Buu-Mɔɔ INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Buu-Mɔɔ
INTANƐT NƆ WOJIATOOHE
Ga
@
  • ɛ
  • ɔ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ̃
  • ã
  • ŋ
  • á
  • BIBLIA
  • WOJI
  • ASAFOŊ KPEEI
  • Nyɔŋmɔ Gbɛ́i Lɛ​—Ekɛ Nitsumɔ kɛ Eshishinumɔ
    Mɛni Biblia Lɛ Tsɔɔ Diɛŋtsɛ?
    • te amɛaafee tɛŋŋ amɛtsi amɛbɛŋkɛ lɛ kpaakpa lɛ? Kɛfata he lɛ, kɛ́ mɛi kɛ Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ tsuuu nii lɛ, amɛnaŋ egbɛi lɛ shishinumɔ ni yɔɔ naakpɛɛ lɛ he nilee hu. Mɛni ji Nyɔŋmɔ gbɛi lɛ shishi?

      Nyɔŋmɔ diɛŋtsɛ ha etsulɔ anɔkwafo Mose nu egbɛi lɛ shishi. Beni Mose bi Nyɔŋmɔ egbɛi lɛ he sane lɛ, Yehowa ha hetoo akɛ: “Miji mɔ ni miji.” (2 Mose 3:14) Rotherham shishitsɔɔmɔ lɛ tsɔɔ nakai wiemɔi lɛ ashishi akɛ: “Mibatsɔ nɔ fɛɛ nɔ ni misumɔɔ.” No hewɔ lɛ Yehowa baanyɛ atsɔ nɔ fɛɛ nɔ ni he hiaa bɔni afee ni ekɛtsu eyiŋtoi ahe nii.

      Ŋɔɔ lɛ akɛ obaanyɛ otsɔ nɔ fɛɛ nɔ ni he hiaa ni osumɔɔ akɛ otsɔ. Mɛni obaafee oha onanemɛi? Kɛ́ amɛteŋ mɔ ko he miiye waa lɛ, obaanyɛ otsɔ datrɛfonyo ni he esa koni otsa lɛ. Kɛji mɔ kroko kɛ shika he naagba kpe trukaa lɛ, obaanyɛ obatsɔ ejurɔfeelɔ ni yɔɔ nii babaoo koni oye obua lɛ. Shi kɛlɛ, anɔkwa sane ji akɛ, onyɛŋ otsɔ ohe nɔ fɛɛ nɔ. Nakai eji yɛ wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ gbɛfaŋ. Beni okaseɔ Biblia lɛ, onaa baakpɛ ohe akɛ ooona bɔ ni Yehowa tsɔɔ ehe nɔ fɛɛ nɔ ni he hiaa bɔni afee ni ekɛtsu eyiŋtoi ahe nii lɛ. Ni eyɛ he miishɛɛ akɛ ekɛ ehewalɛ lɛ aaatsu nii yɛ mɛi ni sumɔɔ lɛ lɛ agbɛfaŋ. (2 Kronika 16:9) Mɛi ni leee Yehowa gbɛi lɛ nyɛɛɛ ayɔse esubaŋ lɛ fãi srɔtoi ni hi jogbaŋŋ nɛɛ.

      Eyɛ faŋŋ akɛ, esa ákɛ akɛ Yehowa gbɛi lɛ atsu nii yɛ Biblia lɛ mli. Gbɛi lɛ shishi ni wɔɔnu ni wɔkɛaafɔ nitsumɔ yɛ wɔjamɔ lɛ mli lɛ ji yelikɛbuamɔ nibii ni yɔɔ hewalɛ ni baaha wɔtsi kɛbɛŋkɛ wɔŋwɛi Tsɛ ni ji Yehowa lɛ kpaakpa.a

  • Bɔ ni Daniel Gbalɛ lɛ Gba Mesia lɛ Baa lɛ Efɔ̃ Shi
    Mɛni Biblia Lɛ Tsɔɔ Diɛŋtsɛ?
    • SAJI KROKOMƐI NI FATA HE

      Bɔ ni Daniel Gbalɛ lɛ Gba Mesia lɛ Baa lɛ Efɔ Shi

      GBALƆ Daniel kɛ nɔ ni fe afii 500 hi shi dani afɔ́ Yesu. Ni kɛlɛ, Yehowa jie saji ni baaha ana be pɔtɛɛ ni abaafɔ Yesu mu, loo abaahala lɛ akɛ Mesia loo Kristo lɛ kpo etsɔɔ Daniel. Akɛɛ Daniel akɛ: “Ná ole, ní ojwɛŋ he, akɛ kɛjɛ beyinɔ ní wiemɔ aaaje kpo akɛ aku sɛɛ ayatswa Yerusalem ekoŋŋ lɛ kɛyashi mɔ ni afɔ lɛ mu ni ji lumɔ lɛ nɔ lɛ, efeɔ otsii kpawo, [kɛ] otsii nyɔŋmai ekpaa kɛ enyɔ.”​—Daniel 9:25.

