Sanebimɔi ni Jɛ Kanelɔi Adɛŋ
Ani eeefee nilee gbɛ kɛha Kristofonyo akɛ eeeya jwɛŋmɔŋ hewalɛnamɔ he tsofafeelɔ ŋɔɔ?
Amaniɛbɔi ni jɛɔ shikpɔji komɛi anɔ lɛ tsɔɔ akɛ henumɔ kɛ jwɛŋmɔŋ helai efa babaoo yɛ nɛkɛ “naagbee gbii” nɛɛ amli. (2 Timoteo 3:1) Kristofoi amusuŋ tsɔɔ amɛ waa kɛji shihilɛ nɛɛ sa nanemɛi heyelilɔi ahe, shi amɛyooɔ akɛ esa akɛ mɔ fɛɛ mɔ akpɛ eyiŋ aha ehe kɛji ebaatao tsofafeemɔ kɛha ehela lɛ, ni kɛji nakai lɛ, nɔ̃ tsofafeemɔ hu.a “Mɔ fɛɛ mɔ aaatere lɛ diɛŋtsɛ ejatsu.” (Galatabii 6:5) Mɛi komɛi ni miina nɔ waa yɛ jwɛŋmɔŋ hela, yiŋ ni kãa mɔ, jwɛŋmɔŋ haomɔ ni naa wa, jwɛŋmɔŋ kanyamɔi fɔji, kɛ jwɛŋmɔŋ naagbai ni haa mɔ pilaa lɛ diɛŋtsɛ ehe, kɛ helai krokomɛi ni haoɔ mɔ hewɔ lɛ, enyɛ ehi shihilɛ kpakpa mli, yɛ be mli ni amɛna yelikɛbuamɔ ni sa lɛ sɛɛ.
Yɛ hei komɛi lɛ, tsofafeemɔ etsɔ nɔ ni mɛi babaoo diɔ sɛɛ. Yɛ shihilɛi pii amli lɛ, jwɛŋmɔŋ hela ko ni naa wa gbaaa helatsɛ lɛ naa, shi ewa kɛha lɛ akɛ eeekpee shihilɛ ko naa. Shi kɛlɛ, Biblia lɛ ji nɔ ni kɛ yelikɛbuamɔ ni mɔɔ shi fe fɛɛ haa, yɛ shihilɛ mli naagbai ni mli wa lɛ ahe nitsumɔ gbɛfaŋ. (Lala 119:28, 143) Yehowa tsɔɔ Biblia lɛ nɔ ehaa wɔ nilee, jwɛŋmɔŋ nyɛmɔ, kɛ anɔkwa nilee—nibii ni wajeɔ wɔ yɛ jwɛŋmɔŋ kɛ henumɔŋ. (Abɛi 2:1-11; Hebribii 13:6) Yɛ mligbɛ haomɔi ni naa wa hewɔ lɛ, ekolɛ Nyɔŋmɔ tsuji anɔkwafoi baanyɛ afee nibii komɛi ni tamɔ nɔ ni jwɛŋmɔ bɛ mli. (Hiob 6:2, 3) Yakobo 5:13-16 woɔ mɛi ni tamɔ nakai lɛ hewalɛ ni amɛya onukpai lɛ aŋɔɔ kɛha yelikɛbuamɔ kɛ ŋaawoo. Ekolɛ Kristofonyo ko he miiye yɛ mumɔŋ, loo ekolɛ shihilɛ ko ni tsakeee loo haomɔi komɛi ni miinyɛ enɔ baanyɛ agba enaa waa, aloo ekolɛ ebaanu he akɛ aye lɛ sane fɔŋ ko. (Jajelɔ 7:7; Yesaia 32:2; 2 Korintobii 12:7-10) Gbɔmɔ ni tamɔ nɛkɛ baanyɛ atao yelikɛbuamɔ kɛjɛ onukpai lɛ adɛŋ, ni ‘amɛaakpa lɛ mu’—ni tsɔɔ akɛ, amɛbaatsɔ ŋaa gbɛ nɔ amɛkɛ Biblia mli ŋaawoo ni shɛjeɔ mɔ mii aha lɛ—ni “amɛsɔle amɛha lɛ” hu. Ni mɛni baajɛ mli aba? “Hemɔkɛyeli sɔlemɔ lɛ aaahere helatsɛ lɛ yiwala, ni Nuntsɔ [Yehowa, NW] aaatee lɛ shi [kɛjɛ ewerɛhoyeli shihilɛ loo henumɔ ni ena akɛ Nyɔŋmɔ ekpoo lɛ lɛ mli].”
