ɖebǔ ó nugbǒ à?” Ɛvu yí gbè n’i ɖɔ: “Mǐ hɛn ɔ, mǐ na ɖu atín sínsɛ́n e ɖò jikpá ɔ mɛ lɛ, amɔ̌, atín e ɖò jikpá ɔ tɛntin ɔ, Mawu ɖɔ nú mǐ ɖɔ mǐ ni ma ɖu sínsɛ́n tɔn ó, mǐ ni ma ɖ’alɔ wu lɔ vɔ́vɔ́ ó, mǐ taa kú.”​—Bǐbɛ̌mɛ 3:1-3.

¹¹ Enɛ gudo ɔ, Satáan ɖɔ: “Gbeɖé kpɔ́n, mi na kú ɖě ǎ, loɔ, Mawu tuùn ɖɔ gbè e gbè mi na ɖu ɔ, mi na mɔ nukúnnú jɛ lee nǔ lɛ ɖè gbɔn ɔ wu, éɖesunɔ Mawu ɔ ɖɔhun, bo na tuùn nǔ ɖagbe kpo nǔ nyanya kpo.” (Bǐbɛ̌mɛ 3:4-6) Satáan jló ɖɔ Ɛvu ni lin ɖɔ emi hɛn ɔ, emi na cyan nǔ e nyɔ́ é ɖò nǔ e nyla é mɛ. Hwe ɖokpo ɔ nu ɔ, é ɖ’adingban dó nǔ e na jɛ tótlítlí Ɛvu tɔn gudo é wu. Satáan ɖɔ ɖɔ Ɛvu kún na kú ó, enɛ wu ɔ, Ɛvu ɖu atín sínsɛ́n ɔ bo lɛ́ wá na asú tɔn lɔmɔ̌. Adamu kpo Ɛvu kpo tuùn ɖɔ Jehovah ko ɖɔ nú emi ɖɔ emi ni ma ɖu atín sínsɛ́n ɔ ó. Hwenu e ye ɖu é ɔ, ye jló bo gbà sɛ́n e ɖò wɛn bo ka lɛ́ ɖò jlɛ̌ jí é ɖé. Ðó ye ɖu wutu ɔ, ye xlɛ́ ɖɔ emi kún ɖó sísí nú Tɔ́ emitɔn wanyiyinɔ jixwé tɔn ɔ ó. È sixu sɔ́ nǔ e ye wà é sɔ́ kɛ ye ǎ!

12. Etɛwu é ka blawu tawun ɖɔ Adamu kpo Ɛvu kpo tlitó nú Jehovah?

¹² É blawu tawun ɖɔ mɛjitɔ́ mǐtɔn nukɔntɔn lɛ ɖè mɛmasi mɔhun xlɛ́ Gbɛɖotɔ́ yetɔn. Enyi a dó gǎn bo kpé nukún dó vǐ sunnu ɖé kpo vǐ nyɔnu ɖé kpo wu, bonu ye wá fɔ́n gǔ dó jǐ towe bo wà nǔ e a gbɛ́ nú ye é ɔ, nɛ̌ é ka na cí nú we? É na vɛ́ nú we tawun à cé?

13. Etɛ ɖɔ wɛ Jehovah ka ɖè bo ɖɔ “kɔ́ wɛ a nyí, bo ka na lɛ́ huzu kɔ́”?

¹³ Hwenu e Adamu kpo Ɛvu kpo tlitó é ɔ, ye hɛn ali e hun nú ye bɔ ye na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi é bú. Jehovah ɖɔ nú Adamu ɖɔ: “Kɔ́ wɛ a nyí, bo ka na lɛ́ huzu kɔ́.” (Xà Bǐbɛ̌mɛ 3:19.) Tinmɛ enɛ tɔn wɛ nyí ɖɔ Adamu na lɛ́vɔ wá huzu kɔgudu, cí nǔ ɖɔ è kún dá ɛ kpɔ́n ó ɖɔhun. (Bǐbɛ̌mɛ 2:7) Ee Adamu hu hwɛ gudo é ɔ, é kú bo sɔ́ tíìn ǎ.

14. Aniwu mǐ ka nɔ kú?

¹⁴ Enyi Adamu kpo Ɛvu kpo ko setónú nú Mawu wɛ ɔ, ye na kpó ɖò gbɛ̀ éhɔnmɛ. Amɔ̌, hwenu e ye tlitó n’i é ɔ, ye hu hwɛ bo ka wá kú. Hwɛhuhu cí azɔn baɖabaɖa ɖé ɖɔhun bɔ mǐ ɖu gǔ tɔn ɖò mɛjitɔ́ mǐtɔn nukɔntɔn lɛ gɔ́n. È jì mǐ mɛ bǐ bɔ mǐ nyí hwɛhutɔ́, enɛ wu wɛ mǐ nɔ kú. (Hlɔmanu lɛ 5:12) Amɔ̌, linlin e Mawu ɖó nú gbɛtɔ́ lɛ é nɛ ǎ. Mawu jló gbeɖé ɖɔ gbɛtɔ́ lɛ ni kú ǎ, lobɔ Biblu ylɔ kú ɖɔ “kɛntɔ́” ɖé.​—1 Kɔlɛntinu lɛ 15:26.

