‘Uarongorongoan Baika Raraoi’

“Ai tamaroa ra i aoni maunga waen are ua rongorongo aika raraoi . . . are tataekina te maiu.”​—ITAIA 52:7.

1, 2. (a) Baikara bwaai aika kananokawaki aika riiriki ni katoa bong? (b) Tera aroia aomata aika mwaiti ni kaineti ma ongoraeakinan rongorongo aika kananokawaki n te bong koraki?

NI BOONG aikai ao a a namakinna aomata ni katobibia te aonnaba bwa a a rangi ni karawawataki n rongorongo aika kananokawaki. Ni katangan aia rerio, a ongoraeakin iai ribooti aika kakamaaku i aon aoraki aika tiritiri aika kariki kabuanibwai nakoia aomata. Ni matakuia n te T.V., a nori taamneia ataei aika bakitaia aika a rangi ni kainnanoa buokaia. Ngkana a anaa te nuutibeeba, a wareka iai taekan taiani boom aika rebwetaua ike a uruaki iai auti man tiringia aomata aika raoiroi aika mwaiti kurikuri.

² Eng, a bon riiriki nako naba bwaai aika kananokawaki ni katoa bong. E a bon tabe n ririkirake n rangi ni buakaka te aonnaba. (1 I-Korinto 7:31) E taekinaki n te nuutibeeba ni kaongora mai Eurobe Maeao, bwa n taai tabetai ao e taraa n ae e “nang rebwetau te aonnaba ni kabane.” Maroaka ae e a bon ririkirake mwaitiia aomata aika karawawataki! N ana taeka temanna te aomata ae maeka n te United States n te kakaae ibukin aia namakin aomata n taiani kaongora n te T.V., ao e oti iai bwa titeboo ana taeka aikai ma aia namakin aomata aika mirion ma mirion mwaitiia: ‘E taonai te rawawata ae korakora imwin mataku n te rongorongo. Bon rongorongo aika kananokawaki ni kabane. E a bon riaon ara konaa.’

Te Rongorongo Ae A Riai n Ongo Aomata

3. (a) Tera te rongorongo ae raoiroi ae e mena i nanon te Baibara? (b) Bukin tera bwa e kakawaki iroum rongorongon te Tautaeka n Uea?

³ E kona n ongoraeakinaki te rongorongo ae raoiroi riki n te aonnaba ae karawawata aei? Ni koauana, e kona! E kabebetea te nano ataakin ae iai i nanon te Baibara te rongorongo ae raoiroi. Bon rongorongon Ana Tautaeka n Uea te Atua are e na kamauna te aoraki, te baki, te tiritiri, buaka, ao ai aaro nako ni karawawata. (Taian Areru 46:9; 72:12) Tiaki anne te rongorongo ae a riai n ongo aomata? A iangoia kaain Ana tia Kakoaua Iehova bwa boni ngaia aei. Mangaia are, a a mwanta irouia aomata n taabo ni kabane ibukin teimatoaia n tibwatibwaa rongorongon te Tautaeka n Uea.​—Mataio 24:14.

4. Iteran ara mwakuri ni minita raa aika ti na rinanoi n te kaongora aei, ao n are imwina?

⁴ Ma tera ngkanne ae ti kona ni karaoia bwa ti aonga n teimatoa n tibwaa nako te rongorongo ae raoiroi ma ni manena aei, n taabo ake e a karako iai te kan ongora? (Ruka 8:15) Akea te nanououa bwa e na reke buokara man kauringakin iteran ara mwakuri ni minita aika tenua aika kakawaki. Ti na neneri ngkai (1) nanora, ke tera bukin tataekinan te rongorongo iroura; (2) ara rongorongo, ke tera ae ti tataekinna; ao (3) ara aanga, ke arora n tataekina te rongorongo. Ngkana ti kawakin itiakin nanora, ti kamataataa ara rongorongo, ao ti kabonganai aanga aika uaana, ti na kona ni karekea iai aia tai aomata aika kakaokoro nako, n ongoraea te rongorongo ae te kabanea n tamaroa, ae rongorongon Ana Tautaeka n Uea te Atua.a

Bukin Tera Bwa Ti Buoka Tataekinan te Rongorongo ae Raoiroi

5. (a) Tera raoi ae e kaungaira bwa ti na ibuobuoki n te mwakuri ni minita? (b) E aera bwa e kona n taekinaki ae ongeabara nakon ana kaetieti te Baibara ibukin tataekinan te rongorongo, boni kaotan tangiran te Atua iroura?

