Kaotiota Am Onimaki Ni Maium
“Ai aron naba te onimaki, ngkana akea ana makuri, ao e mate ngkai ti ngaia.”—IAKOBO 2:17.
1. Bukin tera ngkai a uaia ni mutiakina te onimaki ao te mwakuri Kristian ake rimoa?
NI KOAUANA, a kaotiota aia onimaki angiia Kristian ake rimoa n aroaroni maiuiia. E kaumakiia Kristian te tia rimwin Kristo are Iakobo ni kangai: “Kam na riki ba taan toua mwin ana taeka te Atua, ao tiaki ti taan ongo.” E a manga reitia riki ni kangai: “Ba aron te rabata ba e mate ngkana akea tamneina, ao ai aron naba te onimaki ba e mate ngkana akea ana makuri.” (Iakobo 1:22; 2:26) A mwaiti Kristian ake a teimatoa ni kaoti aia onimaki rinanoni karaoan mwakuri aika riai, tao 35 te ririki imwin korean anne irouna. Ma te kananokawaki bwa iai aika a bon aki. E kamoamoaa te ekaretia are i Temurena; ao e taekina aei nakoia aomata aika mwaiti n te ekaretia are i Tareteiti Iesu ni kangai: “I atai am makuri, ba iai taekam ba ko maiu, ao ko boni mate.”—Te Kaotioti 2:8-11; 3:1.
2. Baikara titiraki ake a riai n titirakinia iai Kristian ibukin aia onimaki?
2 Ma e kaungaia te koraki ake i Tareteiti ao aomata ni kabane ake a wareka ana taeka aikai, bwa a na okira aroia rimoa ngke e a korakora tangiran te koaua ni Kristian irouia, ma ni kamarurungia ni kateimatoa aia iraorao ma te Atua. (Te Kaotioti 3:2, 3) Ti kona n titirakinira ni kangai: ‘Tera aron au mwakuri? Te koaua bwa e kaotaki man baika I karaoi bwa e maiu au onimaki ao I kabanea au konaa ni kaotiota au onimaki, e ngae naba n itera ake a aki irekereke ma te uarongorongo ke bobotakin te ekaretia?’ (Ruka 16:10) A mwaiti bwaai aika ti kona n rinanoi, ma ti na rinanon ngkai tii teuana: ae te botaki n iraorao, n ikotaki ma bukamaruan maare ni Kristian.
Botaki n Iraorao Aika Uarereke
3. Tera ana iango te Baibara ni kaineti ma irakin botaki n iraorao?
3 A mwaiti aika a kakaitau ibukin kaoakiia nakon botaki ni Kristian aika kakukurei. “Te Atua ae kukukurei” Iehova, ngaia are e tangiriia ana toro bwa a na kukurei naba. (1 Timoteo 1:11, NW) E kariaia naba bwa e na karina te koaua aei Toromon n te Baibara: “I kamoamoa te kimareirei iai, ba kioina ngkai akea ana bwai te aomata, ae raoiroi riki i aan taai, nakon te amamarake, ma te momoi, ma te kimareirei: ba a na mena baikai i rouia ni kabane ana bongi ni maiu.” (Te Minita 3:1, 4, 13; 8:15) Tao e kona n reke te aeka ni kimwareirei anne n te amwarake n te utu ke te botaki n iraorao ae uarereke irouia kaain te Aro ae koaua.—Iobi 1:4, 5, 18; Ruka 10:38-42; 14:12-14.
4. Tera te bwai ae e riai ni karaoia te aomata ae iangoa karaoan te botaki n iraorao?
4 Ngkana ko kaoiia kaain te onimaki tabeman nakon te botaki n iraorao ae ko teweia, tabem ngkanne bwa ko na kaiangoraoiko ni babairea raoi am botaki anne, e ngae ngkana tii tabeman kaain te onimaki ake ko na kaoia bwa a na amwarake ma n itamwaomwao. (I-Rom 12:13) Ko na bon bae n tangiria bwa “a na bane ni karaoaki bwaai n te aro ae riai,” ma ni kairaki n “te rabakau are mai eta.” (1 I-Korinto 14:40; Iakobo 3:17) E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ngkana kam amarake, ao ngkana tao kam moi, ao ngkana kam karaoa te bwai teuana, ao kam na karaoi bwaai ni kabane i bukin neboakin te Atua. Kam na tai riki ba taani katatatata.” (1 I-Korinto 10:31, 32) Baikara itera tabeua aika a riai n tabeakinaki? Moantaaim n iangoi bwaai aikai e na buokiko ma am iruwa bwa kam na karaoi bwaai ni kabane n te aro ae boraoi ma ami onimaki.—I-Rom 12:2.
