NIKASEMƆ 34
Nɔ ni Tswaa Mɔ Emaa Shi ní Ewoɔ Mɔ Hewalɛ
SHƐƐ sane ni akɛwo wɔdɛŋ akɛ wɔshiɛ lɛ ji sanekpakpa. Yesu kɛɛ akɛ: “Ja ashiɛ sanekpakpa lɛ atsɔɔ jeŋmaji fɛɛ dã.” (Mar. 13:10) Yesu diɛŋtsɛ fee nɔkwɛmɔnɔ efɔ̃ shi kɛtsɔ ehe ni ekɛwo “Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ” jajemɔ mli lɛ nɔ. (Luka 4:43) Awie nɔ ni bɔfoi lɛ shiɛ lɛ hu he akɛ “Nyɔŋmɔ sanekpakpa lɛ” kɛ “Kristo sanekpakpa lɛ.” (1 Tes. 2:2; 2 Kor. 2:12) Nakai shɛɛ sane lɛ tswaa mɔ emaa shi ni ewoɔ mɔ hewalɛ.
Yɛ “naanɔ sanekpakpa” lɛ ní ‘bɔfo ní filikiɔ yɛ ŋwɛi teŋ’ lɛ jajeɔ lɛ kɛ gbeekpãmɔ naa lɛ, wɔwoɔ gbɔmɛi hewalɛ akɛ: “Nyɛshea Nyɔŋmɔ gbeyei ni nyɛkɛ anunyam ahaa lɛ.” (Kpoj. 14:6, 7) Wɔgbaa anɔkwa Nyɔŋmɔ lɛ, egbɛi lɛ, esui ni yɔɔ naakpɛɛ lɛ, enaakpɛɛ nitsumɔi lɛ, eyiŋtoo ni suɔmɔ yɔɔ mli lɛ, bɔ ni wɔbaabu wɔhe akɔntaa wɔha lɛ lɛ, kɛ nɔ ni etaoɔ kɛjɛɔ wɔdɛŋ lɛ he saji wɔtsɔɔ gbɔmɛi fɛɛ. Anɔkwale ni eji akɛ Yehowa Nyɔŋmɔ baakpata efɔŋfeelɔi, mɛi ni wooo ehiɛ nyam ni amɛfiteɔ shihilɛ kɛha adesai krokomɛi lɛ ahiɛ lɛ fata sanekpakpa lɛ he. Shi jeee wɔgbɛnaa ji ní wɔkojo aŋkroaŋkroi ni wɔshiɛɔ wɔtsɔɔ lɛ. Nɔ ni wɔshweɔ ji akɛ mɛi babaoo diɛŋtsɛ baabo Biblia mli shɛɛ sane lɛ toi bɔni afee ni efee sanekpakpa kɛha amɛ lɛɛlɛŋ.—Abɛi 2:20-22; Yoh. 5:22.
Wiemɔ Saji ni Etswaaa Mɔ Emaaa Shi lɛ Ahe Fioo Pɛ. Eji anɔkwale akɛ, shihilɛ mli nibii gbohii yɛ. Wɔkuuu wɔhiɛ wɔshwieee nɔ. Bɔni afee ni oje sanegbaa shishi lɛ, obaanyɛ ótee naagba ko ni yɔɔ mɛi ni yɔɔ oshikpɔŋkuku lɛ mli lɛ ajwɛŋmɔ mli lɛ shi, ni nyɛgba he sane kuku. Shi bei pii lɛ ehe ehiaaa tsɔ akɛ awie he be kakadaŋŋ. Gbɔmɛi nuɔ adafitswai ni haoɔ mɔ be fɛɛ be, ni no hewɔ lɛ, nibii ni asumɔɔɔ ní ooowie he lɛ baaha amɛŋamɔ amɛshinaai loo amɛtoii. Bɔɔ mɔdɛŋ ni ogbala jwɛŋmɔ kɛya Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ mli anɔkwalei ni haa mɔ náa miishɛɛ lɛ anɔ yɛ nyɛsanegbaa lɛ shishijee mli nɔŋŋ. (Kpoj. 22:17) Kɛkɛ lɛ, kɛ́ mɔ lɛ sumɔɔɔ ni nyɛtsaa sanegbaa lɛ nɔ po lɛ, no mli lɛ oshi lɛ nɔ ko ni baanyɛ atswa lɛ ama shi ni ebaasusu he. Enɛ baanyɛ aye abua lɛ babaoo koni esumɔ akɛ ebaabo toi yɛ be kroko mli.