⁵ Ti na rinanon moa te moan itera, ae nanora. Bukin tera bwa ti tataekina te rongorongo ae raoiroi? Ti katotonga Iesu. E taku: “I tangira te Tama.” (Ioane 14:31; Taian Areru 40:8) Ma ae kakawaki riki, ti kaungaki man tangiran te Atua. (Mataio 22:37, 38) E reita tangiran te Atua ma tangiran te mwakuri ni minita te Baibara bwa e taku: “Bon tangiran te Atua te baei, ae tauan ana tua i roura.” (1 Ioane 5:3; Ioane 14:21) Iai ibuakon ana tua te Atua taekan te ‘nako ni kakiritiania botannaomata’? (Mataio 28:19) Eng. Te koaua bwa e taekin taeka akanne Iesu, ma bon oina raoi a roko mairoun Iehova. Ni kanga? E kabwarabwaraa Iesu ni kangai: “I aki karaoa te bwai teuana i Rou; ma I atongi baikai n ai aron are E reireiai Tamau.” (Ioane 8:28; Mataio 17:5) Mangaia are ngkana ti toua mwin ana kaetieti Iehova n tataekina te rongorongo, ti kaotia iai bwa ti tangiria.

6. E kaungaira tangiran te Atua n aaro raa bwa ti na tataekina te rongorongo?

⁶ Irarikin anne, e kaungaira tangiran Iehova bwa ti na tataekina te rongorongo ae raoiroi ibukina bwa ti kani kaitarai ana rongorongo ni kewe Tatan ibukin te Atua. (2 I-Korinto 4:4) E a tia Tatan ni kananokokorakina raoiroin Ana tautaeka te Atua. (Karikani Bwaai 3:1-5) Ngkai Ana tia Kakoaua Iehova ngaira, a ingainga nanora ni buoka kaotaraean ana kabuakaka ni kewe Tatan ao ni kaotiota naba katabuan aran te Atua i matan te botannaomata. (Itaia 43:10-12) Irarikin naba anne, ti buoka karaoan te mwakuri ni minita ibukina bwa ti a atai aroaron Iehova ao kawaina nako. Ti namakinna bwa ti a kaaniaki riki nakoina ike ti a ingainga iai ni kani kaongoia aomata nako taekan Atuara. Ni koauana, e reke nakoira te kimwareirei man raoiroin Iehova ao kawaina aika raraoi, n te aro are ti a aki kona n taon nanora man tataekinan aroarona. (Taian Areru 145:7-12) Ti namakina kairoroakira bwa ti na tataekina kamoamoana ao ‘raoiroina,’ nakoia te koraki ake a kan ongora.​—1 Betero 2:9; Itaia 43:21.

7. Irarikin tangiran te Atua, baikara bukin tataekinan te rongorongo tabeua riki aika kakawaki?

⁷ Iai bukina riki teuana ae kakawaki ngkai ti teimatoa ni buoka te mwakuri ni minita: Ti rangi ni kani kabebetei nanoia aomata ake a taonaki n te rawawata imwin ongoraaia n rongorongo aika kananokawaki aika akea tokiia, ao nakoia naba te koraki ake a kammarakaki n te itera teuana ma teuana. Ni karaoan aei, ti kakorakoraira iai ni katotonga Iesu. Nora te katoto ane e kabwarabwaraki ni Mareko mwakoro 6.

