E Aera Ngkai Ti Riai Ni Kateimatoa Kakaonimakira N Te Aro Ae Eti?

“Ko na kaeta taekau, Iehova n ai aron . . . itiakiu ae i nanou [te kakaonimaki n te aro ae eti].”​—TAIAN ARERU 7:8.

1, 2. Baikara aaro tabeua aika taabangaki ake a kona ni karekea te kangaanga nakon ana kakaonimaki n te aro ae eti te Kristian?

IANGOI baika tenua aika kakaokoro aika kona n riki: E kakanikoaki temanna te teinimwaane irouia raona n reirei tabeman. A kataia ni kaunna bwa e aonga n aki taotaona nanona ao tao e a taetae n aki akaka ke n un. E na kabooa te buakaka n te buakaka, ke e na taona nanona ao ni kitania? E karaoa ana kakaae tabeua temanna te buu te mwaane n tii ngaia n ana auti n te Internet ao e a uki naba te bwai teuana n ana kombiuta, ao e katanoataki te bwai ae kammaira n te atureti n te Internet. E na kaririaki teuaei ni kauka te baenne, ke e na bon aki kani kaukia? E kakaraki temanna te aine ae te Kristian ma taari aine tabeman ao e a tii bitaki naba aia kakaraki nakon te winnanti ae kammaraki ibukin te tari aine temanna n te ekaretia. E na tomaa te kakaraki aei neiei, ke e na kataia ni bita te bwai ae karakinaki?

² E ngae ngke a kakaokoro aaro aika tenua aikai, ma iai te bwai ae a titeboo iai. A bane n irekereke ma te kabokorakora ibukini kateimatoaan te kakaonimaki n te aro ae eti ni Kristian. Ko iaiangoa raoi kakaonimakim n te aro ae eti ngkana ko aitara ma te tabeaianga, baika ko kainnanoi ao tiam ni maium? A aki toki aomata n iangoa aron taraakia, marurungia, aia kangaanga ibukin te maiu ao aia iraorao ae kona ni kakukurei ao ni kananokawaki n taai tabetai ao tao aia kareke tangira naba. Ti kona ni kabanea te tai ae rangi ni bati n iaiangoan aeka n tabeaianga aikai. Ma tera ae rangi ni kakawaki riki nakon Iehova ngkana e tirotiroi nanora? (Taian Areru 139:23, 24) Boni kakaonimakira n te aro ae eti.

3. Tera te motinnano ae rangi n okoro ae e kainaomataira Iehova bwa ti na rineia, ao tera ae ti na noria n te kaongora aei?

³ E a tia Iehova ae te tia Anga “angabwai aika raraoi ma bwaai n tituaraoi aika moan raraoi,” n anganira ngaira ni kabane bwaai n tangira aika kakaokoro nako. (Iakobo 1:17) Ti katituaraoia ngkai iai iroura bwaai n tangira n aron rabwatara, ara iango, marurungira raoi ao ara konabwai. (1 I-Korinto 4:7) Ma e aki kairoroira Iehova bwa ti na kaotiota te kakaonimaki n te aro ae eti. E kainaomataira n rineia bwa tao ti na uaiakina te anua aei ke ti na aki. (Te Tua-Kaua 30:19) Ngaia are ti bon riai n neneria bwa tera te kakaonimaki n te aro ae eti. Ti na nori naba bukina aika tenua bwa e aera ngkai moan te kakawaki te anua aei.

Tera te Kakaonimaki n te Aro ae Eti?

4. Tera ae irekereke ma te kakaonimaki n te aro ae eti, ao tera ae ti kona n reiakinna man ana tua Iehova ni kaineti ma angakarea aika maan?

⁴ A mwaiti aomata aika taraa n aki ota bwa tera te kakaonimaki n te aro ae eti. N te katoto, ngkana a kamoamoaa kakaonimakia n te aro ae eti taan tautaeka, n angiin te tai te bae nanonaki iai boni kaotiotani bwainan te koaua. E kakawaki te anua anne, ma bon tii teuana mai buakoni kanoan te kakaonimaki n te aro ae eti. N aron ae kamanenaaki n te Baibara, e irekereke te kakaonimaki n te aro ae eti ma te aroaro ni maiu ae riai n taai nako. E moan roko te taetae n Ebera ae irekereke ma ‘kakaonimaki n te aro ae eti’ man te taeka ae nanona aki uruaki, tabwanin raoi, ke akea waewaeana. E kamanenaaki teuana mai buakon taeka aikai ibukin te angakarea nakon Iehova. E butimwaeaki iroun Iehova te man ibukin te angakarea tii ngkana e aki uruaki ke moanibaan te raoiroi. (Wareka Nakoaia Ibonga 22:19, 20.) E korakora boaia iroun Iehova te koraki ake bon nanoia n rawa n ongeaba nakon ana kaetieti ngkana a anga aia karea te man ae mwauku, e aoraki, ke e mataki.​—Maraki 1:6-8.