Te Aeka ni Botaki Raa ae na Boo?
5. Bukin tera ngkai a riai ni bwaina te iango raoi taani karaoa te botaki ni kaineti ma katauraoan te kamanging ao te katangitang n aia botaki n iraorao?
5 A mwaiti aomata aika taani kaira te botaki n iraorao aika a a tia ni kaaitara ma te itera aei, ibukin kabutan bwaai ni kamanging. A bon aki kainnanoaki bwaai ni kamanging bwa a na kaungaa te botaki n iraorao. Uringa Iesu are e karekea te amwarake ibukia aomata aika a rangi ni bati ake a roko irouna, ike e a kabatiaa iai te kariki ao te ika. E aki taekinaki n te rongorongo bwa e karekea te wain n te kakai, e ngae ngke e boni kona naba ni karaoa anne. (Mataio 14:14-21) Ngkana ko kani kabuta te kamanging n te botaki, tiatiana te mwaiti ae ko na katauraoia ao taraia raoi bwa iai naba aeka ni moi tabeua aika kangkang ibukia aomata aika aki kani moi n te kamanging. (1 Timoteo 3:2, 3, 8; 5:23; 1 Betero 4:3) N etina, tai kariaia bwa e na iangoia temanna bwa e kairoroaki n nima te bwai ae tenatena “n ai aron te naeta.” (Taeka N Rabakau 23:29-32) Ma tera aron katangitang ke anene? Ngkana ko karina te katangitang n am botaki, ko na bae n rinei katangitang aika raraoi tangitangia ao mwaneweia. (I-Korote 3:8; Iakobo 1:21) A mwaiti Kristian aika a a tia ni kunea ae ngkana a katang anenen te Tautaeka n Uea are te Kingdom Melodies ke ni botaki n anenei, ao a karekea naba iai te kukurei. (I-Ebeto 5:19, 20) Tuoa n taai nako tangin katangitang bwa e na aki taonaki iai aia maroro aomata, ao e na aki karongoaia ake i rarikiia.—Mataio 7:12.
6. E na kanga te aomata ae kaira te botaki n iraorao ni kaota ana onimaki ni kaineti ma te maroro ke aaro riki tabeua?
6 Tao a kona Kristian ni maroroakin iango tabeua n aia botaki n iraorao, ni wareki kaongora ni kabaibati, ke n taekin rongorongo aika kakannongora. E riai ni kaeta te kakarabakau te aomata are e kaira te botaki ma te nimamannei ngkana e tangibuaka. E riai naba n taraia bwa e na aki taua atiin te maroro te aomata temanna. Ngkana e noria bwa e riki anne, e kona n taetae ma te wanawana n te aro are e na angania tabeman aia tai ni maroro, tao rooro-n-rikirake ake a na kabwarabwaraia, ke e na taekina te iango are e na kauekea te kani maroro riki. A na kona ni kukurei ataei ao kaara naba ngkana e karaoaki te botaki n aekan aei. E na ataaki am “akoi” ngkoe ae te tia bairea te botaki, ngkana ko kairiri ma te wanawana ao te nimamannei. (I-Biribi 4:5, BK) A kona n ataia ngkanne ae iai am onimaki ae rota maium ni kabanea.
Te Botaki n Taromauri ao te Baka Ibukin te Mare
7. E aera ngkai e kainnanoaki te iango raoi ni bairean te mare ao botaki n iraorao aika irekereke iai?
7 Te botaki teuana ae rangi ni kakawaki ma ni kakukurei bon te mare ni Kristian. A kaea te botaki ni kakukurei n aron anne ae irianaki n te baka n amwarake, ana toro te Atua rimoa ao Iesu ao ana abotoro. (Karikani Bwaai 29:21, 22; Ioane 2:1, 2) Ma n taai aikai, e teretere man bwaai aika riiriki bwa te babaire ibukini botaki n iraorao aika irekereke ma te mare, a kainnanoa te kakorakora ae okoro, ngkana a na kaotiota te iango raoi ao anuaia Kristian. Ma botaki ni mare aikai boni waakin te maiu are e kona iai te Kristian ni kaotiota ana onimaki.
8, 9. E kanga ni kaotiotaki kakoauan ae taekinaki n 1 Ioane 2:16, 17, ni baika a kakaraoaki ni botaki ni mare aika mwaiti?
