Tera Aron Taraakim Ibon Iroum?
BON te aomata ae kainikatonga ngaia. Ibukina bwa e karietataki nakon te nakoa ae rietata n te tautaeka, e anaaki nanona n tatangirana ao kamoamoana irouia aomata. Ma e eebu nanona ngke te bwakuaku temanna e rawa ni karinea n te aro anne. E kareke kai te mataniwi ae kamoamoa aei, ao e bairea aron kamaunaia aomata ni kabane ake kaain aban teuarei, aika a mena n te embwaea anne. Ai buakaka ra aron teuarei n iangoia bwa e rangi ni kakannato!
Te tia bairea te waaki ane buakaka anne bon Aman, ae e bubura nakoana n ana tautaeka Ueani Botia ae Aatueruti. Ao antai are e riribaki irouna? Te I-Iutaia are arana Moretekai. E ngae ngke e rangi n riao nanon Aman ni kani kamaunaia kaain te reeti arei, ma e kaota aron buakakan te kainikatonga, ao korakoran te kabuanibwai ae kona n reke mai iai. Arona ni kainikatonga e aki tii karika te kangaanga nakoia aomata tabemwaang, ma e karika naba kamaamaaeana imataia aomata ni kabaneia, ao ai matena.—Etita 3:1-9; 5:8-14; 6:4-10; 7:1-10.
A Kona Naba n Ituaki n te Kainikatonga Taan Taromauri ni Koaua
Iehova e tua bwa ti na ‘nakonako n nanorinano ma Atuara.’ (Mika 6:8) Bon iai n te Baibara rongorongoia aomata tabeman aika a aki bwaina te nanorinano ngke a tarataraia ibon irouia. E a riki mai iai taiani kangaanga, ao te maraki n nano. Rinanoakin aroia aomata tabeman mai buakoia, e na buokira n nori kairua ao kangaanga aika a kona n riki man iango aika aki riai.
A rikirake iango aika aki riai iroun ana burabeti te Atua are Iona, n te aro are e kataia ni birinako ngke e mwiokoaki iroun te Atua bwa e na tuangia kaain Ninewe taekan ana motikitaeka Iehova are e nang roko i aoia. (Iona 1:1-3) Imwina riki, ngke a rairaki kaain Ninewe n ana rongorongo, e a maraki nanon Iona iai. E rangi n tabe ma karineana ni burabeti, n te aro are e aki tabeakina maiuia kaain Ninewe aika ngaa ma ngaa mwaitiia. (Iona 4:1-3) Ngkana ti kaakea te nanorinano ao ti rangi n tabe ma kakannatora, e kona ni kangaanga iroura bwainan te iango ae riai ae aki tabeitera, ni kaineti ma aomata ake a mena irarikira ke bwaai aika a riiriki.
Iangoa naba taekan Utia, are uean Iuta are e raoiroi rimoa. Ngke e rikirake te iango ae aki riai irouna, e kainikatonga ao e kataia n anaa tabeia ibonga tabeua. E bua marurungina ao akoana iroun te Atua ibukin aroarona ni kainikatonga ao n aki-nanorinano.—2 Rongorongo 26:3, 16-21.
Bwainan iango aika aki riai, e a kuri ni mwamwanaia naba ana abotoro Iesu. A rangi n tabeakina oin kakannatoia ao mwaakaia. Ngke e a roko te kataaki ae korakora, ao a kaakea Iesu ma ni birinako. (Mataio 18:1; 20:20-28; 26:56; Mareko 9:33, 34; Ruka 22:24) Akean te nanorinano irouia ao iangoan oin kakannatoia, e a kairia bwa a na mwaninga moa taekan ana kaantaninga Iehova, ao mwiokoaia iai ni kaineti ma kakoroan bukin nanona.
