“Mɔ Ni Nuɔ Lɛ, Ha Ni Ekɛɛ: ‘Ba!’”
Yɛ afi ni baa nɛɛ mli fɛɛ lɛ, Yehowa Odasefoi ni yɔɔ shikpɔji fe 200 nɔ yɛ jeŋ fɛɛ lɛ kɛ amɛhe baaha ni amɛtsu nii yɛ amɛ 1991 afi-ŋmalɛ lɛ kɛ gbeekpamɔ naa akɛ: “MƆ NI NUƆ LƐ, HA NI EKƐƐ: ‘BA!’”
“Ni mumɔ lɛ kɛ ayemforo lɛ kɛɔ akɛ: ‘Ba!’ Ni mɔ ni nuɔ lɛ, ha ni ekɛɛ: ‘Ba!’ Ni mɔ ni kumai yeɔ lɛ lɛ, ha ni eba, ni mɔ ni sumɔɔ lɛ, ha ni ebayɛ wala-nu lɛ yaka.”—KPOJIEMƆ 22:17.
1. Mɛɛ “nu” afɔɔ wɔ nine akɛ ‘wɔba’ he lɛ?
AFƆ bo nine akɛ “ba!” Ba kɛha mɛni? Ba ni okɛ nu abagbe kumai ni yeɔ bo lɛ. Enɛ jeee nu folo kɛkɛ, shi nu ni Yesu Kristo wie he beni ekɛɛ Samariayoo lɛ yɛ nu bu lɛ he akɛ: “Mɔ ni nuɔ nu ni maha lɛ lɛ eko lɛ, kumai yeŋ lɛ dɔŋŋ kɛaatee naanɔ; shi moŋ nu ni maha lɛ lɛ aaatsɔ nu hiŋmɛi ni baa kɛyaa naanɔ wala mli yɛ emli” lɛ nɔŋŋ eko. (Yohane 4:14) Nɛgbɛ Yesu na “nu” nɛɛ kɛjɛ?
2. Mɛni ji “nu” nɛɛ jɛɛhe, ni yɛ mɛɛ nifeemɔ sɛɛ pɛ ebaaje shishi eho?
2 Aha bɔfo Yohane na hegbɛ akɛ eeena nɛkɛ nu nɛɛ jɛɛhe yɛ ninaa mli, taakɛ ekadi yɛ Kpojiemɔ 22:1 lɛ: “Ni etsɔɔ mi wala-nu faa krɔŋŋ ni mli tse tamɔ kristalo ashwishwɛ miijɛ Nyɔŋmɔ kɛ Toobi lɛ maŋtsɛsɛi lɛ mli.” Hɛɛ, nɛkɛ nu ni mli tse tamɔ ashwishwɛ ni nibii ni haa wala yɔɔ mli nɛɛ jɛɛhe lɛ jeee mɔ ko mɔ ko akɛ Wala-Halɔ, Yehowa diɛŋtsɛ, ni lɛ ekɛhaa kɛtsɔɔ Toobi, Yesu Kristo nɔ lɛ. (Okɛto Kpojiemɔ 21:6 he.) Akɛni atsi “Nyɔŋmɔ kɛ Toobi lɛ maŋtsɛsɛi” ta hewɔ lɛ, beni ato Mesia Maŋtsɛyeli lɛ ama shi yɛ 1914, ni ji akɛ, yɛ be mli ni Nuŋtsɔ lɛ gbi lɛ eje shishi lɛ sɛɛ, dani wala-nu lɛ je shishi ebɔi hoo.—Kpojiemɔ 1:10.
3, 4. Nɛkɛ “nu” nɛɛ damɔ shi kɛha mɛni, ni eyɛ kɛha namɛi?
3 Nɛkɛ wala-nu nɛɛ feɔ mɛni he mfoniri? Efeɔ Nyɔŋmɔ gbɛjianɔtoo ni baaku sɛɛ ekɛ adesa wala yɛ emuuyeli mli aba ekoŋŋ, naanɔ wala yɛ emuuyeli mli yɛ shikpɔŋ ni atsake lɛ afee lɛ paradeiso nɔ lɛ he mfoniri. Wala-nu lɛ damɔ shi kɛha gbɛjianɔ fɛɛ ni ato kɛha wala kɛtsɔ Yesu Kristo nɔ lɛ he mfoniri. Ani enɛɛmɛi fɛɛ yɛ bianɛ? Dabi, jeee fɛɛ ejaakɛ klɛŋklɛŋ lɛ esa akɛ Nyɔŋmɔ ajie ŋmɛnɛŋmɛnɛ yiwalɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ kɛ enɔyelɔ ni anaaa lɛ, Satan Abonsam kɛya da. Shi wɔbaanyɛ wɔnu nɛkɛ “nu” nɛɛ mli nɔ ni yɔɔ bianɛ lɛ, kɛtsɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ toiboo kɛ enɔyeli nɔ ni agbɛnɛ wɔha wɔshihilɛ kɛ enɛ akpa gbee.—Yohane 3:16; Romabii 12:2.
