Te Kainikatonga E Karika Te Kamaamaaeaki

“Ngkana e roko te kainikatonga, ao e roko naba te kamaamaaeaki: Ma e mena te rabakau irouia akana nanorinano.”​—TAEKA N RABAKAU 11:2.

1, 2. Tera te kainikatonga, ao baikara aaro tabeua ake e a tia iai ni karika te kabuanibwai?

TE I-REWI temanna are e bakantang, e kaira te koraki ake a karitei ni kaitaraia ake a mwiokoaki n te mwaaka iroun Iehova. Te nati n uea are e kani kakannato, e karaoa te babaire teuana ae nanowanawana bwa e aonga n anaa te mwaaka n uea mairoun tamana bwa ai ana bwai. Te uea temanna are e babanga n taona nanona e aki mutiakina ana kaetieti, ana burabeti te Atua. I-Iteraera ake teniman aikai a bane ni kaotiota te aroaro teuana: are te kainikatonga.

² Te kainikatonga bon aroaron te nano teuana ae e kona ni kariki kangaanga nakoira n tatabemanira nako. (Taian Areru 19:13, Baibara ni Katorika) Te aomata are e kainikatonga, e biri rimoa ni karaoa are tiaki ana bwai karaoana, n akea tuangakina iroun te aomata ae iai te mwaaka irouna. A aki toki n riki kabuanibwai man te aro aei. Ni koauana, te kainikatonga e a tia ni kabwakaia ueea ma n urui tautaeka aika bati mwaakaia. (Ieremia 50:29, 31, 32; Taniera 5:20) E a tia naba ni kamwaneia ana toro Iehova tabeman ma ni kairiia nakon te kabuanibwai.

3. Ti na kanga n reireinira taekan kangaanga aika a nako man te kainikatonga?

³ Mangaia are iai bukina ae raoiroi ae e kangai te Baibara: “Ngkana e roko te kainikatonga, ao e roko naba te kamaamaaeaki: Ma e mena te rabakau irouia akana nanorinano.” (Taeka N Rabakau 11:2) Te Baibara e kaotii naba katoto tabeua ake a a kakoaua te taeka n rabakau aei. Neneran tabeua mai buakon aikai e na buokira n nori kangaanga aika a kona n riki man te biri rimoa ni karaoa ae aki riai. Mangaia are ti na iangoia bwa e a kanga te bakantang, te kani kakannato, ao te aki-taotaonaki n nano, ni kairiia mwaane ake teniman ake a taekinaki mai ieta, bwa a na karaoi mwakuri aika a kaota te kainikatonga, ao imwina kamaamaaeakiia iai.

Kora—Te tia Karitei ae Bakantang

4. (a) Antai Kora, ao baikara bwaai ake e i-rekereke iai rimoa? (b) Imwina riki inanoni maiuna, ao tera te mwakuri ae buakaka ake e kairaki karaoana iroun Kora?

⁴ Kora bon te I-Rewi ae natin Koata, ae ai tarin Mote ma Aaron. N taraana, e kakaonimaki iroun Iehova inanon tatabe bwi n ririki. E kakabwaiaki Kora ngke e mena ibuakoia aomata ake a kamaiuaki n te kakai rinanon Taari ae Uraura, ao tao e buoka aron karokoan ana motikitaeka Iehova i aoia kaain Iteraera ake a taromauria te kao-te-tei n te Maunga are Tinai. (Te Otinako 32:26) Ma imwina riki, Kora e a riki bwa te tia kairiri ni karitei nakon Mote ma Aaron are a buokanibwai naba iai tibun Reuben aika Ratan, Abiram, ao On, n ikotaki naba ma baatuan Iteraera aika 250 mwaitiia.a “A bane n tabuaki kaain te botaki n tatabemania,” a taku nakon Mote ma Aaron, “ao E memena Iehova i buakoia: ao bukin tera ngkai kam karietataingkami i aon ana botaki-ni-kabowi Iehova?”​—Warekaia Iteraera 16:1-3.