Uaan te Kamoamoa Ibon Iroura, Aika Bubuaka
Taraakira ibon iroura n te aro ae aki riai, e kona ni karika te maraki n nano ao kangaanga imarenara ma aomata tabemwaang. N aron anne, tao ti tekateka n te ruu teuana ma n nora te taanga teuana ni wirikiriki imarenaia ma ni ngarengare. Ngkana ti rangi n tabe ma oin nanora, ti kona ni kairua n taku bwa a kaenaenaira ibukina bwa a wirikiriki. Ara iango e kona n aki kariaia bwa ti na iangoia bwa a karaoa aroaroia anne ibukin nanoia ae kaokoro ma ae ti iangoia, bwa ti taku bwa akea riki ae a taekinia, ma bon tii ngaira. Ti kona n un iai ma n taku bwa ti na aki manga kataetaea te taanga arei. N te aro anne, iangoan aron kakannatora n te aro ae aki riai, e kona ni kariki iango aika kairua ao uruan ara iraorao ma raoraora, kaain ara utu, ao aomata tabemwaang.
Akana a rangi ni kaatuua aron kakannatoia a kona n riki bwa taani kamoamoa, aika a aki toki ni kamoamoa ibukin aia konabwai, aia mwakuri, ke kaubwaia. Ke a kona n tautaua te maroro ngkana a taetae nikawai ma aomata, ao a aki toki n taekinia ibon irouia. Te aeka n taetae nikawai aei e kaota akean te tangira ni koaua, ao e kona ni kaunia aomata. Mangaia are aomata aika a kainikatonga a aki toki ni karaureia ma aomata tabemwaang.—1 I-Korinto 13:4.
Kioina ngkai kaain Ana Tia Kakoaua Iehova ngaira, ti kona ni kaitara ma te kakaniko ao rawaia aomata ni butimwaea ara mwakuri ni minita. Ti riai n uringnga bwa te kairiribai aei e aki karaoaki nakoira, ma e karaoaki nakon Iehova, ae boni ngaia Nibwan ara rongorongo. Ma taraakira ibon iroura n te aro ae aki riai, e kona ni kariki kangaanga aika kakaiaki. Tabeua te ririki n nako, te tari-te-mwaane temanna e un ngke e bauranaki iroun te aomata temanna, ao e manga kabooa ana karaki n te aro naba anne. (I-Ebeto 4:29) Imwin anne, te tari-te-mwaane arei e aki manga ira karaoan te mwakuri ni minita man te auti teuana nakon te auti teuana. Eng, te kainikatonga e kona naba ni kairira bwa ti na aki taotaon nanora ngkana ti tataekina te rongorongo. Ti bia kekeiaki bwa ti na aki kariaia rikin anne. Ma ti na nanorinano ni bubutii buokara mairoun Iehova, bwa ti aonga n teimatoa ni bwaina te iango ae riai iroura ni kaineti ma kakabwaiara ae kakannato aei, ae te kona ni waakina te mwakuri ni minita ni Kristian.—2 I-Korinto 4:1, 7; 10:4, 5.
Iangoan ae ti rangi ni kakannato, e kona naba n tukira man butimwaean te reirei ae ti rangi ni kainnanoia. Tabeua te ririki n nako, n aban Amerika Nuka teuana, te ataeinimwaane temanna e anga ana reirei n Ana Kuura ni Minita te Atua ae kakaraoaki n te ekaretia ni Kristian. Ngke te mataniwi ibukin te kuura e anganna te reirei ae matoatoa, e un te ataeinimwaane arei, ao e karenakoa ana Baibara nako aontano, ao e otinako man te Maneaba n Uea n aki kan manga oki. Ma imwin tabebong, e taona aron kainikatongana arei, e a manga ioki ma te mataniwi ibukin te kuura, ao e kananorinanoa ni butimwaea ana reirei. Imwin tabeua te tai, e a riki n ikawai n te onimaki ni Kristian, te ataeinimwaane arei.