Shi, kɛji mɔ ko jwɛŋmɔŋ haomɔ kɛ yiŋfutumɔ lɛ kã he lolo, yɛ yelikɛbuamɔ ni mumɔŋ tookwɛlɔi lɛ kɛhaa lɛ yɛ ŋaa mli lɛ fɛɛ sɛɛ hu? Mɛi ni yɔɔ shihilɛ ni tamɔ nɛkɛ mli lɛ ekomɛi ehala akɛ amɛbaaha akwɛ amɛ gbɔmɔtso mli jogbaŋŋ. (Okɛto Abɛi 14:30; 16:24; 1 Korintobii 12:26 he.) Ekolɛ gbɔmɔtsoŋ naagba ko ji nɔ ni kɛ henumɔŋ loo jwɛŋmɔŋ haomɔ lɛ ba. Naagba ni tamɔ nɛkɛ he nitsumɔ haa mɔ ni he yeɔ yɛ henumɔŋ lɛ naa heyeli yɛ bei komɛi amli.b Kɛji anaaa gbɔmɔtsoŋ naagba ko lɛ, no lɛ ekolɛ tsofafeelɔ lɛ baajie yi akɛ ayana jwɛŋmɔŋ helai ahe datrɛfonyo, kɛji helatsɛ lɛ miisumɔ. Kɛ eba lɛ nakai lɛ, mɛni esa akɛ ofee? Taakɛ wɔwie lɛ, enɛ ji yiŋkpɛɛ ko ni esa akɛ mɔ fɛɛ mɔ asusu he jogbaŋŋ eha lɛ diɛŋtsɛ ehe. Esaaa ni mɛi krokomɛi wieɔ shiɔ mɔ lɛ loo amɛkojoɔ lɛ.—Romabii 14:4.
Shi kɛlɛ, esa akɛ akɛ nilee diɛŋtsɛ atsu nii, ni akwɛ jogbaŋŋ ni hiɛ akakpa Biblia shishitoo mlai anɔ. (Abɛi 3:21; Jajelɔ 12:13) Yɛ gbɔmɔtsoŋ hela gbɛfaŋ lɛ, helatsɛmɛi lɛ yɛ tsofafeemɔ gbɛi sɔrɔtoi ni amɛbaahala emli nɔ ni amɛsumɔɔ, kɛjɛ blɔfo tsofai anɔ aahu kɛyashi helatsamɔi tamɔ nɔ ni akɛ tsofai tsuuu he nii, tsofafeemɔ ni akɛ abũi tsurɔɔ mɔ hewolo nɔ, kɛ tsofai ni ahãa lɛ bibii kɛteeɔ hela lɛ shi dani atsaa. Jwɛŋmɔŋ helai ahe tsofafeelɔi sɔrɔtoi hu yɛ. Amɛteŋ mɛi komɛi ji jwɛŋmɔ kɛ sui ahe nilelɔi kɛ mɛi krokomɛi, ni ekolɛ amɛbaapɛi helatsɛ lɛ shihilɛ mli saji amli koni amɛkɛbɔ mɔdɛŋ ni amɛtao yiŋtoi ahewɔ ni enifeemɔi komɛi ehiii loo enaa piŋmɔ henumɔi lɛ. Ekolɛ jwɛŋmɔ kɛ subaŋi ahe tsofafeelɔi baabɔ mɔdɛŋ ni amɛye amɛbua helatsɛ lɛ ni ekase subaŋi heei. Jwɛŋmɔŋ hela he datrɛfoi komɛi heɔ yeɔ akɛ jwɛŋmɔŋ helai lɛ amli babaoo ji nɔ ni esa akɛ akɛ tsofai diɛŋtsɛ atsa.c Abɔɔ amaniɛ akɛ mɛi krokomɛi hu jieɔ niyenii kɛ niyenii amli hewalɛi yi.
Esa akɛ helatsɛmɛi kɛ amɛwekumɛi akwɛ jogbaŋŋ kɛji amɛmiisusu gbɛi sɔrɔtoi nɛɛ ahe. (Abɛi 14:15) Nɔ ni sa kadimɔ ji akɛ, Univɛsiti Nitsɔɔlɔ Paul McHugh, ni ji Jwɛŋmɔŋ Helai kɛ Nifeemɔi Ahe Nilee Nikasemɔ He ni yɔɔ Johns Hopkins Univɛsiti Tsofafeemɔ Skul lɛ nɔ onukpa lɛ wie akɛ jwɛŋmɔŋ helai ahe tsofafeemɔ nitsumɔ lɛ “ji tsofafeemɔ mli ŋaalee bibioo ko pɛ ni amɛna. Ebɛ mlɛo akɛ amɛaana odaseyeli kɛfi nibii ni ewieɔ lɛ sɛɛ, titri lɛ be mli ni etsuɔ adesai ashihilɛ mli naagbai ni yɔɔ haŋtsii fe fɛɛ—jwɛŋmɔ kɛ subaŋ loo nifeemɔ he nii lɛ.” Shihilɛ nɛɛ gbeleɔ gbɛ kɛhaa nifeemɔ ni bɛ pɛpɛɛpɛ kɛ shishiumɔ, kɛ agbɛnɛ hu, tsofafeemɔi ni yiŋtoo kpakpa yɔɔ sɛɛ, shi ekolɛ ebaaye awui babaoo fe bɔ ni eeenyɛ etsa mɔ.
