Mɛni Hewɔ Esa Akɛ Oda Bɔlɔ Lɛ Shi?
ABUƆ mɔ fɛɛ mɔ ni ejieee hiɛsɔɔ kpo etsɔɔɔ mlihilɛ ni aaajie lɛ kpo lɛ akɛ mɔ ni bɛ henumɔ ko aloo mɔ ni bɛ tsɔsemɔ kpakpa. Yɛ adebɔɔ su naa lɛ, eka shi faŋŋ akɛ mɛi ni sa wɔshidaa yɛ mlihilɛ kpo ni amɛjie amɛtsɔɔ wɔ lɛ ateŋ mɛi titri ji wɔfɔlɔi. Akpɛlɛɔ nɔ yɛ jeŋ fɛɛ akɛ esa akɛ bii ada amɛfɔlɔi ashi yɛ je lɛ mli ni amɛkɛ amɛ ba lɛ hewɔ kɛ agbɛnɛ yɛ niyenii, hehaa nɔ, wɔɔhe, tsɔsemɔ kɛ nibii krokomɛi lɛ ahewɔ.
Shi, tsɛ wɔhiɛ wɔfɔlɔi anyɔmɔ moŋ, shi nyɔmɔ ni wɔhiɛ wɔ-Bɔlɔ lɛ ji nɔ ni da fe fɛɛ. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ wɔnine eshɛ nibii ni he yɔɔ sɛɛnamɔ babaoo nɔ kɛjɛ edɛŋ.
Akɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ: Wɔmiida wɔfɔlɔi ashi akɛ amɛkɛ wɔ eba je lɛŋ. Shi klɛŋklɛŋ lɛ jeee amɛ wɔwala jɛ. Amɛkpa mli amɛha wɔ kɛkɛ, ejaakɛ Bɔlɔ lɛ ŋɔɔ ji he ni wala jɛɛhe lɛ yɔɔ. (Lala 36:10) Wɔhiɛ sɔɔ wɔfɔlɔi hu yɛ shihilɛ mli nibii ni he hiaa ni amɛkɛhaa lɛ hewɔ. Shi kɛlɛ, yɛ be mli ni amɛshika aloo amɛnitsumɔ ji nɔ ni kɛ nibii ni he hiaa nɛɛ ba lɛ, jeee amɛ amɛbɔ nɛkɛ nibii ni he hiaa nɛɛ. No hewɔ lɛ, wɔyɛ nɔ ni wɔɔdamɔ nɔ ni wɔnu he akɛ wɔhiɛ wɔ-Bɔlɔ lɛ nyɔmɔ babaoo moŋ.
Eji jeee Mɔ ni bɔ shikpɔŋ lɛ to nibii fɛɛ ni yɔɔ nɔ ni haa adesa naa wala lɛ he gbɛjianɔ kulɛ, shika loo deŋme nitsumɔ babaoo ko bɛ ni baanyɛ aha wɔhi wala mli. Taakɛ Kristofonyo bɔfo Paulo tsi ta etsɔɔ Helabii ni hi shi yɛ blema Ateene lɛ: “Lɛ [Bɔlɔ lɛ] moŋ edɛŋ wala kɛ mumɔ kɛ nii fɛɛ jɛɔ haa gbɔmɛi fɛɛ. Ejaakɛ emli nɔŋŋ wɔhiɛ kamɔ ni wɔtsiɔ wɔhe ni wɔyɔɔ yɛ.”—Bɔfoi lɛ Asaji 17:25, 28.
Yɛ nɔ ni Bɔlɔ lɛ efee ni eka he eefee kɛha adesai lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, akpekpei abɔ yɛ ni ŋmɛnɛ amɛkuɔ amɛhiɛ amɛshwieɔ enɔ kwraa ni amɛdaaa lɛ shi kwraa yɛ nibii ni amɛna he sɛɛ lɛ fɛɛ sɛɛ. Yɛ be mli ni mɛi komɛi kɛ mligbigbilimɔ baakpɛlɛ nɔ akɛ esa akɛ Bɔlɔ ko ahi shi lɛ, amɛbɔɔɔ mɔdɛŋ akɛ amɛaakase ehe nii aloo esuɔmɔnaa nii babaoo. Mɛi krokomɛi hu yɛ, ni amɛyi po shɛɔ akpekpei abɔ, ni amɛkɛɔ po akɛ Bɔlɔ ko bɛ, amɛkɛɔ akɛ nibii fɛɛ ba shihilɛ mli amɛ diɛŋtsɛ. Mɛɛ trumufeemɔ ni haa mɔ he jɔ̃ɔ lɛ nɛ! Hiɛsɔɔ ni bɛ nɛɛ ji nibii babaoo ni tsɔɔ akɛ wɔyɛ “naagbee gbii” lɛ amli lɛ. (2 Timoteo 3:1-5) Shi kɛlɛ, akɛ aŋkroaŋkroi lɛ, wɔbaanyɛ ni esa akɛ wɔda wɔ-Bɔlɔ lɛ shi.