Te aki nanorinano, ao iangoan ae ti rangi ni kakannato, e kona naba ni karika te kangaanga n aron ara iraorao ma te Atua. E reirei ni kangai Taeka N Rabakau 16:5: “Bwaai aika bati n ribaki iroun Iehova aomata aika kainikatonga i nanoia, ni kabaneia.”
Tarakira Ibon Iroura ae Riai
E teretere bwa ti aki riai n taku bwa ti rangi ni kakannato. E aki nanonaki iai bwa ti aki nanoni raoi bwaai aika ti karaoi ke n taekin. Te Baibara e kaotia bwa mataniwi, tooro-ni-minita—ao kaain te ekaretia n tatabemania nako—a riai n nanoni raoi bwaai aika a karaoi. (1 Timoteo 3:4, 8, 11; Tito 2:2) Mangaia are a na kanga Kristian ni kona ni karekea ma ni kateimatoa irouia, taraakia ibon irouia ae riai?
A mwaiti katoto aika taekinaki n te Baibara aika taekaia aomata aika a taraiia ibon irouia n te aro ae riai, aika a kaunga nano. Moanibaan te raoiroi riki ana katoto Iesu Kristo ni kaota te nanorinano. Ibukin kakaraoan nanon Tamana ao kamaiuan te botannaomata, e kukurei Natin te Atua ni kitana ana tabo ao arona ae rine i karawa, bwa e aonga n riki bwa te aomata ae mangori i aon te aonnaba. E ngae ngke a taetae n aki akaka aomata nakoina, e ikoaki, ao e kamateaki n te aro ae iowawa, ma e teimatoa n taotaona nanona ma ni kaotiota aroarona ae rine. (Mataio 20:28; I-Biribi 2:5-8; 1 Betero 2:23, 24) E a kanga Iesu ni kona ni karaoa anne? E onimakina raoi Iehova, ao e motika nanona bwa e na karaoa nanon te Atua. E tataningamarau Iesu n reirei n ana Taeka te Atua, e kakorakora n tataro, ao e kakorakora n te mwakuri ni minita. (Mataio 4:1-10; 26:36-44; Ruka 8:1; Ioane 4:34; 8:28; Ebera 5:7) Te kakairi n ana katoto Iesu e kona ni buokira ni karekea ma ni kateimatoa iroura, tarakira ibon iroura ae riai.—1 Betero 2:21.
Iangoa naba ana katoto ae raoiroi Natin Tauro ae Ionatan. Ibukin ana aki-ongeaba tamana, e aki anganaki tibwangana Ionatan ae te ruamwin Tauro n uea. (1 Tamuera 15:10-29) E un Ionatan ibukin te bwai are bua mairouna? E bakantang iroun Tawita, are te rorobuaka ae e nang oneamwina n uea? E ngae ngke e bon ikawai riki Ionatan ao tao e rabakau riki n te maiu nakon Tawita, ma e nanorinano ao e aantaeka n ana babaire Iehova, ao e kakaonimaki ni buoka Tawita. (1 Tamuera 23:16-18) Ataakin raoi ana kaantaninga te Atua, ao kukurein nanora n aantaeka iai, e na buokira bwa ti na aki ‘iango inanora ni kamoamoa ibon iroura ni kamaitia riki nakon are e riai bwa ti na iangoia.’—I-Rom 12:3.
Iesu e reireinira aron kakawakinan kaotiotan te nanorinano ao te aro ae riai. E kaota aron anne ngke e taekinna bwa ngkana ana reirei a nako n te baka n amwarake ibukin te mare, a aki riai n “tekateka n te ne ae moan te kakanato,” ibukina bwa a kawa ni kamaamaaeaki ngkana e roko te iruwa ae kakannato riki nakoia, ao ngaiia, a na kamwaingaki nakon te ne ae mangori riki. E katereterea raoi te reirei mai iai Iesu ngke e kangai: “Ba ane karietata ao e na karinanoaki; ao ane karinanoa ao e na karietataki.” (Ruka 14:7-11) Ti karaoa ae wanawana ngkana ti mutiakina ana reirei Iesu, ma ni ‘karina te nanorinano.’—I-Korote 3:12; 1 I-Korinto 1:31.