4 No hewɔ lɛ beni ekɛ ‘wala faa’ lɛ etsɔɔ Yohane sɛɛ lɛ, Yesu kɛ Yohane wie yiŋtoo hewɔ ni E-tsu E-bɔfo lɛ koni ekɛ nakai ninaa lɛ aba lɛ he. Kɛkɛ ni Yohane nu adafitswaa nɛɛ: “Mumɔ lɛ kɛ ayemforo lɛ kɛɔ akɛ: ‘Ba!’ Ni mɔ ni nuɔ lɛ, ha ni ekɛɛ: ‘Ba!’ Ni mɔ ni kumai yeɔ lɛ lɛ, ha ni eba; ni mɔ ni sumɔɔ lɛ, ha ni ebayɛ wala-nu lɛ yaka.” (Kpojiemɔ 22:17) No hewɔ lɛ, Nyɔŋmɔ tsuji kpaa ninefɔɔ lɛ mli amɛhaa mɛi ni kumai yeɔ amɛ lɛ koni amɛje shishi amɛnu Nyɔŋmɔ gbɛjianɔtoo kɛha naanɔ wala namɔ yɛ shikpɔŋ nɔ kɛtsɔ Nyɔŋmɔ Toobi lɛ nɔ lɛ.—Yohane 1:29.
Ehe Bahia ni Ana Wala Nui Lɛ
5. Te fee tɛŋŋ ni ŋwɛi gbɛjianɔtoo nɛɛ he bahia adesai lɛ?
5 Nɔ ni yɔɔ mɔbɔ ji akɛ, adesa weku lɛ klɛŋklɛŋ fɔlɔi lɛ kɛ amɛhe kpɛtɛɛɛ shihilɛ gbɛ ni kulɛ ebaaha amɛshwiei ana hegbɛ ni amɛna adesa shihilɛ yɛ emuuyeli mli kɛya naanɔ yɛ paradeiso shia mli lɛ mli ŋɔɔmɔ lɛ he. Naanɔ wala kɛha adesai lɛ biɔ ni Adam kɛ nilee ahala e-Bɔlɔ lɛ ni eeesɔmɔ lɛ yɛ toiboo mli. Yɛ hewalɛ ni mumɔŋ bɔɔnɔ atuatselɔ ko na yɛ enɔ hewɔ lɛ, Hawa je nifeemɔ ni nɔ ni jɛ mli ba ji gbele kɛha adesai lɛ shishi, ni Adam, ewu ni yeɔ emuu lɛ hala akɛ ebaafata ehe yɛ gbɛ ni kɛ gbele baa nɛɛ mli. No hewɔ lɛ, akɛ mɔ ni kɛ heloo naa wala haa adesa yinɔi ni baanyiɛ sɛɛ aba lɛ, Adam ji mɔ ni kɛ gbele ni tsuɔ nii yɛ adesa weku lɛ fɛɛ mli lɛ ba. No hewɔ ni Biblia lɛ jajeɔ akɛ: “Nuu kome nɔ esha tsɔ kɛba je lɛŋ, ni gbele tsɔ esha nɔ kɛba, ni no ha gbele lɛ tsɛŋe gbɔmɛi fɛɛ, ejaakɛ amɛ fɛɛ amɛfee esha.” (Romabii 5:12) Beni Adam kɛ Hawa egbee esha mli lɛ sɛɛ dani amɛje shishi amɛkɛ mɛi heei fata adesa weku lɛ he.—Lala 51:7.