NUGBǑ Ɔ ÐÈ MǏ SÍN KANNUMƆGBENU

15. Nɛ̌ nugbǒ ɔ dó kú wu ka ɖè mǐ sín kannumɔgbenu gbɔn?

¹⁵ Nugbǒ ɔ dó kú wu ɖè mǐ sín linlin agɔ gègě sín kannumɔgbenu. Biblu kplɔ́n mǐ ɖɔ mɛkúkú lɛ kún sixu sè wuvɛ̌ ó. Mǐ sixu ɖɔ xó nú ye ǎ, ye ka sixu ɖɔ xó nú mǐ ǎ. Mǐ sixu d’alɔ mɛkúkú lɛ ǎ, mɛkúkú lɛ ka sixu d’alɔ mǐ ǎ. Ye sixu hɛn nǔ gblé dó mǐ wu ǎ, enɛ wu ɔ, mǐ ɖó na ɖi xɛsi nú ye ǎ. É ɖò mɔ̌ có, sinsɛn gègě nɔ ɖɔ ɖɔ mɛkúkú lɛ ɖò gbɛ̀ ɖò fí ɖé bɔ mǐ sixu d’alɔ ye, enyi mǐ sú akwɛ yɛhwenɔ lɛ alǒ mɛ e è nɔ kpɔ́n dó mɔ mɛ mímɛ́ lɛ é ɔ nɛ. Loɔ, hwenu e mǐ tuùn nugbǒ ɔ dó kú wu é ɔ, adingban enɛ lɛ sɔ́ nɔ flú mǐ ǎ.

16. Adingban tɛ sinsɛn gègě ka nɔ kplɔ́n mɛ dó mɛkúkú lɛ wu?

¹⁶ Satáan nɔ zán sinsɛn nùvú lɛ dó ɖ’adingban nú mǐ, bonu mǐ na lin ɖɔ mɛkúkú lɛ kpó ɖò gbɛ̀. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, sinsɛn ɖé lɛ nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ enyi mǐ kú ɔ, nùɖé nɔ tɔ́n sín lan mǐtɔn mɛ bo nɔ yì nɔ gbɛ̀ ɖò fí ɖevo. Sinsɛn towe ka nɔ kplɔ́n mɔ̌ we wɛ à, alǒ é nɔ kplɔ́n we nǔ e Biblu ɖɔ dó mɛkúkú lɛ wu é? Satáan ɖò adingban lɛ ɖó wɛ bo na dó lɛkɔ nú gbɛtɔ́ lɛ sín Jehovah gudo.

17. Etɛwu linlin zomɛyiyi tɔn ɔ ka nyí Jehovah zunzun?

¹⁷ Nǔ e sinsɛn gègě nɔ kplɔ́n mɛ lɛ é nyla tawun. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, sinsɛn ɖé lɛ nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ mɛ nyanya lɛ na yì zomɛ̀ kaka sɔyi. Jehovah zunzun wɛ adingban enɛ nyí. É na lɔn gbeɖé bonu gbɛtɔ́ lɛ na jiya mɔhun ǎ! (Xà 1 Jaan 4:8.) Enyi mɛɖé dɔn tó nú vǐ tɔn, b’ɛ nyí ɖɔ alɔ tɔn lɛ wɛ é dó zo ɔ, etɛ a ka na lin dó mɛ mɔhun wu? A na lin ɖɔ adakaxotɔ́ wɛ n’i. A na tlɛ ba lɔ bo na tuùn i ǎ. Linlin e Satáan jló ɖɔ mǐ ni ɖó dó Jehovah wu é pɛ́ɛ́ nɛ!

18. Etɛwu mǐ ma ka ɖó na ɖi xɛsi nú mɛkúkú lɛ ǎ?

¹⁸ Sinsɛn ɖé lɛ nɔ ɖɔ ɖɔ enyi gbɛtɔ́ lɛ kú ɔ, ye nɔ huzu nùɖoyɛswímɛ lɛ. Sinsɛn mɔhun lɛ nɔ kplɔ́n mɛ ɖɔ mǐ ɖó na ɖó sísí nú nùɖoyɛswímɛ enɛ lɛ bo tlɛ lɛ́ ɖi xɛsi nú ye, ɖó ye sixu huzu xɔ́ntɔn vívɛ́ lɛ abǐ kɛntɔ́ baɖabaɖa lɛ nú mǐ. Mɛ gègě nɔ ɖi nǔ nú adingban enɛ. Ye nɔ ɖi xɛsi nú mɛkúkú lɛ, enɛ wu ɔ, ye nɔ sɛ̀n ye bo sɔ́ nɔ sɛ̀n Jehovah ǎ. Flín ɖɔ mɛkúkú lɛ kún sixu tuùn nǔtí ó, enɛ wu ɔ, mǐ ɖó na ɖi xɛsi nú ye ǎ. Jehovah wɛ nyí Gbɛɖotɔ́ mǐtɔn. Éyɛ wɛ nyí Mawu nugbǒ ɔ, bɔ éɖokponɔ wɛ mǐ ɖó na sɛ̀n.​—Nǔɖexlɛ́mɛ 4:11.