BƆLƆ LƐ NAAKPƐƐ NII LƐ
Babaoo ni wɔleɔ Mɔ ni fee nibii lɛ jogbaŋŋ lɛ, babaoo hu wɔyooɔ akɛ lɛ ji “nibii kpakpai fɛɛ” a-Halɔ. (Yakobo 1:17; Kpojiemɔ 4:11) Taakɛ eji lɛ, mɛi ni amɛdaaa Bɔlɔ lɛ shi lɛ ateŋ mɛi pii bɔɔ mɔdɛŋ ni amɛbu amɛhe bem akɛ, akɛni gbɔmɔ ko enako Lɛ da hewɔ lɛ, wɔnyɛŋ wɔhe wɔye akɛ E-yɛ loo ebɛ. Eji anɔkwale, Bɔlɔ kpeteŋkpele lɛ ji mɔ ni wɔnaaa lɛ ejaakɛ eji Mumɔ, ni wɔhiŋmɛii nyɛŋ ana gbɔmɛi loo nibii ni yɔɔ mumɔŋ maŋtsɛyelihe lɛ. (Yohane 4:24) Shi na ni gbɔmɔ nyɛɛɛ ana Bɔlɔ lɛ diɛŋtsɛ jeee yiŋtoo kpakpa ni yɛ no hewɔ lɛ eeeŋɔ mlihilɛ gbɛjianɔ babaoo ni E-to lɛ kɛkɛ ni wɔkpoo akɛ wɔɔkpɛlɛ nɔ akɛ eyɛ ni wɔda Lɛ shi hu.
Ŋɔɔ lɛ akɛ oba shia gbi ko ni obana ni mɔ ko eshi tsei ayibii ni ŋɔɔ jogbaŋŋ kotoku obɔ ema shi eha bo. Enɔ jetsɛremɔ lɛ mɔ lɛ shi abɔɔ ko mli aduawai loo ŋmɔshi nibii kɛŋtɛŋ obɔ, ni gbi ni nyiɛ sɛɛ lɛ ashi bo loo kpakpai komɛi. Enɛ tee nɔ otsi muu, shi mɔ lɛ shiii wolo ko ni etsɔɔ mɔ ni kɛ nibii nɛɛ haa. Ani obaamu sane naa akɛ nɛkɛ nikeenii nɛɛ fɛɛ ba kɛkɛ, yɛ “adebɔɔ naa” akɛni onaaa ni mɔ ko miishi niyenii lɛ hewɔ? Ani obɔŋ mɔdɛŋ akɛ oootao ni obi nanemɛi kɛ wekumɛi akɛ ooole mɔ ni mli hi ni kɛ nibii nɛɛ haa lɛ koni ojie hiɛsɔɔ kpele kpo otsɔɔ lɛ?
Nakai nɔŋŋ eji yɛ wɔ-Bɔlɔ lɛ gbɛfaŋ. Eyɛ mli akɛ adesa hiŋmɛii enaaa lɛ moŋ, shi esuɔmɔ, mlihilɛ kɛ ejurɔfeemɔ kɛha adesai lɛ yeɔ ebɔɔnii ni yɔɔ naakpɛɛ ni no mli wɔjɛɔ ni wɔnine shɛɔ wɔhiamɔ nii anɔ yɛ gbɛ fɛɛ gbɛ nɔ lɛ he odase babaoo. Taakɛ bɔfo Paulo ma nɔ mi etsɔɔ gbɔmɛi ni hi blema Listra lɛ: “Shi kɛlɛ [Nyɔŋmɔ] efɔɔɔ lɛ diɛŋtsɛ ehe odaseyeli, shi moŋ efeɔ ejurɔ ni ehaa nugbɔ jɛɔ ŋwɛi nɛɔ haa nyɛ, kɛ afii ni baa nii pii hu, ekɛ ŋmaa kɛ miishɛɛ woɔ nyɛtsuiiaŋ obɔ.” (Bɔfoi lɛ Asaji 14:17) No hewɔ lɛ eja gbɛ po akɛ wɔɔkpɛlɛ nyɔmɔ ni wɔhiɛ wɔ-Bɔlɔ lɛ kɛ wɔhe ni wɔkɛfɔɔ egbɛjianɔ ni eto kɛha wala lɛ nɔ lɛ nɔ. Agbɛnɛ hu, ani esaaa akɛ wɔtaoɔ esɛɛgbɛ babaoo fe bɔ ni wɔɔfee nikelɔ ko ni wɔleee lɛ ni yɔɔ wɔnɔkwɛmɔ nɔ lɛ mli lɛ?—Bɔfoi lɛ Asaji 17:26, 27.