Esa akɛ wɔtsĩ tã hu akɛ, eyɛ mli akɛ jwɛŋmɔŋ helai ahe datrɛfoi kɛ jwɛŋmɔ kɛ subaŋi ahe nilelɔi yɛ univɛsiti nikasemɔ he yijiemɔ woji moŋ, shi mɛi krokomɛi babaoo ni bɛ yijiemɔ woji kwraa hu tsuɔ nii akɛ ŋaawolɔi loo mɛi ni tsaa helai ni mɔ ko kwɛɛɛ amɛnɔ. Mɛi komɛi etee nɛkɛ gbɔmɛi ni he esako nɛɛ aŋɔɔ kɛha tsamɔ, ni amɛfite shika babaoo.
Yɛ jwɛŋmɔŋ helai ahe datrɛfonyo ni atsɔse lɛ po gbɛfaŋ lɛ, nibii komɛi yɛ ni sa akɛ asusu he. Kɛ wɔmiihala datrɛfonyo loo opireshɛn feelɔ lɛ, esa akɛ wɔna nɔmimaa akɛ ebaajie bulɛ kpo yɛ wɔsusumɔi ni damɔ Biblia nɔ lɛ he. Nakai nɔŋŋ hu, ebaafee oshara akɛ wɔɔya jwɛŋmɔŋ hela he datrɛfonyo ni ebuuu wɔ jamɔ kɛ jeŋba mli susumɔi lɛ ŋɔɔ kɛha tsamɔ. Kristofoi babaoo miibɔ mɔdɛŋ waa, yɛ jwɛŋmɔŋ kɛ henumɔŋ naagbai ni amɛyɔɔ lɛ fɛɛ sɛɛ, akɛ amɛaana “jwɛŋmɔ ni Kristo Yesu yɔɔ lɛ nɔŋŋ eko.” (Romabii 15:5, NW) Kristofoi nɛɛ susuɔ subaŋi ni mɔ fɛɛ mɔ ni baanyɛ ana amɛ susumɔi loo amɛsui anɔ hewalɛ lɛ yɔɔ lɛ he jogbaŋŋ yɛ gbɛ ni ja nɔ. Tsofafeelɔi komɛi buɔ Ŋmalɛ mli naatsii fɛɛ akɛ ehe ehiaaa, ni egbaa jwɛŋmɔŋ hewalɛnamɔ kpakpa naa. Ekolɛ amɛbaakpɛlɛ nifeemɔi komɛi ni abuɔ lɛ fɔ yɛ Biblia lɛ mli, tamɔ hii ni kɛ hii naa bɔlɛ, loo gbalashihilɛ mli anɔkwale ni ayeee nɔ, loo amɛbaajie yi po.
Nɛkɛ susumɔi nɛɛ fata nɔ ni bɔfo Paulo tsɛ lɛ akɛ “ŋwanejee wiemɔ ni jɛ apasa nilee mli” lɛ he. (1 Timoteo 6:20) Amɛteɔ shi amɛwoɔ anɔkwale ni kɔɔ Kristo he lɛ, ni amɛfata “jeŋ nilee kɛ yaka shishiumɔ” ni yɔɔ je nɛŋ lɛ he. (Kolosebii 2:8) Tɛ ni Biblia lɛ efo efɔ̃ shi lɛ yɛ faŋŋ, akɛ: “Nilee loo sanesɛɛkɔmɔ loo ajina ko bɛ ni kɛ Yehowa aaashi mple.” (Abɛi 21:30) Jwɛŋmɔŋ helai ahe datrɛfoi ni “tsɛɔ efɔŋ akɛ ekpakpa kɛ ekpakpa hu akɛ efɔŋ” lɛ ji ‘nanemɛi fɔji.’ Yɛ nɔ najiaŋ ni amɛaaye amɛbua kɛtsa jwɛŋmɔi ni ehao lɛ, ‘amɛbaafite jeŋba kpakpa.’—Yesaia 5:20; 1 Korintobii 15:33.
