Karaoiroa Iehova Ni Kaotiotan Te Karinerine

“Te karineaki ma te mimitong ana makuri [Iehova].”​—TAIAN ARERU 111:3.

1, 2. (a) Ko na kanga ni kabwarabwaraa te taeka ae “karinerine”? (b) Baikara titiraki aika a na rinanoaki n te kaongora aei?

NGKE e tuangaki te teinnaine ae tebwina ana ririki ae Madison bwa e na kabwarabwaraa te taeka ae “karinerine,” ao e a boni waekoa naba ni kaeka ni kangai, “Kunnikaiaki raoi.” Tao e bae n tuai n ataia te teinnaine aei, ae e taekinaki n te Baibara bwa e ‘kunnikaiaki n te karineaki’ te Atua. (Taian Areru 104:1) N taai tabetai ao a bae ni kunnikainia raoi aomata aika kaotiota te karinerine. N te katoto, e tangiriia aine aika Kristian te abotoro Bauro bwa a na “kunnikaiia n te kunnikai ae riai, ma te mata n aki kan taraaki, ma te wanawana; ao a na tai katamaroaia n iranatuia aika biraki, ma te koora, ke moomi, ke n te kunnikai ae e bati boona.” (1 Timoteo 2:9) Ma a bati riki aroaro aika karaoiroa ma ni kamoamoaa ‘rinen ma mimitongin’ Iehova.​—Taian Areru 111:3.

² N te Baibara, ao te taetae n Ebera ibukin te taeka ae “karinerine” e kona naba n rairaki bwa “mimitong,” “kakannato,” “neboa” ao “karaoiroa.” Ni kaineti ma ana kabwarabwara te rikitinare teuana, “te karinerine” bon “te aroaro ae ko a katauaki iai nakon te karaoiroaki, ko karineaki, ke te karietataaki.” Ao akea temanna ae tau bwa e na korakora riki karineana ke karietataana nakon Iehova. Ma ngkai ana toro ngaira aika ti a tia ni katabui maiura, ti riai n taetae ao ni karaoi ara mwakuri n te aro ae e na karineaki iai. Ma bukin tera ngkai a konaa aomata ni karaoi mwakuri ma te karinerine? E na kanga ni kaotiotaki rinen ao mimitongin Iehova? Tera aron rotakira ni karinean te Atua? Tera ae e kona n reiakinira Iesu Kristo ibukini kaotiotan te aroaro aei? Ao ti na kanga ni kona ni kaotiota karinean te Atua?

Bukini Karaoan te Mwakuri ma te Karinerine Iroura

3, 4. (a) Tera arora ni kaineti ma te karineaki ae ti anganaki? (b)  E kaineti nakon antai te taetae ni burabeti ae n Taian Areru 8:5-9? (Nora te kabwarabwara mai nano.) (c) Antai ake a anganaki te karineaki rimoa iroun Iehova?

³ Ibukina bwa a karaoaki aomata ni kabane bwa katotongan te Atua, a a kona iai ni karaoi mwakuri ma te karinerine. E karinea te moan aomata Iehova n anganakina mwiokoana ae tararuaan aon te aba. (Karikani Bwaai 1:26, 27) E ngae naba ngke e aikoa manga kororaoi te aomata anne, ma Iehova e a manga taekina mwiokoana ae irekereke ma aon te aba. Ngaia are e teimatoa te Atua ni ‘baunia’ aomata ma te karineaki. (Wareka Taian Areru 8:5-9.)a Ibukini karineara aei, e a kainnanoaki ngkanne kaotan te karinerine n te aro are ti a kamoamoaa iai aran Iehova ae kakannato ma te maaku ao te karinerine.

⁴ E a tia Iehova n anga te karineaki ae bati riki nakoia te koraki ake a toro irouna. E karinea Abera te Atua ni butimwaean ana karea, ao e ribaa are e anga tarina are Kain. (Karikani Bwaai 4:4, 5) E tuangaki Mote bwa e na ‘katokaa maemni karineana’ i aon Iotua, are e na onea mwina ni kairiia tibun Iteraera. (Warekaia Iteraera 27:20) E taekinaki ae kangai n te Baibara ni kaineti ma natin Tawita ae Toromon: “E bati n neboa Toromon Iehova i mataia Iteraera ni kabaneia, ao E anganna te mimitong n uea ae e aki anganaki te uea temanna i mwaina i buakoia Iteraera.” (1 Rongorongo 29:25) E na anga te karineaki ae raka riki te Atua nakoia Kristian aika kabiraki ake a a manga kautaki, ake a kakaonimaki n tataekina “mimitongini karinean ueana.” (Taian Areru 145:11-13) N aroia ni kamoamoaa Iehova, ana aomata Iesu aika “tiibu tabemang” aika tabe n rikirake mwaitiia, a kakabwaiaki naba ao n anganaki mwiokoaia ae rine.​—Ioane 10:16.