6. Mɛni hewɔ ni Yehowa to gbɛjianɔ koni nɛkɛ “nu” nɛɛ aba lɛ?
6 Ani abaatsi Nyɔŋmɔ gbɛ kɛya naanɔ yɛ eyiŋtoo akɛ ekɛ paradeiso shikpɔŋ ni adesai ni yeɔ emuu eyi nɔ obɔ baaba lɛ mli? Biblia mli hetoo lɛ ji, dabi! Ni kɛlɛ, bɔni afee ni eyiŋtoo lɛ aba mli lɛ, Yehowa to gbɛjianɔ ko ni suɔmɔ yɔɔ mli ni baaku Adam shigbeemɔ lɛ naa kwraa, ni kɛlɛ eji nɔ ko ni kɛ jalɛ saneyeli kɛ jalɛ nifeemɔ, ni Lɛ ji mɔ ni sui nɛɛ jeɔ kpo kwraa yɛ emli lɛ kpaa gbee. Efeɔ enɛ kɛtsɔɔ “wala-nu faa” lɛ nɔ. Ebaatsɔ enɛ nɔ eha adesai toibolɔi, ni hegbɛ ni amɛaana ni amɛnine ashɛ wala Jɛɛhe lɛ nɔ lɛ laaje amɛ lɛ ana adesa wala ni yeɔ emuu ekoŋŋ. Nɛkɛ faa nɛɛ hoɔ kwraa yɛ eshishinumɔ diɛŋtsɛ naa yɛ Yesu Kristo Afii Akpe Nɔyeli be lɛ mli. No hewɔ lɛ, esa akɛ adesai, ni mɛi ni atee amɛ shi kɛjɛ gbohii ateŋ lɛ fata he lɛ anu “wala-nu faa” lɛ yɛ Kristo Afii Akpe Nɔyeli he lɛ fɛɛ mli.—Okɛto Ezekiel 47:1-10; Bɔfoi lɛ Asaji 24:15 he.
7. Mɛni nɔ adamɔɔ atoɔ “nu” he gbɛjianɔ lɛ?
7 Yehowa naa lɛ diɛŋtsɛ eshihilɛ mli ŋɔɔmɔ, ni enaa he miishɛɛ hu akɛ ekɛ wala ni nilee yɔɔ mli aaaha ebɔɔ nii lɛ ateŋ mɛi komɛi. Yehowa gbɛjianɔtoo ni haa wala lɛ nɔdaamɔ nɔ ji Yesu kpɔmɔ afɔleshaa lɛ. (Marko 10:45; 1 Yohane 4:9, 10) Nɔ ni fata he hu ji Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ, ni yɛ bei komɛi amli lɛ Biblia lɛ tsɛɔ lɛ “nu” lɛ. (Efesobii 5:26) Yehowa Nyɔŋmɔ yɛ hegbɛ akɛ eeekɛɛ bɔɔ nii ni ji adesai, ni laaje shishijee gbɛjianɔ ni Nyɔŋmɔ to kɛha adesai enyɔ ni yeɔ emuu, Adam kɛ Hawa lɛ akɛ, “Ba!”
Ayemforo Kuu lɛ kɛ Ninefɔɔ Akɛ “Ba!” lɛ Haa
8. Namɛi ni mɛɛ be mli akɛ nɛkɛ “nu” nɛɛ ha klɛŋklɛŋ kwraa?
8 Klɛŋklɛŋbii ni kɛ ninefɔɔ akɛ “ba!” lɛ ha ji mɛi ni feɔ Toobi lɛ ni ji klɛŋklɛŋ Yehowa mumɔŋ Bi lɛ okadi ayemforo lɛ. (Kpojiemɔ 14:1, 3, 4; 21:9) Kristo mumɔŋ ayemforo lɛ ekɛɛɛ mɛi ni Yehowa baabua amɛnaa lolo akɛ ayemforo kuu lɛ mlibii koni amɛyibɔ afee 144,000 lɛ akɛ “ba!” ni ji akɛ aba eŋɔɔ. Aakpã nakai ninefɔɔ wiemɔi lɛ amli aaha adesai ni hiɛ ka nɔ akɛ amɛbaana adesa wala ni yeɔ emuu yɛ shikpɔŋ nɔ yɛ Harmagedon sɛɛ lɛ. (Kpojiemɔ 16:14, 16) Wɔnu ninefɔɔ ni “ayemforo lɛ” kɛhaa yɛ Nyɔŋmɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ kɛ gbeekpamɔ naa lɛ he yɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee ni je shishi kɛjɛ 1914 kɛbaa nɛɛ mli.
9. Te wɔfeɔ tɛŋŋ wɔleɔ akɛ ejeee nɔ ni yɔɔ kɛha kuu fioo ko pɛ?
9 Nɔ ni yɔɔ miishɛɛ lɛ, Biblia mli naagbee wolo lɛ tsɔɔ akɛ, ‘asafo babaoo ko ni mɔ ko mɔ ko nyɛɛɛ akane’ baabo Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ he adafitswaa lɛ toi ni amɛbaadamɔ nakai odehei anɔyeli lɛ masɛi yɛ shiŋŋ-feemɔ mli. (Kpojiemɔ 7:9, 10, 16, 17) Ani oji asafo babaoo lɛ ateŋ mɔ kome? Belɛ “mɔ ni nuɔ lɛ, ha ni ekɛɛ: ‘Ba!’”
