Adesa Gbɔjɔmɔ Hãa Yehowa Hewalɛ Daa Agbo
“Mɔ fɛɛ mɔ susu akɛ miji be-fɛɛ sɔɔlɔ ni yɔɔ miishɛɛ waa, ní nɔ ko kwraa gbaaa minaa. Miji mɔ ni yeɔ buaa mɛi krokomɛi kɛ amɛnaagbai be fɛɛ be. Shi, yɛ nakai beaŋ nɔŋŋ lɛ, minu he tamɔ nɔ ni miigbo yɛ mimli gbɛ. Susumɔi ni haoɔ mɔ kɛ jwɛŋmɔŋ naagbai miiná minɔ hewalɛ kɛmiiye mi awui. Mibɔi henumɔ akɛ mitsi mihe kɛjɛ mɛi krokomɛi ahe. Miisumɔ ni mahi shia kɛkɛ, yɛ saa mli. Mikɛ nyɔji babaoo kpa Yehowa fai akɛ eha ni magbo.”—Vanessa.
TAAKƐ eji yɛ shihilɛ ni atsĩ tã yɛ yiteŋgbɛ lɛ mli lɛ, esa akɛ akpa gbɛ akɛ bei komɛi lɛ, Yehowa tsuji baanu nibii ni jɛɔ “jaramɔ bei” nɛɛ amli shihilɛ lɛ mli kɛbaa lɛ ahe. (2 Timoteo 3:1) Mɛi komɛi anijiaŋ baanyɛ aje wui kwraa po. (Filipibii 2:25-27) Kɛ́ nijiaŋwujee lɛ sɛɛ tsɛ lɛ, ebaanyɛ efite wɔ gbɔmɔtsoŋ hewalɛ, ejaakɛ Biblia lɛ kɛɔ akɛ: “Kɛ́ otɔ biti yɛ haomɔ gbi nɔ lɛ, belɛ ohewalɛ faaa.” (Abɛi 24:10) Hɛɛ, kɛ wɔnijiaŋ je wui lɛ, hewalɛ he hiaa wɔ—ekolɛ nɔ ni bɔfo Paulo tsɛ́ lɛ akɛ “hewalɛ ni fa kɛteke nɔ” lɛ po.—2 Korintobii 4:7.
Yehowa Nyɔŋmɔ ji hewalɛ ni husu bɛ he lɛ jɛɛhe. Wɔnaa enɛ kɛji wɔkwɛ enibɔɔnii lɛ. (Romabii 1:20) Akɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, susumɔ hulu lɛ he okwɛ. Shikpɔŋ lɛ sáa hulu hewalɛ ni hoɔ daa, ni falɛ shɛɔ okpɔŋɔi akpekpei akpekpei 240 ahewalɛ naa. Ni kɛlɛ, nɛkɛ yibɔ nɛɛ feɔ aaafee hewalɛ ni jɛɔ hulu lɛ mli lɛ mlijaa akpekpei akpe mli fã pɛ. Ni hulu lɛ edaaa, kɛ́ akɛto ŋulamii ni ale amɛ akɛ ŋulamii wuji ni kpɛɔ waa lɛ ahe. Amɛteŋ ekome ji Rigel, ni ji ŋulami ko ni fata Orion ŋulamii akuu lɛ he, ni da fe wɔ hulu lɛ shii 50, ni ehãa hewalɛ ni fe hulu hewalɛ shii 150,000 lɛ!