Kaotaraean Rinen Iehova ao Mimitongina

5. Tera aroni korakoran rinen Iehova?

⁵ E anene te tia areru ae Tawita ni kaota kaokoroni kakannaton te Atua ma mangorin te aomata ni kangai: “Iehova, ae ara Uea, ai raoiroi ra aram i aon aaba ni kabane! Ngkoe ae ko katokaa mimitongim i aoni karawa.” (Taian Areru 8:1) Bon Iehova ae te Atua te kabanea ni kakannato ao n rine n te iuniweeti, mai imwaini karikani “karawa ma aonaba” ni karokoa kakororaoan ana kaantaninga ibukini karikan te aonnaba ni bwaretaiti, ao karikan te botannaomata ae kororaoi n aki totoki.​—Karikani Bwaai 1:1; 1 I-Korinto 15:24-28; Te Kaotioti 21:1-5.

6. E aera ngkai e taekinna te tia areru bwa e kunnikaiaki Iehova n te karineaki?

⁶ Ai korakorara rotakin te tia areru ae mamaaka te Atua n noran raoin ma raababan ao tamaroani karawa n te bong, ngkai e a unekenekeaki n itoi aika rangi ni bati ma n raneanea kaanga ai aroni “bwaai ni katamaroa aika bobuaka”! Ibukini korakorani mimin te tia areru n aron te Atua n ‘taakina karawa bwa kaanga te roki,’ e a taekina iai Iehova bwa e kunnikaiaki n te karineaki ibukin Ana karikibwai aika kamimi. (Wareka Taian Areru 104:1, 2.) E oti rinen ao mimitongin te tia Karikiriki ae moan te mwaaka ae e aki kona n noraki, n ana mwakuri aika noraki.

7, 8. Tera te bwai ni kakoaua ae noraki ibukin rinen Iehova ao kakannatona ae ti noria i karawa?

⁷ N te katoto, iangoa te Nna n Itoi ae Naiabu. N noran itoi aika rangi ni mwaiti kurikuri, buraneti, ao Nna n itoi, e a taraa n rangi n uarereke te buraneti ae te Aonnaba n aron te tano ae bingingi ae anaaki mai aon te bike ae akea tian abwakina. Iai kanoan te nna n itoi ae tii teuana aei, aika raka i aon 100 te birion tabun itoi. Ngkana ko kona ni wareki itoi, teuana imwin teuana ni katoa teekan n akea motirawam i nanon 24 te aoa, ko a kona ngkanne ni wareki itoi aika 100 te birion i nanon 3,000 tabun te ririki.

⁸ Ngkana ngaia bwa iai 100 te birion itoi n te Nna n Itoi ae Naiabu n tii ngaia, tera ngkanne aron nikiran te iuniweeti? A katautaua taan rabakau ni bwaini karawa bwa Naiabu tao bon teuana mai buakon nna n itoi aika 50 te birion mwaitiia ke ae raka riki nakon 125 te birion. Iraua ngkanne mwaitin itoi n te iuniweeti aei ni kabane? Ni koauana, e a bon riao mwaitiia nakon ae ti kona n ota iai. Ma Iehova “e wareki maitin itoi; [ao] a bane n aranaki i Rouna.” (Taian Areru 147:4) Ngkai ko a ota n aron Iehova ni kunnikaiaki n te karineaki ao te mimitong, ko aki kaungaki iai bwa ko na kamoamoaa arana ae kakannato?

9, 10. E kanga ni kateretereaki kamoamoani wanawanan te tia Karikiriki ni katauraoan te kariki?