19. Nɛ̌ nugbǒ ɔ tuùntuùn dó kú wu ka d’alɔ mǐ gbɔn?

¹⁹ Hwenu e mǐ tuùn nugbǒ ɔ dó kú wu é ɔ, mǐ nɔ gosin adingban sinsɛn tɔn lɛ sín kannumɔgbenu. Nugbǒ enɛ ɔ d’alɔ mǐ bɔ mǐ mɔ nukúnnú jɛ akpá jiwǔ e Jehovah dó dó gbɛ̀ mǐtɔn kpo sɔgudo mǐtɔn kpo wu lɛ é mɛ.

20. Etɛ mǐ ka na kplɔ́n ɖò wemata e bɔ d’ewu é mɛ?

²⁰ É ko lín dìn bɔ mɛsɛntɔ́ Mawu tɔn e è nɔ ylɔ ɖɔ Jɔbu é kanbyɔ ɖɔ: “Gbɛtɔ́ ka kú ɔ, é ka sixu lɛ́ wá gbɛ̀ à?” (Jɔbu 14:14) É ka sixu nyɔ́ bló nugbǒ bɔ mɛ e kú é ɖé na lɛ́vɔ wá nɔ gbɛ̀ à? Xósin e Mawu na mǐ ɖò Biblu mɛ é sɔ́ akpàkpà mɛ tawun. Mǐ na mɔ ɖò wemata e bɔ d’ewu é mɛ.

1-3. Etɛ ka wlí mǐ mɛ bǐ dó ganmɛ? Nɛ̌ Jehovah ka na ɖè mǐ nyite gbɔn?

MǏ NI ɖɔ ɖɔ è dá hwɛ nú we bɔ a na sɛ̀n gan kaka bo kú, ɖó hwɛ e a ma hu ǎ é ɖé wu. Nukúnɖiɖo ɖě sɔ́ ɖè bɔ a na tɔ́n ǎ. É cí ɖɔ sɔgudo towe d’ablu, bɔ nùɖé ka ɖé bɔ a sixu wà ǎ ɖɔhun. Amɔ̌, hwenu e nukúnɖiɖo ɖě ma sɔ́ ɖè nú we ǎ é ɔ, a wá mɔ ɖɔ mɛɖé tíìn bo kpéwú bo na ɖè we nyite, bɔ é ka d’akpá ɖɔ emi na d’alɔ we! Nɛ̌ é ka na cí nú we?

² Mǐ mɛ bǐ wɛ nyí gantɔ́ nú kú. Mǐ na bo wà nǔ ɖebǔ ɔ, mǐ sixu xò gló è ǎ. Amɔ̌, Jehovah kpéwú bo na ɖè mǐ nyite sín kú sí. Lobɔ é d’akpá ɖɔ “kɛntɔ́ gudo tɔn e sín kún è na sú dó ɔ wɛ nyí kú.”—1 Kɔlɛntinu lɛ 15:26.

³ Enyi xɛsi ma sɔ́ na ɖi we dó kú wu ǎ ɔ, kpɔ́n lee agbɔ̌n towe na jɛ dò sɔ é! Amɔ̌, é nyí ɖɔ Jehovah na ɖè kú síìn kɛɖɛ wɛ ǎ. É na lɛ́vɔ fɔ́n mɛ e ko kú lɛ é wá gbɛ̀. Lin tamɛ kpɔ́n dó lè e enɛ na hɛn wá nú we é jí. É d’akpá ɖɔ “mɛ e kú lɛ” é na lɛ́vɔ wá nɔ gbɛ̀. (Ezayíi 26:19) Enɛ wɛ Biblu ylɔ ɖɔ fínfɔ́n sín kú.

HWENU E MƐVÍVƐ́ ÐÉ KÚ É

4. (a) Etɛ ka sixu ɖ’alɔ akɔ́n jí nú mǐ hwenu e hɛnnumɔ alǒ xɔ́ntɔn ɖé kú nú mǐ é? (b) Mɛ̌ mɛ̌ e ka nyí Jezu sín xɔ́ntɔn vívɛ́ ɖé lɛ?

