“Kpaŋmɔ Momo” loo “Hebri Ŋmalɛi”—Te Nɔ ni Ji?
EJI nɔ ko ni afɔɔ feemɔ yɛ Kristendom ŋmɛnɛ akɛ akɛ wiemɔi “Kpaŋmɔ Momo” kɛ “Kpaŋmɔ Hee” tsuɔ nii ni akɛtsɛɔ Biblia lɛ fãi ni aŋmala yɛ Hebri/Aramaik kɛ Hela wiemɔi amli lɛ. Shi ani Biblia mli nɔdaamɔ nɔ ko yɛ kɛha nɛkɛ wiemɔi ni akɛtsuɔ nii nɛɛ? Ni mɛɛ yiŋtoi ahewɔ Yehowa Odasefoi kɛ nɛkɛ wiemɔi nɛɛ efɔɔɔ nitsumɔ yɛ amɛwoji amli lɛ?
Eji anɔkwale akɛ, ekolɛ 2 Korintobii 3:14, taakɛ eyɔɔ King James Version lɛ kɛ blema shishitsɔɔmɔi krokomɛi amli, tamɔ Septembertestament ni yɔɔ German wiemɔ mli, ni ji Martin Luther klɛŋklɛŋ shishitsɔɔmɔ (1522) lɛ feɔ tamɔ nɔ ni efiɔ nifeemɔ nɛɛ sɛɛ. Nɛkɛ kuku nɛɛ kaneɔ yɛ King James Version lɛ mli akɛ: “Shi moŋ ashwila amɛjwɛŋmɔ lɛ: ejaakɛ kɛbashi ŋmɛnɛ gbi nɛɛ nɔ lɛ nakai hiɛhaa nɔ lɛ nɔŋŋ ha kpaŋmɔ momo lɛ kanemɔ lɛ nɔ; ajie nakai hiɛhaa nɔ lɛ yɛ Kristo mli.”
Shi, ani bɔfo lɛ miiwie woji 39 ni afɔɔ amɛ tsɛmɔ akɛ “Kpaŋmɔ Momo” lɛ he yɛ biɛ? Hela wiemɔ ni atsɔɔ shishi yɛ biɛ akɛ “kpaŋmɔ” lɛ ji di·a·theʹke. German Nyɔŋmɔ jamɔ he ensaiklopedia ni ehe gbɛi waa, ni atsɛɔ lɛ Theologische Realenzyklopädie lɛ kɛɔ beni ewieɔ 2 Korintobii 3:14, lɛ he lɛ akɛ ‘kanemɔ ni akaneɔ di·a·theʹke’ momo yɛ nakai kuku lɛ mli lɛ tamɔ ni ‘aakane Mose’ yɛ kuku ni nyiɛ sɛɛ lɛ mli. No hewɔ lɛ, ekɛɔ akɛ ‘di·a·theʹke’ momo lɛ damɔ shi kɛha Mose Mla lɛ, aloo kɛ efe nakai kwraa lɛ, Mose Woji Enumɔ lɛ. Eka shi faŋŋ akɛ edamɔɔɔ shi kɛhaaa Ŋmalɛi ni ajɛ mumɔŋ aŋma dani Kristofoi abe lɛ shɛ lɛ akuu lɛ fɛɛ.
Bɔfo lɛ miiwie Hebri Ŋmalɛi lɛ fa ko pɛ, ni ji Mla kpaŋmɔ momo lɛ, ni Mose ŋma yɛ Woji Enumɔ lɛ amli lɛ pɛ he; jeee Hebri kɛ Aramaik Ŋmalɛi lɛ fɛɛ he ewieɔ. Kɛfata he lɛ, etsɔɔɔ akɛ Kristofoi aniŋmaai ni jɛ mumɔŋ, yɛ Ŋ.B. klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli lɛ fɛɛ feɔ “kpaŋmɔ hee,” ejaakɛ nɛkɛ wiemɔ nɛɛ ejeee kpo yɛ he ko he ko yɛ Biblia lɛ mli.
Nɔ ni sa kadimɔ hu ji akɛ, Hela wiemɔ di·a·theʹke ni Paulo kɛtsu nii yɛ biɛ lɛ shishinumɔ diɛŋtsɛ ji “covenant.” (Kɛ ootao ehe saji babaoo lɛ, kwɛmɔ New World Translation of the Holy Scriptures—With References, Appendix 7E, baafa 1585, ni Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. fee yɛ 1984 lɛ mli.) Enɛ hewɔ lɛ ŋmɛnɛŋmɛnɛ beaŋ shishitsɔɔmɔi pii kaneɔ yɛ gbɛ ni ja nɔ akɛ “old covenant” shi jeee “old testament.”
Yɛ enɛ gbɛfaŋ lɛ, “National Catholic Reporter” lɛ jajeɔ akɛ: “Eka shi faŋŋ akɛ wiemɔ ‘Old Testament’ lɛ haa anaa shishinumɔ ko akɛ no baa shi ni ebe hu eho.” Shi Biblia muu lɛ fɛɛ ji wolo kome diɛŋtsɛ, ni efã ko bɛ ni be eho, aloo eji “emomo.” Eshɛɛ sane lɛ kɛ ehe kpaa gbee, kɛjɛ klɛŋklɛŋ wolo ni yɔɔ Hebri fã lɛ mli lɛ nɔ aahu kɛyashi naagbee wolo ni yɔɔ Hela fã lɛ nɔ. (Romabii 15:4; 2 Timoteo 3:16, 17) No hewɔ lɛ wɔyɛ yiŋtoi kpakpai ni wɔɔdamɔ nɔ wɔkpoo nɛkɛ wiemɔi ni damɔ susumɔi ni ejaaa nɔ nɛɛ, ni wɔsumɔɔ ni wɔkɛ wiemɔi ni ja jogbaŋŋ, ni ji “Hebri Ŋmalɛi” kɛ “Kristofoi a-Hela Ŋmalɛi” lɛ moŋ atsu nii.