5, 6. (a) Baikara katoto aika kaotia bwa e kakawaki iroura n angiin te tai te bwai ae tabwanin raoi ke n aki uruaki? (b) Ni kaineti ma aomata aika aki kororaoi, te koaua bwa ngkana e kakaonimaki n te aro ae eti te aomata, ao e a riai ni kororaoi naba? Kabwarabwaraa.

⁵ E a taabangaki te iango ae kaineti ma ukeran ao ataani kakawakin te bwai ae tabwanin raoi, ke ni kororaoi. N te katoto, iangoia bwa e kunea te boki ae kakawaki te tia ikoikotii booki temanna imwin ana kakaae n te tai ae maan, ma imwina e a manga noria bwa iai baana aika kakawaki aika bua. E bwara nanon teuaei ao tao e a kaokia nakoni nnena. Ke iangoa te aine ae nakonako i aon te bike n rikorikoi buroo tabeua aika kakaokoro ake a uotakirake n te naao. E rangi ni mimi neiei ni kakaokoron ao tamaroan taiani karikibwai aikai, ao e aki toki ni bobaraaki n tuoa teuana mai buakoia. E nga iai ae e na kawakinna? Bon ake a tabwanin raoi ao n aki uruaki. N aron naba anne, te Atua e ukoukoriia aomata aika iai irouia te anua ae tabwanin raoi ke aika akea waewaeaia.​—2 Rongorongo 16:9.

⁶ Ma ko na boni bae n iaiangoia bwa e kainnanoaki te kororaoi n te kakaonimaki n te aro ae eti ke e aki. Ibukina bwa ti aki rangi n raoiroi ngkai ti a ituaki n te bure ao te aki kororaoi, ti a kona ngkanne n iangoira bwa titeboo ngaira ma te boki are aki tabwanin raoi ke te buroo are uruaki. Ko namakina aekan anne n tabetai? Karaua nanom bwa e aki kantaningaira Iehova bwa ti na kororaoi n te aro ae tabwanin raoi. E na bon aki kantaningaa ae riaon ara kona.a (Taian Areru 103:14; Iakobo 3:2) Ma e kantaningaira bwa ti na kateimatoa kakaonimakira n te aro ae eti. Iai ngkanne te kaokoro i marenan te kororaoi ao te kakaonimaki n te aro ae eti? Eng. E kangai kabwarabwaraana: E tangira temanna te teinnaine te teinimwaane are e nangi mare ma ngaia. E na bon nanobaba ngkana e kantaningaa neiei bwa e na kororaoi. Ma e wanawana ngkana e kantaningaa neiei bwa e na tangiria ma nanona ni kabane, ae nanona bwa e na kareke tangira ma tii teuaei. N aron naba anne, Iehova ‘bon te Atua ae tauannen.’ (Te Otinako 20:5) E aki kantaningaira bwa ti na kororaoi ma ti na tangiria ma nanora ni kabane ao n taromauria n tii ngaia.

7, 8. (a) Tera te katoto are e kateia Iesu ni kaineti ma te kakaonimaki n te aro ae eti? (b) Tera raoi ae nanonaki n te Baibara ibukin te kakaonimaki n te aro ae eti?

⁷ Ti kona ni kauringaki iai n ana kaeka Iesu ngke e titirakinaki bwa tera te tua ae te kabanea ni kakawaki mai buakon tuua ni kabane. (Wareka Mareko 12:28-30.) E aki tii anga te kaeka Iesu ma e boni maiuakina naba are e taekinna. E boni katea te katoto ae te kabanea n tamaroa n arona n tangira Iehova ma ana iango ni kabane, nanona, taamneina ao korakorana. E kaotia bwa e aki tii taekinaki n te wi te kakaonimaki n te aro ae eti, ma e kaotiotaki naba ni mwakuri aika raraoi aika nako man naano aika itiaki. Ngkana ti kani kateimatoa kakaonimakira n te aro ae eti, ti riai ngkanne n tou mwini mwanekan Iesu.​—1 Betero 2:21.