      Bɔni afee ni wɔnyɛ wɔle be mli ni Mesia lɛ pue lɛ, klɛŋklɛŋ lɛ ehe miihia ni wɔle beni nakai otsii ni baatsɔ Mesia lɛ hiɛ lɛ baaje shishi. Gbalɛ lɛ tsɔɔ mli akɛ, “kɛjɛ beyinɔ ní wiemɔ aaaje kpo akɛ aku sɛɛ ayatswa Yerusalem ekoŋŋ lɛ.” Mɛɛ be mli nɛkɛ “beyinɔ ní wiemɔ aaaje kpo” nɛɛ ba mli? Taakɛ Biblia ŋmalɔ Nehemia tsɔɔ mli lɛ, akɛ wiemɔ ha koni aku sɛɛ ayatswa Yerusalem gbogboi lɛ ekoŋŋ “yɛ maŋtsɛ Artashasta yinɔ afi ni ji nyɔŋmai enyɔ lɛ nɔ.” (Nehemia 2:1, 5-8) Yinɔsaneŋmalɔi ema nɔ mi akɛ afi 474 D.Ŋ.B. lɛ ji klɛŋklɛŋ afi muu ni ekɛye nɔ akɛ nɔyelɔ. No hewɔ lɛ, enɔyeli lɛ afi ni ji 20 lɛ nɔ ji afi 455 D.Ŋ.B. Agbɛnɛ wɔna he ni Daniel gbalɛ ni kɔɔ Mesia lɛ he lɛ je shishi yɛ, no ji afi 455 D.Ŋ.B.

      Daniel tsɔɔ bei ni baatsɔ “mɔ ni afɔ lɛ mu ni ji lumɔ lɛ” puemɔ lɛ hiɛ lɛ sɛɛkɛlɛ. Gbalɛ lɛ tsĩ “otsii kpawo, [kɛ] otsii nyɔŋmai ekpaa kɛ enyɔ” tã​—ni fɛɛ feɔ otsii 69. Be enyiɛ be sɛɛkɛlɛ nɛɛ feɔ? Biblia shishitsɔɔmɔi srɔtoi babaoo kadi akɛ enɛɛmɛi jeee otsii ni eko fɛɛ eko feɔ gbii kpawo, shi moŋ amɛji otsii ni ji afii. Ní tsɔɔ akɛ, otsi fɛɛ otsi damɔ shi kɛha afii kpawo. Nɛkɛ shishinumɔ ni tsɔɔ otsii ni ji afii, loo afii kpawo komekomei nɛɛ ji nɔ ko ni Yudafoi ni hi shi yɛ blema lɛ nuɔ shishi. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, amɛyeɔ Hejɔɔmɔ afi lɛ afii kpawo fɛɛ afii kpawo. (2 Mose 23:10, 11) No hewɔ lɛ, gbalɛ mli otsii 69 lɛ feɔ afii 7 toi 69, fɛɛ feɔ afii 483.

      Agbɛnɛ nɔ ni esa akɛ wɔfee ji ni wɔbu enɛ he akɔntaa wɔkwɛ. Kɛ wɔbu be lɛ he akɔntaa kɛjɛ afi 455 D.Ŋ.B. lɛ, afii 483 lɛ kɛ wɔ yaa afi 29 Ŋ.B. Nakai afi lɛ ji afi pɔtɛɛ nɔ ní abaptisi Yesu ni ebatsɔ Mesia lɛ!a (Luka 3:1, 2, 21, 22) Ani enɛ jeee Biblia gbalɛ mlibaa ni sa kadimɔ?

      Akrabatsa: Mesia lɛ baa he Gbalɛ ni ji otsii nyɔŋmai kpawo lɛ ni yɔɔ Daniel 9 mli lɛ

      a Kɛjɛ afi 455 D.Ŋ.B. kɛyashi afi 1 D.Ŋ.B. lɛ feɔ afii 454. Kɛjɛ afi 1 D.Ŋ.B. kɛyashi afi 1 Ŋ.B. lɛ feɔ afi kome (afi yibɔ ni ji zɛro ko bɛ). Ni kɛjɛ afi 1 Ŋ.B. kɛyashi afi 29 Ŋ.B. lɛ feɔ afii 28. Kɛ wɔbua yibɔi etɛ nɛɛ fɛɛ anaa lɛ, fɛɛ feɔ afii 483. ‘Afo’ Yesu “ashɛ afɔ” ni egbo yɛ afi 33 Ŋ.B., yɛ otsi ni ji 70 ni ji afii lɛ mli. (Daniel 9:24, 26) Kwɛmɔ Bó Daniel Gbalɛ lɛ Toi! lɛ yitso 11 lɛ, kɛ Insight on the Scriptures lɛ Kpo 2, baafa 899-901 lɛ mli. Yehowa Odasefoi ji mɛi ni fee woji enyɔ lɛ fɛɛ.