5, 6. (a) Bukin tera Kora ngke e karitei nakon Mote ma Aaron? (b) Bukin tera ngkai e kona n taekinaki bwa Kora e kakeaa bonganan mwiokoana n ana babaire te Atua?

⁵ Bukin tera Kora ngke e karitei imwin ririki aika mwaiti ake e kakaonimaki iai? E bon aki karawawata te aba ana kairiri Mote nakon Iteraera, bwa ngaia bon te aomata are “e nimamanei riki nakoia aomata ni kabaneia aika mena i aonaba.” (Warekaia Iteraera 12:3) Ma e ngae n anne, n taraana, e bakantang Kora iroun Mote ma Aaron, ao e rawa ni kariaia kakannatoia. E kairaki iai bwa e na iangoa ae e kairua—are aongkoa boni ngaiia ake a karietataia i aon te botaki ibon irouia, ibukin nanoia ni kan bangaomata.​—Taian Areru 106:16.

⁶ Ana kangaanga teuana Kora, bwa e aki iangoia bwa mwiokoana ake a a tia n reke irouna i aan ana babaire te Atua, bon te kakabwaia nakoina. Te koaua bwa tibun Rewi ake natin Koata bon tiaki ibonga, ma bon taan anga reirei i aon ana Tua te Atua ngaiia. A uouotii naba bwain nanon te uma-n-rianna ae tabu ao bwaai ake a kabonganaki iai, ngke e kamwaingaki nakon te tabo teuana. Bon tiaki te mwakuri ae aki kakawaki anne, bwa bwaai aika tabu a kona n riingaki tii irouia aomata aika itiaki n te aro n taamnei ao n aroaroia. (Itaia 52:11) Mangaia are ngke e kaitara Mote Kora, ai aron are e titirakinna n ae, Ko iangoa mwiokoam bwa te bwai ae akea bongana ngkai ko tangiria naba n anaa te nakoa n ibonga ibukim? (Warekaia Iteraera 16:9, 10) E aki ota Kora bwa te karineaki ae te kabanea ni kakannato, bon te kakaonimaki ni beku iroun Iehova n ae boraoi ma ana babaire—ao tiaki reken te nakoa ke te mwioko ae kaokoro.—Taian Areru 84:10.

7. (a) E a kanga Mote ni kataa Kora ma ana koraki? (b) E a kanga ana karitei Kora n uotaki nakon tokina ae kakaiaki te kabuanibwai iai?

⁷ Mote e kaoa Kora ma ana koraki, bwa a na botaki n te ingabong are imwina n te umwa-ni-botaki, ao a na uotii baan ni kabuoki karea, ao karea aika boiarara. A aki kariaiakaki Kora ma ana koraki bwa a na kabuoki karea aika boiarara, kioina ngke tiaki ibonga ngaiia. Ngkana a roko ma baan ni kabuoki karea ao karea aika boiarara, ao a na katereterea iai mwaane aikai bwa a taku bwa iai riaiia ni beku n ai aroia ibonga—e ngae ngke a anganaki aia tai teuana te bong n iangoa raoi are a na karaoia. Ngke a kaoti n te ingabong, e karaoa ae riai Iehova ngke e kaota unna. Taekaia tibun Reuben bwa “e kaurea wina aontano, ma n ongia.” Nikiran te koraki ao Kora naba a kabuekaki n te ai are e kabwakaaki iroun te Atua. (Te Tua-Kaua 11:6; Warekaia Iteraera 16:16-35; 26:10) Ana kainikatonga Kora e karika te kamaamaaeaki ae te kabanea ni buakaka—ae ribaakina iroun te Atua!

