Iraua Aia Ririki Aomata are A Kona ni Maiu Iai?
NI MAATI 3 1513, ao e a moana borauna te tia kakaae ae kaain Tibein ae Juan Ponce de León, ni borauna ae kakaongora taekana. E borau mai Puerto Rico i aan ana kaantaninga are e na roko n te aba ae Bimini. E taekinaki n te karaki nikawai bwa e ukoukora te ran ni kamaiu man te Koburake n Ran ae Kateimatoaa te Marurung. Ma e roko n te tabo ae e ataaki ngkai bwa Florida, U.S.A. Ma e bon aki kunea te koburake n ran anne, bwa bon akea.
Ni boong aikai, e aki kona n raka riki maiuiia angiia aomata i aon 70 ke 80 te ririki. E ngae ngkai te Baibara e taekinia aomata tabeman ake e rangi n ananau riki maiuiia nakon anne, ma te boki ae te 2002 Guinness Book of World Records, e taekinna bwa te kabanea n abwabwaki maiuna i buakoia aomata aika a a tia ni maiu bon te unnaine, ae 122 ana ririki ao 164 te bong. (Karikani Bwaai 5:3-32) Ma e taekina ae kangai te tia rabakau ae John Harris: “Te kukune ae boou ngkai e a kaota te kaantaninga ae n te tai teuana a na kona ni kainaaomataki aomata man te kara ao te mate.” Tabeman taan nenera ana mwakuri te rabwata, a tataekina “te aeka ni maiu ae aongkoa e aki mamate iai te aomata,” “tokin karaia ma aorakia aomata imwain te ririki 2099,” “taian cell aika aki kona n toki aia onobwai nakon te rabwata,” ao tabeua riki n aron akanne.
E korea ae kangai Mark Benecke n ana boki ae The Dream of Eternal Life: “A oneaki angiin bwain te rabwata tabeua te tai i nanon ana tai ni maiu te aomata. . . . Imwin tao itiua te ririki, ao e riki rabwatara bwa kaanga te rabwata ae boou.” Ma e ngae n anne, ao e aki teimatoa reken aei, kioina ngke a toki kamwaitan mwaitin taian cell imwin tabeua te tai ake a a tia ni katauaki iai bwa a na oneiia i bon irouia. Ngkana tiaki ngaia anne ae riki, ao e taku Benecke bwa “e na boni kona naba ngkai te rabwata n ononeia i bon irouna i nanon te tai ae rangi ni maan ao n aki totoki naba.”
Iangoa naba kamimin ana konabwai kaburoron te aomata, are e a riaon riki baike ti kona ni karaoi mai iai i nanoni bongini maiura ae kimototo. Ni kaineti ma te Encyclopædia Britannica, ao kaburoron te aomata “e riao riki ana konabwai nakon are e kona ni kabonganaki iroun te aomata i nanon maiuna.” (ae karaoaki n 1976, Volume 12, iteraniba 998) E taekinaki ae kangai n te boki ae How the Brain Learns, are e koreaki iroun David A. Sousa: “Aongkoa akea tian ana mwakuri te kaburoro ni kaikoikoi rongorongo.”—Iteraniba 78, Second Edition, copyright 2001.
Bukin tera bwa te rabakau n aonnaba e aki kona ni kunea bukin mateia aomata? Ao bukin tera bwa e rangi ni korakora ana konabwai kaburoron te aomata? E koaua bwa ti karikaki bwa ti na teimatoa ni karekea te atatai n aki toki? Bukin tera ngkai ti kona n iaiangoa taekan te maiu ae akea tokina?
E taekinaki n te Baibara aei: “E a tia [te Atua] ni karina i nanoia tangiran te maiu ae aki totoki, are a aki kona aomata ni kunea aron te mwakuri ae e karaoia te Atua mai moana ni karokoa te toki.” (Te Minita 3:11, NW) A kaotaki n taeka aikai bwa te Atua e kaaki i nanora iangoan te maiu n aki toki. Akea tokin bwaai ake ti kona n reiakin ibukin te Atua ao ana mwakuri. Ngkana ti a maiu i nanon birion ma birion te ririki, eng n aki totoki, ao ti na boni kona n reiakina riki taekan kamimin ana karikibwai te Atua.
A kaotaki naba n ana taeka Iesu Kristo bwa e kona n reke te maiu are aki toki i aon te aba irouia aomata. E taku: “Aio te maiu are aki toki, te ataiko ae te Atua ae ti temanna ae koaua ao Iesu Kristo, are Ko kanakomaia.” (Ioane 17:3) Tera arom? Ko kani maiu n aki toki?
[Taamnei n iteraniba 3]
E ukoukora te koburake n ran ae kateimatoaa te marurung Juan Ponce de León
[Te Kabwarabwaraan te Taamnei]
Ponce de León: Harper’s Encyclopædia of United States History