Kakabwaia Man Bwainan te Iango ae Riai
Bwainan te nanorinano e buokiia ana toro Iehova bwa a na karekea te kimwareirei ni koaua man aia mwakuri ni minita. A kai kawaraki riki unimwaane irouia aomata ngkana a nanorinano, ao a “akoa te nanai.” (Mwakuri 20:28, 29) Ao ngkanne, a na rau riki nanoia kaain te ekaretia ni maroro ma ngaiia ke ni kakaea buokaia mairouia. A na katiiteuanaki riki kaain te ekaretia n te nano n tangira, te nano n iraorao, ao n te onimakinaki.
Aki iangoan ae ti rangi ni kakannato, e buokira naba ni karekea te iraorao ae raoiroi ma aomata. Te nanorinano e na tukira man bwainan te nanonibwi, ao te aro ae ti na kataia ni kaiangatoa ni kamoamoa ibukin mwaitin ara mwakuri ke kaubwaira. Aroaro mairoun te Atua aikai a na karikira bwa aomata ngaira aika ti akoia riki aomata, ao ti na kona iai ni kabebeteia ma ni buokiia aomata aika a kai nanoia. (I-Biribi 2:3, 4) A kai kairaki riki nanoia aomata ngkana a namakina tangiraia ao akoakiia. Ao tiaki te koaua bwa te aeka n iraorao anne ae aomata a aki tii iangoia ibon irouiia, ma e a riki bwa aan karekean te iraorao ae matoatoa ma aomata nako? Ai raoiroi ra te kabwaia anne, ae na reke ngkana ti aki nanorieta n iangoia bwa ti a kakannato riki nakon ae riai!—I-Rom 12:10.
Tarakira ibon iroura n te aro ae riai, e buokira naba bwa ti na kai kaotii ara kairua ngkana ti bure nakon te aomata temanna. (Mataio 5:23, 24) E a nako raoi riki te iraorao ma aomata iai, ao e kai reke iai te ioki ao te uaia n ikarinerine imarenaia aomata. Ngkana a bwaina te nanorinano, te koraki aika a mwiokoaki n te tararua, n aroia unimwaane ni Kristian, a kona ni karaoi bwaai aika raraoi aika mwaiti ibukia aomata tabemwaang. (Taeka N Rabakau 3:27; Mataio 11:29) Te aomata ae nanorinano e na kona riki ni kabwarai aia bure aomata aika a bure nakoina. (Mataio 6:12-15) E na aki rootaki n te un ae riaon ae riai, ngkana aomata a karaoi bwaai aika a tara n aki raoiroi nakoina, ao e na onimakina Iehova bwa e na kaetii bwaai aika a aki kona ni kaetaki n aaro tabeua riki.—Taian Areru 37:5; Taeka N Rabakau 3:5, 6.
Te kakabwaia ae te kabanea ni kakawaki ae nako man bwainan te nanorinano ni kaineti ma tarakira ibon iroura, bon reken tangirara ao akoakira iroun Iehova. “E rawa te Atua nakoia akana kainikatonga, ma E anga te akoi nakoia akana nanorinano.” (1 Betero 5:5) Ti bia aki mwamwanaki n iangoia bwa ti a bon rangi n raoiroi riki nakon are bon arora ni koaua. Ma ti na nanorinano n ataa nnera n ana babaire Iehova. Iai kakabwaia aika kamimi aika a mena imwaia aomata aika ira nanon te kaetieti, ae a na ‘nakonako n nanorinano ma te Atua.’
[Taamnei n iteraniba 22]
E nanorinano Ionatan ni buoka Tawita