Esa akɛ nɛkɛ ŋwɛi hewalɛ jɛɛhei nɛɛ a-Bɔlɔ lɛ diɛŋtsɛ afee mɔ ni yɔɔ “[hewalɛ] kpele” diɛŋtsɛ. (Yesaia 40:26; Lala 8:4, 5) Lɛlɛŋ, gbalɔ Yesaia jaje akɛ Yehowa lɛ, “egbɔjɔɔɔ ni asaŋ etɔɔɔ lɛ.” Ni Nyɔŋmɔ miisumɔ ni ekɛ mɛi fɛɛ, ni yɛ adesai agbɔjɔmɔ hewɔ lɛ, amɛnuɔ he akɛ etɔ amɛ lɛ aja ehewalɛ lɛ. (Yesaia 40:28, 29) Afee gbɛ ni etsɔɔ nɔ efeɔ enɛ lɛ he nɔkwɛmɔ nɔ yɛ Kristofonyo bɔfo Paulo sane lɛ mli.
Kaai Anaa ni Aaadamɔ
Paulo gba Korintobii lɛ gbɛtsii nii ko ni esa akɛ ekpee naa lɛ he sane. Etsɛ́ lɛ akɛ ‘ŋmei ko ni yɔɔ eheloo mli.’ (2 Korintobii 12:7) Ekolɛ nɛkɛ “ŋmei” nɛɛ ji hewalɛnamɔ mli naagba ko, ekolɛ enaaa nii jogbaŋŋ. (Galatabii 4:15; 6:11) Aloo ekolɛ Paulo miiwie amale bɔfoi kɛ mɛi krokomɛi ni woɔ maŋ hirihiri, ni te shi amɛwo bɔfo ni eji kɛ enitsumɔ lɛ. (2 Korintobii 11:5, 6, 12-15; Galatabii 1:6-9; 5:12) Nɔ fɛɛ nɔ ni eji lɛ, nɛkɛ ‘ŋmei ni yɔɔ eheloo mli’ nɛɛ hao Paulo waa diɛŋtsɛ, ni etee nɔ esɔle aahu ní ajie ahã lɛ.—2 Korintobii 12:8.
Shi, Yehowa tsuuu Paulo nibimɔ lɛ he nii. Yɛ no najiaŋ lɛ, ekɛɛ Paulo akɛ: “Miduromɔ lɛ fá hão.” (2 Korintobii 12:9) Mɛni Yehowa kɛ wiemɔ ni ewie nɛɛ tsɔɔ? Ojogbaŋŋ, kɛ́ wɔsusu Paulo tsutsu gbɛ ni ekɔ, ni ji Kristofoi ayi ni ewa lɛ he lɛ, mlihilɛ ni esaaa pɛ kɛkɛ nɔ eeetsɔ ni ena ekɛ Nyɔŋmɔ teŋ wekukpaa ko po—aahu ni eeesɔmɔ akɛ bɔfo!a (Okɛto Zakaria 2:8; Kpojiemɔ 16:5, 6 he.) Ekolɛ Yehowa miikɛɛ Paulo faŋŋ akɛ hegbɛ ni ena akɛ kaselɔ lɛ kɛkɛ “fá.” Akɛ lɛ diɛŋtsɛ eshihilɛ mli naagbai ni aaajie yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ ahã lɛ lɛ fataŋ he. Yɛ anɔkwale mli lɛ, jaramɔ shihilɛi komɛi baajɛ hegbɛi babaoo ni akɛaafata he ahã lɛ lɛ mli kɛba. (2 Korintobii 11:24-27; 2 Timoteo 3:12) Bɔ fɛɛ bɔ ni fee lɛ, esa akɛ Paulo aŋmɛ etsui shi yɛ ‘ŋmei ni yɔɔ eheloo mli’ lɛ mli.