⁸ Aio ae nanonaki ni kakaonimakira n te aro ae eti n te Baibara: boni kabaneani maiura n tangiran temanna te Aomata ae memena i karawa, Iehova ae te Atua, ao nakoni karaoan nanona ao ae boraoi ma ana kantaninga are e kaotiotia. E nanonaki ni kateimatoaani kakaonimakira n te aro ae eti, bwa ti riai ni moanibwaia ukoukoran kakukureian Iehova ae te Atua ni katoa bong ni maiura. A na kaotiotaki baika kakawaki irouna ni baika ti moanibwai ni maiura. Ti na rinanoi tenua bukina ngkai a rangi ni kakawaki moanibwaiani baikai.

1. Kakaonimakira n te Aro ae Eti ao te Titiraki Ibukin Riain Iehova n Tautaeka i Aoni Bwaai ni Kabane

9. E kanga n irekereke kakaonimakira n te aro ae eti ma te titiraki ibukin riain mwaakan Iehova n tautaeka i aoni bwaai ni kabane?

⁹ E aki boto riain mwaakan Iehova n tautaeka i aoni kakaonimakira n te aro ae eti. E kaetitaeka raoi n ana tautaeka, e teimatoa n aki toki ao e tautaeka i aoni bwaai ni kabane. Anne teina n taai nako, n aki ongeia bwa tera aia taeka ana karikibwai ke ae a karaoia. Ma e a tia n uaraoaki n te aro ae riao riain mwaakan te Atua n tautaeka i karawa ao i aon te aba. Ngaia are e bon riai ni kakoauaaki riain mwaakana n tautaeka bwa e tautaeka n akea te inanonano ao e kaotiota ana tangira nakoia ana karikibwai aika wanawana ni kabane. Ngkai Ana Tia Kakoaua Iehova ngaira, ti kukurei ni mamaroroakina mwaakan te Atua n tautaeka i aoni bwaai ni kabane ma aomata nako akana kan ongora. Ma ti na kanga ngkanne ni karaoi ara motinnano ao ni maiuakina ae boraoi ma ataakin riain mwaakana n tautaeka? Ti na kanga ni kaotia bwa ti rinea Iehova bwa ara tia Tautaeka? Boni mani kateimatoaani kakaonimakira n te aro ae eti.

10. Tera ana kabuakaka Tatan ibukin aia kakaonimaki n te aro ae eti aomata, ao ko na kanga ni kaekaa?

¹⁰ Iangoia bwa e kanga n irekereke iai kakaonimakim n te aro ae eti. E a tia Tatan ni kamatoaa n taekinna bwa akea ae na boutokaa riain mwaakan te Atua n tautaeka, ike e na akea iai ae na toro iroun Iehova ma nanona n tangiria. E taku te Riaboro nakon Iehova i mataia anera aika rangi ni mwaiti kurikuri: “Te kun boona te kun, eng, ane e na kabane ana bwai te aomata n anga ba booni maiuna.” (Iobi 2:4) Taraia raoi bwa e aki kaonota te kabuakaka anne Tatan nakon tii te mwaane ae raoiroi ae Iobi, ma e bon taekinna ibukia aomata ni kabane. Ni kaineti ma anne, e a atongaki iai Tatan n te Baibara bwa “te tia bukinia tarira.” (Te Kaotioti 12:10) E boni kakanikoa Iehova ngke e taekinna bwa a na aki teimatoa ni kakaonimaki Kristian, ao n ikotaki naba ma ngkoe. E taekinna naba Tatan bwa ane ko na kakeaa Iehova ibukin iangoani kamaiuam. Tera aron am namakin ni kaineti ma kabuakakaam aika uataorake aikai? Te koaua bwa ko na aki kani kamanena am tai ae reke bwa ko aonga ni kaotia ae bon te tia kewe Tatan? Ngkana ko kateimatoa kakaonimakim n te aro ae eti, ko boni kona ngkanne ni kaota koauan aei.

11, 12. (a) Baikara katoto aika kamataata aron irekereken ara motinnano aika ti kakaraoi ni katoa bong ma te titiraki ibukin te kakaonimaki n te aro ae eti? (b) E aera ngkai e atongaki kateimatoaan te kakaonimaki n te aro ae eti bwa te bwai ae rine?