Mumɔ lɛ kɛ Ayemforo lɛ Kɛɛ. “Ba!”
10. Nɛgbɛ nɛkɛ okadi nu nɛɛ baanyɛ aje shishi kɛjɛ, ni mɛni hewɔ?
10 Shi mɛni hewɔ atsiii Nyɔŋmɔ kɛ okadi Ayemforowu lɛ gbɛi ata yɛ Kpojiemɔ 22:17 lɛ? Klɛŋklɛŋ lɛ, kadimɔ akɛ kuku lɛ etsɔɔɔ mɔ ni mumɔ lɛ tsuɔ nii yɛ egbɛtsɔɔmɔ shishi lɛ. Ni kɛlɛ mumɔ ni awie he lɛ gbalaa wɔjwɛŋmɔ kɛyaa Yehowa Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ nɔ. Ajieee Tsɛ lɛ kɛjɛɛɛ sane lɛ mli, ejaakɛ lɛ ji mumɔ krɔŋkrɔŋ jɛɛhe diɛŋtsɛ. Nɔ ni ji enyɔ lɛ, Bi lɛ kɛ e-Tsɛ lɛ kpaa gbee kwraa, taakɛ bɔ ni lɛ diɛŋtsɛ ekɛɛ lɛ: “Bi lɛ diɛŋtsɛ nyɛŋ eto eyiŋ efee nɔ ko, ja nɔ ni enaa akɛ Tsɛ lɛ feɔ lɛ.” (Yohane 5:19) Agbɛnɛ, yɛ be mli ni nɛkɛ ninefɔɔ nɛɛ ji mumɔ naa wiemɔi ni jɛ Yehowa Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ ŋɔɔ lɛ, adesai anine baanyɛ ashɛ ŋwɛi gbɛtsɔɔmɔ loo ‘mumɔ naa wiemɔi’ anɔ kɛtsɔ Yesu Kristo ni ji “Wiemɔ lɛ” nɔ. (Kpojiemɔ 22:6; agbɛnɛ 22:17, Reference Bible, shishigbɛ niŋmaa; Yohane 1:1) No hewɔ lɛ wɔkɛ Kristo ni ji Ayemforowu lɛ toɔ ninefɔɔ nɛɛ he yɛ gbɛ ni ja nɔ. Hɛɛ, wɔbaanyɛ wɔna nɔmimaa akɛ Yehowa Nyɔŋmɔ, ni ji Ayemforowu lɛ Tsɛ lɛ kɛ Yesu Kristo, Ayemforowu lɛ fɛɛ fataa “ayemforo” lɛ he amɛtsɔɔ mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ amɛkɛɔ akɛ, “Ba!”
11, 12. (a) Mɛɛ mra mli nɔ ko yɔɔ ni tsɔɔ akɛ abaakpã ninefɔɔ akɛ abanu nu lɛ mli kɛya shɔŋŋ? (b) Te fee tɛŋŋ ni sane lɛ mli bafee faŋŋ yɛ afii ni ho lɛ amli?
11 Afii nyɔŋma-nyɔŋmai abɔ nɛ ni nɛkɛ ninefɔɔ akɛ “ba!” nɛɛ etee gbɔmɛi ni “wala-nu” he kumai yeɔ amɛ lɛ aŋɔɔ. Yɛ sɛɛ mli tɔɔ yɛ 1918 po ni ayemforo kuu lɛ je shishi amɛshiɛ sane ko ni kɔɔ mɛi ni baahi shikpɔŋ nɔ lɛ ahe titri. Eji maŋshiɛmɔ ni eyitso ji, “Ekolɛ Gbɔmɛi Akpekpei Abɔ ni Yɔɔ wala Mli Bianɛ lɛ Gboiŋ Gbi Ko Gbi Ko.” Enɛ kɛ hiɛnɔkamɔ akɛ mɛi pii baaje Harmagedon mli koni yɛ no sɛɛ lɛ amɛna naanɔ wala yɛ Paradeiso shikpɔŋ lɛ nɔ yɛ Nyɔŋmɔ Mesia Maŋtsɛyeli lɛ shishi lɛ ha. Shi nakai shɛɛ sane lɛ etsɔɔɔ gbɛ ni kɛ mɔ yaa hegbɛ ni akɛjeɔ mli nɛɛ he pɔtɛɛ, ja jalɛ nii ni aaafee kɛkɛ.