⁹ Ngkai ti nang bita ara taratara mani bwaini karawa ae kakannato nakon te bwai ae mangori n aron te kariki. Tiaki tii te tia “karaoa karawa ma aonnaba” Iehova, ma boni ngaia naba “are angangania akana baki kanaia.” (Taian Areru 146:6, 7) E kaotiotaki ‘karinean ao mimitongin’ te Atua n ana mwakuri aika kakannato, n ikotaki naba ma anganakira aroka ake ti a kona iai ni karekea te kariki. (Wareka Taian Areru 111:1-5.) E reireinia taan rimwina Iesu bwa a na tataro ni kangai: “Ko na anganira karara ae ti a tau iai n te bong aei.” (Mataio 6:11) Bon oini kanaia aomata ake rimoa te kariki, n ikotaki naba ma tibun Iteraera. E ngae ngke e iangoaki te kariki bwa te amwarake ae kai karaoaki, ma e kangaanga te ota n te bwai ae riki i nanon tain renganakini bwaai ni kabane ibukini karaoana, are e a bitii baika uarereke ake a renganaki iai aikai nakon te kariki ae kangkang.

¹⁰ Ngke e tabe ni koreaki te Baibara, a kakabongana tibun Iteraera te uita ke te bare ae te burawa ao te ran ni karaoa iai te kariki. E kabonganaki n tabetai te bwai ni kariki ke te iiti ni karaoan te kariki. A renganaki baika uarereke aikai ao a kakamwakuri i bon irouia n te aro ae kamimi ao e a kona n riki iai te bwai teuana. E aki kona n ota te aba n aron renganakia i bon irouia. Irarikin anne, manga aron te kariki ni kamarauaki i nanon te rabwata bon te bwai teuana naba ae kamimi ae kangaanga n ota te aba iai. Maroaka ae e a boni kangai iai te tia areru: “Iehova, ai bati ra am makuri! Ko kabane baikai ni karaoi n te rabakau”! (Taian Areru 104:24) E kaungaki nanom bwa ko na kamoamoaa Iehova n aron naba aei?

Tera Aron Rotakim n Rinen te Atua ao Mimitongina?

11, 12. Tera aron rotakin nanora ngkana ti iaiangoi ana mwakuri te Atua aika kamimi?

¹¹ Ti aki riai n riki bwa taan rabakau ni bwaini karawa bwa ti aonga n namakina aroni kamimin taraani karawa n te tairiki ke n riki bwa taian chemist bwa ti aonga n rotaki n te kukurei ni kanakin te kariki. Ngkana ti na katituaraoa mimitongin ara tia Karikiriki, ti kainnanoa te tai ae bati ibukin iaiangoan ana mwakuri baina. Tera uaani kananoan ara iango n aei? Titeboo rotakira iai ma arora ni kananoi ara iango i aon ana mwakuri Iehova aika kaokoro tabeua riki.

¹² E anenea ae kangai Tawita ni kaineti ma kakannaton ana mwakuri Iehova ibukia Ana aomata: “N na iangoa tamaroani mimitongini karineam, ma am makuri aika kamimi.” (Taian Areru 145:5) Ti kaota tabeakinan mwakuri aikai ngkana ti reiakina te Baibara ao ni karekei ara tai aika bati ni kananoi ara iango i aoni baika ti wareki iai. Tera uaan iaiangoan aei? E a rikirake iai nanora ataani kakawakin rinen ao mimitongin te Atua. Ni koauana, ti a kairaki ngkanne bwa ti na raona Tawita ni karaoiroa Iehova ni kangai: “N na kaota kakanatom.” (Taian Areru 145:6) E riai ni kakorakoraki ara iraorao ma Iehova mani kananoan ara iango i aon ana mwakuri te Atua aika kamimi, ao ni kaungaira naba bwa ti na tuangia aomata taekana ma te ingaingannano ao korakoran nanora. E ingainga nanom n tataekina te rongorongo ae raoiroi ao ni buokiia aomata bwa a na ataa kakawakin rinen, mimitongin ao kakannaton Iehova ae te Atua?

E Kororaoi Kaotiotani Karinean te Atua Iroun Iesu

13. (a) Ni kaineti ma Taniera 7:13, 14, tera ae e a tia n angan Natina Iehova? (b) Tera aron Iesu nakoia ana aomata ngkai te Uea ngaia?