Hiɛsɔɔ Ni WƆƆNA WƆHA BƆLƆ LƐ
Beni wɔbale Bɔlɔ lɛ ni wɔhiɛ baanyɛ asɔ nɔ ni efee kɛha wɔ lɛ diɛŋtsɛ pɛ dani no baatsirɛ wɔ ni wɔsumɔ lɛ ni wɔbo lɛ toi. Yɛ be mli ni ŋmɛnɛ akpekpei abɔ kɛɔ akɛ amɛheɔ enɔ amɛyeɔ lɛ, eka shi faŋŋ yɛ gbɛ ni amɛteŋ mɛi ni fa tsɔɔ nɔ amɛhiɔ shi lɛ mli akɛ jeee amɛteŋ mɛi pii yɔɔ hiɛsɔɔ ni jɛ tsuiŋ diɛŋtsɛ kɛha amɛ Feelɔ lɛ. Shi esaaa akɛ wɔfeɔ trumui tamɔ nakai. No hewɔ lɛ sanebimɔ ko ni esa akɛ wɔnya he ji akɛ, Mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔna hiɛsɔɔ ni mli kwɔ wɔha wɔ-Bɔlɔ Kpeteŋkpele lɛ?
Klɛŋklɛŋ kwraa lɛ, kɛ́ wɔsusu sɛɛnamɔi babaoo ni wɔnine eshɛ nɔ kɛjɛ Bɔlɔ lɛ dɛŋ lɛ he lɛ eeefee nɔ kpakpa kɛha wɔ. Lɛ ekɛ wɔwala ha wɔ, eyɛ mli akɛ amrɔ nɛɛ adesa wala sɛɛkɛlɛ yɛ kuku. (Lala 90:10) Kɛji akɛ wɔjwɛŋ anɔkwale ni eji akɛ Yehowa Nyɔŋmɔ eto gbɛjianɔ kpakpa koni eha adesai kɛ wala krokomɛi ni yɔɔ shikpɔŋ nɔ ahi shi lɛ he lɛ ebaaha hiɛsɔɔ ni wɔyɔɔ lɛ mli alɛɛ. Taakɛ Lalatsɛ lɛ kɛ hiɛsɔɔ wie lɛ: “Onitsumɔi lɛ amli yibii hãa shikpɔŋ lɛ tɔɔ. Ohaa jwɛi kwɛɔ haa shia kooloi lɛ, kɛ shwie hu ni gbɔmɔ yɔɔ he nitsumɔ, koni shikpɔŋ lɛ aba niyenii. Yehowa, kwɛ bɔ ni onitsumɔi lɛ fa ha! Nilee okɛfee fɛɛ; shikpɔŋ lɛ nɔ eyi tɔ kɛ onibɔɔ nii lɛ!—Lala 104:10-24.
