Rooro N Rikirake—kaotiotii Rikirakemi N Te Raoiroi Bwa A Aonga N Noraki
“Ko na botumwaka ni mutiakini baikai; ko na tabe ni baikai; ba e aonga n noraki rikirakem n te raoiroi irouia aomata ni kabaneia.”—1 TIMOTEO 4:15.
1. Tera ae tangiria te Atua ibukia rooro n rikirake?
“ROORO n rikirake, kam na kimwareirei n ami bong n ataei; ao ke e kakukureingkami nanomi n ami bong n rikirake.” (Te Minita 11:9, Tanakh—The Holy Scriptures) Aio are e koreia Uean Iteraera ngkoa ae wanawana ae Toromon. Nibwan raoi te rongorongo anne bon Iehova ae te Atua ae tangiringkami rooro n rikirake bwa kam na kukurei. Ma ae bati riki nakon anne, e tangiria Iehova bwa e na teimaan kimwareireimi ni karokoa karami. Ma e ngae n anne, a aki toki rooro n rikirake ni karaoi kairua n aia bong n ataei aika a kona n rotakibuaka iai kukureia nakon taai aika a na roko. E bon nanokawaki naba Iobi are kakaonimaki n noran ‘rekeni kaina ibukin ana bure ngke te rorobuaka n ataei ngaia.’ (Iobi 13:26) I nanon rikiraken te roro n rikirake ae te Kristian ao ni maiuna riki ake imwina ao e aki toki ni kaaitara ma karaoani motinnano aika rangi ni kakawaki. Karaoani motinnano aika kairua a kona ni karika rawawatan te iango ma te nano ao ni kauekei naba kangaanga aika a na kona n rotabuaka nikiran ana bong ni maiu ni kabane.—Te Minita 11:10.
2. Mutiakinan te reirei raa man te Baibara, are e kona ni buokiia rooro n rikirake bwa a na rarawa ni karaoi buure aika kakaiaki?
2 E riai ni kaotiotaki irouia rooro n rikirake bwainan te ataibwai ni karaoani motinnano. Iangoa ana reirei ni kauring te abotoro Bauro nakoia I-Korinto ngke e korea ae kangai: “Kam na tai bwaina te nano n ataei . . . kam na ikawai nakon te atatai.” (1 I-Korinto 14:20) Mutiakinan te reirei anne ae karekean te konabwai n iango ao n atai bukini karaoani bwaai n ai aroia aomata aika ikawai raoi, e na buokiia rooro n rikirake bwa a na rarawa ni karaoi buure aika kakaiaki.
3. Tera ae ko kona ni karaoia bwa ko aonga n iango n te aro ae ko a kaotia iai bwa ko a ikawai?
3 Ngkana ngkoe te roro n rikirake, ko riai n ururingnga ae e kainnanoa te kakorakora karikirakean te konabwai ni kammwakura raoi am iango ae ko a kaotia iai bwa ko a ikawai. E tuanga Timoteo Bauro ni kangai: “E na tai taku temanna ba akea bongam, ngkai te rorobuaka n ataei ngkoe; ma ko na riki ba aia tia kakairi aomata aika onimaki, n te taeka, n te aro ni maeka, n te tangira, n te onimaki, ao n te itiaki. Ko na tabe n te wareboki, ma te taetae ni kakorakorai nanoia aomata, ma te reireiia . . . Ko na botumwaka ni mutiakini baikai; ko na tabe ni baikai; ba e aonga n noraki rikirakem n te raoiroi irouia aomata ni kabaneia.” (1 Timoteo 4:12-15) A riai rooro n rikirake aika Kristian n rikirake ao ni kaotiotii rikirakeia n te raoiroi nakoia aomata.
Tera te Rikirake n te Raoiroi?