⁴ Hwenu e hɛnnumɔ alǒ xɔ́ntɔn vívɛ́ ɖé kú nú mǐ é ɔ, wuvɛ̌ e mǐ nɔ sè é kpo aluwɛ e mɛ mǐ nɔ nɔ é kpo sixu túnflá. Mǐ nɔ mɔ ɖɔ xó ɖě kún sɔ́ kpò ó. Nǔ ɖě ɖè bɔ mǐ sixu bló bɔ mɛ enɛ na lɛkɔ wá gbɛ̀ ǎ. Amɔ̌, Biblu ɖ’alɔ akɔ́n jí nú mǐ tawun. (Xà 2 Kɔlɛntinu lɛ 1:3, 4.) Mi nú mǐ ni ɖɔ xó dó kpɔ́ndéwú e xlɛ́ ɖɔ Jehovah kpo Jezu kpo jló ɖesu bo na fɔ́n mɛvívɛ́ mǐtɔn lɛ é ɖokpo jí. Hwenu e Jezu ɖò ayikúngban jí é ɔ, é nɔ yì ba Lazáa kpo nɔví nyɔnu tɔn Mata kpo Mali kpo kpɔ́n hwɛhwɛ. Ye mɛ atɔn lɛ bǐ wɛ nyí xɔ́ntɔn vívɛ́ Jezu tɔn lɛ. Biblu ɖɔ: “Jezu . . . yí wǎn nú [Mata] kpodo nɔví tɔn nyɔnu ɔ kpo, kpodo Lazáa kpan.”​—Jaan 11:3-5.

5, 6. (a) Etɛ Jezu ka wà hwenu e é mɔ hɛnnumɔ Lazáa tɔn lɛ kpo xɔ́ntɔn tɔn lɛ kpo ɖò aluwɛ mɛ é? (b) Etɛwu lee nǔ nɔ cí nú Jezu dó kú wu é tuùntuùn ka ɖ’alɔ akɔ́n jí nú mɛ?

⁵ É wá sù gbè ɖokpo bɔ Lazáa kú. Jezu yì alɔ ɖ’akɔ́n jí nú Mata kpo Mali kpo gbé. Ee Mata sè ɖɔ Jezu jǎwe é ɔ, é tɔ́n sín toxo ɔ mɛ bo na yì kpé è. Xomɛ hun i hwenu e é mɔ Jezu é, amɔ̌ é ɖɔ n’i ɖɔ: “Enyi fí wɛ a ko ɖè ɔ, nɔví ce na kú ǎ.” Mata lin ɖɔ Jezu gbɔ hwenu tawun. Enɛ gudo ɔ, Jezu mɔ nɔví nyɔnu tɔn Mali b’ɛ ɖò avǐ ya wɛ. Aluwɛ e mɛ ye ɖè é byɔ lanmɛ n’i, bɔ é ya avǐ. (Jaan 11:21, 33, 35) É sè wuvɛ̌ syɛnsyɛn e mǐ nɔ sè hwenu e mɛvívɛ́ ɖè kú nú mǐ é é.

⁶ Tuùntuùn ɖɔ lee nǔ nɔ cí nú mǐ dó kú wu é nɔ cí mɔ̌ nú Jezu lɔ ɖ’alɔ akɔ́n jí nú mǐ tawun. Jezu ka ɖi Tɔ́ tɔn. (Jaan 14:9) Jehovah kpéwú bo na ɖè kú síìn kaka sɔyi, nǔ e é ka na bló zaanɖé dìn é nɛ.

“LAZÁA TƆ́N, BO WÁ”

7, 8. Aniwu Mata ma ka ba ɖɔ è ni blí awinnya ɔ sín yɔdo Lazáa tɔn nu ǎ? Amɔ̌, etɛ Jezu ka wà?

⁷ Hwenu e Jezu wá yɔdo e mɛ è sɔ́ Lazáa sín cyɔ ɖó é kɔn é ɔ, awinnya ɖaxó ɖé ɖò ali ɔ nu. Jezu ɖɔ: “Mi blí awinnya ɔ síìn.” Amɔ̌, Mata jló ɖɔ è ni wà mɔ̌ ǎ. Lazáa sín cyɔ ko xɔ “azǎn ɛnɛ” ɖò yɔdo ɔ mɛ. (Jaan 11:39) É tuùn nǔ e bló gbé Jezu ja bo na d’alɔ nɔví tɔn é ǎ.

⁸ Jezu ɖɔ nú Lazáa ɖɔ: “Tɔ́n, bo wá.” Nǔ e Mata kpo Mali kpo mɔ bɔ d’ewu é kpaca ye tawun. “Mɛkúkú ɔ tɔ́n sín yɔdo ɔ mɛ nugbǒ, bɔ avɔ e è lɛ́ dó afɔ tɔn lɛ kpodo alɔ tɔn lɛ kpan é bǐ ɖò mɔ̌.” (Jaan 11:43, 44) È fɔ́n Lazáa wá gbɛ̀! É lɛ́vɔ mɔ hɛnnumɔ tɔn lɛ kpo xɔ́ntɔn tɔn lɛ kpo. Ye hɛn ɔ, ye na zunfan ɛ, ɖ’alɔ wǔ tɔn, bo ɖɔ xó xá ɛ. Nùjiwǔ tɛ ɖíe! Jezu fɔ́n Lazáa sín kú.