Adesai yɛ nɔ ni amɛbaadamɔ nɔ ni amɛda Nyɔŋmɔ shi babaoo, ejaakɛ aha gbɔmɛi nibii babaoo fe bɔ ni kooloi yɔɔ. Yɛ bɔɔ nii ni yɔɔ shikpɔŋ nɔ fɛɛ ateŋ lɛ, adesai pɛ yɔɔ nyɛmɔ ni akɛjwɛŋɔ, ni hiɛ sɔɔ nibii ni yɔɔ fɛo kɛ mumɔŋ nibii, ni nɔ ni fe fɛɛ lɛ, ní amɛle ní amɛja Bɔlɔ lɛ. Nakai enɛ ji ejaakɛ gbɔmɔ pɛ abɔ lɛ yɛ Nyɔŋmɔ subaŋ nɔ ni akɛ sui ni jieɔ Yehowa Nyɔŋmɔ sui akpo eduro lɛ. (1 Mose 1:27) No hewɔ lɛ, jeee gbɔmɔtsoŋ miishɛɛnamɔ pɛ wɔnyɛɔ wɔnaa shi moŋ jwɛŋmɔŋ miishɛɛnamɔi ni mli kwɔlɔ ni hiɔ shi daa lɛ hu. Gbɔmɔ pɛ ji mɔ ni ehiɛ baanyɛ asɔ saŋku lalai kpakpai, woji, lalafoo wiemɔi, nitɛŋmɔ kɛ ninenaa nitsumɔi sɔrɔtoi babaoo. Gbɔmɔ pɛ le miishɛɛ ni anaa yɛ sanegbaa ni tswaa mɔ maa shi ni ŋɔɔ mli, kɛ agbɛnɛ tsui ni nyɔɔ mɔ mli yɛ be mli ni mɔ ko efee nɔ ko ni sɛɛnamɔ yɔɔ he diɛŋtsɛ lɛ.
Nɔ ni yɔɔ sɔrɔto yɛ gbɔmɔ hu mli ji bɔ ni eshweɔ naanɔ wala lɛ. Enɛ ji nɔ ko ni ashweɔ ni Bɔlɔ ni yɔɔ suɔmɔ lɛ tɛo ewo adesa tsui mli. (Jajelɔ 3:11) Shi enɛ jeee yaka hiɛnɔkamɔ ko ni nine nyɛŋ nɔ ashɛ loo ebaŋ mli, Shi moŋ, yɛ suɔmɔ kpele ni Bɔlɔ lɛ yɔɔ kɛha adesa hewɔ lɛ, eto gbɛjianɔ fɛɛ momo koni eha adesai ana naanɔ wala mli ŋɔɔmɔ yɛ shikpɔŋ nɔ yɛ paradeiso shihilɛi amli. Hɛɛ, Nyɔŋmɔ ejɛ suɔmɔ mli eha enɛ efee nɔ ni baahi kɛtsɔ e-Bi, Yesu Kristo kpɔmɔ afɔleshaa lɛ nɔ.—Romabii 5:12; 6:23; 1 Yohane 2:1, 2.
Yɛ be mli ni wɔnaa miishɛɛ babaoo beni wɔnine eshɛ wɔgbɔmɔtsoŋ, jwɛŋmɔŋ kɛ henumɔŋ hiamɔ nii anɔ lɛ, jɔɔmɔ ni da fe fɛɛ lɛ baa kɛjɛɔ wɔmumɔŋ hiamɔ nii ni wɔnine shɛɔ nɔ lɛ mli, (Mateo 5:3) Eka shi faŋŋ akɛ wɔmiisumɔ ni wɔle he ni wɔjɛ, he ni wɔyaa kɛ yiŋtoo ni Bɔlɔ lɛ yɔɔ kɛha shikpɔŋ lɛ kɛ adesai. Agbɛnɛ hu, wɔmiisumɔ ni wɔle wɔ-Feelɔ lɛ ni wɔna wɔkɛ lɛ teŋ wekukpaa kpakpa mli ŋɔɔmɔ. Yɛ miishɛɛ mli lɛ, mɛi ni hiɛ yɔɔ amɛmumɔŋ hiamɔ nii anɔ ni tsuɔ he nii yɛ gbɛ ni ja nɔ koni amɛnine ashɛ nɔ lɛ nyɛɔ amɛnaa miishɛɛ ni mli kwɔ ni hiɔ shi kɛyaa naanɔ ni aŋkroaŋkroi ni diɔ heloo sɛɛ lɛ leee.—1 Korintobii 2:6-16.
Wɔmumɔŋ hiamɔ nii ni wɔnine shɛɔ nɔ lɛ haa wɔnine shɛɔ tsuiŋ kɛ jwɛŋmɔŋ toiŋjɔlɛ diɛŋtsɛ nɔ kɛ miishɛɛ babaoo, eyɛ mli akɛ jeŋ ni haomɔi yɔɔ mli fe be fɛɛ mli wɔyɔɔ nɛɛ. Nɔ ni he hiaa fe fɛɛ lɛ, nɔ ni baanyɛ ajɛ wɔmumɔŋ nibii ni he hiaa wɔ fe fɛɛ lɛ mli aba ji jɔɔmɔ ni fe fɛɛ ni adesa nine baanyɛ ashɛ nɔ—naanɔ wala yɛ Nyɔŋmɔ jalɛ nibii agbɛjianɔtoo hee Iɛ mli.—Yohane 3:16; Filipibii 4:6, 7; 2 Petro 3:13.