Rarawa Nakon “te Aroaro ae te Bakantang”

8. E na kanga “te aroaro ae te bakantang” n oti ibuakoia Kristian?

⁸ Bon te kauring nakoira, rongorongon Kora. Kioina ngkai iai irouia aomata aika aki-kororaoi “te aroaro ae te bakantang,” te bakantang e kona naba n noraki inanon te ekaretia ni Kristian. (Iakobo 4:5, NW) N aron anne, tao ti kona ni bwaina te nano ni kani kakannato. N ai aron Kora, tao ti kona ni bakantang irouia naake iai te nakoa irouia ake ti tangiria ni karekei ibon ibukira. Ke tao ti kona n riki n ai aron te aomata are e maiu n te moan tienture, are te Kristian are arana Rioterebe. E korakora irouna waean mwaakaia abotoro n te moan tienture, ibukina bwa boni ngaia are e tangiria n riki bwa te tia kairiri. Ao e korea taekan Rioterebe Ioane, bwa e “kani kakanato.”​—3 Ioane 9.

9. (a) Tera te kaantaninga ni kaineti ma te mwiokoaki n te ekaretia ae ti riai n rarawa nako iai? (b) Tera te kaantaninga ae riai, ni kaineti ma nera n ana babaire te Atua?

⁹ Te koaua bwa e aki bure ngkana te mwaane ae te Kristian e tangiria ni karekea mwiokoana n te ekaretia. Bauro e kaungaunga karaoan anne. (1 Timoteo 3:1) Ma ti aki riai n iangoi kakabwaia ni beeku aikai, bwa kaanga kanikinaean kakannatora, ake a kaotia bwa aongkoa ti tabe ni karikirakeaki riki n te waaki. Uringnga bwa e kangai Iesu: “Ane kani kakanato i buakomi ao ke e riki ba ami toro ao ane kan riki ni moami ao e na riki ba ami kaaunga.” (Mataio 20:26, 27) E mataata bwa e bure ngkana ti bakantang irouia aomata aika a mwiokoaki riki nakoira, ma n iangoia bwa manenara iroun te Atua e a boto i aon “buburan nakoara” n ana botaki. E kangai Iesu: “Taari ngkami ni kabaneingkami.” (Mataio 23:8) Eng, ngkana te tia ua rongorongo ke te bwaiania ngaira, ao ngkana ti a tibwa babetitoaki ke ti maan ni kakaonimaki—ma a bane ni kakawaki iroun Iehova, aomata ake a beku irouna ma nanoia ni kabane. (Ruka 10:27; 12:6, 7; I-Karatia 3:28; Ebera 6:10) Bon te kakabwaia ngkai te uaia ni beku irarikiia aomata aika mirion ma mirion mwaitiia aika a kakorakoraia ni kamanena ana reirei te Baibara ae kangai: “Kam na bane ni kabae nukami n te nanorinano n i akoakoi.”​—1 Betero 5:5.

Abetarom—te Aomata are E Kareketai ni Karekea Nakoana ae Kakannato Riki

10. Antai Abetarom, ao e kanga ni kataia n anai nanoia aomata ake a kawara te uea bwa e na motiki taekan aia bwai?

¹⁰ Anuani maiun Abetarom are ana kateniman nati te Uea are Tawita, e kaota te katoto ibukin te nano ni kani kakannato. Te aomata ae nanowanawana aei e kareketai ni kataia n anaa nanoia aomata ake a kawara te uea bwa e na motiki taekan bwaai. E kataia ni kaotia n aaro aika raba moa, bwa Tawita e aki tabeakina raoi kainnanoia. Ao ngkanne, e manga aki-karaba ana iango, ao e katereterea raoi nanona. “I bia karaoaki bwa te tia motiki taekan aon te aba,” e kamoamoa n taekinna Abetarom, “ba e na nanako iu te aomata ae iai ana kauntaeka ke kaotan arona, ao I a kakaraoa ae raoiroi nako ina!” Bon akea ataakin te riai iroun Abetarom, n arona n nanowanawana n anai nano. “Ngke e kawaria te aomata temanna ke temanna ba e na karinea ni bobaraki,” e taku te Baibara, “ao e arora baina, ao e tauua, ao e kaboria ma ngaia. Ao ai ngaia anne aroaron Abetarom nakoia Iteraera ni kabaneia ake a nako n te uea ba a na kaetaki taekaia.” Ao tera uaan anne? “E irae nanoia aomatan Iteraera Abetarom n anai n te aro anne.”​—2 Tamuera 15:1-6.