Nakai nɔŋŋ hu, kɛ́ afɔ̃ bo nine koni obaha wiemɔ lɛ, okɛ wiemɔi ni etswaaa mɔ emaaa shi akaha toibolɔi lɛ yɛ babaoo ni yɔɔ lɛ hewɔ kɛkɛ. Kɛ́ wielɔ lɛ wie adesai anɔyelɔi ni nine enyɛ shi, efɔŋfeemɔ kɛ awuiyeli he amaniɛbɔi, kɛ jeŋba shara ni efa ni yɔɔ naakpɛɛ lɛ he be kakadaŋŋ lɛ, no lɛ hewalɛ ni ebaana lɛ baanyɛ aje amɛnijiaŋ wui. Wiemɔ saji ni etswaaa mɔ emaaa shi lɛ he pɛ kɛ́ amɛtsuɔ yiŋtoo kpakpa ko he nii. Nakai sane lɛ fioo pɛ baanyɛ ama bɔ ni owiemɔ lɛ yɔɔ ebe naa lɛ nɔ mi. Ebaanyɛ etsɔɔ nibii titrii komɛi ni haa shihilɛ ko baa lɛ mli ni no hewɔ lɛ, obaanyɛ okɛtsu nii ni okɛtsɔɔ nɔ hewɔ ni abaanyɛ akɛ tsabaa ni akɛha yɛ Biblia lɛ mli lɛ atsu nii lɛ. Kɛ́ eeehi lɛ, wiemɔ tɛ̃ɛ ni okawie naagbai lɛ ahe be kakadaŋŋ.
Efɔɔ kaa akɛ onyɛŋ ojie saji fɛɛ ni etswaaa mɔ emaaa shi lɛ kɛjɛ wiemɔ ko mli, ni ehiii akɛ ooofee nakai hu. Sane lɛ ji ni okɛ saji ni tswaa mɔ emaa shi kɛ nɔ ni etswaaa mɔ emaaa shi ni akɛfutu lɛ aha yɛ gbɛ ni baaha hewalɛ ni yɔɔ mli lɛ fɛɛ atswa mɔ ama shi lɛ nɔ. Bɔni afee ni ofee enɛ lɛ, esa akɛ ole nɔ ni okɛbaafata he, nɔ ni obaashi, kɛ he ni esa akɛ oma nɔ mi. Yɛ Gɔŋ nɔ Shiɛmɔ lɛ mli lɛ, Yesu wo etoibolɔi lɛ hewalɛ koni amɛtsi amɛhe kɛjɛ woloŋmalɔi kɛ Farisifoi ni sɔmɔɔ amɛhe lɛ agbɛ̀i lɛ he, ni etsĩ nɔkwɛmɔnii fioo komɛi atã ni ekɛtsɔɔ oti lɛ mli. (Mat. 6:1, 2, 5, 16) Shi kɛlɛ, yɛ nɔ najiaŋ ni Yesu aaawie nɔkwɛmɔnii ni etswaaa mɔ emaaa shi ni jamɔ mli hiɛnyiɛlɔi lɛ feɔ lɛ he babaoo lɛ, ema Nyɔŋmɔ anɔkwale gbɛ̀i lɛ ashishinumɔ nɔ mi ni ehi shi yɛ enɛɛmɛi anaa. (Mat. 6:3, 4, 6-15, 17-34) Nɔ ni jɛ mli ba lɛ he yɛ sɛɛnamɔ babaoo.