Wɔbɔlɔ Lɛ Ni Wɔɔle Lɛ Jogbaŋŋ
Kɛji akɛ wɔheɔ wɔyeɔ akɛ Bɔlɔ ko ni yɔɔ suɔmɔ kɛ durolɔ yɛ lɛ, ani ejeee nɔ ni jwɛŋmɔ yɔɔ mli akɛ wɔɔsumɔ ni wɔle lɛ jogbaŋŋ ni wɔjie hiɛsɔɔ kpo wɔtsɔɔ lɛ yɛ eduromɔ nɛɛ hewɔ kɛtsɔ nibii ni wɔɔfee ni wɔkɛsa ehiɛ lɛ nɔ? Kɛji akɛ wɔkwɛ Nyɔŋmɔ bɔɔ nii ni yɔɔ naakpɛɛ lɛ, wɔnyɛɔ wɔnaa esui kpakpai lɛ ekomɛi, tamɔ suɔmɔ, ejurɔfeemɔ, mɔhesusumɔ, nilee kɛ hewalɛ. (Romabii 1:20) Shi, kɛji akɛ wɔbaanyɛ wɔkase ejwɛŋmɔi kɛ yiŋtooi kɛha adesai lɛ, belɛ wolo ko ni aŋma ni jɛ Nyɔŋmɔ ŋɔɔ he miihia wɔ. Nɔ ni fata he lɛ, esa akɛ wolo ni tamɔ nɛkɛ agba wɔ nibii ni Nyɔŋmɔ efee yɛ tsutsu ni ebaafee hu kɛha adesai ajɔɔmɔ.
Yɛ miishɛɛ mli lɛ, wɔyɛ sane ko ni tamɔ nɛkɛ yɛ wolo ko ni aja fe fɛɛ yɛ adesa yinɔsane mli lɛ mli—Nyɔŋmɔ Wiemɔ, Biblia lɛ. Eji Bɔlɔ lɛ suɔmɔnaa nii akɛ ebɔɔ nii lɛ anyɛ ana ehe nilee ni ji anɔkwale ni amɛna suɔmɔ ni mli kwɔ amɛha lɛ kɛtsɔ e-Wiemɔ lɛ kasemɔ kɛ enɔ jwɛŋmɔ nɔ. Amɛbaatsɔ nɛkɛ gbɛ nɔ amɛkase nibii babaoo ni yɔɔ naakpɛɛ ni Nyɔŋmɔ etsu lɛ, ni eeeha amɛhiɛ asɔ egbɔmɔtso su kɛ baŋ kɛ esui sɔrɔtoi ni yɔɔ fɛo kɛ naakpɛɛ lɛ.—Yoshua 1:8.
Wɔhiɛsɔɔ Ni Wɔɔjie Lɛ Kpo Wɔtsɔɔ Nyɔŋmɔ
Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ kasemɔ kɛ hiɛdɔɔ he miihia kɛji akɛ wɔɔnyɛ wɔna wɔ-Bɔlɔ lɛ he hiɛsɔɔ diɛŋtsɛ. Babaoo ni wɔkaseɔ Yehowa kɛ esui kpakpai lɛ ahe nii lɛ, babaoo hu no aaagbala wɔ kɛkpɛtɛ ehe. Nɔ ko bɛ ni wɔɔnyɛ wɔfee akɛ ja suɔmɔ kɛ hiɛsɔɔ kɛha nɛkɛ Nyɔŋmɔ ni yɔɔ mlihilɛ kɛ suɔmɔ nɛɛ he nibii fee wɔ naakpɛɛ. Agbɛnɛ hu, no baatsirɛ wɔ ni wɔjie wɔhenumɔi lɛ akpo yɛ wiemɔi amli taakɛ lalatsɛ lɛ fee lɛ, mɔ ni kɛɛ akɛ: “Matsi Yehowa nifeemɔ nii lɛ ata, hɛɛ, makai oblema naakpɛɛ nii lɛ. Majwɛŋ onitsumɔi lɛ fɛɛ he, ni masusu onifeemɔi lɛ ahe. Naa Nyɔŋmɔ, ogbɛ lɛ yɛ krɔŋkrɔŋ! Namɔ ji Nyɔŋmɔ kpele tamɔ Maawu? Bo ji Maawu ni tsuɔ naakpɛɛ nii; oha ale ohewalɛ lɛ yɛ majimaji lɛ ateŋ.”—Lala 77:12-15.