11. E a kanga Abetarom ni kataia n anaa te mwaaka n uea mairoun Tawita?

¹¹ E matoatoa nanon Abetarom ni kan anaa te mwaka n uea mairoun tamana. Nimaua te ririki mai imwain anne, e bairea kamatean ana karimoa Tawita are arana Amnon, aongkoa ibukina bwa teuarei e taua mwaanen Abetarom are Nei Tama. (2 Tamuera 13:28, 29) Ma tao n te tai arei naba Abetarom e iangoia bwa e na taua te kaintokanuea bwa ana bwai, ao ngaia are e iangoia bwa kamatean Amnon bon te anga ae nakoraoi ibukin kamaunan te tia kaitara ana waaki.b Ao ngkana e a roko raoi taina, e mwakuri n anaa ae e tangiria Abetarom. E tuatua bwa e na katanoataki ni kabuta te aba ae e a riki ngaia bwa te uea.​—2 Tamuera 15:10.

12. Kabwarabwara bwa e a kanga ana kainikatonga Abetarom ni kairia nakon te kamaamaaeaki.

¹² E nakoraoi ana waaki Abetarom inanon tabeua te tai, bwa “e korakora te kakarabakau; ba a raraka nako ni kabatiaki aomata i rarikin Abetarom.” Imwin tabeua te tai, e kairoroaki te Uea are Tawita bwa e na birinako n rawea maiuna. (2 Tamuera 15:12-17) Ma e aki maan, ao e a kakimototoaki ana waaki Abetarom ngke e tiringaki iroun Ioaba, e karenakoaki rabwatana nakon te kinono, ao e rabunaki n taian atiibu. Iangoa aron anne—te mwaane are e kani kakannato aei are e tangiria n riki bwa te uea e bon aki taunaki raoi naba ngke e mate!c Te kainikatonga e a karika kamaamaaean Abetarom.​—2 Tamuera 18:9-17.

Rarawa Nakon te Nano ni Kani Kakannato ae Boto i aon te Bangaomata

13. E na kanga te kainikatonga ni kareke wakaana i nanon te Kristian?

¹³ Rikiraken Abetarom nakon te nakoa ae kakannato ao manga bwakana, e riai n riki bwa te bwai n reirei nakoira. N te aonnaba ae ngkai ae e bati iai te kaiangatoa, a mwaiti aomata aika a waakina anaakin nanoia aomata ake a mwaaka i aoia, bwa a aonga n taraaki irouia bwa a raoiroi, ke ibukin iangoan karekean te kakabwaia teuana ke karikirakeakiia. Irarikin anne, aomata a kona ni kamoamoaia ibon irouia nakoia ake a mena i aaia, ni kataia n anaa nanoia ke ni karekeiia bwa raoraoia. Ngkana ti aki tarataraira raoi, te nano ni kani kakannato aei e kona naba ni kareke wakaana inanora. E teretere bwa e a riki anne nakoia aomata tabeman n te moan tienture, ao abotoro a nora iai riain anganakoakin reirei aika matoatoa nakoia aomata aikai.​—I-Karatia 4:17; 3 Ioane 9, 10.

14. Bukin tera ngkai ti riai n rarawa nakon te nano ni kani kakannato ao ni kamoamoa?

¹⁴ Bon akea inanon ana botaki Iehova, nneia taani kamoamoaia ibon irouia aika a bouruakina karekean “oin karineaia.” (Taeka N Rabakau 25:27, NW) E reirei ni kangai te Baibara: “E na kamauna matanria aika kamoamoa ni karang ni kabane Iehova, ma te newe ae atoatongi bwaai ni kainikatonga.” (Taian Areru 12:3) E wii kateke Abetarom. E taetae ni karang nakoia aomata aika e tangiriia n anai nanoia—bwa e aonga n reke irouna te nakoa ae mwaaka ae e tangiria. Ni kaitara ma anne, ai kabwaiara ngaira ngkai ti mena inanon te botaki n itaritari ae ira nanon ana reirei Bauro ae kangai: “Tai karaoa te bwai teuana ni kakarabakau ma ni kainikatonga, ma kam na nanorinano n atongia raomi ba aongkoa a raoiroi riki nako imi.”​—I-Biribi 2:3.

