Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • w97 12/1 bf. 29-31
  • Ani Huhuuhu Wiemɔi Fɛɛ Ejaaa?

Vidio ko bɛ kɛhã nɔ ni ohala nɛɛ.

Ofainɛ waa, be ni wɔtaoɔ wɔjie vidio lɛ, wɔná naagba ko.

  • Ani Huhuuhu Wiemɔi Fɛɛ Ejaaa?
  • Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1997
  • Saneyitsei Bibii
  • Saji Ni Tamɔ Enɛ
  • Hewalɛ Fɔŋ ni Enáa yɛ Mɔ ko kɛ Mɛi Krokomɛi Anɔ
  • Ani Abuɔ Huhuuhu Wiemɔi Fɛɛ Fɔ?
  • Kristofoi Asafo Lɛ
  • Kɛha Hegbɛ ni Sa Lɛ
  • Nɔ Hewɔ ni Miishɛɛ Bɛ Huhuuhu-Wielɔ lɛ Shihilɛ Mli
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1993
  • Nɔ Hewɔ Ni Esaaa Akɛ Wɔwieɔ Nii Ahe Nyanyaanya
    Wɔshiɛmɔ Kɛ Wɔshihilɛ Akɛ Kristofoi—Kpee Nifeemɔ Wolo—2021
  • ‘Tsi Ohe Kɛjɛ Huhuuhu Wiemɔi Ahe’
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2006
  • Nyɛyaa nɔ Nyɛkɛ Gbee Kome Asɔmɔa
    Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—2002
Kwɛmɔ Ekrokomɛi Hu
Buu-Mɔɔ Eetswa Yehowa Maŋtsɛyeli He Adafi—1997
w97 12/1 bf. 29-31

Ani Huhuuhu Wiemɔi Fɛɛ Ejaaa?

Mɛɛ mlilawoi yɔɔ dɔlɛ babaoo fe nɔ ni wɔnyɛŋ wɔwie huhuuhu wɔshi?—Marquis De Custine, 1790-1857.

EKƐ afii enyɔ emia ehiɛ yɛ bɔlɛnamɔ mli tutuamɔ ni ená kɛjɛ naanyo nitsulɔ ko dɛŋ lɛ mli. Nɔ ni jɛ ewiemɔ kɛ shimɔ lɛ mli kɛba ji jɛmɔ ni ajɛ́ lɛ, kɛ gbɛ ni aje ni akpoo lɛ. Dioofeemɔ he nɔnyɛɛ lɛ miiná egbɔmɔtsoŋ hewalɛ nɔ hewalɛ, shi mɛni ebaanyɛ efee? Nakai nɔŋŋ hu ashwie nikaselɔ ko ni bɔɔ mɔdɛŋ fe fɛɛ yɛ eklasbii lɛ ateŋ yɛ ehenilee ni eŋmɛɛɛ lɛ gbɛ koni ekɛ ehe awo martial-arts (abɔtirifɔɔ he ŋaa) tsɔsemɔi ni skul lɛ biɔ lɛ mli lɛ hewɔ. Mɛi enyɔ lɛ fɛɛ nu he akɛ atɔ̃ amɛnɔ, shi ani esa akɛ amɛwie huhuuhu amɛshi? Kɛ amɛfee lɛ, ani amɛbaanyɛ amɛkpa heyeli gbɛ, loo ebaafite saji moŋ?

Huhuuhu wiemɔi ni tamɔ nɛkɛ kɛ ekrokomɛi efa babaoo ŋmɛnɛ, akɛni wɔyɔɔ gbɔmɛi ni yeee emuu yɛ jeŋ shihilɛi ni ehiii lɛ mli lɛ ateŋ hewɔ. Huhuuhu wiemɔ yeɔ nɔ fɛɛ nɔ nɔ, kɛjɛ wiemɔ ni tsɔɔ miishɛɛ kɛkɛ ni abɛ, awerɛho, nɔnaa, loo mlifu ni anáa yɛ shihilɛ ko mli lɛ nɔ kɛyashi naafolɔmɔ ni akɛshiɔ mɔ ko lɛ nɔ. Mɛi babaoo sumɔɔ ni amɛkwa huhuuhu wiemɔ kɛ naataamɔ; shi kɛlɛ, ani esa akɛ mɔ ko afee dioo daa? Mɛni ji nɔ ni Biblia lɛ kɛɔ yɛ he?