“ÐYƆVǏ UN ÐEGBE NÚ WE; SITE”

9, 10. (a) Mɛ̌ ka na hlɔnhlɔn Jezu bɔ é dó fɔ́n mɛ lɛ na? (b) Aniwu tan fínfɔ́n sín kú tɔn lɛ ka xɔ akwɛ nú mǐ?

⁹ Hlɔnhlɔn Jezu tɔn ɖesu wɛ é zán dó fɔ́n mɛ lɛ na à? Eǒ. Cobonu Jezu na fɔ́n Lazáa ɔ, é xoɖɛ sɛ́dó Jehovah bɔ Jehovah na ɛ hlɔnhlɔn b’ɛ dó fɔ́n Lazáa na. (Xà Jaan 11:41, 42.) Lazáa ɖokpo wɛ nyí mɛ e è fɔ́n sín kú é ǎ. Biblu ɖɔ ɖyɔvivu xwè 12 mɛví ɖé xó nú mǐ, b’ɛ ɖò azɔn jɛ wɛ syɛnsyɛn. Tɔ́ tɔn Jayilɔsi flú bǐ, bɔ é savo nú Jezu ɖɔ é ni gbɔ azɔn n’i. Vǐ ɖokpo e é ɖó é nɛ. Hwenu e é ɖò xó ɖɔ nú Jezu wɛ é ɔ, mɛɖé lɛ wá bo ɖɔ n’i ɖɔ: “Vǐ towe ko kú, etɛ sín tagba wɛ a na lɛ́ dó nú mɛ̌si ɔ?” Amɔ̌, Jezu ɖɔ nú Jayilɔsi ɖɔ: “Ma ɖi xɛsi ó, vɛ̌ ko ɖi nǔ kpowun, enɛ ɔ, azɔn na gbɔ nú vǐ towe.” Enɛ gudo ɔ, é xwedó Jayilɔsi yì xwé tɔn gbè. Ee ye sɛkpɔ xwé ɔ é ɔ, Jezu mɔ bɔ mɛ lɛ ɖò avǐ ya wɛ. É ɖɔ nú ye ɖɔ: “Mi ma ya avǐ ó, vǐ ɔ kú ǎ; loɔ, amlɔ dɔ́ wɛ é ɖè.” Vǐtɔ́ ɔ kpo vǐnɔ ɔ kpo sixu ko kàn nǔ e ɖɔ wɛ Jezu ɖè é byɔ yeɖée. Jezu byɔ mɛ e ɖò finɛ lɛ é bǐ ɖɔ ye ni tɔ́n, bo kplá vǐ ɔ sín tɔ́ kpo nɔ tɔn kpo yì xɔ e mɛ è tɛ́ ɖyɔvivu ɔ sín cyɔ ɖó é. Jezu hɛn alɔ tɔn dɛ̌dɛ̌ bo ɖɔ n’i ɖɔ: “Ðyɔvǐ un ɖegbe nú we; site.” Kpɔ́n lee xomɛ na ko hun mɛjitɔ́ tɔn lɛ sɔ hwenu e é site bo jɛ zɔnlin ɖi jí é! Jezu fɔ́n ɖyɔvivu yetɔn. (Maki 5:22-24, 35-42; Luki 8:49-56) Bɛ́sín gbè nɛ gbè ɔ, enyi ye mɔ ɖyɔvivu yetɔn ɔ, ye na nɔ flín nǔ e Jehovah wà nú ye gbɔn Jezu gblamɛ é.a

¹⁰ Mɛ e Jezu fɔ́n sín kú lɛ é lɛ́vɔ wá kú ɖò nukɔnmɛ. Amɔ̌, nǔ e mǐ kplɔ́n dó mɛ enɛ lɛ wu é xɔ akwɛ nú mǐ, ɖó é na mǐ nukúnɖiɖo jɔ nukúnɖiɖo. Jehovah ɖó jlǒ bo na fɔ́n mɛ sín kú, é ka na wà mɔ̌.

NǓ E TAN FÍNFƆ́N SÍN KÚ TƆN LƐ KPLƆ́N MǏ É

11. Etɛ Nùnywɛtɔ́xó 9:5 ka kplɔ́n mǐ dó Lazáa wu?

¹¹ Biblu ɖɔ céɖécéɖé ɖɔ “mɛ e ko kú lɛ sɔ́ tuùn nùɖé ǎ.” Mɔ̌ wɛ é ka nyí gbɔn nú Lazáa. (Nùnywɛtɔ́xó 9:5) Ði lee Jezu ɖɔ gbɔn é ɔ, é cí ɖɔ amlɔ dɔ́ wɛ Lazáa ɖè ɖɔhun. (Jaan 11:11) Hwenu e Lazáa ɖò yɔdo mɛ é ɔ, é tuùn “nùɖé ǎ.”