Tauro—te Uea ae E Babanga n Taotaona Nanona

15. E a kanga Tauro rimoa ni kaotia bwa te aomata ae e nanorinano ngaia?

¹⁵ N te taina e nanorinano Tauro, are e a riki bwa te uea i Iteraera. N aron anne, iangoa are e riki irouna ngke e ataei riki. Ngke e taekina raoiroin ana burabeti te Atua are Tamuera, e manga kaeka ma te nanorinano Tauro: “Tiaki tibuni Beniamin ngai, ae te baronga ae moan te karako i buakoia aia baronga nako Iteraera ni kabaneia? Ao tiaki moan te mangori au utu i buakon aia utu nako aia baronga tibuni Beniamin? Ao bukin tera ngkai ko taetae nako iu n te aro anne?”​—1 Tamuera 9:21.

16. Tera aron Tauro ni kaotiota te aki-taotaonakin nano?

¹⁶ Ma imwina riki, e a bua ana nanorinano Tauro. Ngke e buakania I-Biritia, e a mumun nako nako Kirekara ike e a kaantaningaki bwa e na taninga rokon Tamuera iai bwa e na bubutiia te Atua ma n anga karea. (1 Tamuera 10:8) Ngke e aki roko Tamuera n te tai are baireaki, ao e kainikatonga Tauro ngke boni ngaia e anga te karea ae kabuokaki. E a tibwa tia ao e a roko Tamuera. “Tera ae ko a tia ni karaoia?” e titiraki Tamuera. E kangai ana kaeka Tauro: “Kioina ngke I Noriia aomata ba a mae nako mai rou, ao ngkoe ko aki roko i nanoni boong ake a motikaki bukiia. . . ma ngaia are I kakorakoraai ni kairoroai i bon i rou, ao I kareana te karea ni kabuokaki.”​—1 Tamuera 13:8-12.

17. (a) Ni moan taraakina, a kanga ana mwakuri Tauro n taraa n riai? (b) Bukin tera Iehova ngke e boaa Tauro ibukin aki-taotaonakin nanona?

¹⁷ Tao ni moan iangoakina, ao e kona n taraaki bwa e raoiroi ana mwakuri Tauro. Bwa te koaua bwa ana aomata te Atua a “reke n te kaoanikai,” a “karawawataki,” ao a ruru ni maaku ibukin aroia ae kakaiaki. (1 Tamuera 13:6, 7) E bon aki bure te biri rimoa ni karaoa ae kainnanoaki karaoana ngkana e riai.d Ma uringnga ae Iehova e kona ni wareka nanoia aomata ma n ataa raoi ae bon kairiia nanoia. (1 Tamuera 16:7) Mangaia are tao e bon nori bwaai tabeua inanon Tauro ake e aki kaotaki raoi n te rongorongo n te Baibara. N te katoto teuana, tao Iehova e noria bwa aki-taotaonakin nanon Tauro e a boto i aon te nanorieta. Tao e rangi ni maraki nanon Tauro ngke ngaia—ae uean Iteraera—e tuangaki bwa e na tataninga rokon te aomata are e taraia bwa te burabeti are e a kara are e kabaenikaia karaoan tabena! Ma e ngae n anne, Tauro e taku bwa iremwen Tamuera e kariaia boni ngaia bwa e riai ni waakina ae na waakinaki, n aki iraki raoi kaetieti ake e anganaki. Tera mwiin anne? Tamuera e aki kamoamoa Tauro ibukin te mwakuri are e biri rimoa ni karaoia. Ma e boaa Tauro ni kangai: “E na aki teimatoa ueam. . . ba kioina ngkai ko aki kawakina are E tuangko Iehova.” (1 Tamuera 13:13, 14) E a manga noraki riki aron te kainikatonga ni karika te kamaamaaeaki.