¹³ E ingainga Natin te Atua ae Iesu Kristo n tataekina te rongorongo ae raoiroi ao ni karaoiroa rinen ao kakannaton Tamana i karawa. E angan Natina ae ana rikitemanna te karineaki ae okoro Iehova n anganakina te ‘tautaeka ao ueana.’ (Wareka Taniera 7:13, 14.) Ma e ngae n anne e bon aki naba kainikatonga Iesu ke ni karietataa i aoia aomata. Boni kaitaraana raoi, bwa bon te tia Tautaeka ae nanoanga are e atai tian aia konabwai ana aomata ao e atataiaomata nakoia ao ni karineia. Iangoa te katoto teuana n aron Iesu ae te Uea ae Rineaki, ngke e tabeakinia aomata ake e kaitiboo ma ngaiia, ao e a moamoa riki te koraki aika riribaaki ao ake a aki tatangiraki.

14. Tera aron iangoaia rebera i aon Iteraera rimoa?

¹⁴ A aki toki n namakina te nanokawaki ae bati aomata aika karawawataaki n te aoraki ae te rebera n taai ake rimoa, ibukin rikirakeni mamaaraia ni karokoa mateia. A bon ituaki n te aoraki anne bwain rabwataia teutana imwin teutana. E iangoaki katokan te rebera bwa e rangi ni kangaanga, kaanga ai aroni kangaangan kautan te aomata man te mate. (Warekaia Iteraera 12:12; 2 Uea 5:7, 14) A iangoaki rebera bwa a baareka ao a rangi n riribaaki ao a kanakoaki ni kararoaki nako mai buakoia botannaomata. A riai n takaakaa rebera ngkana a nang kaitiboo ma aomata ni kangai: “I kamwara, I kamwara.” (Nakoaia Ibonga 13:43-46) Titeboo te aomata ae rebera ma te aomata ae mate. Ni kaineti ma aia rongorongo mataniwi n te Aro n Iutaia, e katauaki te aomata ae rebera bwa e tii kona ni kaania te I-Iutaia n te raroa ae tao 1.7 te mita. E ribootinaki bwa e ngae naba ngkana e noraki te rebera man te tabo ae raroa, e a boni karebanaia naba n atibu mataniwin te Aro temanna bwa e aonga ni kararoaa ma aomata.

15. Tera are e karaoia Iesu nakon te rebera temanna?

¹⁵ Ma e kamimi aron Iesu nakon te rebera temanna are e onnonia bwa e na katoka aorakina. (Wareka Mareko 1:40-42.) N onean mwin are e na kanakoa te rebera anne Iesu, e kaota te nanoanga ao te karinerine nakon te mwaane ae ribaaki aei. E noria Iesu bwa e kananoanga te mwaane aei ao e rangi ni kainnanoa kabebeteana. E kairaki Iesu n rotakin nanona bwa e na bita ana nanoanga nakoni karaoan naba ngkekei te ibuobuoki. E kaenakoa baina ao n riinga te aomata ae rebera aei ao e katoka aorakina.

16. Tera reireiam n aron Iesu nakoia aomata?

¹⁶ Ngkai taan rimwin Iesu ngaira, ti na kanga ngkanne ni kakairi n aron Iesu ni kaotiota rinen Tamana? Te anga teuana boni man ataan ae a bon tau ni karaoiroaki ao ni karineaki aomata ni kabane, n aki ongeia bwa a kaubwai ke a aki, a marurung ke a a kara. (1 Betero 2:17) Ao ae moamoa riki, a riai te koraki ake a mwiokoaki bwa mataniwi n aroia buumwaane, kaaro ao unimwaane aika Kristian, ni karineia aomata ake a mwiokoaki bwa a na tararuaiia, ao ni buokiia bwa a na teimatoa n ikarinerine i marenaia. Ni katerean raoi ae a riai ni bwaina te aroaro aei Kristian ni kabane, e taekinaki ae kangai n te Baibara: “Kam na i tangitangiri n aia i tangitangiri taari; kam na biri rimoa n i karinerine.”​—I-Rom 12:10.