12 Bɔni afee ni akɛ ninefɔɔ, “Ba!” lɛ aha mɛi pii yɛ 1922 lɛ, akɛ shɛɛ sane lɛ ha mɛi fɛɛ ni yɔɔ he miishɛɛ akɛ amɛaasɔmɔ Nyɔŋmɔ lɛ, akɛ: “Nyɛtswaa Maŋtsɛ lɛ kɛ Maŋtsɛyeli lɛ He Adafi.” Yɛ afi 1923 mli lɛ, ayemforo kuu lɛ nu shishi akɛ anaa “gwantɛŋi” lɛ kɛ “abotiai” ni yɔɔ Yesu abɛbua lɛ mli yɛ Mateo 25:31-46 lɛ dani Harmagedon jeɔ shishi. Kɛkɛ ni yɛ 1929 mli lɛ, The Watch Tower ni ji March 15 nɔ lɛ kɛ sane ni ji ‘Ninefɔɔ ni Duromɔ Yɔɔ Mli’ ha. Ŋmalɛ ni tere saneyitso lɛ ji Kpojiemɔ 22:17, ni ema gbɛnaa nii ni ka ayemforo kuu lɛ nɔ akɛ amɛkpã ninefɔɔ ni ji “Ba!” lɛ mli lɛ nɔ mi.—Baafai 87-9.a
Tooi Krokomɛi Yafataa He ni Amɛkɛɔ akɛ, “Ba!”
13, 14. Mɛɛ sane-mli-jalemɔ lolo akɛfata he aha yɛ 1930 afii lɛ amli, akɛ mɛi krokomɛi hu baanu okadi nu lɛ?
13 Agbɛnɛ mra mli yɛ 1932 tɔɔ, ni The Watchtower lɛ tsɔɔ gbɛnaa nii ni ka “tooi krokomɛi” lɛ anɔ yɛ bɔ ni eshɛ amɛnɔ akɛ amɛaakɛɛ “Ba!” lɛ mli. (Yohane 10:16) Nɔ ni akala yɛ August 1 lɛ baafa 232, kuku 29 lɛ kɛɛ akɛ: “Amrɔ nɛɛ Yehowa odasefoi yɛ ekãa ni tamɔ Yehu nɔ lɛ, ni esa akɛ amɛwo Yehonadab kuu [tooi krokomɛi] lɛ hewalɛ ni amɛfata amɛhe ni amɛna gbɛfaŋnɔ yɛ mɛi krokomɛi ni ashiɛɔ atsɔɔ amɛ akɛ Nyɔŋmɔ maŋtsɛyeli lɛ eshɛ shi eta lɛ mli.” Kɛkɛ ni yɛ be mli ni etsɛ Kpojiemɔ 22:17 sɛɛ lɛ, kuku lɛ kɛɛ: “Ha mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ awo mɛi fɛɛ ni baasumɔ lɛ hewalɛ ni amɛkɛ amɛhe awo maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ shiɛmɔ mli. Ehe ehiaaa ni amɛfee mɛi ni Nuŋtsɔ lɛ efɔ amɛ mu dani amɛjaje Nuŋtsɔ lɛ shɛɛ sane lɛ. Eji miishɛɛ sane kpele kɛha Yehowa odasefoi akɛ amɛaale bianɛ akɛ aŋmɛ amɛ gbɛ ni amɛkɛ wala-nu lɛ ayaha kuu ko ni abaanyɛ akɛ amɛ afo Harmagedon ni ayaha amɛ naanɔ wala yɛ shikpɔŋ nɔ yɛ Yehowa ejurɔfeemɔ babaoo lɛ hewɔ lɛ hu.”b
14 Kɛjɛ 1934 kɛbaa lɛ mli ni shwɛɛnii ni afɔ amɛ mu lɛ tsɔɔ akɛ esa akɛ nɛkɛ tooi krokomɛi nɛɛ ajɔɔ amɛhe nɔ amɛha Nyɔŋmɔ agbɛnɛ, ni amɛkɛ nu mli baptisimɔ afee henɔjɔɔmɔ nɛɛ he okadi ni amɛfata ayemforo kuu lɛ he amɛkɛɛ mɛi krokomɛi ni kumai yeɔ amɛ lɛ akɛ, “Ba!” Agbɛnɛ ayemforo kuu lɛ miifɔ nine diɛŋtsɛ kɛmiiha tooi krokomɛi ni kumai yeɔ amɛ nɛɛ anaabuamɔ kɛmiiya “kuu kome” yɛ “kwɛlɔ kome,” Yesu Kristo, shishi lɛ mli. (Yohane 10:16) Afi 1935 mli ni ahɛle shwɛɛnii ni afɔ amɛ mu lɛ ashi ni amɛkase yɛ amɛ kpee ni amɛfee yɛ nakai afi lɛ mli lɛ shishi akɛ, gbɔmɛi akuu ko ni tamɔ gwantɛŋi, ni amɛkɛɔ amɛ akɛ, “Ba!” lɛ ji “asafo babaoo” lɛ ni yɔɔ Kpojiemɔ 7:9-17 lɛ diɛŋtsɛ. Enɛ wo ninefɔɔ nitsumɔ lɛ mli hewalɛ babaoo.