Ha Bɔ ni Owieɔ Ohaa lɛ Atswa Mɔ Ama Shi. Kɛ́ aha bo wiemɔ ni kɔɔ Kristofoi anitsumɔ ko he ni oyaha yɛ osafo lɛ mli lɛ, bɔɔ mɔdɛŋ ni otswa amɛ oma shi moŋ fe ní ooowie nii ahe nyanyaanya. Kwɛmɔ ni ofee nɔ ni owoɔ mɛi krokomɛi hewalɛ ni amɛfee lɛ. (Rom. 2:21, 22; Heb. 13:7) Ha suɔmɔ akanya nɔ ni okɛɔ lɛ, shi jeee mlifu. (2 Kor. 2:4) Kɛ́ oyɛ hekɛnɔfɔɔ akɛ onanemɛi heyelilɔi lɛ miisumɔ ni amɛsa Yehowa hiɛ lɛ, no lɛ nɔ ni okɛɔ lɛ baajie nakai hekɛnɔfɔɔ lɛ kpo, ni enɛ baatswa amɛ ema shi. Kadimɔ bɔ ni bɔfo Paulo jie nakai hekɛnɔfɔɔ lɛ kpo yɛ nɔ ni aŋma afɔ shi yɛ 1 Tesalonikabii 4:1-12; 2 Tesalonikabii 3:4, 5; kɛ Filemon 4, 8-14, 21 lɛ mli.
Bei komɛi lɛ ehe miihia ni onukpai lɛ abɔ kɔkɔ ashi jeŋbai ni esaaa. Shi heshibaa baaye abua amɛ koni amɛkɛ amɛnyɛmimɛi lɛ aye yɛ mlijɔlɛ mumɔ mli. (Gal. 6:1) Esa akɛ bɔ ni awieɔ nibii ahe ahaa lɛ atsɔɔ akɛ akɛ bulɛ haa mɛi ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ. (1 Pet. 5:2, 3) Biblia lɛ woɔ oblahii lɛ hewalɛ koni amɛle enɛ titri. (1 Tim. 4:12; 5:1, 2; 1 Pet. 5:5) Kɛ́ ehe bahia ni akɛ kamɔ, tsɔsemɔ, kɛ mɔsaamɔ aha lɛ, esa akɛ adamɔ nɔ ni Biblia lɛ diɛŋtsɛ kɛɔ lɛ nɔ ni afee enɛ. (2 Tim. 3:16) Esaaa akɛ agbálaa Ŋmalɛ ko mli loo afutuɔ ekɛ nitsumɔ bɔni afee ni efi susumɔ ko ni wielɔ lɛ nuɔ he waa yɛ he lɛ sɛɛ. Kɛ́ ŋaawoo ni akɛjajeɔ mɔ po he miihia lɛ, abaanyɛ aha gbeeŋ ni akɛhaa lɛ atswa mɔ ama shi kɛ́ ama bɔ ni aaafee ni atsi he kɛjɛ he ni akɛaawo efɔŋfeemɔ mli, bɔ ni aaafee ni atsu naagbai ahe nii, bɔ ni aaafee ni aye shihilɛ ni mli wa nɔ, bɔ ni aaafee ni ajaje gbɛ ni ejaaa, kɛ bɔ ni Yehowa taomɔ nii lɛ buɔ wɔhe ehaa lɛ nɔ mi.—Lala 119:1, 9-16.
Kɛ́ oosaa ohe yɛ owiemɔ lɛ mli lɛ, susumɔ bɔ ni ooofee ni omu sane oti fɛɛ sane oti, kɛ wiemɔ muu lɛ fɛɛ naa lɛ he. Bei pii lɛ, akaiɔ nɔ ni okɛɔ naagbee kwraa lɛ be kakadaŋŋ. Ani ebaafee nɔ ni tswaa mɔ emaa shi?