12. Nɛ̌ mǐ ka wà gbɔn bo tuùn ɖɔ Lazáa fɔ́n sín kú nugbǒ?

¹² Hwenu e Jezu fɔ́n Lazáa é ɔ, mɛ gègě mɔ. Kɛntɔ́ Jezu tɔn lɛ tlɛ tuùn ɖɔ é bló nùjiwǔ enɛ. Lazáa ɖò gbɛ̀, bɔ enɛ ɖexlɛ́ ɖɔ é fɔ́n sín kú nugbǒ. (Jaan 11:47) Gɔ́ na ɔ, mɛ gègě yì ba Lazáa kpɔ́n, bɔ é sín enɛ wu bɔ ye jɛ nǔ ɖi jí ɖɔ Mawu wɛ sɛ́ Jezu dó. Nǔ enɛ vɛ́ kɛntɔ́ Jezu tɔn lɛ wu, enɛ wu ɔ, ye bla gbě bo na hu é kpo Lazáa kpo bǐ.​—Jaan 11:53; 12:9-11.

13. Etɛwu mǐ ka sixu ɖeji ɖɔ Jehovah na fɔ́n mɛkúkú lɛ?

¹³ Jezu ɖɔ ɖɔ è na fɔ́n “mɛkúkú lɛ.” (Jaan 5:28) Enɛ wu ɔ, mɛ e Jehovah flín lɛ é bǐ na lɛ́ fɔ́n wá gbɛ̀. Amɔ̌, bonu Jehovah na fɔ́n mɛɖé ɔ, é ɖó na flín nǔ ɖěɖee kúnkplá mɛ enɛ é bǐ. É ka na sixu kpé enɛ wu dóó à? É nyɔ́, sunví liva mɔkpan wɛ ɖò wɛkɛ ɔ mɛ. Biblu ɖɔ ɖɔ Jehovah tuùn nyikɔ sunví ɖokpo ɖokpo tɔn. (Xà Ezayíi 40:26.) Enyi é sixu flín sunví ɖokpo ɖokpo sín nyikɔ ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ é bɔwǔ n’i bɔ é na flín nǔ ɖěɖee kúnkplá mɛ e é na fɔ́n lɛ é bǐ. Hú mɔ̌ ɔ, Jehovah wɛ dá nǔ bǐ, enɛ wu ɔ, mǐ tuùn ɖɔ é kpéwú bo na fɔ́n mɛ wá gbɛ̀.

14, 15. Etɛ xógbe Jɔbu tɔn lɛ ka kplɔ́n mǐ dó fínfɔ́n sín kú ɔ wu?

¹⁴ Nya gbejinɔtɔ́ Jɔbu ɖi nǔ nú fínfɔ́n sín kú ɔ. É kanbyɔ ɖɔ: “Gbɛtɔ́ ka kú ɔ, é ka sixu lɛ́ wá gbɛ̀ à?” Enɛ gudo ɔ, é ɖɔ nú Jehovah ɖɔ: “A na ylɔ mì . . . un na sɔ nú we; a na ba na mɔ nyɛ mɛ e a ɖǒ é!” Nugbǒ ɔ, Jɔbu tuùn ɖɔ Jehovah ɖò nukún ɖó hwenu e é na fɔ́n mɛkúkú lɛ é wɛ.​—Jɔbu 14:13-15.

¹⁵ Nɛ̌ nukúnɖiɖo fínfɔ́n sín kú tɔn ɔ ka nɔ cí nú we? A sixu ko ɖò kinkanbyɔ hwiɖée wɛ ɖɔ, ‘Hɛnnumɔ ce kpo xɔ́ntɔn ce e ko kú lɛ é kpo ka ló? Ye lɔmɔ̌ ka na fɔ́n à?’ Tuùn e mǐ tuùn ɖɔ Jehovah jló ɖesu bo na fɔ́n mɛkúkú lɛ wá gbɛ̀ é ɖ’alɔ akɔ́n jí nú mǐ tawun. Mi nú mǐ ni kpɔ́n nǔ e Biblu ɖɔ dó fí e ye na nɔ é kpo mɛ alɔkpa e na fɔ́n sín kú lɛ é kpo wu é.