Shi kɛlɛ, eka shi faŋŋ akɛ Yehowa kpooo Paulo akɛ mɔ ni enuuu he ehaaa lɛ. Shi moŋ, ekɛɛ lɛ akɛ: “Mihewalɛ lɛ, gbedee feemɔ mli eyeɔ emuu yɛ.” (2 Korintobii 12:9) Hɛɛ, Yehowa baajɛ suɔmɔ mli ehã Paulo hewalɛ ni ekɛkpee eshihilɛ lɛ naa. Enɛ hewɔ lɛ, Paulo ‘ŋmei ni yɔɔ eheloo mli’ lɛ batsɔ nɔkwɛmɔ nɔ diɛŋtsɛ ni akaseɔ nii yɛ mli. Etsɔɔ lɛ ni ekɛ ehe afɔ̃ Yehowa hewalɛ nɔ, fe lɛ diɛŋtsɛ ehewalɛ. Eka shi faŋŋ akɛ Paulo kase enɛ jogbaŋŋ, ejaakɛ afii komɛi asɛɛ lɛ, eŋma wolo eyaha Filipibii lɛ akɛ: “Mikase akɛ shihilɛ fɛɛ shihilɛ ni miyɔɔ mli lɛ mimii ashɛ he. Ejaakɛ miyɛ hewalɛ kɛha nibii fɛɛ kɛtsɔ mɔ ni hãa mi hewalɛ lɛ nɔ.”—Filipibii 4:11, 13, NW.
Ni bo hu? Ani okɛ nɔ ko ni tamɔ ‘ŋmei ko ni yɔɔ oheloo mli,’ ekolɛ hela ko loo shihilɛ mli naagba ko ni haoɔ bo waa miikpe? Kɛji nakai lɛ, no lɛ na tsui. Eyɛ mli akɛ ekolɛ Yehowa ejieŋ gbɛtsii nii lɛ yɛ naakpɛɛ gbɛ nɔ moŋ, shi ebaanyɛ eha bo nilee kɛ ekãa ni okɛkpee naa, beni oyaa nɔ okɛ Maŋtsɛyeli lɛ he nibii yeɔ klɛŋklɛŋ gbɛhe yɛ oshihilɛ mli lɛ.—Mateo 6:33.
Kɛji hela loo gbɔlɛ haaa otsu nii babaoo bɔ ni osumɔɔ yɛ Kristofoi anitsumɔ lɛ mli lɛ, onijiaŋ akaje wui. Shi moŋ, yɛ nɔ najiaŋ ni ooosusu okaa lɛ he akɛ etsĩɔ sɔɔmɔ ni okɛhãa Yehowa lɛ naa lɛ, susumɔ he akɛ eji hegbɛ ni ona ni okɛaaha ohe ni okɛfɔ̃ɔ enɔ lɛ aya hiɛ. Kaimɔ hu akɛ, jeee bɔ ni Kristofonyo ko tsuɔ nii babaoo ehãa lɛ akɛsusuɔ bɔ ni ejara wa hã, shi moŋ ehemɔkɛyeli kɛ bɔ ni suɔmɔ ni eyɔɔ lɛ mli kwɔ hã. (Okɛto Marko 12:41-44 he.) Osusuma muu fɛɛ ni okɛaasumɔ Yehowa lɛ tsɔɔ akɛ osɔmɔɔ lɛ jogbaŋŋ yɛ bɔ ni bo diɛŋtsɛ onyɛmɔ ji lɛ naa—shi jeee yɛ mɔ kroko nɔ̃ naa.—Mateo 22:37; Galatabii 6:4, 5.
Kɛji ‘ŋmei ni yɔɔ oheloo mli’ lɛ kɔɔ shihilɛ mli naagba ko ni haoɔ mɔ, tamɔ suɔlɔ ko gbele he lɛ, no lɛ nyiɛmɔ Biblia mli ŋaawoo nɛɛ sɛɛ, akɛ: “Shɛ ojatsu lɛ ofɔ̃ Yehowa nɔ, ni lɛ eeehiɛ omli; eŋmɛŋ gbɛ gbi ko gbi ko ni jalɔ adidãa.” (Lala 55:23) Kristofonyo yoo ko ni atsɛɔ lɛ Sylvia lɛ fee nakai. Yɛ afii fioo pɛ mli lɛ, elaaje ewu yɛ gbele mli, yɛ amɛ gbalashihilɛ ni eye afii 50 lɛ sɛɛ, kɛ ewekumɛi krokomɛi nɛɛhu—ní enabii bibii enyɔ fata he. Sylvia wie akɛ: “Kɛ jeee Yehowa ni kulɛ, maya nɔ mafo aahu ni ehiŋ mi kpatamɔ. Shi mináa miishɛjemɔ kpele kɛjɛɔ sɔlemɔ mli. Miyaa nɔ mikɛ Yehowa náa sanegbaa ni tsaa nɔ be fɛɛ be. Mile akɛ lɛ ehãa mi hewalɛ ni mikɛkpeeɔ shihilɛ lɛ naa.”