Beni Okɛ Nanemɛi Heyelilɔi Gbaa Sane. Yehowa tsuji ahiɛ sɔɔ hegbɛi ni amɛnaa kɛha naanyobɔɔ yɛ Kristofoi akpeei ashishi lɛ. Nɛkɛ bei nɛɛ ji mumɔŋ hejɔɔmɔ bei. Biblia lɛ woɔ wɔ hewalɛ koni “wɔwowoo wɔhe ŋaa” beni wɔbua wɔhe naa yɛ wɔjamɔhei lɛ. (Heb. 10:25) Enɛ baaa yɛ be mli ni wɔhaa wiemɔ ni wɔhaa saji ahetoo yɛ kpeei ashishi pɛ kɛkɛ, shi moŋ beni wɔgbaa sane dani ajeɔ kpeei ashishi loo beni akpa sɛɛ.
Yɛ be mli ni tɔmɔ ko bɛ he akɛ wɔsanegbaa lɛ baakɔ wɔdaa gbi shihilɛ mli nibii ahe lɛ, hewalɛwoo ni fe fɛɛ baa kɛjɛɔ mumɔŋ nibii ahe susumɔ mli. Niiashikpamɔi ni tsɔɔ miishɛɛ ni wɔná yɛ sɔɔmɔ krɔŋŋ mli lɛ fata enɛɛmɛi ahe. Mɛi krokomɛi ahe miishɛɛ kpakpa ni wɔɔná lɛ hu nyɛɔ etswaa mɔ emaa shi.
Ehe miihia ni wɔkwɛ wɔhe nɔ jogbaŋŋ koni wɔkaha jeŋ ni ebɔle wɔ lɛ miiná wɔnɔ hewalɛ. Beni Paulo ŋmaa wolo kɛyaha Kristofoi ni yɔɔ Efeso lɛ, ekɛɛ akɛ: “Nyɛshɛ́a amale nyɛfɔa ní nyɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ kɛ enaanyo awie anɔkwale.” (Efe. 4:25) Nɔ ni fata anɔkwale ni wɔɔwie moŋ fe amale lɛ he ji ní wɔwoŋ nibii kɛ gbɔmɛi ni je lɛ efee amɛ amaga lɛ hiɛ nyam. Nakai nɔŋŋ hu Yesu bɔ kɔkɔ eshi “nii pii ahe lakamɔ lɛ.” (Mat. 13:22) No hewɔ lɛ, kɛ́ wɔkɛ wɔhe miiwie lɛ, ehe miihia ni wɔkwɛ jogbaŋŋ ni wɔkawo nakai apasa nifeemɔ lɛ he hewalɛ kɛtsɔ ha ní wɔɔha heloonaa nibii anamɔ afee nɔ ni hi fe bɔ ni eji diɛŋtsɛ lɛ nɔ.—1 Tim. 6:9, 10.
Beni bɔfo Paulo woɔ ŋaa yɛ bɔ ni ehe hiaa ni wɔwo wɔhe ekãa lɛ gbɛfaŋ lɛ, ewo wɔ hewalɛ koni wɔkakojo wɔnyɛmi ni baatsi ehe kɛjɛ nibii komɛi ahe lɛ loo wɔba lɛ shi yɛ gbedemɔ ni “egbede yɛ hemɔkɛyeli mli lɛ” hewɔ, ni tsɔɔ akɛ, akɛni enuuu Kristofoi aheyeli lɛ fɛɛ shishi jogbaŋŋ lɛ hewɔ. Yɛ anɔkwale mli lɛ, bɔni afee ni wɔsanegbaa atswa mɛi krokomɛi ema shi lɛ, esa akɛ wɔsusu he ni atsɔse amɛ yɛ kɛ he ni amɛmumɔŋ dalɛ lɛ yashɛɔ lɛ he. Kwɛ bɔ ni ebaafee awerɛhoo sane akɛ ‘mɔ ko aaato tɛmɔ nɔ ko loo pampi ko eha enyɛmi nuu loo yoo’!—Rom. 14:1-4, 13, 19.