Tarataraiko man te Aki-Taotaonaki n Nano

18, 19. (a) Kabwarabwara bwa e a kanga te aki-taotaonaki n nano ni kona ni kaira ana toro te Atua n taai aikai bwa e na kainikatonga. (b) Tera ae ti riai n uringnga ibukin ana waaki te ekaretia ni Kristian?

¹⁸ Rongorongon ana kainikatonga Tauro e a koreaki n ana Taeka te Atua ibukin buokara. (1 I-Korinto 10:11) E kai reke iroura te maraki n nano ibukin aki-kororaoia tarira. N ai aron Tauro, ti kona naba n aki-taotaona nanora, ma n taku bwa ngkana e na karaoaki ae riai ao ti riai ni bon waakina karaoana ibon iroura. Iangoia bwa tao te tari temanna e mwaatai ni mwakuri tabeua ni kaineti man babaire n te botaki. E bon aki kona n rimwi, e bon atai raoi kaetieti aika boou ibukin bairean te ekaretia, ao e rabakau ni kabwarabwara ao n anga reirei. Ma e ngae n anne, e namakinna bwa e aki botau aia konabwai aomata tabeman ma ana kaetieti aika rangi n rietata, ao aroia ni katiaa tabeia e aki boraoi ma oin nanona. E kariaiakaki iai bwa e na kaota aki-taotaonakin nanona iai? E riai ngkana e waea tarina, ke ngkana e taku bwa ngke arona bwa e aki kekeiaki ngaia, ao akea te bwai ae e na kona ni karaoaki ao e na aki nakoraoi ana waaki te ekaretia? Moan te kainikatonga te aro aei!

¹⁹ Bwa n etina, tera ae katiiteuana te ekaretia ae kaainaki irouia Kristian? Te rabakau ni karaoi babaire? te kona ni mwakuri n aki kabane tai? buburan te atatai? Te koaua bwa a manena bwaai aikai ibukin kanakoraoan ana waaki te ekaretia. (1 I-Korinto 14:40; I-Biribi 3:16; 2 Betero 3:18) Ma e taku Iesu bwa taan rimwina a na kinaaki riki n aia itangitangiri. (Ioane 13:35) Boni ngaia bukin anne are unimwaane aika a tatangira a ataia bwa e ngae ngke a karaoi bwaai n te aro ae baireaki raoi, ma te ekaretia bon tiaki te bitineti ae kainnanoa bairean raoi taekana ma te matoatoa; ma e kaainaki iroun te nanai ae kainnanoa mwamwannanoakinana raoi. (Itaia 32:1, 2; 40:11) Te kainikatonga ni kaakeai reirei n aron aikai, e aki toki ni karika te itabarara. Ni kaitara ma anne, waakinan te babaire ae boraoi ma nanon te Atua e karika te rau.​—1 I-Korinto 14:33; I-Karatia 6:16.

20. Tera ae e na rinanoaki n te kaongora are imwin aei?

²⁰ Ana rongorongo te Baibara ibukin Kora, Abetarom, ao Tauro, e katereterea bwa te kainikatonga e karika te kamaamaaeaki, n aron are e taekinaki n Taeka N Rabakau 11:2. Ma e reirei naba kibun te Baibara anne ni kangai: “Ma e mena te rabakau irouia akana nanorinano.” Tera te nanorinano? Baikara katoto man te Baibara aika a kona ni buokira ni kaootaira taekan te aroaro aei, ao ti na kanga ni kona ni kaotiota te nanorinano ni boong aikai? A na rinanoaki titiraki aikai n te kaongora are imwin aei.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Uringnga?

• Tera te kainikatonga?

• E a kanga te bakantang ni kaira Kora bwa e na kainikatonga?

• Tera reireiara man rongorongon Abetarom are e kani kakannato?

• Ti na kanga ni kona n rarawa nakon te aki-taotaonaki n nano ae kaotiotaki iroun Tauro?