15. “Mumɔ” lɛ he yɛ ninefɔɔ akɛ, “Ba!” lɛ mli yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
15 Ayemforo kuu lɛ kɛ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ kpaa gbee diɛŋtsɛ yɛ kɛɛmɔ ni amɛkɛɔ akɛ, “Ba!” lɛ mli. Eha ayemforo kuu lɛ mli shwɛɛnii lɛ kɛ ninefɔɔ nɛɛ eha, kɛtsɔ emumɔ lɛ ni etsɔ no nɔ egbele e-Wiemɔ ni aŋma lɛ mli gbalɛi lɛ ashishinumɔ naa lɛ nɔ. Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ ji nɔ ni tsirɛ gbalɛi nɛɛ ni amɛninefɔɔ lɛ damɔ nɔ lɛ. Enɛ tsɔɔ akɛ, belɛ Nyɔŋmɔ mumɔ lɛ ni hoɔ kɛtsɔɔ Kristo kɛ eyemforo kuu lɛ nɔ lɛ ji nɔ ni kɛɔ asafo babaoo lɛ ni ji tooi krokomɛi lɛ akɛ, “Ba!” lɛ.—Kpojiemɔ 19:10.
16. Mumɔ lɛ kɛ ayemforo lɛ efee ekome yɛ ninefɔɔ lɛ mli ŋmɛnɛ yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
16 Mumɔ lɛ kɛ ayemforo lɛ, ni shwɛɛnii lɛ damɔ shi kɛha amɛ lɛ “yaa nɔ amɛkɛɔ akɛ ‘Ba!’” kɛbashi ŋmɛnɛ gbi nɛɛ. Shwɛɛnii lɛ kɛɔ nɛkɛ tooi krokomɛi nɛɛ akɛ amɛya nɔ amɛfɔ mɛi krokomɛi anine lolo akɛ, “Ba!” Amɛkɛha “wala-nu” ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ miifee amɛ pɛ amɛnɔ. Esa akɛ amɛbo famɔ ni jɛ “mumɔ lɛ kɛ ayemforo” lɛ ŋɔɔ, akɛ: “Ni mɔ ni nuɔ lɛ, ha ni ekɛɛ: ‘Ba!’” lɛ toi. Esa akɛ mɛi fɛɛ hu ni gbeɔ amɛkumai lɛ kɛ ninefɔɔ lɛ aha mɛi krokomɛi. Esa akɛ amɛkpã mli amɛha mɔ fɛɛ mɔ ni weku, maŋ, wiemɔ loo jamɔ ni amɛyɔɔ mli amrɔ nɛɛ lɛ kɔɔɔ he eko —mɔ fɛɛ mɔ yɛ he fɛɛ hei “Wala-nu” ni yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ ji nɔ ni Yehowa Odasefoi fɔɔ gbɔmɛi fɛɛ nine ni amɛyeɔ amɛbuaa amɛ ni amɛbanu, yaka lɛ!
17. Mɛɛ “nu” nɛkɛ yɔɔ ŋmɛnɛ lɛ?
17 Yɛ anɔkwale mli lɛ, Toobi, Yesu Kristo, miikudɔ asafo babaoo lɛ kɛmiiya “wala nu bui ahe” yɛ je lɛŋ fɛɛ. (Kpojiemɔ 7:17) Enɛ jeee nu ni mli ewo muji, shi nɔ ni mli tse keŋkeŋ, ni mli ejɔ, nu kpakpa ni jɛ e-Jɛɛhe lɛ. Nɛkɛ okadi nui nɛɛ tsɔɔ babaoo fe nui ni ji Biblia mli anɔkwalei ahe shishinumɔ kɛkɛ; amɛtsɔɔ gbɛjianɔ fɛɛ ni Nyɔŋmɔ eto kɛtsɔ Yesu Kristo nɔ ni amrɔ nɛɛ amɛjeɔ shishi amɛkɛ asafo babaoo lɛ baa gbɛ ni kɛ mɔ yaa naanɔ wala ni yeɔ emuu lɛ namɔ yɛ miishɛɛ mli nɔ lɛ.