4. Tera ae irekereke ma te rikirake n ikawai n te onimaki?
4 Te rikirake n te raoiroi e nanonaki iai te “rikirake riki, te bitaki nakon ae raoiroi riki.” E kaumaka Timoteo Bauro bwa e na teimatoa ni katabetabea i bon irouna bwa e aonga n rikirake n rabakau n te taetaenikawai, n te aroaro ni maeka, n te tangira, n te onimaki ao n te itiaki, ao n ikotaki naba ma arona ni kakororaoa ana mwakuri ni minita. E na rangi ni kakorakoraa Timoteo n riki bwa te banna ni katoto ae moanibaan te raoiroi. E bon riai ngkanne Timoteo n teimatoa n rikirake n ikawai n te onimaki.
5, 6. (a) N ningai te tai are e moana iai kaotiotan rikirakena n te raoiroi Timoteo? (b) A na kanga rooro n rikirake ni boong aikai ni kakairi iroun Timoteo ni kaineti ma te rikirake n te raoiroi?
5 E a kaman riki Timoteo bwa unimwaanen te ekaretia, ngke e korea ana reirei aei Bauro i marenan 61 ao 64 C.E. E aki tibwa moana rikirakena n ikawai n te onimaki. N te ririki 49 ke 50 C.E., ngke tao tebwi tabun ke ai tibwa 20 tabun ana ririki Timoteo ao e a “kamoamoaki . . . irouia taari ake a mena i Rutetera ao i Ikonio,” ake a a tia n nora aron rikirakena n te onimaki. (Mwakuri 16:1-5) N te tai naba anne ao e a kaira iai Timoteo Bauro ni mwanangana ni mitinare. Imwin norakin rikiraken riki Timoteo i nanon tabeua te namwakaina irouni Bauro ao e a kanakoa nako Tetaronike bwa e na kabebetei nanoia ao ni kateimatoaia Kristian ake n te kaawa arei. (Wareka 1 I-Tetaronike 3:1-3, 6.) E teretere ngkanne bwa e a kamani kaotiota rikirakena n te raoiroi Timoteo i mataia aomata mangke te roro n rikirake ngaia.
6 Ngkami aika rooro n rikirake n te ekaretia, karikirakei ngkai aroaro ni Kristian aika kainnanoaki bwa a aonga ni kona n noraki rikirakemi n te raoiroi ni kaineti ma te aroaro ni maiu ni Kristian ao ami konabwai n reireina te aba te koaua man te Baibara. E “riki rake Iesu n rabakau ma n ikawai” ngke 12 ana ririki. (Ruka 2:52) Ti na neneria ngkai bwa ko na kanga ni kaotiota rikirakem n te raoiroi n aaro aika tenua ni maium: (1) ni kaitaraam ma kangaanga aika karawawata, (2) ngkai ko a kakatauraoi nakon te mare, ao (3) ngkai ko tabe ni kakorakorako n riki bwa ‘te minita ae raoiroi.’—1 Timoteo 4:6.
Kaitaraani Kangaanga ma te ‘Wanawana’
7. A kanga n rotaki rooro n rikirake ni kangaanga aika karawawata?
7 E taekina ae kangai te Kristian ae Carol ae 17 ana ririki: “Iai n taai tabetai ae I a namakina iai te korakai, te kua ao ai rawawatan au iango n te aro ae I a aki kan uti n te ingabong are imwina.”a Bukin tera bwa e rangi ni karawawataaki neiei? A raure ana karo Carol ngke tebwina ana ririki, ike e a tiku iai ni maeka ma tinana ae rarawa nakon ana kaetieti te Baibara ni kaineti ma te aroaro ni maiu ae riai. N aron Carol, ko bae naba ni kaitiboo ma kangaanga tabeua aika rangi ni karawawata aika e a rangi n uarereke iai kantaningaan te bitaki nakon ae raoiroi riki.