  • Yesu Kristo​—Mesia ni Awo Shi yɛ Ehe Lɛ
    Mɛni Biblia Lɛ Tsɔɔ Diɛŋtsɛ?
    • SAJI KROKOMƐI NI FATA HE

      Yesu Kristo​—Mesia ni Awo Shi yɛ Ehe Lɛ

      BƆNI afee ni Yehowa Nyɔŋmɔ aye abua wɔ ni wɔyoo Mesia lɛ, ekɛ mumɔ tsirɛ Biblia mli gbalɔi babaoo koni amɛkɛ sane mlitsɔɔmɔ ni yɔɔ fitsofitso ni kɔɔ Kpɔlɔ ni awo shi yɛ ehe nɛɛ fɔmɔ, esɔɔmɔ nitsumɔ, kɛ egbele lɛ he lɛ aha. Biblia mli gbalɛi nɛɛ fɛɛ ba mli yɛ Yesu Kristo gbɛfaŋ. Naakpɛɛ sane ji akɛ amɛja ni amɛmli kã shi faŋŋ. Kɛha enɛ he nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ha wɔsusu gbalɛi fioo komɛi ni kɔɔ Mesia lɛ fɔmɔ kɛ egbekɛbiiashi he saji lɛ ahe lɛ he wɔkwɛ.

      Gbalɔ Yesaia gba akɛ Mesia lɛ baafee Maŋtsɛ David seshinyo. (Yesaia 9:6) Yɛ anɔkwale mli lɛ afɔ́ Yesu yɛ David wekukpãa lɛ mli.​—Mateo 1:1, 6-17.

      Mika ni ji Nyɔŋmɔ gbalɔ kroko lɛ hu gba akɛ yɛ naagbee mli lɛ gbekɛ nɛɛ baaba ebatsɔ nɔyelɔ, ni ákɛ abaafɔ́ lɛ yɛ “Betlehem Efrata.” (Mika 5:1) Beni afɔ́ Yesu lɛ, no mli lɛ maji enyɔ yɛ Israel ni atsɛɔ amɛ Betlehem. Ekome bɛŋkɛ Nazaret yɛ maŋ lɛ kooyigbɛ kpokpaa lɛ nɔ, ni ekroko lɛ hu bɛŋkɛ Yerusalem yɛ Yuda. Tsutsu lɛ atsɛɔ Betlehem ni bɛŋkɛ Yerusalem lɛ akɛ Efrata. Afɔ́ Yesu yɛ nakai maŋ lɛ mli, taakɛ gbalɛ lɛ gba lɛ pɛpɛɛpɛ!​—Mateo 2:1.

      Biblia mli gbalɛ kroko hu gba fɔ shi akɛ abaatsɛ Nyɔŋmɔ Bi lɛ ‘kɛaajɛ Mizraim.’ Beni Yesu ji gbekɛ lɛ, aŋɔ lɛ kɛtee Mizraim. Yɛ Herode gbele sɛɛ lɛ akɛ lɛ ku sɛɛ kɛba, ni no ha gbalɛ lɛ ba mli.​—Hoshea 11:1; Mateo 2:15.

      Ŋmalɛi ni aŋmala yɛ tao ni yɔɔ baafa 200 lɛ mli, ni hiɛ yitso akɛ “Gbalɛ” lɛ wieɔ saji ni mli kã shi faŋŋ ni kɔɔ Mesia lɛ he. Ofainɛ ni okɛ enɛɛmɛi ato ŋmalɛi ni ato amɛnaa yɛ saneyitso ni ji “Emlibaa” lɛ shishi lɛ he. Nakai ni obaafee lɛ baaya nɔ awo hemɔkɛyeli ni oyɔɔ yɛ anɔkwale ni Nyɔŋmɔ Wiemɔ lɛ ji lɛ mli lɛ mli hewalɛ.