Fatamɔ Sane lɛ Jajemɔ He Bianɛ
18. Ninefɔɔ lɛ etee shɔŋŋ kɛyashɛ nɛgbɛ yɛ wɔbe nɛɛ mli?
18 Asafo babaoo nɛɛ ayibɔ lɛ ekwɔ kɛyashɛ nɔ ni miihe afee akpekpei ejwɛ momo. Amɛkɛ ekaa yaa nɔ amɛjajeɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ yɛ shikpɔŋ ni ayɔɔ nɔ lɛ fɛɛ nɔ. Amɛboɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ shiɛmɔ, ni amrɔ nɛɛ eyashɛ shikpɔji 212 nɔ lɛ he amaniɛ ni amɛbuɔ he akɔntaa hu be fɛɛ be. Ninefɔɔ lɛ baaya nɔ, yɛ be ni nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ naagbee lɛ ŋmɛɔ lɛ’ naa, yɛ Yehowa Nyɔŋmɔ, Bee-Bulɔ Kpeteŋkpele lɛ tsuishitoo kɛ etsuishiŋmɛɛ gbɛŋmɛɛ naa. Ebaale beni be lɛ baashɛ, kɛ beni be ni he hiaa fe fɛɛ kɛha lɛ lɛ eshɛ akɛ ehaa mɛi fɛɛ leɔ lɛ akɛ Yehowa, taakɛ ewo shi akɛ ebaafee ni eti mli shii abɔ yɛ Biblia gbalɛ wiemɔi amli lɛ.—Ezekiel 36:23; 38:21-23; 39:7.
19. Mɛni hewɔ wɔbaanyɛ wɔkɛɛ akɛ akɛ nɛkɛ “nu” nɛɛ haa yaka lɛ?
19 No hewɔ lɛ, yɛ be mli ni be yɔɔ lolo nɛɛ, asafo babaoo lɛ mlibii lɛ kɛ amɛhe bɔɔ ayemforo kuu lɛ he yɛ nyamɔ mli amɛkɛkɛɔ akɛ: ‘Nyɛbaa ni nyɛbayɛa wala-nu lɛ yaka!’ Mɛi ni jajeɔ sanekpakpa ni haa wala nɛɛ feɔ nakai yaka, ni amɛheee mɔ ko shika yɛ sɔɔmɔ ni amɛkɛhaa yɛ be mli ni amɛgbɛɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sanekpakpa lɛ amɛshwaa jeŋ fɛɛ lɛ mli.
20. Mɛni baaba yɛ “nu” nɛɛ ni yɔɔ lɛ hewɔ?
20 Wala nui nɛɛ yɛ jeŋ fɛɛ bianɛ, koni gbɔmɛi ni sumɔɔ ni amɛnu lɛ afee nakai ni amɛtɔrɔ ni wala-namɔ ajɛ mli aba. Adesai ni akpɔ amɛ lɛ baana naanɔ wala mli ŋɔɔmɔ yɛ shikpɔŋ nɛɛ diɛŋtsɛ, ni abaatsake lɛ afee lɛ paradeiso lɛ nɔ, koni ebu Yehowa yiŋtoo ni nɔ bɛ lɛ bem. Wɔ Bɔlɔ lɛ ebɔɔɔ shikpɔŋ lɛ efolo, shi moŋ koni etsɔ Eden trom ni ekpele jeŋ fɛɛ, aloo miishɛɛ Paradeiso, ni bɔɔ nii ni ji adesai ni yeɔ emuu ni yɔɔ Nyɔŋmɔ subaŋ kɛ ehenɔ hiɔ nɔ.