No hewɔ lɛ esa akɛ Kristofonyo ni nuɔ he akɛ ehe miihia ni eya jwɛŋmɔŋ helai ahe datrɛfonyo ko ŋɔɔ lɛ apɛi hesaai, subaŋ, kɛ gbɛi ni nakai datrɛfonyo lɛ yɔɔ, kɛ nɔ ni ekolɛ ebaanyɛ ejɛ tsofafeemɔ ni eeejie yi lɛ mli kɛba lɛ mli saji amli ekwɛ. Kɛji Kristofonyo ni ehao lɛ diɛŋtsɛ nyɛɛɛ enɛ efee lɛ, ekolɛ enaanyo ni bɛŋkɛ lɛ kpaakpa loo ewekunyo ko ni eda yɛ mumɔŋ baanyɛ aye abua. Kristofonyo ko ni bɛ nɔmimaa yɛ nilee ni yɔɔ tsofafeemɔ pɔtɛɛ ko mli lɛ he lɛ baana akɛ ebaaye ebua lɛ waa kɛji ekɛ onukpai ni yɔɔ asafo lɛ mli gba he sane—eyɛ mli akɛ lɛ diɛŋtsɛ ebaafee naagbee yiŋkpɛɛ lɛ (loo efɔlɔi, loo wu kɛ ŋa fɛɛ baafee ekome kɛkpɛ amɛyiŋ).d
Jeŋ nilee baanyɛ afee babaoo ŋmɛnɛ ni ekɛba piŋmɔ shi, fe be ko ni eho. Shi kɛlɛ, helai babaoo yɛ—gbɔmɔtsoŋ kɛ jwɛŋmɔŋ nɔ fɛɛ—ni amrɔ nɛɛ anyɛŋ atsa, ni no hewɔ lɛ esa akɛ aŋmɛ tsui shi yɛ mli yɛ nɛkɛ nibii agbɛjianɔtoo nɛɛ mli. (Yakobo 5:11) Yɛ nɛkɛ be nɛɛ mli lɛ, “tsulɔ anɔkwafo kɛ nilelɔ” lɛ, kɛ onukpai, kɛ mɛi krokomɛi fɛɛ ni yɔɔ asafo lɛ mli lɛ jieɔ musuŋtsɔlɛ kɛ yelikɛbuamɔ kpo amɛtsɔɔ mɛi ni he yeɔ lɛ. Ni Yehowa diɛŋtsɛ wajeɔ amɛ koni amɛŋmɛ amɛtsui shi kɛyashi be ni yɔɔ nyam ni helai bɛ dɔŋŋ lɛ baashɛ.—Mateo 24:45; Lala 41:2-4; Yesaia 33:24.
[Shishigbɛ niŋmai]
a Bei komɛi lɛ, anyɛɔ akɛɔ mɔ akɛ eya ni akwɛ ejwɛŋmɔ mli, ekolɛ yɛ be mli ni ataoɔ ahe lɛ awo nitsumɔ mli gbɛhe ko ni nɔ kwɔ mli. Kɛji mɔ ko baakpɛlɛ nɔ ni akwɛ ejwɛŋmɔ mli nakai jio, ekpɛlɛŋ jio, edamɔ lɛ diɛŋtsɛ eyiŋkpɛɛ nɔ, shi esa akɛ akadi akɛ jwɛŋmɔ mli ni akwɛɔ lɛ jeee jwɛŋmɔŋ helatsamɔ.
b Kwɛmɔ “Ta ni Awuɔ Ashiɔ Jwɛŋmɔŋ Nɔnyɛɛ lɛ Mli Kunimyeli,” yɛ March 1, 1990, Blɔfo Buu-Mɔɔ lɛ mli.
c Jwɛŋmɔŋ helai komɛi yɛ ni tsofai ni sa nyɛɔ etsuɔ he nii jogbaŋŋ. Shi esa akɛ akɛ tsofai nɛɛ atsu nii jogbaŋŋ kɛ henɔkwɛmɔ yɛ datrɛfoi loo jwɛŋmɔŋ helai ahe tsofafeelɔi ni he esa ni amɛyɔɔ niiashikpamɔ hu lɛ agbɛtsɔɔmɔ naa, ejaakɛ kɛji anuuu lɛ bɔ ni sa lɛ, ekɛ naagbai wuji baanyɛ aba yɛ sɛɛ mli.
d Kwɛmɔ saneyitso ni ji “Jwɛŋmɔŋ Haomɔ—Be Mli ni Kristofonyo ko Eyaje Mli” yɛ October 15, 1988, Blɔfo Buu-Mɔɔ lɛ mli.