8. Tera ae kaotaki ibukin ana namakin Iesu nakoia aomata, n te rongorongo are ni Mareko mwakoro 6?

⁸ N okia abotoro n tataekina te rongorongo, ao a karakin bwaai ni kabane ake a karaoi ao n reiakini nakon Iesu. E noria Iesu bwa a a kua abotoro, ngaia are e tuangia bwa a na ‘motiki rawaia teutana.’ Mangaia are a tokara te booti ao a nakon te tabo ae rau. A rimwiaki te koraki aikai irouia aomata, aika biri rietaia ni karokoa ae a a bon roko irouia. Tera are e karaoia Iesu? E taku te rongorongo: “E noriia aomata aika uanao, ao E nanoangaiia, ba ai aroia tiibu aika akea aia tia kawakinia: ao E reireiia baika bati.” (Mareko 6:31-34) E kaira Iesu nanona n nanoanga bwa e na teimatoa n tibwaa nako te rongorongo ae raoiroi n aki ongea kuana. E teretere raoi man aei, bwa e korakora nanoangaeaia aomata aikai iroun Iesu.

9. Tera reireiara man te rongorongo ae ni Mareko mwakoro 6, ni kaineti ma te nano ae riai ibukin te uarongorongo?

⁹ Tera reireiara man te rongorongo aei? Ngkai Kristian ngaira, ti namakinna bwa ti mwiokoaki ibukin tataekinan te rongorongo ae raoiroi ao karekeaia taan rimwin Kristo. Ti ataia naba bwa bon tabera tataekinan te rongorongo ae raoiroi, kioina ngkai te Atua e tangiriia “aomata ni kabaneia ba a na kamaiuaki.” (1 Timoteo 2:4) Mangaia are, ti karaoa ara mwakuri ni minita tiaki tii ibukin ae ti kabaeaki nako iai, ma ibukin nanoangaeaia aomata. Ngkana ti nanoangaia raoi aomata n aron are e karaoia Iesu, e na reke ngkanne iroura te nano ni kan teimatoa n tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia. (Mataio 22:39) N reken naano aika raraoi ibukin kani katabetabeakira ni karaoan te mwakuri ni minita, ti a kairaki iai ngkanne bwa ti na tataekina te rongorongo ae raoiroi n akea kerikakin ingaingan nanora.

Ti Uota te Rongorongo ae Raoiroi Ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua

10, 11. (a) Tera aron Itaia ni kabwarabwaraa te rongorongo ae ti tataekinna? (b) Tera aron Iesu n ‘uarongorongoi baika raraoi,’ ao tera aroia Ana toro Iehova ni boong aikai, n toua mwin ana banna ni katoto Iesu?

¹⁰ Ngkai ti na iangoa iteran ara mwakuri ni minita are te kauoua, ae ara rongorongo. Tera ae ti tataekinna? E a tia n anga te kabwarabwara ae tamaroa ni kaineti ma te rongorongo ae ti tataekinna te burabeti are Itaia ngke e kangai: “Ai tamaroa ra i aoni maunga waen are ua rongorongo aika raraoi, are kaongoraea te aba n te raoi, are uarongorongoi baika raraoi, are tataekina te maiu; are kangai nakon Tion, E uea Atuam!”​—Itaia 52:7.

¹¹ E kangai te taeka ae e kakawaki man te kibu aei, “E uea Atuam,” ibukina bwa e kauringira te rongorongo ae ti riai n tataekinna, are rongorongon Ana Tautaeka n Uea te Atua. (Mareko 13:10) Noria bwa e kaotaki naba n te kibu aei bwa e raoiroi ara rongorongo. E kabonganai taeka aikai Itaia, “te maiu,” “rongorongo aika raraoi,” “te rau,” ao “baika raraoi.” N te moan tienture C.E. are imwin maten Itaia, e a kakoroaki bukin te taetae ni burabeti aei iroun Iesu Kristo n te aro ae rangi ni kakawaki ni karaoan te banna ni katoto ngke e a uarongorongoi baika raraoi riki, are bon rokon Uean te Atua. (Ruka 4:43) N taai aikai ni moa man 1919, a a tia Ana tia Kakoaua Iehova n toua mwin ana banna ni katoto Iesu, n aroia n tataekina rongorongon Ana Tautaeka n Uea te Atua are e a tia n tei, n ikotaki naba ma kakabwaia ake e na karokoi.