      Be mli ni opɛiɔ ŋmalɛi nɛɛ amli lɛ, ha ehi ojwɛŋmɔ mli akɛ aŋmala amɛteŋ nɔ ni ji gbalɛi lɛ ashwie shi afii ohai abɔ kwraa dani afɔ́ Yesu. Yesu kɛɛ akɛ: “Ja nii fɛɛ ni aŋma yɛ Mose mla lɛ kɛ gbalɔi lɛ kɛ lalai lɛ amli yɛ mihewɔ lɛ ná ba mli.” (Luka 24:44) Taakɛ bo diɛŋtsɛ obaanyɛ oma nɔ mi yɛ o-Biblia ni ohiɛ lɛ mli lɛ, amɛba mli anɔkwale​—yɛ gbɛ ni yɔɔ faŋŋ nɔ!

      GBALƐI NI KƆƆ MESIA LƐ HE

      NIFEEMƆ

      GBALƐE

      MLI BAA

      Afɔ lɛ yɛ Yuda akutso lɛ mli

      1 Mose 49:10

      Luka 3:23-33

      Oblayoo fro fɔ́ lɛ

      Yesaia 7:14

      Mateo 1:18-25

      Maŋtsɛ David seshinyo ni

      Yesaia 9:6

      Mateo 1:1, 6-17

      Yehowa tsɛ́ lɛ akɛ e-Bi

      Lala 2:7

      Mateo 3:17

      Aheee lɛ ayeee

      Yesaia 53:1

      Yohane 12:37, 38

      Eta tejibi nɔ kɛbote Yerusalem

      Zakaria 9:9

      Mateo 21:1-9

      Enaanyo ko ni bɛŋkɛ lɛ waa tsɔɔ esɛɛ gbɛ

      Lala 41:10

      Yohane 13:18, 21-30

      Atsɔɔ esɛɛ gbɛ ahé jwiɛtɛi kukuji 30

      Zakaria 11:12

      Mateo 26:14-16

      Efee dioo yɛ enaafolɔlɔi lɛ ahiɛ

      Yesaia 53:7

      Mateo 27:11-14

      Afɔ̃ etadei anɔ oshiki

      Lala 22:19

      Mateo 27:35

      Ajɛ lɛ beni eyɔɔ sɛŋmɔtso lɛ nɔ lɛ

      Lala 22:8, 9

      Mateo 27:39-43

      Akuuu ewui lɛ eko

      Lala 34:21

      Yohane 19:33, 36

      Afũ lɛ kɛ niiatsɛmɛi

      Yesaia 53:9

      Mateo 27:57-60

      Atée lɛ shi beni efiteko

      Lala 16:10

      Bɔfoi lɛ Asaji 2:24, 27

      Awó enɔ kɛtee Nyɔŋmɔ ninejurɔ nɔ

      Lala 110:1

      Bɔfoi lɛ Asaji 7:56

  • Anɔkwale ni Kɔɔ Tsɛ lɛ, Bi lɛ, kɛ Mumɔ Krɔŋkrɔŋ lɛ He
    Mɛni Biblia Lɛ Tsɔɔ Diɛŋtsɛ?
    • SAJI KROKOMƐI NI FATA HE

      Anɔkwale ni Kɔɔ Tsɛ lɛ, Bi lɛ, kɛ Mumɔ Krɔŋkrɔŋ lɛ He

      MƐI ni heɔ Triniti tsɔɔmɔ lɛ nɔ amɛyeɔ lɛ kɛɔ akɛ Nyɔŋmɔ ji mɛi etɛ​—Tsɛ lɛ, Bi lɛ, kɛ Mumɔ Krɔŋkrɔŋ lɛ. Awieɔ gbɔmɛi etɛ nɛɛ ahe akɛ amɛyeɔ egbɔ, amɛji ofe, ni amɛbɛ shishijee. No hewɔ lɛ, taakɛ Triniti tsɔɔmɔ lɛ tsɔɔ lɛ, Tsɛ lɛ ji Nyɔŋmɔ, Bi lɛ ji Nyɔŋmɔ, ni Mumɔ Krɔŋkrɔŋ lɛ ji Nyɔŋmɔ, ni kɛlɛ Nyɔŋmɔ kome pɛ yɔɔ.

      Mɛi babaoo ni heɔ Triniti tsɔɔmɔ lɛ nɔ amɛyeɔ lɛ kpɛlɛɔ nɔ akɛ amɛnyɛɛɛ amɛtsɔɔ tsɔɔmɔ nɛɛ mli jogbaŋŋ. Shi kɛlɛ, ekolɛ

Ga Woji (1980-2025)
Shi Mli
Botemɔ Mli
  • Ga
  • Kɛmaje
  • Bɔ Ni Misumɔɔ Lɛ Mihãa
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Mlai Ni Yɔɔ He
  • Ohe Saji
  • Ohe Saji Lɛ Ahe Gbɛjianɔtoo
  • JW.ORG
  • Botemɔ Mli
Kɛmaje