Belɛ mɛɛ gbɛ nɔ wɔɔtsɔ wɔjie wɔhiɛsɔɔ ni jɛ tsuiŋ tɔɔ lɛ kpo wɔtsɔɔ Bɔlɔ Kpeteŋkpele lɛ? Esa akɛ suɔmɔ ni wɔyɔɔ kɛha lɛ kɛ shi ni wɔdaa lɛ yɛ oduromɔ hewɔ lɛ atsirɛ wɔ ni wɔjɛ wɔtsuiŋ wɔsɔmɔ lɛ. Esaaa akɛ wɔbuɔ enɛ akɛ nitsumɔ shi moŋ titri lɛ akɛ miishɛɛ babaoo. Nyɛmɔ kɛ suɔmɔ mli ni ajɛɔ asɔmɔɔ lɛ nɛkɛ lɛ ji nɔ ni Yehowa sumɔɔ, ejaakɛ akɛ mumɔ tsirɛ lalatsɛ lɛ ni ekɛɛ akɛ: “Nyɛsɔmɔa Yehowa kɛ miishɛɛ, nyɛbaa ehiɛ kɛ nyamɔ lala!”—Lala 100:2.
Ani ejeee nɔ ni haa mɔ naa mishɛɛ babaoo akɛ mɔ lɛ aaasɔmɔ mɔ ni esumɔɔ lɛ lɛlɛŋ lɛ? Nakai pɛ eji. Ni eji anɔkwale hu, lɛlɛŋ, yɛ sɔɔmɔ ni wɔkɛhaa Yehowa, wɔ-Bɔlɔ Kpeteŋkpele lɛ he.
Shi kɛlɛ Yehowa ni wɔɔsɔmɔ lɛ lɛ biɔ babaoo fe shihilɛ kpakpa ni wɔɔhi kɛ efɔŋ ni wɔfeŋ yɛ ehiɛ. Subaŋ ni Nyɔŋmɔ gbeyeishemɔ yɔɔ mli he miihia, shi nɔ ni fata sɔɔmɔ ni wɔkɛhaa Bɔlɔ lɛ he hu ji eyi ni wɔɔjie daa kɛ nyamɔ. Etsɔɔ akɛ wɔgba Yehowa nibii wuji kɛ eyiŋtooi wuji ni ajie lɛ kpo yɛ Ŋmalɛ Krɔŋkrɔŋ lɛ mli lɛ wɔtsɔɔ mɛi krokomɛi.
No hewɔ lɛ mɛi fɛɛ ni yɔɔ anɔkwale hiɛsɔɔ kɛha wɔ-Bɔlɔ ni he yɔɔ naakpɛɛ lɛ baana miishɛɛ babaoo akɛ amɛaahere miishɛɛ tsɛmɔ ni jɛ lalatsɛ nɛɛ ŋɔɔ lɛ nɔ: “Nyɛlaa nyɛhaa Yehowa, nyɛjiea egbɛi lɛ yi! Nyɛgbaa eyiwalaheremɔ lɛ he sane gbi fɛɛ gbi! Nyɛjajea enunyam lɛ nyɛtsɔɔa yɛ jeŋmaji lɛ ateŋ, kɛ enaakpɛɛ nii lɛ yɛ maji fɛɛ ateŋ! Ejaakɛ Yehowa da ni esa yijiemɔ babaoo.” (Lala 96:2-4) Obaanyɛ otsɔ miishɛɛ sɔɔmɔ ni tamɔ nɛkɛ nɔ otsɔɔ, tamɔ mɛi krokomɛi babaoo efee lɛ, ákɛ ohiɛ sɔɔ nɔ ni Bɔlɔ lɛ efee kɛha bo lɛ diɛŋtsɛ.
[Mfonirii ni yɔɔ baafa 5]
Tsɔɔmɔ akɛ ohiɛ sɔɔ Yehowa gbɛjianɔtooi
Nyɔŋmɔ Wiemɔ
Sɔɔmɔ krɔŋkrɔŋ
Miishɛɛnamɔ kpakpa
niyenii kpakpa