12. Tera manenan te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea nakoia te koraki ake a butimwaia?

¹² Tera manenan te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea nakoia te koraki ake a butimwaia? Ni boong aikai, e angania aomata kaantaningan baika raraoi te rongorongo ae raoiroi, ao e kabebetei nanoia, n aron naba are e riki n ana tai Iesu. (I-Rom 12:12; 15:4) E angania aomata aika raraoi nanoia te kaantaninga ae nene n onimakinan ae iai boong aika raraoi riki n taai aika imwaira. (Mataio 6:9, 10; 2 Betero 3:13) E rangi n ibuobuoki te aeka ni kaantaninga anne nakoia te koraki ake a mamaaka te Atua, n te aro are a a teimatoa n iaiangoi baika raraoi. E taekinna te tia areru bwa a “na aki maku n te rongorongo ae buakaka.”​—Taian Areru 112:1, 7.

Te Rongorongo ae na “Bautia Akana A Uruaki Nanoia”

13. Tera aron te burabeti are Itaia ni kabwarabwarai kakabwaia ake a na waekoa n reke irouia te koraki ake a butimwaea te rongorongo ae raoiroi?

¹³ Irarikin anne, e waekoa ni kabebeteia ao ni kakabwaiaia te koraki ake a butimwaea te rongorongo ae raoiroi are ti tataekinna. N te aro raa? E taekini tabeua kakabwaia te burabeti are Itaia ngke e taetae ni burabeti ni kangai: “E mena Tamnein te Uea ae Iehova i aou; ba E kabirai Iehova, ba N na tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia akana nanorinano; E kanakomaiai ba N na bautia akana a uruaki nanoia ni kamaiuia, ma n tuatuangia taenikai te kanakoaki, ao akana kabaeaki kaukan te ne ni kabaebae; ma n tua bongin akoan te aba iroun Iehova, ma ana bong Atuara ni kareke kai; ma ni kabebetei nanoia akana tang.”​—Itaia 61:1, 2; Ruka 4:16-21.

14. (a) Tera ae kateretereaki n te taeka ae “bautia akana uruaki nanoia,” ni kaineti ma rongorongon te Tautaeka n Uea? (b) Ti na kanga ni kaotiota ana mwamwannano Iehova nakoia te koraki ake a uruaki nanoia?

¹⁴ Ni kaineti ma te taetae ni burabeti anne, e “bautia akana uruaki nanoia” Iesu n tataekinakin te rongorongo ae raoiroi. Ai tonu ra te kaikonaki are e kabongana Itaia! Ni kaineti ma te rikitinare n te Baibara teuana, te taeka n Ebera ae rairaki bwa “bautia,” “e aki toki ni kabonganaki ibukin ‘kabaean’ te moti-ni-kunnikai i aon te maneka ae bwainnaorakiaki ibukin kamaoana.” E kona te neeti ae mwamwannanoa ana aoraki ni katokaa te moti ni kunnikai ae bwainnaorakiaki i aon te ikoaki ao e a manga bautia n te moti-ni-kunnikai, ibukini tauana bwa e na aki bwaka. N aron naba anne, ngkana e tataekinaki rongorongon te Tautaeka n Uea, taan uarongorongo aika mwamwannano a anga naba aia ibuobuoki nakoia aomata ake a butimwaea te rongorongo, ake a kammarakaki n aaro tabeua. Ni buokaia aomata ake a rangi ni kainnanoa te ibuobuoki, e kaotiotaki iai aron Iehova ni mwamwannano. (Etekiera 34:15, 16) E taku ana taeka te tia areru ni kaineti ma te Atua: “E kamaiuia akana a uruaki nanoia, ao E kabae ikoakiia.”​—Taian Areru 147:3.

Aron Rongorongon te Tautaeka n Uea ni Karekei Bitaki

15, 16. Taekin rongorongon maiuia aomata tabeman ake a kaota aron rongorongon te Tautaeka n Uea ni buokiia ao ni kakorakoraia te koraki ake a kainnanoi buokaia?