Kwɛ bɔ ni ewoɔ mɔ hewalɛ waa akɛ wɔɔle akɛ “miishɛjemɔ fɛɛ Nyɔŋmɔ lɛ” baanyɛ ahã mɛi ni yeɔ awerɛho lɛ hewalɛ ni amɛkɛŋmɛ amɛtsui shi! (2 Korintobii 1:3; 1 Tesalonikabii 4:13) Kɛ́ wɔkpɛlɛɔ enɛ nɔ lɛ, no lɛ wɔbaanyɛ wɔnu bɔ ni Paulo mu sane lɛ naa ehã lɛ shishi. Eŋma akɛ: “No hewɔ lɛ yɛ Kristo hewɔ lɛ mimii shɛɔ yɛ gbedeefeemɔi amli, yɛ hiɛnaanɔ nii namɔi amli, yɛ haomɔi amli, yɛ yiwalɛi amli, yɛ fimɔi amli; ejaakɛ kɛ́ mifee gbedee lɛ, no moŋ mináa hewalɛ.”—2 Korintobii 12:10.
Emuu ni Ayeee lɛ Anaa ni Aaadamɔ
Wɔ fɛɛ wɔná emuu ni wɔyeee lɛ kɛjɛ wɔ klɛŋklɛŋ fɔlɔi ni ji adesai lɛ aŋɔɔ kɛtsɔ fɔmɔ nɔ. (Romabii 5:12) Enɛ hewɔ lɛ, wɔkɛ heloo ni egbee shi lɛ akɔnɔi lɛ miiwu ta be fɛɛ be. Kwɛ bɔ ni eeefee nijiaŋwujee akɛ oooná ole akɛ “gbɔmɔ momo” lɛ sui lɛ yɛ hewalɛ waa yɛ wɔ nɔ fe bɔ ni kulɛ wɔsusuɔ! (Efesobii 4:22-24) Yɛ bei ni tamɔ nɛkɛ mli lɛ, ekolɛ wɔbaanu he tamɔ bɔ ni bɔfo Paulo nu he, beni eŋma akɛ: “Ejaakɛ mimligbɛ gbɔmɔ lɛ mii shɛɔ yɛ Nyɔŋmɔ mla lɛ he; shi minaa mla kroko yɛ mihe nii lɛ amli ní kɛ mijwɛŋmɔ mla lɛ wuɔ ta ni eŋɔɔ mi nom ehaa esha mla lɛ ni yɔɔ mihe nii lɛ amli lɛ.”—Romabii 7:22, 23.
Biɛ hu, wɔbaanyɛ wɔhã hewalɛ ni jɛɔ Yehowa ŋɔɔ lɛ he aba sɛɛnamɔ ahã wɔ. Kɛ́ oowu ooshi oteemɔŋ gbɔjɔmɔ ko lɛ, kã he oya eŋɔɔ yɛ sɔlemɔ mli be fɛɛ be, ni okɛ mɔdɛŋbɔɔ atao edɛŋ eshaifaa, ekɔɔɔ he eko shii abɔ ni sa akɛ oya eŋɔɔ yɛ naagba koome lɛ nɔŋŋ he. Yɛ emlihilɛ ni wɔsaaa lɛ hewɔ lɛ, Yehowa, mɔ ni “ŋmɛɔ tsuii ekwɛɔ” ni ebaanyɛ ena bɔ ni onɔkwayeli lɛ mli kwɔ ha lɛ, baaha bo henilee ni mli tse. (Abɛi 21:2) Yehowa baanyɛ etsɔ emumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ nɔ ehã bo hewalɛ ni okɛje ta ni owuɔ oshiɔ heloo lɛ gbɔjɔmɔi lɛ shishi ekoŋŋ.—Luka 11:13.