8 A mwaiti aomata ake a aki atai ao n tabeakin ana boto n reirei te Atua n te aro are a taraa te mare bwa te botaki are e uki iai karaoan aekaki ni mwaan ke katei aika rangi n riao. E taekina taekan ana mare te buu te aine temanna rinanon maekatinin Eurobe ni kangai: ‘Ti toka i aon te kaa ae kokaki irouia aoti aika aman, ti taorimwiaki ni kaa aika 12 aika a kokaki naba irouia aoti, ao are teuana e kaainaki irouia taani katangitang ma aia bwai ni katangitang. Ti karekei amwarake aika moanibaan te kangkang ao katangitang aika rangi n tangiraoi; e a bon rangi n rokoraoi te bong anne. Ai aron te uea n aine ngai n te bong anne n aron ae I kaantaningaia.’
9 E ngae ngke a tannako aaba ma kateia aika kakaokoro, ma taeka akanne a boutokoa ana taeka te abotoro Ioane aikai: “Ba bwaai ni kabane aika mena i aon te aba, ae ana kaibabaru te rabata, ma aia kaibabaru maata, ma kainikatongan te maiu aei, a aki riki mairoun te Tama, ma a riki mai aon te aba.” E na raoiroi ngkana taanga ni mare aika ikawai n te onimaki a kani karaoa aia mare ae ai aron ana mare te uea, ae rangi ni bubura te baka n amwarake iai? N oneani mwin anne, e riai ni kaotiotaki n aia babaire ibukin aia mare bwa a a tia n iaiangoa te reirei are “ane kakaraoa ae E tangiria te Atua, ao e teimatoa n aki toki.”—1 Ioane 2:16, 17.
10. (a) Bukin tera ngkai e kainnanoaki te babaire raoi n te mare ae raoiroi? (b) E na kanga ni baireaki bwa antai aika a na kaoaki?
10 A tangiria taanga aika Kristian bwa a na kaai ni kaotiota te iango raoi ao ataakin ae riai, ao a kona ni buokaki ni karaoan aei n te Baibara. E ngae ngke e kakawaki te bongi ni mare, ma a ataia ae e a tibwa moanaki iai maiuiia n taanga Kristian akana uoman akanne, ake a kaantaningaa te maiu n aki toki n te tai ae imwaaia. A aki kabaeaki bwa a na booa aia baka ni mare ae rangi ni bubura. Ngkana a kani booa te botaki n iraorao, a na kainnanoa rinanoan moa te kabane mwane ibukin te botaki, ao aron teina. (Ruka 14:28) E na riki te buu te mwaane bwa atun te utu ni Kristian, n aron ae katauaki n te Baibara. (1 I-Korinto 11:3; I-Ebeto 5:22, 23) Mangaia are, bon taben te buu te mwaane ae kakawaki, bairean aron te botaki ibukin te mare. Ni koauana, e na kaota te tangira ni babaire ma neiere e na mare ma ngaia, n aron ae antai ae a kona ni kaoia nakon aia baka n amwarake n aia mare. Tao e na aki kona n reke kaoaia raoraoia ao aia koraki ni kabane; ma e ngae n anne ao e kona ni karaoaki te babaire ae riai. A riai taanga aikai ni kona n onimakinia raoraoia aika a aki kaoaki, bwa a na aki maneang iai.—Te Minita 7:9.
“Mataniwin te Botaki n Amarake”
11. Tera mwiokoan “mataniwin te botaki n amarake” n tain te mare?
11 Ngkana a tangiria taanga n rinea ae e na mataniwina aia botaki ni mare, a na kanga n taraia raoi bwa e teimatoa ni karineaki aia botaki? I nanon ririki aika mwaiti ngkai, a a tia Ana Tia Kakoaua Iehova n ataia bwa bon te aro ni wanawana iangoan te baere e taekinaki ni kaineti ma te botaki are e iria Iesu i Kana. Iai “mataniwin te botaki n amarake,” ae te rao n onimaki ae onimakinaki. (Ioane 2:9, 10) N aron naba anne, e na rinea te tari te mwaane ae e a ikawai n te onimaki te buu te mwaane ae wanawana ibukin mwiokoana ae kakawaki aei. Imwin ataakin baika e tangiri te buu te mwaane iroun te mataniwi n te baka, e a kona ngkanne n tou mwiia imwain ao n tain te botaki.