¹⁵ A mwaiti katoto n aron maiuia aomata aika kaotia bwa a bon kakorakoraki ao ni buokaki te koraki ake a uruaki nanoia, n rongorongon te Tautaeka n Uea. Iangoa te aine ae e a kara i Amerika Maiaki ae Nei Oreanna, are e a toki ngkoa nanona ni kani maiu. E a moanna ni kakawaraki neiei iroun Ana tia Kakoaua Iehova temanna ae te aine, ao e wawareka te Baibara ao te boki ae Au Boki ni Karaki man te Baibara.b N te moantai, e kakauongo te aine ae taonaki n te rawawata aei nakon te wareware, ni wenena i aon ana kainiwene, e kamatui matana, ao e aki toki n ikenrawa i nanon tain te wareware. Ma, imwin te tai ae e aki maan, e a kekeiaki neiei n tekateka i aon ana kainiwene n tain te wareware. Tabeua te tai imwina, e a tetekateka neiei i aon te kaintekateka n ana ruu ni katangaina, n tataningaa rokon ana tia reirei n te Baibara. Rimwi riki, e a moanna n iriri bobotaki ni Kristian n te Tabo n Taromauri. Ibukin kaungakin nanona ni bwaai ake e reiakini ni bobotaki aikai, e a moanna n angania aomata ake a rirarikin ana auti, booki aika aanaki n te Baibara. Imwina, e a bwabetitoaki Nei Oreanna ngke ai 93 ana ririki, ike e a riki bwa ngaia naba temanna Ana tia Kakoaua Iehova. E a tia ni manga karina tangiran te maiu i nanon neiei, rongorongon te Tautaeka n Uea.​—Taeka N Rabakau 15:30; 16:24.

¹⁶ E anga te karaunano ae kakawaki rongorongon te Tautaeka n Uea nakoia naba te koraki ake a ataia bwa e a kakimototoaki maiuia n te aoraki. Iangoa aron ana katoto Nei Maria mai Eurobe Maeao. E ituaki neiei n te aoraki ae kamamate ao ai bon akea ana kaantaninga. E taonaki n te rawawata ae rangi ni korakora neiei, n te tai are a roko irouna iai Ana tia Kakoaua Iehova. Ma, ngke e a ataa Ana kaantaninga Iehova, e a noria iai bwa iai manenan maiuna. E bwabetitoaki neiei ao e a rangi ni kabatiaa ana tai n tataekina te rongorongo ae raoiroi. E kaotiota te kaantaninga ae raoiroi ao te kimwareirei i nanon ana kabanea n ririki ni maiu ake uoua. E mate Nei Maria ma ana kaantaninga ae nene ibukin te manga-uti.​—I-Rom 8:38, 39.

17. (a) E kanga rongorongon te Tautaeka n Uea ni bitii maiuiia te koraki ake a ongora iai? (b) N aaro raa aika ko a tia iai, n nora Iehova bwa e ‘kateirakeia akana bobaraki ni kabaneia’?

¹⁷ A kaotaki man ribooti aikai, kakoaua ibukin rongorongon te Tautaeka n Uea ni kona ni bitii maiuia te koraki ake a ingainga nanoia ni kan ongora te koaua man te Baibara. A kaungaki nanoia aomata ake a tang ni maten raoia aika tangiraki, n ataakin te kaantaninga ibukin te manga-uti. (1 I-Tetaronike 4:13) E a reke te ungannano ao te taotaonakinnano irouia aomata ake a maiu ni kainnano ao ake a kakorakoraia naba ni karekei baika a kainnanoaki i nanon aia utu, imwin ataakin ae e aki kona ni kitania Iehova ngkana a kakaonimaki nakoina. (Taian Areru 37:28) A mwaiti naba ake a taonaki n te rawawata ake a a rikirake ni korakora riki ni kaaitarai aia kangaanga teutana imwin teutana, man ana ibuobuoki Iehova ao tabeman ma ibuakoia a a bon toki rawawataia. (Taian Areru 40:1, 2) Ni koauana, man te mwaaka are e reke rinanon ana Taeka, e a “kabaneia akana bobaraki ni kateirakeia,” ngkai Iehova. (Taian Areru 145:14) Man noran aron rongorongon te Tautaeka n Uea ni kabebeteia aika uruaki nanoia n ara aono ao i nanon ekaretia ni Kristian, e a kaokiokaki iai ngkanne kauringakira ae a bon rereke iroura rongorongo aika moan raraoi ni boong aikai!​—Taian Areru 51:17.