Hewalɛ ni jɛɔ Yehowa ŋɔɔ lɛ hu he miihia wɔ yɛ be mli ni wɔtsuɔ emuu ni mɛi krokomɛi yeee lɛ he nii lɛ. Akɛ nɔkwɛmɔ nɔ lɛ, ekolɛ wɔnaanyo Kristofonyo ko kɛ wɔ baawie “bambam, tamɔ adumɔɔ klante.” (Abɛi 12:18) Enɛ baanyɛ edɔ wɔ waa diɛŋtsɛ, titri lɛ kɛ́ ejɛ mɔ ko ni wɔnuɔ he akɛ esa akɛ ele nii fe wɔ lɛ ŋɔɔ. Ekolɛ ebaahao wɔ waa diɛŋtsɛ. Mɛi komɛi kɛ nɛkɛ tɔmɔi nɛɛ po etsu nii akɛ naajiemɔ ni amɛkɛbuɔ amɛhe bem yɛ Yehowa ni amɛshi lɛ hewɔ—ni no ji tɔmɔ wulu fe fɛɛ!
Shi, su ni ŋmɛɔ pɛpɛɛpɛ baaye abua wɔ ni wɔkɛ jwɛŋmɔ kpakpa asusu mɛi krokomɛi agbɔjɔmɔi ahe. Wɔnyɛŋ wɔkpa emuuyeli gbɛ kɛjɛ adesai ni yeee emuu lɛ adɛŋ. “Mɔ ko mɔ ko bɛ ni efeee esha,” taakɛ nilelɔ Salomo kaiɔ wɔ lɛ. (1 Maŋtsɛmɛi 8:46) Arthur, ni ji Kristofonyo ni afɔ lɛ mu, ni kɛ anɔkwayeli sɔmɔ Yehowa aahu afii 70 lɛ, wie akɛ: “Gbɔjɔmɔi ni yɔɔ wɔnanemɛi tsuji ahe lɛ hãa wɔnaa hegbɛ wɔkɛmaa wɔ emuuyeli mlihiɛmɔ nɔ mi, ni ekaa wɔ Kristofoi atsuishiŋmɛɛ su lɛ ekwɛɔ. Kɛ́ wɔŋmɛ gbɛ ni wɔhã nɔ ni adesai kɛɔ loo amɛfeɔ lɛ tsĩ sɔɔmɔ ni wɔkɛhãa Yehowa lɛ naa lɛ, no lɛ wɔmiisɔmɔ adesai. Kɛfata he lɛ, eka shi faŋŋ akɛ wɔnyɛmimɛi lɛ hu sumɔɔ Yehowa. Kɛ́ wɔtao sui kpakpai ni amɛyɔɔ lɛ, etsɛŋ ni wɔbaana akɛ jeee gbɔmɛi fɔji ji amɛ kwraa tamɔ bɔ ni ekolɛ wɔsusuɔ lɛ.”
Hewalɛ ni Akɛaashiɛ
Dani Yesu baakwɔ kɛbaaya ŋwɛi lɛ, ekɛɛ ekaselɔi lɛ akɛ: “Kɛ́ Mumɔ krɔŋkrɔŋ lɛ ná ba nyɛnɔ lɛ, nyɛaaná hewalɛ ni nyɛaatsɔmɔ midasefoi yɛ Yerusalem kɛ Yudea kɛ Samaria fɛɛ, kɛyashi shikpɔŋ lɛ naagbee hei lɛ.”—Bɔfoi lɛ Asaji 1:8.