Hewalɛ Fɔŋ ni Enáa yɛ Mɔ ko kɛ Mɛi Krokomɛi Anɔ

Ŋwanejee ko bɛ he akɛ huhuuhu wiemɔ mumɔ ni eka mɔ he lɛ fiteɔ nii, ni Biblia lɛ buɔ lɛ fɔ. Huhuuhu wielɔ kɛ helooŋ kɛ mumɔŋ fitemɔ baa lɛ diɛŋtsɛ enɔ ni ehaa mɛi ni bajeɔ ehuhuuhu wiemɔi ashishi lɛ amli fuɔ lɛ. Beni ewieɔ mɔ ko ŋa huhuuhu wielɔ ko he lɛ, Biblia mli abɛ lɛ kɛɛ akɛ: “Tsuyiteŋ nu ni tsereɔ shwieɔ shi, kɛ́ nugbɔ miinɛ lɛ, ekɛ yoo hebeilɔ ye gbɔ pɛ.” (Abɛi 27:15) Huhuuhu ni awieɔ ashiɔ Yehowa loo enikeenii lɛ ateŋ ekome he lɛ ji tɔ̃mɔ nii titri. Beni Israel maŋ lɛ wie huhuuhu amɛshi mana ni atsɔ naakpɛɛ gbɛ nɔ akɛha yɛ amɛ afii 40 ŋa lɛ nɔ nyiɛmɔ mli, ni amɛtsɛ lɛ “niyenii gbonyo” lɛ, Yehowa ha onufui ni ebɔɔ yɔɔ amɛ mli ba ni ekɛgbala huhuuhu wielɔi ni bɛ bulɛ lɛ atoi, ni mɛi babaoo gboi.—4 Mose 21:5, 6.

Kɛfata he lɛ, Yesu wo esɛɛnyiɛlɔi lɛ aŋaa akɛ amɛkawie huhuuhu amɛshi tɔ̃mɔi amli “kuli” ni amɛna yɛ wɔnyɛmimɛi gbɔmɛi adesai lɛ ahe lɛ he, shi moŋ esa akɛ amɛhiɛ ahi amɛhe nɔ jogbaŋŋ yɛ fãtɔi ahe “mplaŋ” wuji ni yɔɔ wɔ diɛŋtsɛ wɔhe lɛ he. (Mateo 7:1-5) Nakai nɔŋŋ hu Paulo bu mɔ kroko ni aaakojo (huhuuhu wiemɔ he nɔ) lɛ fɔ akɛ ‘ebɛ naajiemɔ ko, ejaakɛ bo ni okojoɔ mɛi lɛ, nakai nii lɛ nɔŋŋ otsuɔ.’ Esa akɛ nɛkɛ ŋaa ni awoɔ ashiɔ huhuuhu wiemɔ nɛɛ atsirɛ wɔ koni wɔkwa nibii ni awieɔ ashiɔ ni he ehiaaa lɛ, ni wɔkaná huhuuhu wiemɔ mumɔ.—Romabii 2:1.

Ani Abuɔ Huhuuhu Wiemɔi Fɛɛ Fɔ?

No hewɔ lɛ, ani esa akɛ wɔmu sane naa akɛ esa akɛ abuɔ huhuuhu wiemɔ sɔrɔtoi lɛ fɛɛ fɔ? Dabi, esaaa akɛ wɔfeɔ nakai. Biblia lɛ tsɔɔ akɛ jalɛ sane ni ayeee lɛ babaoo yɛ jeŋ ni eto kpa ni wɔyɔɔ mli nɛɛ mli, ni yɛ anɔkwale mli lɛ eebi saamɔ. Yɛ abɛbua ko mli lɛ, Yesu tsĩ kojolɔ fɔŋ ko ni kɛ ŋtsɔidɔɔmɔ ye jalɛ sane eha yoo okulafo ko ni awaa lɛ yi lɛ bɔni afee ni ‘beni yi aaayawula shi lɛ, ekaba ni ebashwie ehiɛ ma’ lɛ tã. (Luka 18:1-8) Yɛ shihilɛi komɛi amli lɛ ekolɛ ehe baahia ni wɔ hu wɔya nɔ wɔwie huhuuhu kɛyashi beni aaajaje tɔmɔi.

Beni Yesu woɔ wɔ hewalɛ koni wɔsɔle ni Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ aba lɛ, ani etsɔɔɔ no nɔ etsɛɛɛ wɔ koni wɔyɔse nifitemɔ nii ni yaa nɔ yɛ je lɛŋ ŋmɛnɛ lɛ, ni ‘wɔfo wɔtsɛ’ Nyɔŋmɔ kɛha enaa tsabaa? (Mateo 6:10) Beni enu ‘huhuuhu bolɔmɔ’ ni kɔɔ blema Sodom kɛ Gomora efɔŋfeemɔ lɛ he lɛ, Yehowa tsu ebɔfoi koni ‘amɛyakwɛ akɛ bɔ ni bolɔmɔ lɛ baa eŋɔɔ lɛ amɛfee nakai kwraa lo’ koni amɛkɛ enaa tsabaa aha. (1 Mose 18:20, 21) No sɛɛ lɛ Yehowa kɛ heyeli baha mɛi ni blɔ amɛtsɛ lɛ lɛ, kɛtsɔ maji enyɔ lɛ ni ekpata amɛhiɛ kɛ amɛ mli bii ajeŋbai fɔji lɛ nɔ.