“Au Tataro Nakon te Atua i Bukiia”

18. Tera aron rotakin Bauro ngke a rawa I-Iutaia nakon te rongorongo ae raoiroi, ao bukin tera?

¹⁸ E ngae ngke moan te raoiroi ara rongorongo, ma a boni mwaiti naba aika a rawa n ongora iai. Tera aron rotakira iai? Titeboo ma are e namakinna te abotoro Bauro. E aki toki n tataekina te rongorongo ni kakamaiu nakoia I-Iutaia, ma angiia mai buakoia a rawa n ongora. E korakora rotakin Bauro ibukin rawaia. E taku: “E bati rawawatau ma te maraki ae aki toki i nanou.” (I-Rom 9:2) E nanoangaia I-Iutaia ake e tataekina te rongorongo nakoia Bauro. E nanokawaki ngke a rawa n ongora n te rongorongo ae raoiroi.

19. (a) E aera ngkai e teretere nakoira bwa ti kona n namakina te bwarannano n taai tabetai? (b) Tera are e buoka Bauro n teimatoa ni karaoa te mwakuri n uarongorongo?

¹⁹ Ngaira naba, ti tataekina te rongorongo ibukin nanoangaia aomata. Mangaia are e teretere nakoira bwa ti kona n namakina te bwarannano ngkana a mwaiti aika rawa n ongoraa n rongorongon te Tautaeka n Uea. E kaotaki n te aeka n namakin aei, bwa ti bon tabeakin raoi marurungin aia onimaki te koraki ake ti uarongorongo nakoia. Ma, ti riai n ururinga ana banna ni katoto te abotoro Bauro. Tera are e buokia bwa e na teimatoa n uarongorongo? E ngae ngke e bati rawawatana ma marakina ibukin rawaia I-Iutaia ni butimwaea te rongorongo ae raoiroi, ma e aki bwara nanon Bauro ni kawaraia kaain Iutaia ni kabane, ao e aki iangoia bwa ai akea te bwai ae kona ni karaoaki ibukia. Iai ana kaantaninga teuaei bwa bon iai tabeman aika a na kani butimwaea rongorongon Kristo. Mangaia are, ni kaineti ma ana namakin ibukia I-Iutaia, e korea ae kangai Bauro: “Te bai ae e korakora nanou n tangiria, ao ae I butia te Atua i bukia I Iutaia, ba a bia kamaiuaki.”​—I-Rom 10:1, BK.

20, 21. (a) Ti na kanga ni kona ni katotonga ana katoto Bauro ni kaineti ma ara mwakuri ni minita? (b) Iteran ara mwakuri ni minita raa, ae e na rinanoaki n te kaongora ae imwin aei?

²⁰ Noria bwa uoua bwaai aika a rangi ni kakawaki iroun Bauro. Bon te bwai are e korakora tangirana, are e tangiria bwa a na karekea kamaiuaia aomata, mangaia are e tataro nakon te Atua ni karokoa tokin ana mwakuri. Ti kakairi naba n ana katoto Bauro ni boong aikai. Ti kateimatoai ingaingan nanora n ukoukoriia te koraki ake a rineaki bwa a na butimwaea te rongorongo ae raoiroi. Ti teimatoa n tataro nakon Iehova bwa ti bia kuneia aomata aikai, n te aro are ti na kona iai ni buokiia bwa a na toua te kawai nakon te kamaiuaki.​—Taekan N Rabakau 11:30; Etekiera 33:11; Ioane 6:44.

²¹ Ma ngkana ti na kawaria aomata aika rangi ni mwaiti ma rongorongon te Tautaeka n Uea, ti na aki tii mutiakina ae bukin tera, ao tera ae ti tataekinna, ma ti bon riai ni mutiakin naba arora n uarongorongo. E na rinanoaki aei n te kaongora are imwin aei.

[Kabwarabwara ae nano]

E kakorakoraia akana uruaki nanoia rongorongon te Tautaeka n Uea

Tera ae Ko a tia n Reiakinna?

• E aera ngkai ti buoka te mwakuri ni minita?

• Tera raoi oin te rongorongo ae ti tataekinna?

• Baikara kakabwaia aika reke nakoia te koraki ake a butimwaea rongorongon te Tautaeka n Uea?

• Tera buokara bwa ti aonga n teimatoa ni kaakaraoa ara mwakuri ni minita?