¹¹ E kona ni kairiko te titiraki ibukini kakaonimakim n te aro ae eti, bwa e na rangi ni kakawaki aroarom ao am motinnano ae ko karaoi ni katoa bong. Manga iangoi baike tenua ake a kona n riki ake a taekinaki mai moa. A na kanga te teinimwaane, te buu te mwaane ao te tari te aine ni kateimatoa kakaonimakia n te aro ae eti? E korakora nanon te teinimwaane are kakanikoaki irouia raona n reirei ni kani kabooa mwin aia bure, ma e uringa te kaungaunga ae kangai: “Ngkami aika kam tangiraki, tai iri taangami ni kareke kai, ma kerikaki mai mwain te un: ba e koreaki ae kangai, E taku Iehova, Au bwai te irantaanga ni kareke kai.” (I-Rom 12:19) Ngaia are e a kitania. E kona te buu te mwaane are e kamanena te Internet ni mataku n aaro aika kammaira iai, ma e uringa te boto n reirei ae kaotiotaki n ana taeka Iobi aikai: “I karaoa te berita ma matau; Ao N na iranna iai n tarataraa te ateiaine?” (Iobi 31:1) N aron anne naba, e rawa te mwaane anne ni matakuakini taamnei aika kammaira, ao e kararoai n aron ae aongkoa a boitin. E kerikaaki te aine are kakaraki ma aine tabeman man te botaki ni kakaraki are e a kona iai n ongo tamrurun te winnanti ae kammaraki, ngke e uringa te kairiri ae kangai: “Ti na bane ni kakukureiia raora i bukin aia raoiroi, ba a aonga ni kateimatoaaki iai.” (I-Rom 15:2) Akea te kaunganano man te winnanti are e kona ni manga taekinna nako neiei. E na bae ni kabuakakaaki iai taekan tarina ni Kristian arei ao e na aki naba kukurei iai Tamana are i karawa. Ngaia are e baireia bwa e na aki tomaanako te winnanti arei ao e bita te bwai are a karakinna.

¹² N rongorongo aikai ni kabane, ao e karaoa iai ana motinnano te Kristian ae irekereke ma ae kangai: ‘Bon te tia Tautaeka i aou Iehova. N na kataia ni karaoa ae kakukureia n te bae riki aei.’ Ko kakataia ni kakukureia Iehova ngkana ko karaoi am rinerine ao am motinnano? Ngkana ko kakaraoa aei, ko a boni maiuakin raoi iai taeka aika kakukurei aika n Taeka N Rabakau 27:11: “Natiu, ko na wanawana, ao kakukureia nanou, Ba I aonga ni kaeka ane kakanikoai.” Bon te bwai ae rine iroura te kona ni kakukureia nanon te Atua! E aki ngkanne materaoi kabaneani korakorara ibukini kateimatoaan kakaonimakira n te aro ae eti?

2. E Boto Ana Motikitaeka te Atua i Aon Ara Kakaonimaki n te Aro ae Eti

13. A kanga aia taeka Iobi ao Tawita ni kaotia bwa e boto motikan taekara iroun Iehova i aoni kakaonimakira n te aro ae eti?

¹³ Ti noria bwa ti kona n tei ibukin riain mwaakan Iehova n tautaeka mani kakaonimakira n te aro ae eti. Ngaia are e boto motikan taekara iroun te Atua i aon anne. E ota raoi Iobi n te koaua aei. (Wareka Iobi 31:6.) E ataia naba Iobi bwa e tau rawawataia botannaomata te Atua n “tauan te rawawata ae eti,” ni kamanenaan Ana kaetieti ae kororaoi ibukin te kaetitaeka ae riai, bwa e aonga n norira bwa ti teimatoa ni kakaonimaki n te aro ae eti ke ti aki. E taekina ae titeboo ma anne Tawita ni kangai: “E motiki taekaia botanaomata Iehova: Ko na kaeta taekau, Iehova, n ai aron raoiroiu, ma itiakiu ae i nanou [te kakaonimaki n te aro ae eti]. . . . Ba E katai naano ma iango aika raba te Atua ae raoiroi.” (Taian Areru 7:8, 9) Ti ataia bwa e kona n tirotiroa nanon te aomata ae raba te Atua, n aron tuoan “naano ma iango” n te aro ni kaikonaki. Ma ti bon riai naba n uringa te bwai ae e ukoukoria iroura. N aron are e a tia naba n taekinna Tawita, e boto motikan taekara iroun Iehova i aoni kakaonimakira n te aro ae eti.

14. E aera ngkai e bure iangoan ae ibukina bwa ti aki kororaoi ao ti bubure, ti a aki kona ngkanne ni kateimatoa kakaonimakira n te aro ae eti?