Kristofoi Asafo Lɛ

Ani esa akɛ enɛ afee sɔrɔto yɛ nyɛmimɛi ateŋ yɛ Kristofoi asafo lɛ mli? Eyɛ mli akɛ amɛji hii kɛ yei ni yeee emuu moŋ, shi Kristofoi kɛ ekãa bɔɔ mɔdɛŋ koni amɛsɔmɔ Nyɔŋmɔ yɛ toiŋjɔlɛ kɛ ekomefeemɔ mli. Ni kɛlɛ, shihilɛi baanyɛ ate shi yɛ amɛteŋ ni no baaha amɛ nɔ ni amɛaadamɔ nɔ amɛwie huhuuhu ni enɛ biɔ enaa tsabaa. Yɛ klɛŋklɛŋ afii oha lɛ mli lɛ, shihilɛ ko te shi yɛ mɛi ni afɔ amɛ mu lɛ asafo lɛ mli yɛ Pentekoste sɛɛ be fioo ko mli. Mɛi heei babaoo ni amɛtsake amɛbatsɔmɔ Kristofoi lɛ hi shi yɛ Yerusalem kɛha gbɛtsɔɔmɔ kɛ hewalɛwoo babaoo. No mli lɛ ajaa niyenii ni yɔɔ lɛ. Shi kɛlɛ, “huhuuhu wiemɔ ko bate shi yɛ Helenibii lɛ ateŋ yɛ Hebribii lɛ ahewɔ, ejaakɛ hiɛ kpaa amɛkulafoyei lɛ anɔ yɛ daa kwɛmɔ lɛ gbɛfaŋ.” Yɛ nɔ najiaŋ ni amɛaabu huhuuhu wielɔi nɛɛ fɔ akɛ sanefeelɔi lɛ, bɔfoi lɛ fee nii koni amɛkɛsaa shihilɛ lɛ. Hɛɛ, akɛ heshibaa baabo huhuuhu wiemɔi ni ja ni afeɔ yɛ bulɛ kɛ mumɔ kpakpa mli lɛ toi, ni mɛi ni kwɛɔ asafo lɛ nɔ lɛ baatsu he nii.—Bɔfoi lɛ Asaji 6:1-6; 1 Petro 5:3.

Kɛha Hegbɛ ni Sa Lɛ

Ani okadi kɛjɛ nɔkwɛmɔnii ni yɔɔ yiteŋgbɛ lɛ mli akɛ esa akɛ awieɔ huhuuhu yɛ mumɔ kpakpa mli ni akɛtsɔɔ hegbɛ ni sa lɛ? Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ebaafee nɔ ni nilee bɛ mli akɛ aaawie huhuuhu atsɔɔ polisifoi lɛ yɛ too ko he jatsu ni tsii loo atsɔɔ kojolɔ yɛ mɔ ko gbɔmɔtsoŋ helai ahewɔ. Nakai nɔŋŋ hu ebafeŋ nɔ ni sa akɛ aaawie huhuuhu yɛ shihilɛ ko he yɛ asafo lɛ mli loo yɛ esɛɛ atsɔɔ mɔ ko ni bɛ hegbɛ loo nyɛmɔ ni ekɛaaye ebua.

Yɛ shikpɔji pii anɔ ŋmɛnɛ lɛ, saneyelihei kɛ hegbɛi krokomɛi ni sa ni abaanyɛ aya amɛŋɔɔ kɛ gbɛkpamɔi akɛ abaana hejɔlɛ ko yɛ. Beni nikaselɔ ni atsĩ etã yɛ sane nɛɛ shishijee mli lɛ kɛ ehuhuuhu wiemɔ lɛ tee saneyelihe lɛ, kojolɔi lɛ ye amɛha lɛ, ni aku sɛɛ ahe lɛ ekoŋŋ kɛ faikpamɔ ni skul lɛ kɛha. Nakai nɔŋŋ hu yoo nitsulɔ ni atutua lɛ kɛ bɔlɛnamɔ lɛ ná hejɔlɛ kɛtsɔ yei anitsulɔi akuu ko nɔ. Enine shɛ faikpamɔi anɔ kɛjɛ skul nɔkwɛlɔi lɛ aŋɔɔ. Enitsumɔ tsɛmɛi lɛ fee nii koni amɛkɛtsĩ bɔlɛnamɔ mli tutuamɔ naa.

Shi kɛlɛ, esaaa akɛ akpaa gbɛ akɛ, nɔ kome too lɛ nɔŋŋ baajɛ huhuuhu wiemɔi amli kɛba. Maŋtsɛ Salomo nilelɔ lɛ yɔse diɛŋtsɛ akɛ: “Nɔ ni ekɔdɔ lɛ, anyɛɛɛ ajaje.” (Jajelɔ 1:15) Wɔɔfee jogbaŋŋ akɛ wɔɔyɔse akɛ ehe baahia ni yɛ saji komɛi amli lɛ wɔmɛ Nyɔŋmɔ koni esaa saji lɛ yɛ lɛ diɛŋtsɛ ebe mli.

[Mfoniri ni yɔɔ baafa 31]

Onukpai boɔ toi ni amɛtsuɔ huhuuhu wiemɔi ni ja lɛ he nii

    Ga Woji (1980-2025)
    Shi Mli
    Botemɔ Mli
    • Ga
    • Kɛmaje
    • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mlai Ni Yɔɔ He
    • Ohe Saji
    • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
    • JW.ORG
    • Botemɔ Mli
    Kɛmaje