21. Abaatsu Nyɔŋmɔ yiŋtoo kɛha shikpɔŋ lɛ he nii agbe naa yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
21 Eka shi faŋŋ akɛ ebaafee hegbɛ kpeteŋkpele ni wiemɔi bɛ ni akɛaatsɔɔ mli, kɛ miishɛɛ akɛ aaahi jeŋ hee ni tamɔ nɛkɛ mli! Kɛkɛ lɛ nitsumɔ ni Nyɔŋmɔ kɛha klɛŋklɛŋ adesai enyɔ lɛ yɛ 1 Mose 1:27, 28 lɛ baaba mli kwraa kɛmɔ shi. Shidaa aha Yehowa akɛ ekɛ nilee tsu amanehulu ni ba adesai anɔ lɛ he nii, ni abaaye shikpɔŋ lɛ nɔ kɛyashi be mli ni eeetsɔ paradeiso, ni adesa weku ni yeɔ emuu baayi nɔ obɔ. Hɛɛ, Nyɔŋmɔ baana nibii fɛɛ ni efee lɛ, ni naa, fɛɛ baafee nɔ ni hi jogbaŋŋ. Ani obaahi jɛmɛ? Kɛji nakai lɛ, belɛ esa akɛ oje shishi okɛ hiɛsɔɔ anu wala nu lɛ yaka. “Ba!” ni obanu wala-nu ni eje shishi eeho bianɛ ni baaho kwraa kɛmɔ shi yɛ Afii Akpe ni baaba lɛ mli lɛ ni okɛgbe kumai ni yeɔ bo lɛ. Ni ha mɔ fɛɛ mɔ ni nuɔ ninefɔɔ ni ŋɔɔ nɛɛ he lɛ hu akɛɛ akɛ: “Ba!”
[Shishigbɛ niŋmai]
a Nɛkɛ sane nɛɛ kɛɛ kɛfata nibii krokomɛi ahe akɛ: “Be ko bako da ni aye anɔkwale lɛ he odase babaoo tamɔ afii fioo ni eho nɛɛ. . . . Shwɛɛnii lɛ kɛ miishɛɛ sane lɛ bahaa amɛ, ni amɛkɛɔ amɛ akɛ: ‘Mɔ fɛɛ mɔ ni sumɔɔ lɛ, ha ni enu wala nu lɛ yaka.’ Akɛɔ amɛ akɛ amɛbaanyɛ amɛdamɔ Nuŋtsɔ lɛ masɛi agbɛnɛ, ni amɛte shi amɛwo Abonsam, ni amɛnine ashɛ jɔɔmɔ nɔ. Ani jeee gbɔmɛi akuu ni tamɔ nɛkɛ esa akɛ amɛtao heshibaa kɛ jalɛ nifeemɔ bianɛ lɛ, koni akɛ amɛ atee yɛ mlifu gbi lɛ nɔ, koni akɛ amɛ afo Harmagedon ta kpeteŋkpele lɛ, ni amɛyahi shi daa ni amɛgboiii? (Zef. 2:3). . . Shwɛɛnii anɔkwafoi akuu lɛ kɛ amɛhe woɔ duromɔ ninefɔɔ lɛ mli ni amɛkɛɔ akɛ, ‘Ba.’ Esa akɛ ashiɛ sane nɛɛ aha mɛi ni yɔɔ suɔmɔ kɛha jalɛ nifeemɔ kɛ anɔkwale lɛ. Esa akɛ afee enɛ bianɛ.”
b The Watchtower ni akala yɛ August 15, 1934 lɛ hu wie gbɛnaa nii ni ka tooi krokomɛi lɛ anɔ lɛ he ni ewie yɛ baafa 249, kuku 31 akɛ: “Yonadab kuu lɛ ji mɛi ni ‘nuɔ’ anɔkwa shɛɛ sane lɛ ni esa akɛ amɛkɛɛ mɛi ni boɔ amɛ toi lɛ akɛ: ‘Ba. Ni ha mɔ ni nuɔ lɛ akɛɛ akɛ, Ba. Ni ha mɔ ni kumai yeɔ lɛ lɛ akɛɛ ba. Ni mɔ fɛɛ mɔ ni sumɔɔ lɛ, ha ni ebayɛ wala-nu lɛ yaka’ lɛ. (Kpoj. 22:17) Esa akɛ mɛi ni ji Jonadab kuu lɛ kɛ mfoniri-feemɔ mli Yehu kuu lɛ, ni ji mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ anyiɛ, ni amɛtswa maŋtsɛyeli lɛ he sane lɛ he adafi, eyɛ mli akɛ amɛjeee Yehowa odasefoi ni afɔ amɛ mu lɛ.”
Mɛni Ji Ohetoo?
◻ Mɛɛ “nu” awieɔ he yɛ Kpojiemɔ 22:17 Iɛ?
◻ Mɛni ji “nu” nɛɛ jɛɛhe?
◻ Mɛni hewɔ “nu” Iɛ he hiaa Iɛ, ni mɛɛ be mli pɛ ebaaje shishi eho?
◻ Mɛni “mumɔ” ni awie he yɛ nikasemɔ Iɛ mli Iɛ tsɔɔ, ni enɛ kɔɔ “ayemforo Iɛ” he yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?
◻ Namɛi baanyɛ anu nɛkɛ “nu” nɛɛ, ni mɛni baanyɛ ajɛ mli aba?