¹⁴ Iangoia bwa aongkoa e ukeri nanoia aomata aika birion ma birion mwaitiia Iehova ae te Atua ni boong aikai. (1 Rongorongo 28:9) Mwaitira te tai are e na kunea iai temanna Iehova bwa e kateimatoa kakaonimakina n te aro ae eti ni Kristian? E boni burenibwai n angiin te tai! Ma e ngae n anne, ti riai n aki iangoia bwa ti aki kona ni kateimatoa kakaonimakira n te aro ae eti ibukin aki kororaoira. Ni kaitaaran anne, iai bukina ngkai ti kona n onimakina Iehova n aron Tawita ao Iobi, bwa e na bon norira ae ti kateimatoa kakaonimakira n te aro ae eti e ngae naba ngkai ti aki kororaoi. Uringnga bwa e aki boto i aon te kororaoi kateimatoaani kakaonimakira n te aro ae eti. Tii teniman aomata aika kororaoi ake a a tia ni maiu i aon te aba, ao uoman ake a kabwaka ni kateimatoa kakaonimakia n te aro ae eti bwa Atam ao Ewa. Ma e ngae n anne, mirion ma mirion aomata aika aki kororaoi ake a a tia ni kateimatoa kakaonimakia n te aro ae eti ni karaoan anne. Ko boni kona naba ngkoe.

3. E Kakawaki te Kakaonimaki n te Aro ae Eti Ibukin Ara Kantaninga

15. E kanga ni kaotia Tawita bwa e kakawaki te kakaonimaki n te aro ae eti ibukin ara kantaninga nakon taai aika imwaira?

¹⁵ Kioina ngkai e boto motikan taekara iroun Iehova i aoni kakaonimakira n te aro ae eti, nanona ngkanne bwa e kakawaki naba ibukin ara kantaninga nakon taai aika imwaira. E ataia Tawita bwa e koaua aei. (Wareka Taian Areru 41:12.) E kakawaki naba irouna te kantaninga ni kaineti ma karekean akoana n aki toki iroun te Atua. N aroia Kristian ni koaua ni boong aikai, e kantaningaa naba te maiu n aki toki Tawita, ao e teimatoa ni kaania riki nakon Iehova ae te Atua n ana tai ni beku irouna. E ataia Tawita bwa e riai ni kateimatoa kakaonimakina n te aro ae eti ngkana e kan nora kakoroani bukin te kantaninga anne. N aron naba anne, e boutokaira Iehova, e reireinira, e kairirira ao e kakabwaiaira ngkai ti kateimatoa kakaonimakira n te aro ae eti.

16, 17. (a) E aera ngkai ko kamatoaa nanom n taai nako bwa ko na kateimatoa kakaonimakim n te aro ae eti? (b) Baikara titiraki aika a na rinanoaki n te kaongora ae imwina?

¹⁶ E kakawaki te kantaninga ibukini kukureira ae ngkai. E kona n anganira te kimwareirei ae ti kainnanoia bwa ti aonga n tokanikai i aon taai ake ti aitara iai ma kangaanga. E kona naba te kantaninga ni kamanoi arora n iaiango. Uringnga bwa e kabotauaki n te Baibara te kantaninga ma te barengaru. (1 I-Tetaronike 5:8) N aron ae e kamanoaki atun te tautia n tain te buaka n te barengaru, e kamanoa naba te iango te kantaninga mani baika a karawawata ao ni kabwaranano, ake e kaungai Tatan n te aonnaba ae nang bua aei. Bon akea manenani maiura ngkana akea ara kantaninga. Ti riai n tuoira i bon iroura n te aro ae koaua raoi n iangoi raoi arora ni kakaonimaki n te aro ae eti ao te kantaninga ae irekereke ma ngaia. Uringnga bwa rinanoni kateimatoaan am kakaonimaki n te aro ae eti, ko a boutokaa iai riain mwaakan Iehova n tautaeka ao n tararuaa iai am kantaninga ae kakawaki ibukin taai aika imwaim. Ai bia ko boni kateimatoa kakaonimakim n te aro ae eti!

¹⁷ Kioina ngkai e rangi ni kakawaki te kakaonimaki n te aro ae eti, ti riai ngkanne n rinanoi titiraki riki tabeua. Ti na kanga ni kabatiaa ara kakorakora ibukini kakaonimakira n te aro ae eti? Ti na kanga ni kona ni kateimatoa? Ao tera ae kona ni karaoaki ngkana iai temanna ae kabwaka ni kawakina kakaonimakina n te aro ae eti i nanon tabeua te tai? A na kaekaaki titiraki aikai n te kaongora ae imwina.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko na Kanga ni Kaeka?

• Tera te kakaonimaki n te aro ae eti?

• E na kanga n irekereke te kakaonimaki n te aro ae eti ma te titiraki ibukin riain mwaakan Iehova n tautaeka i aoni bwaai ni kabane?

• E na kanga n riki te kakaonimaki n te aro ae eti bwa aan te kantaninga?