YE “NA SÈ GBÈ TƆN, BO NA . . . TƆ́N SÍN YƆDO YETƆN LƐ MƐ”

16. Gbɛ̀ alɔkpa tɛ sín vivǐ mɛ e è na fɔ́n dó ayikúngban jí lɛ é ka na ɖu?

¹⁶ Mɛ e è fɔ́n sín kú wá yì lɛ é nɔ kpɔ́ xá hɛnnumɔ yetɔn lɛ kpo xɔ́ntɔn yetɔn lɛ kpo ɖò ayikúngban jí fí. Nǔ na lɛ́vɔ nyí mɔ̌ ɖò sɔgudo, amɔ̌, hwenɛnu tɔn na nyɔ́ hugǎn. Etɛwu? Ðó ali na hun nú mɛ e è na fɔ́n wá gbɛ̀ dó ayikúngban jí lɛ é bɔ ye na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi bo sɔ́ na kú kpɔ́n ǎ. Gbɛ̀ e mɛ ye na nɔ é na gbɔn vo tawun nú ee mɛ mǐ ɖè éhɔnmɛ é. Ahwan sɔ́ na tíìn ǎ, adanuwiwa sɔ́ na tíìn ǎ, azɔn lɔ sɔ́ na tíìn ǎ.

17. Mɛ̌ mɛ̌ e è ka na fɔ́n sín kú?

¹⁷ Mɛ̌ mɛ̌ e è ka na fɔ́n sín kú? Jezu ɖɔ ɖɔ è na fɔ́n “mɛ e ɖò yɔdo flǐn tɔn mɛ lɛ é bǐ.” (Jaan 5:28, 29, NWT) Nǔɖexlɛ́mɛ 20:13 ɖɔ: “Mɛkúkú e ɖò xù mɛ lɛ ɔ, xù jó ye. Kú kpo kútomɛ [‘Yɔdo,’ NWT] kpo lɔmɔ̌ jó mɛkúkú e ye hɛn lɛ.” Nugbǒ ɔ, gbɛtɔ́ liva mɔkpan na lɛ́vɔ wá nɔ gbɛ̀. Mɛsɛ́dó Pɔlu lɔ ɖɔ ɖɔ è na fɔ́n “mɛ ɖagbe lɛ, kpodo mɛ nyanya lɛ kpo” sín kú. (Xà Mɛsɛ́dó 24:15.) Etɛ ka nyí tinmɛ enɛ tɔn?

18. Mɛ̌ mɛ̌ e ka nyí “mɛ ɖagbe” e è na fɔ́n sín kú lɛ é?

¹⁸ Jehovah sɛntɔ́ gbejinɔtɔ́ e nɔ gbɛ̀ cobɔ Jezu wá ayikúngban jí lɛ é ɖò “mɛ ɖagbe lɛ” mɛ. È na fɔ́n gbɛtɔ́ ɖi Nɔwée, Ablaxamu, Sala, Mɔyizi, Hwliti kpo Ɛsitɛ́ɛ kpo ɖɔhun lɛ sín kú dó ayikúngban jí fí. A sixu xà tan sunnu kpo nyɔnu kpo enɛ lɛ ɖé lɛ tɔn ɖò Eblée lɛ wemata 11gɔ́ ɔ mɛ. Jehovah sɛntɔ́ gbejinɔtɔ́ e nɔ kú hwe mǐtɔn nu lɛ é ka ló? Ye lɔmɔ̌ ɖò “mɛ ɖagbe lɛ” mɛ, enɛ wu ɔ, è na fɔ́n ye lɔ sín kú.

19. Mɛ̌ mɛ̌ e ka nyí “mɛ nyanya lɛ”? Ali tɛ Jehovah ka na hun nú ye?

¹⁹ “Mɛ nyanya lɛ” wɛ nyí gbɛtɔ́ liva mɔkpan ɖěɖee ali ma hun na bɔ ye tuùn Jehovah ǎ é. Enyi ye na bo tlɛ kú ɔ, Jehovah wɔn ye ǎ. É na fɔ́n ye sín kú, bɔ ali na hun nú ye bɔ ye na kplɔ́n nǔ dó wǔ tɔn bo sɛ̀n ɛ.

20. Etɛwu è ma ka na fɔ́n mɛ bǐ sín kú ǎ?

²⁰ Ðiɖɔ wɛ è ɖè ɖɔ mɛ e ko kú lɛ é bǐ na fɔ́n sín kú à? Eǒ. Jezu ɖɔ ɖɔ mɛɖé lɛ tíìn bɔ è kún na fɔ́n ye sín kú ó. (Luki 12:5, NWT) Enyi è na fɔ́n mɛɖé sín kú kpo è na gbɔ kpo ɔ, mɛ̌ ka na ɖɔ? Jehovah wɛ nyí Hwɛɖɔtɔ́ ɖaxó ɔ, amɔ̌, é na acɛ Jezu lɔmɔ̌ b’ɛ “na ɖɔhwɛ xá mɛ e ɖò gbɛ̀ kpo mɛ e ko kú lɛ kpo.” (Mɛsɛ́dó 10:42) È na fɔ́n mɛɖebǔ e nyí mɛ nyanya bo ma ka jló na huzu jijɔ ǎ é gbeɖé ǎ.​—Kpɔ́n Tinmɛ E Ðò Vivɔnu É 19gɔ́ ɔ.

