Sanebimɔi Ni Jɛ Kanelɔi Adɛŋ
Ani Farao kɛ Abraham ŋa Sara bote gbalashihilɛ mli diɛŋtsɛ, tamɔ bɔ ni ejeɔ kpo yɛ 1 Mose 12:19 yɛ Biblia shishitsɔɔmɔi komɛi amli lɛ?
Dabi, atsi Farao naa koni ekaŋɔ Sara (Sarai) ni ekɛ lɛ fee eŋa. No hewɔ lɛ, heguɔgbee baaa Sara bulɛ kɛ hiɛnyam ni eyɔɔ lɛ he.
Kɛji wɔkwɛ bɔ ni sane lɛ ba eha lɛ jogbaŋŋ lɛ, eyeɔ ebuaa wɔ ni wɔnaa enɛ faŋŋ. Hɔmɔ ko ni naa wa nyɛ Abraham (Abram) nɔ koni eyatao abobaahe yɛ Mizraim be fioo ko. Eshe gbeyei akɛ ewala baaje oshara mli yɛ jɛmɛ, yɛ eŋa Sara ni he yɔɔ fɛo lɛ hewɔ. No mli lɛ Abraham kɛ Sara fɔko bi nuu ko, no hewɔ lɛ kɛ ekɛ egbele kpe yɛ Mizraim lɛ, no baaha Seshi lɛ tɔkpaa lɛ sɛɛ afo, Seshi ni shikpɔŋ lɛ nɔ wekui fɛɛ baatsɔ enɔ ana jɔɔmɔi amɛha amɛhe lɛ. (1 Mose 12:1-3) No hewɔ lɛ Abraham kɛɛ Sara ni ekɛɛ akɛ enyɛmiyoo ji lɛ, ejaakɛ yɛ anɔkwale mli lɛ, etsɛ bi ni.—1 Mose 12:10-13; 20:12.
Shishinumɔ yɛ egbeyeishemɔ lɛ he. Woloŋlelɔ August Knobel tsɔɔ mli akɛ: “Abraham kɛɛ Sarai ni ejie ehe kpo etsɔɔ yɛ Mizraim akɛ enyɛmiyoo bɔni afee ni akagbe lɛ. Kɛji amɛbu lɛ akɛ yoo ni ebote gbalashihilɛ mli lɛ, gbɛ pɛ ni Mizraimnyo aaatsɔ nɔ ni enine ashɛ enɔ ji ja egbe ewu kɛ enɔtsɛ lɛ; kɛji amɛbu lɛ akɛ enyɛmiyoo lɛ, no lɛ hegbɛ yɛ akɛ amɛnine aaashɛ enɔ kɛjɛ enyɛminuu lɛ dɛŋ kɛtsɔ naanyobɔɔ kɛ toiŋjɔlɛ gbɛ nɔ.”
Shi, Mizraim lumɔi lɛ kɛ Abraham efeee yeli-kɛ-fuamɔ ko kwraa yɛ gbalashihilɛ mli ni Farao tao ekɛ Sara abote lɛ he. Amɛŋɔ Sara ni he yɔɔ fɛo lɛ kɛtee Farao shia lɛ kɛkɛ, ni Mizraim maŋtsɛ lɛ ha Abraham ni amɛsusu akɛ eji enyɛminuu lɛ nikee nii kɛkɛ. Shi yɛ enɛ sɛɛ lɛ, Yehowa kɛ haomɔi tswa Farao we lɛ nii. Beni ajie shihilɛ lɛ diɛŋtsɛ kpo atsɔɔ Farao yɛ gbɛ ko ni atsɔɔɔ mli nɔ lɛ, ekɛɛ Abraham akɛ: “Mɛɛba okɛɛ akɛ: ‘Minyɛmiyoo ji lɛ,’ ŋto kulɛ mibaŋɔ lɛ mafee miŋa? Ni agbɛnɛ, naa oŋa, ŋɔɔ lɛ ni okɛ lɛ aya!”—1 Mose 12:14-19.