Kaotiotan te Karinerine n te Taromauri

17. Tera ae ti kona n reiakinna man te Baibara ibukini kaotiotan te karinerine ngkana ti taromauria Iehova?

¹⁷ E riai ni mutiakinaki riki kaotiotan te karinerine ngkana ti taromauria Iehova. E taku Te Minita 5:1: “Kawakina waem ngkana ko nako ni maneaban te Atua.” A kaai n tuangaki Mote ao Iotua bwa a na buuti aia kau ngkana a roko n te tabo ae tabu. (Te Otinako 3:5; Iotua 5:15) A riai ni karaoa aei bwa kaotan te karinerine ke te nebonebo. Iai naba baeia ibonga ake tibun Iteraera bwa a riai ni karin aia kawaerake aika rinen n “rabun irikoia aika aki riai n noraki.” (Te Otinako 28:42, 43) E a totokoaki n aei noran te bwai ae e aki riai n noraki ngkana a karaoa aia mwakuri n te baonikarea. A riai kaain ana utu te ibonga ni kabane ni boutokai ana kaetieti te Atua ibukin te karinerine.

18. Ti na kanga ni kaotiota te karinerine n taromaurian Iehova?

¹⁸ E irekereke rinen te taromauri ma kaotiotan te karaoiroi ao te karinerine. Ngkana ti na tau ni karaoiroaki ao ni karineaki, ti riai ni karaoa te mwakuri ma te karinerine. E bati riki ae kainnanoaki ni karaoaki ibukin te karinerine ae ti kaotiotia, nakon ae tii te baka ni karaoia n akea nanora iai ke ibukin iangoan taraakira irouia aomata. Kaotiotan te karinerine iroura e riai ni korakora riki nakon ae e tii noraki irouia aomata, ma e riai ni boraoi ma ae e noria te Atua, ae bon nanora. (1 Tamuera 16:7; Taeka N Rabakau 21:2) E riai n riki te karinerine bwa anuara ao n rooti aroarora, kateira ao ara iraorao ma aomata nako ao n rooti naba arora n taraira ao iangoakira i bon ibukira. Ni koauana, e riai n noraki te karinerine n taai nako ao ni bwaai ni kabane aika ti taekin ao ni karaoi. Ni kaineti ngkanne ma aroarora, teira, kunnikaira ao katamaroaara, ti riai ni mutiakin ana taeka te abotoro Bauro aikai: “Ti aki karika kabwakan temanna n te bwai teuana, ba e kawa ni kabuakakaki nakoara ni minita; ma ti kaotira ba ana minita te Atua ngaira.” (2 I-Korinto 6:3, 4) Ti “katamaroa ana reirei ara tia Kamaiu ae te Atua ni bwaai ni kabane.”​—Tito 2:10.

Teimatoa ni Kaotiota Karinean te Atua

19, 20. (a) Tera te anga teuana ae raoiroi ibukini karineaia aomata? (b) Tera ae ti riai ni motinnanoia ni kaineti ma te karinerine?

¹⁹ A kaotiota naba te karinerine Kristian aika kabiraki, ake ‘taan raoi ngaiia i bukini Kristo.’ (2 I-Korinto 5:20) Bon taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea Iroun te Mesia aika karineaki “tiibu tabemang” ake a kakaonimaki ni boutokaia Kristian aika kabiraki. E ninikoria n taetae ma te karinerine ibukin ana tautaeka te tia raoi ke te tia uarongorongo. Ngaia are ti riai n ninikoria naba n taetae ma te karinerine ibukini boutokaan ana tautaeka te Atua, ae te Tautaeka n Uea. (I-Ebeto 6:19, 20) Ao ngkana ti a uouota te ‘rongorongo ae raoiroi’ riki nakoia aomata, ti aki ngkanne kaotiota karaoiroaia ao karineaia?​—Itaia 52:7.

²⁰ Ti riai ni motinnanoia bwa ti na neboa te Atua ni kaboraoani maiura ma karinean te Atua. (1 Betero 2:12) Ti bia kaota karineana ae korakora ngkana ti taromauriia n taai nako ao nakoia naba raora n onimaki. Ao e bia kimwareirei Iehova are e a tia ni kunnikainna n te karineaki ma te mimitong n arora n ikarinerine ngkana ti taromauriia.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko na Kanga ni Kaeka?

• Tera aron rotakira ngkana ti a ataa kakawakin mimitongin rinen Iehova?

• Tera reireiara ibukin te karinerine man aron Iesu ni kaekaa temanna te rebera?

• Ti na kanga ni kona ni karaoiroa Iehova n aanga aika rine?

[Taamnei n iteraniba 17]

E kanga Iehova ni karinea Abera?