8. Baikara kangaanga ake e kabokorakora ma ngaai Timoteo?
8 E kabokorakora naba Timoteo ma kangaanga aika karawawata ngke e karikirakea ana onimaki. N te katoto, iai naba ‘aorakina aika e itutuaki’ iai ni kaineti ma aorakini birotona. (1 Timoteo 5:23) Ngke e kanakoa Timoteo Bauro nako Korinto ibukini kaetani kangaanga tabeua ake a riki irouia ake a kaitaraa mwaakana n abotoro, ao e kaumakiia kaain te ekaretia Bauro bwa a na uaia n ibuobuoki bwa e aonga ni ‘mena irouia n aki mamaaku’ Timoteo. (1 I-Korinto 4:17; 16:10, 11) E teretere ngkanne bwa e mamaamaa Timoteo.
9. Tera te nano ae kawanawana te aba ao e kanga n okoro aei ma te nano ae mamaaku?
9 Ibukini buokan Timoteo, e kauringnga ni kangai Bauro: “E aki anganira te Atua te nano ae mamaku; ma E anganira te nano ae korakora, ae tatangira te aba, ae kawanawana te aba.” (2 Timoteo 1:7) E irekereke “te nano . . . ae kawanawana te aba” ma te kona n iango ao n atai bukini karaoani bwaai n te aro ae riai. E nanonaki naba iai te konabwai ni kaaitarai baika ririki ma te nanomwaaka, e ngae ngke ko aki kantaningai rikia. Iai tabeman rooro n rikirake aika tuai n ikawai raoi n te onimaki ake a kaotiota te nano ni mamaaku ao ni kataia ni birinako man aia kangaanga n aroia ni mamatunako ke tao ni matakuakina te TV, kamanenaan drug ke arekooro n te aro ae aki riai, te bobotaki ni kukurei ke tao ni wewene ni bure. A kaumakaki Kristian bwa a na “rarawa nakon aki-tangiran te Atua, ao nakon tangirani bwain aon te aba, ao ti na kabane ara bongi ni maiu ni wanawana ma n raoiroi ma n tangira te Atua i aon te aba” ribuakon te waaki ae ngkai.—Tito 2:12.
10, 11. E kanga te nano ae kawanawana te aba ni buokira n riki bwa Kristian aika korakora n te onimaki?
10 A kaungaaki man te Baibara ‘rooro n rikirake bwa a na wanawana.’ (Tito 2:6) Mutiakinan te reirei aei, e nanonaki naba iai bwa ko na kaaitarai kangaanga ma te tataro ao ko na onimakina te korakora are e anganiko te Atua. (Wareka 1 Betero 4:7.) Ai ngaia are ko na karikirakea onimakinan raoi ‘te korakora are e anganiko te Atua.’—1 Betero 4:11.
11 E buokaki Carol n te nano ae kawanawana te aba ao te tataro. E taku neiei: “Te bwai ae te kabanea ni kangaanga karaoana irou boni kaitaraan aroaron tinau aika kammaira. Ma e rangi n ibuobuoki te tataro. I ataia bwa e boni memena ma ngai Iehova, ao ngkai I a aki manga mamaaku.” Uringnga are a kona kangaanga aika karawawata ni katamaroaa riki aroarom ao ni kakorakorako naba. (Taian Areru 105:17-19; Baebaeti 3:27) E ngae ngkana ko kaaitara ma kangaanga ma e na bon aki kitaniko te Atua. E na boni “buokiko.”—Itaia 41:8.
Te Katauraoi Ibukin te Mare ae Nakoraoi
12. Bukin tera bwa e riai te Kristian ae iangoa te mare ni maiuakina te boto n reirei are n Taeka N Rabakau 20:25?
12 Iai tabeman rooro n rikirake ake a ienikuria te kani mare, i aan aia koaua are anne katokan te aki kukurei, te maroaa, te botu ao kangaanga ni mwengaia. Ma e ngae n anne, taekinan taeka ni bau n te mare bon te bwai ae rangi ni kakawaki. N taai ake e koreaki iai te Baibara ao iai naba tabeman ake a kawaekoaa taekinan aia taeka ni bau nakon te Atua n aki karaurau moa n iangoi baika irekereke ma karaoan anne. (Wareka Taeka N Rabakau 20:25.) N taai tabetai, a aki karaurau moa rooro n rikirake aikai n iangoi baika kainnanoaki n te tekateka n taanga. Rimwi riki, a noria bwa ngaia a bati riki baika kainnanoaki nakon are a moan iangoia.