The New English Bible lɛ kɛ Biblia shishitsɔɔmɔi krokomɛi tsɔɔ kuku lɛ fa ni wɔŋma kɛ niŋmaa ni atsɔmɔ lɛ shishi akɛ “ni no ha miŋɔ lɛ mifee miŋa lɛ” aloo kɛ wiemɔ ni tamɔ nɛkɛ. Eyɛ mli akɛ anyɛŋ akɛɛ pɔtɛɛ akɛ ejaaa moŋ, shi nɛkɛ shishitsɔɔmɔ nɛɛ baanyɛ aha mɔko asusu akɛ Farao kɛ Sara bote gbalashihilɛ mli diɛŋtsɛ, ni akɛ gbala lɛ ji nɔ ko ni na eba mli lɛlɛŋ. Shi obaanyɛ okadi akɛ Hebri feemɔ-wiemɔ ni atsɔɔ shishi yɛ 1 Mose 12:19 akɛ “aaaŋɔ” lɛ miitsɔɔ nɔ ni yeko emuu, ni tsɔɔ akɛ nakai nifeemɔ lɛ nako aba mli kɛgbe naa. No hewɔ lɛ New World Translation lɛ tsɔɔ nɛkɛ Hebri feemɔwiemɔ nɛɛ shishi yɛ emli sane lɛ kɛ gbeekpamɔ naa kɛ agbɛnɛ hu yɛ gbɛ ni tsɔɔ feemɔ-wiemɔ lɛ mli jogbaŋŋ nɔ—“ni kulɛ miihe maŋɔ lɛ mafee miŋa.”a Eyɛ mli akɛ Farao “miihe aŋɔ” Sara akɛ eŋa moŋ, shi nakai beaŋ lɛ enako etsu gbɛjianɔtoo ni yɔɔ aloo kusum ni ebiɔ ni efee lɛ he nii.
Bei pii lɛ awieɔ ashiɔ Abraham yɛ bɔ ni etsu sane nɛɛ he nii lɛ hewɔ moŋ, shi efee enii yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ bɔni afee ni ehi eha Seshi ni awo shi yɛ ehe lɛ, kɛ agbɛnɛ hu adesai fɛɛ.—1 Mose 3:15; 22:17, 18; Galatabii 3:16.
Yɛ be ko ni tamɔ enɛ nɔŋŋ mli, ni no hu oshara yɛ mli lɛ, lsak ha eŋa Rebeka kpoo kɛɛmɔ ni eeekɛɛ akɛ eji yoo ni ebote gbalashihilɛ mli lɛ kwraa. No mli lɛ, afɔ amɛbi Yakob, mɔ ni Seshi lɛ tɔkpaa lɛ baatsɔ enɔ aba lɛ momo, ni eka shi faŋŋ akɛ eji obalanyo. (1 Mose 25:20-27; 26:1-11) Shi kɛlɛ, yiŋtoo ni yɔɔ nɛkɛ ŋaa gbɛ ni ja nɛɛ sɛɛ lɛ baanyɛ afee tamɔ Abraham nɔ lɛ nɔŋŋ. Beni hɔmɔ ko ni naa wa ba lɛ, no mli lɛ lsak kɛ eweku lɛ yɛ Filistibii amaŋtsɛ ni atsɛɔ lɛ Abimelek lɛ shikpɔŋ nɔ. Ni kɛji ena akɛ Rebeka kɛ lsak ebote gbalashihilɛ mli lɛ, ekolɛ Abimelek baatsɔ gbɔmɔgbee gbɛ nɔ ete shi ewo Isak weku lɛ mli bii ni eshwɛ lɛ fɛɛ, ni enɛ baanyɛ atsɔ Yakob gbele. Yɛ shihilɛ nɛɛ hu mli lɛ, Yehowa kɛ ehe wo mli koni ekɛbaa etsuji lɛ kɛ Seshi lɛ tɔkpaa lɛ yi.
[Shishigbɛ niŋmai]
a Shishitsɔɔmɔ ni J. B. Rotherham fee lɛ kaneɔ akɛ: “Mɛni hewɔ okɛɛ akɛ, Minyɛmiyoo ji lɛ; ni no hewɔ ni kulɛ mitaoɔ ni maŋɔ lɛ maha mihe akɛ miŋa lɛ?”