Lɛlɛŋ hu, yɛ Yesu wiemɔi lɛ anaa lɛ, amrɔ nɛɛ Yehowa Odasefoi miitsu nitsumɔ nɛɛ yɛ shikpɔji 233 nɔ yɛ je lɛŋ fɛɛ. Kɛ́ abua amɛ fɛɛ amɛnitsumɔ naa lɛ, amɛkɛ ŋmɛlɛtswai ni fa fe akpekpei akpe kome tsuɔ nii daa afi ni amɛkɛyeɔ amɛbuaa mɛi krokomɛi koni amɛbaná Yehowa he nilee. Jeee be fɛɛ be nitsumɔ nɛɛ tsumɔ feɔ mlɛo. Yɛ shikpɔji komɛi anɔ lɛ, agu Maŋtsɛyeli nitsumɔ lɛ kwraa loo atsĩ naa. Agbɛnɛ hu, susumɔ mɛi ni tsuɔ nitsumɔ lɛ ahe okwɛ—adesai ni he waaa, ni yeee emuu, ni amɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ yɛ lɛ diɛŋtsɛ enaagbai kɛ ehaomɔi. Shi kɛlɛ, nitsumɔ lɛ miiya nɔ, ni nɔ ni ejɛ mli eba ji akɛ, yɛ nyɛsɛɛ afii etɛ ni ho lɛ amli lɛ, gbɔmɛi ni fa fe akpeiakpe kome ejɔɔ amɛwala nɔ amɛha Yehowa, ni amɛkɛ nu mli baptisimɔ efee amɛ henɔjɔɔmɔ lɛ he okadi. (Mateo 28:18-20) Lɛlɛŋ, aatsu nitsumɔ nɛɛ yɛ Nyɔŋmɔ hewalɛ pɛ naa. Yehowa wie kɛtsɔ gbalɔ Zakaria nɔ akɛ: “Jeee nyɛmɔ naa lɛ, jeee hewalɛ naa, shi Mimumɔ lɛ naa!”—Zakaria 4:6.
Kɛ́ sanekpakpa lɛ shiɛlɔ ji bo lɛ, no lɛ ooná gbɛfaŋnɔ—ekɔɔɔ he eko bɔ ni eyɔɔ bibioo eha—yɛ nakai nitsumɔ kpele ni atsuɔ lɛ mli. Bɔ fɛɛ bɔ ni ‘ŋmeii’ ni esa akɛ oŋmɛ otsui shi yɛ mli lɛ ji lɛ, obaanyɛ ona nɔmimaa akɛ Yehowa hiɛ kpaŋ ‘onitsumɔ lɛ kɛ suɔmɔ deŋme ni ogbo yɛ egbɛi lɛ ahewɔ lɛ nɔ.’ (Hebribii 6:10) No hewɔ lɛ yaa nɔ okɛ ohe afɔ̃ hewalɛ fɛɛ Jɛɛhe lɛ nɔ kɛha sɛɛfimɔ. Kaimɔ akɛ, Yehowa hewalɛ mli pɛ wɔbaanyɛ wɔŋmɛ wɔtsui shi yɛ; ehewalɛ lɛ yeɔ emuu kɛmɔɔ shi yɛ wɔ gbedemɔi lɛ amli.
[Shishigbɛ niŋmai]
a Shi kɛlɛ, akɛni “mɛi fɛɛ efee esha, ni Nyɔŋmɔ anunyam lɛ ebɔ amɛ” hewɔ lɛ, eji Nyɔŋmɔ mɔbɔnalɛ lɛ he odaseyeli akɛ adesa ko baaná ekɛ lɛ teŋ wekukpaa ko kwraa po.—Romabii 3:23.
[Mfoniri ni yɔɔ baafa 26]
Yehowa hewalɛ mli pɛ anyɛɔ atsuɔ shiɛmɔ nitsumɔ lɛ yɛ