Mɛi ni kɛ teemɔŋ naagbai ni hiɛdɔɔ yɔɔ mli—ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, hela ni ehiii tsamɔ—kpeɔ lɛ sumɔɔ sanegbaa ni tswaa mɔ emaa shi. Ekolɛ nakai mɔ lɛ miaa ehiɛ waa dani ebaa kpee. Ekolɛ, mɛi ni le eshihilɛ lɛ baanyɛ abi akɛ: “Te oyɔɔ tɛŋŋ?” Ŋwanejee ko bɛ he akɛ ebaaná amɛ mɔ hesusumɔ lɛ he miishɛɛ. Shi kɛlɛ, ekolɛ shihilɛ mli ni egbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ yɔɔ lɛ ebafeŋ sane ni enaa he miishɛɛ fe fɛɛ ni ebaasumɔ ní ewie he. Hiɛsɔɔ wiemɔi kɛ yijiemɔi baanyɛ aha ená miishɛɛ babaoo. Ani onaa suɔmɔ ni eyɔɔ kɛha Yehowa lɛ he odaseyeli kɛ etsui shi ni eŋmɛɔ yɛ shihilɛ ní mli wa shishi lɛ? Kɛ́ eha sane hetoo lɛ, ani onuɔ he akɛ ewo bo hewalɛ? Ani ebaanyɛ etswa lɛ ema shi akɛ ooogbala jwɛŋmɔ kɛya hewalɛ ni eyɔɔ, kɛ nɔ ni enyɛɔ efeɔ ni ekɛyeɔ ebuaa asafo lɛ moŋ nɔ fe nibii ni enyɛɛɛ efeee lɛ nɔ?—1 Tes. 5:11.
Kɛ́ wɔ sanegbaa baatswa mɔ ama shi lɛ, no lɛ ehe miihia ni titri lɛ wɔsusu Yehowa susumɔi yɛ nɔ ni asusuɔ he lɛ he. Yɛ blema Israel lɛ, mɛi ni wie amɛshi Yehowa najiaŋdamɔlɔi ni amɛwie huhuuhu amɛshi mana lɛ kɛ Nyɔŋmɔ mlifu ni naa wa kpe. (4 Mose 12:1-16; 21:5, 6) Kɛ́ wɔkɛ bulɛ ha onukpai lɛ ni wɔhiɛ sɔ mumɔŋ niyenii ni tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ kuu lɛ kɛhaa lɛ, no lɛ wɔtsɔɔ akɛ wɔná nakai nɔkwɛmɔnii lɛ ahe sɛɛ.—1 Tim. 5:17.
Bei pii lɛ, nibii ni he yɔɔ sɛɛnamɔ ni wɔɔwie he beni wɔkɛ wɔnyɛmimɛi Kristofoi lɛ yɔɔ lɛ jeee naagba tsɔ. Shi kɛlɛ, kɛji mɔ ko wiemɔi yɛ keketee tsɔ lɛ, bo klɛŋklɛŋ tsɔ sane lɛ kɛya sanegbaa ni tswaa mɔ emaa shi nɔ.
Kɛ́ wɔmiiye mɛi krokomɛi odase, wɔmiiwie kɛmiijɛ wiemɔ kpoku lɛ nɔ, loo wɔkɛ nanemɛi heyelilɔi miigba sane lɛ, eba akɛ wɔkɛ sɛɛyoomɔ baatsu nii bɔni afee ni wɔjie nibii ni jara wa ni yɔɔ wɔtsuii amli lɛ kpo, “wiemɔ ni hi ni ehia, koni eha mɔ nane amɔ shi, ni akɛduro mɛi ni nuɔ lɛ.”—Efe. 4:29.