12. Tera ae riai n iangoia te buu te mwaane ni kaineti ma kamanenan te kamanging?
12 N aron are e a kaman taekinaki ni barakirabe 5, taanga tabeman a rineia bwa a na kakeaa te kamanging n te baka ni mare, bwa e aonga n aki uruaki te kukurei ao nakoraoin te botaki. (I-Rom 13:13; 1 I-Korinto 5:11) Ma ngkana a tangira te kamanging n aia botaki, e riai n taraia raoi te buu te mwaane bwa a na tibwaaki ke n nimaki n te aro ni katautau. Iai te wain n te mare are e iria Iesu i Kana, ao e karekea te wain ae moan te kangkang iai. E kakaongora bwa e taekina ae kangai mataniwin te botaki n amwarake: “A bane ni kaotiota moa te wain ae raoiroi aomata; ao ngke a bati n nimma, ao a kaota iai te wain ae buakaka riki: ao ngkoe ko kawakina te wain ae raoiroi ni karokoa ngkai.” (Ioane 2:10) Ni koauana, e aki kaungaa te koro ni manging Iesu, ibukina bwa e iangoa te aro aei bwa e aki riai. (Ruka 12:45, 46) Ni kaotan mimia ni kangkangin te wain, e oti iai bwa e kamataataa te mataniwi n te botaki bwa e a tia n nori maare tabeua ake a a koro ni manging iai iruwa. (Mwakuri 2:15; 1 I-Tetaronike 5:7) Mangaia are, e riai te buu te mwaane n ikotaki ma te Kristian ae onimaki n riki bwa mataniwin te botaki, n taraia raoi bwa a na bane ake a roko n ira nanon te kaetieti ae teretere raoi aei: “Tai manging n te wain, are te aro ni maie.”—I-Ebeto 5:18; Taeka N Rabakau 20:1; Otea 4:11.
13. Tera ae a riai n iangoia taanga ngkana a baireia bwa e na iai te katangitang n te botaki n amwarake n aia mare, ao bukin tera?
13 N ngkana iai te katangitang n te botaki aei, e riai ni karauaki n iangoaki aron nenena n te aro are e na bebete iai te maroro. E taku temanna unimwaanen te ekaretia: “Ngke e nangi bong ao e a moanna n roko ni kaungana te maroro ike e moanaki iai te taenti, n taai tabetai e a moanna n nene riki te katangitang. Te katangitangi ngkoa are e tangimweere, e kona n rangi n nene ao e tuuka te maroro. Te botaki n amwarake ni mare e karekea te tai n iraorao ma raora n onimaki. Ai kananokawakira ngkana e a uruaki te tai aei n tangin te katangitang ae nene!” Aio naba te tai are a riai iai te buu te mwaane ao te mataniwi n te botaki ni waekoa ni karaoa ae riai ni kaineti ma aei. A aki riai n onimakinia taani katangitang aika tao a tangoaki ibukin tein ao nenen te katangitang. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Bwaai ni kabane, akana kam karaoi n taetae ke ni makuri, ao kam na karaoi naba n aran te Uea are Iesu.” (I-Korote 3:17) Ngkana a a okiri mwengaia iruwa imwin te botaki n amwarake n te mare, a na iangoa te katangitang arei bwa e kaotiotaki iai ae taanga akekei a karaoi bwaai ni kabane n aran Iesu? E riai n riki anne.
14. Tera ae a riai n ururingnga Kristian ni kaineti ma te mare?
14 Eng, e kakukurei ururingan te mare ae baireaki raoi. A taku Adam ao Edyta ake a a tia n tekateka n taanga i nanon 30 te ririki ni kaineti ma te mare teuana: “Ko kona n namakina te aroaro ni Kristian n te tai anne. A anaaki kuuna aika kamoamoaa Iehova ao iai naba kamataku aika rangi n raraoi. E aki moanibwaiaki te mwaie ao te katangitang. E rangi ni kakukurei ao ni kaunganano, ao bwaai ni kabane ake a karaoaki iai, a a bane ni boraoi ma ana boto n reirei te Baibara.” E teretere raoi, bwa a kona ni kaota aia onimaki te buu te mwaane ao te buu te aine man aia mwakuri.