FÍNFƆ́N SÍN KÚ JIXWÉ TƆN

21, 22. (a) Agbaza tɛ mɛ e è na fɔ́n sín kú dó jixwé lɛ é ka na ɖó? (b) Mɛ̌ ka nyí mɛ nukɔntɔn e è fɔ́n sín kú dó jixwé é?

²¹ Biblu lɛ́vɔ ɖɔ nú mǐ ɖɔ mɛɖé lɛ na nɔ gbɛ̀ ɖò jixwé. Enyi è fɔ́n mɛɖé sín kú dó jixwé ɔ, é nɔ fɔ́n dó gbɛtɔ́ gbaza mɛ ǎ. È nɔ fɔ́n ɛ sín kú dó jixwé b’ɛ nɔ nyí nùɖíɖó gbigbɔ tɔn ɖé.

²² Jezu wɛ nyí mɛ nukɔntɔn e è fɔ́n sín kú gbɔn mɔ̌ é. (Jaan 3:13) È hu Jezu b’ɛ bló azǎn atɔn gudo é ɔ, Jehovah fɔ́n ɛ sín kú (Ðɛhan 16:10; Mɛsɛ́dó 13:34, 35) È fɔ́n Jezu sín kú dó gbɛtɔ́ gbaza mɛ ǎ. Mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ tinmɛ ɖɔ “ɖò agbaza sín alixo ɔ, è hu i; loɔ, ɖò [gbigbɔ] ɔ sín alixo ɔ, è fɔ́n ɛ wá gbɛ̀.” (1 Piyɛ́ɛ 3:18) È fɔ́n Jezu wá gbɛ̀ bɔ é nyí nùɖíɖó gbigbɔ tɔn hlɔnhlɔnnɔ ɖé! (1 Kɔlɛntinu lɛ 15:3-6) Amɔ̌, Biblu ɖɔ ɖɔ é kún na nyí éɖokponɔ ó.

23, 24. Mɛ̌ mɛ̌ e ka nyí “lɛngbɔhwan kpɛví” e xó Jezu ɖɔ é? Mɛ nabi ye ka na nyí?

²³ Cobonu Jezu na kú ɔ, é ɖɔ nú ahwanvu tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ ɖɔ: “Un na yì bló tɛnmɛ ɖó ɖ’ayǐ nú mi.” (Jaan 14:2) Enɛ xlɛ́ ɖɔ è na fɔ́n ahwanvu tɔn ɖé lɛ sín kú bɔ ye na nɔ kpɔ́ xá ɛ ɖò jixwé. Ye mɛ nabi ka wɛ? Jezu ɖɔ ɖɔ mɛ kpɛɖé wɛ é na nyí, “lɛngbɔhwan kpɛví” ɖé. (Luki 12:32) Mɛsɛ́dó Jaan ɖɔ mɛ nabi e wɛ tawun é hwenu e é mɔ Jezu ‘ɖò te ɖò Sinyɔ́ɔ sín só jixwé tɔn ɔ jí bɔ gbɛtɔ́ adɔ̌kpo tɛnwe děgba (144 000) gɔ́ n’i’ é.​—Nǔɖexlɛ́mɛ 14:1.

²⁴ Hwetɛnu è ka na fɔ́n Klisanwun 144 000 lɛ sín kú? Biblu ɖɔ nú mǐ ɖɔ nǔ na nyí mɔ̌ hwenu e Klisu na jɛ acɛ kpa jí ɖò jixwé gudo é. (1 Kɔlɛntinu lɛ 15:23) Hwe enɛ ɔ nu wɛ mǐ ɖè dìn, bɔ è ko fɔ́n gègě mɛ 144 000 lɛ tɔn sín kú dó jixwé. Enyi ye mɛ e kpò ɖò ayikúngban jí lɛ é ɖě kú éhɔnmɛ ɔ, è na fɔ́n ɛ sín kú afɔji afɔji dó jixwé. É ɖò mɔ̌ có, è na fɔ́n mɛ wɔbuwɔbu ɖé lɛ wá gbɛ̀ ɖò sɔgudo dó Palaɖisi mɛ ɖò ayikúngban jí fí.

25. Etɛ jí mǐ ka na kplɔ́n nǔ dó ɖò wemata e bɔ d’ewu é mɛ?

²⁵ Zaanɖé dìn ɔ, Jehovah na ɖè gbɛtɔ́ lɛ bǐ sín kannumɔgbenu kú tɔn, bɔ kú ɔ na bú bǐ kaka sɔyi! (Xà Ezayíi 25:8.) Amɔ̌, etɛ mɛ e xwè jixwé lɛ é ka na yì wà ɖò dɔ̌n? Biblu tinmɛ ɖɔ ye na ɖu axɔsu xá Jezu ɖò Axɔsuɖuto ɖé mɛ. Mǐ na kplɔ́n nǔ dó acɛkpikpa enɛ jí ɖò wemata e bɔ d’ewu é mɛ.