Bwaintangira n te Mare
15. Tera ana reirei te Baibara ae kona ni karaoaki ni kaineti ma te anga bwaintangira n taiani mare?
15 N aaba aika bati, ao e taabangaki irouia raao bwa a na anga aia bwaintangira nakoia raoraoia ke aia koraki aika a nang mare. Ngkana ko kan karaoa naba aei, tera ae ko riai n uringnga? Uringa ana taeka te abotoro Ioane ibukin “aia kaibabaru maata, ma kainikatongan te maiu.” E kairekerekea ikai aia kaibwabwaru maata ma te ‘aonnaba ae kume ni mauna’ nako, ao tiaki ma Kristian ake a kaotiota aia onimaki n aia mwakuri. (1 Ioane 2:16, 17) N iangoan ana taeka Ioane ae kairaki koreana iroun te Atua, a riai taanga aika tibwa mare ni katanoatai araia taani bwaintangira ni kabane? A anga bwaintangira Kristian mai Maketonia ao Akaia nakoia taari i Ierutarem, ma akea taekan ae a katanoataki araia. (I-Rom 15:26) A mwaiti Kristian ake a anga aia bwaintangira n tain te mare, ake a kukurei riki bwa a na aki ataaki nakon are a na taraaki irouia aomata. Ni kaineti ma te itera aei, kauringa ana reirei Iesu ae mena ni Mataio 6:1-4.
16. A na kanga taanga ni mare ni kararoaia man karawawatan nanoia aomata n tain te anga bwaintangira ibukin te mare?
16 Kinaakin ae antai ae e anga te bwaintangira, e kona ni karekea te “kainikatonga” n aron ae kakaaean ae raoiroi riki ke ae bubura ana kabanemwane n ana bwaintangira. Mangaia are, Kristian aika wanawana aika a tibwa mareaki, a kararoaia man katanoatan araia taan anga bwaintangira. Katanoatan araia taan anga bwaintangira e kamamaia tabeman ake a aki kona ni kabooi aia bwaintangira. (I-Karatia 5:26; 6:10) E aki bure ataakin ae antai ae e anga bwaintangira iroun te buu te mwaane ke te buu te aine. A kona n ataia man te reta are e nim ma te batia, ma a aki warekia nakoia aomata nako. Ngkai ti kabooa, ti anga, ao ti anganaki bwaaintangira ibukin te mare, e a reke ara tai iai ni kaotia bwa a kairaki naba ara mwakuri aika raba n te onimaki.
17. Tera tiaia Kristian ae riai ni kaineti ma aia onimaki ao aia mwakuri?
17 Ni koauana, e irekereke kaotiotan ara onimaki ma ae bati riki nakon te aroaro ni maiu ae riai, kaakaean bobotaki ni Kristian, ao uataboan te uarongorongo. Ti bia karekea iroura te onimaki ae mwamwakuri are e rooti baika ti karaoi ni kabane. Eng, ti kona ni kaota ara onimaki rinanon ara mwakuri aika “moa n raraoi,” n ikotaki naba ma iteran maiuiia aomata aika a a tia ni maroroakinaki mai eta.—Te Kaotioti 3:2.
18. E na kanga ni kona ni kaotaki koauan taeka ake n Ioane 13:17 n taiani mare ao bobotaki ni Kristian?
18 Imwin karaoan te katoto ae raoiroi iroun Iesu ibukia ana abotoro aika kakaonimaki ni karaoan te mwakuri ae mangori irouna are e teboki waeia ana reirei, ao e taku: “Ngkana kam atai baikai, ao kam a kabaia ngkana kam karaoi.” (Ioane 13:4-17) N ara tabo ae ti maeka iai ni boong aikai, tao a aki tetebokaki waeia iruwa iai. Ma n aron ae ti a tia ni maroroakinna n te kaongora aei, iai riki iteran maiura ake ti kona ni kaotiota iai ara onimaki, n arora ni karaoi mwakuri n tangira aika ti mutiakinia aomata iai, n ikotaki ma aomata ake ti iraorao ma ngaiia ni botaki n iraorao ao n aia botaki ni mare Kristian. Ti kona ni kaotiota anne tao ngkana ti nang mare ke ti iruwanaki n te botaki ni mare ke tao n aia botaki Kristian ae kakukurei riki teuana are a kani kaota iai aia onimaki n aia mwakuri.
Tera Am Kaeka?
Ko na kanga ni kaotiota am onimaki
• ni karaoan te botaki n iraorao?
• ni bairean te taromauri ao te baka n amwarake ibukin te mare?
• ngkana ko anga ke ni butimwaai bwaintangira n te mare?
[Taamnei n iteraniba 14]
E ngae naba ngkana ko kaoia tii tabeman, ma kariaia kairakim n “te rabakau are mai eta”