13. Titiraki raa aika riai n rinanoaki irouia ake a iangoa te iraorao ni karekenano, ao tera te reirei ni kauring ae ibuobuoki ae tauraoi ibukia?
13 Ai ngaia are imwain uaiakinan te iraorao ni karekenano, titirakiniko moa ni kangai: ‘Bukin tera bwa I kani mare? Baikara au kantaninga ibukin te mare? Bon aio raoi te aomata ae tau ibukiu? I a tauraoi nakoni mwioko ake a na kona ni kanakoraoa tekatekara n taanga imwini marera?’ E a tia “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” ni boretii kaongora aika aana raoi te reirei aei ibukini buokam ni karaoan am ukeuke ma te iango raoi.b (Mataio 24:45-47) Iangoi rongorongo aikai bwa bon reirei ni kauring mairoun Iehova. Karaurau iaiangoi baike a taekinaki iai ao maiuakini. Tai kariaia bwa ko na katotonga “aron te aoti, ma te miure, aika aki wanawana.” (Taian Areru 32:8, 9) Kam na ikawai raoi n ami atatai ni kaineti ma baika kainnanoaki n te tekateka n taanga. Ngkana ko iangoia bwa ko a tauraoi nakon te iraorao ni karekenano, ururingnga n taai nako n riki bwa ‘te bwai ni kakairi n te itiaki.’—1 Timoteo 4:12.
14. E na kanga te rikirake n ikawai n te onimaki ni buokiko n tekatekam n taanga?
14 E karekea te nakoraoi imwin te mare te ikawai n te onimaki. E kakorakoraa te Kristian ae ikawai n te onimaki bwa e na uaiakina ‘rikirakena n ikawai, ma n rota kororaoin ikawaini Kristo.’ (I-Ebeto 4:11-14, BK) E mwakuri korakora te Kristian anne ni karikirakei aroaroni Kristo. “E aki kakukureia naba Kristo” i bon irouna kioina ngkai boni ngaia Teuare ara banna ni katoto. (I-Rom 15:3) E na kona n riki te utu anne bwa nnen te raoi ma te raunnano, ngkana a uaia taanga n tabeakini kainnanoia i marenaia ao tiaki oini kukurein nanoia. (1 I-Korinto 10:24) E na kaotiota ana tangira te buu te mwaane n anga boni ngaia, ao te buu te aine e na kakorakoraa n aantaeka nakoni buuna n ai aron Iesu n aantaeka nakon Atuna.—1 I-Korinto 11:3; I-Ebeto 5:25.
“Kakororaoa Nakoam” n Am Mwakuri ni Minita
15, 16. Ko na kanga ni kona ni kaotiota rikirakem n te raoiroi n te mwakuri ni minita?
15 Ni kairan ana iango Timoteo nakoni mwiokoana ae rangi ni kakawaki, e a korea ae kangai Bauro: “I tuangko i matan te Atua; ma Kristo Iesu, . . . tataekina ana taeka te Atua, ko na kakorakorako.” E a manga taku riki: “Karaoa ana makuri te tia taekina te euangkerio, ko na kakororaoa nakoam.” (2 Timoteo 4:1, 2, 5) E riai Timoteo n “nabeaki n taekan te onimaki” bwa e aonga ni kakororaoa mwiokoana.—Wareka 1 Timoteo 4:6.
16 Ko na kanga ni kona n “nabeaki n taekan te onimaki”? E korea ae kangai Bauro: “Ko na tabe n te wareboki, ma te taetae ni kakorakorai nanoia aomata, ma te reireiia. . . . Ko na botumwaka ni mutiakini baikai; ko na tabe ni baikai.” (1 Timoteo 4:13, 15) E kainnanoa te taningamarau n ukeuke n reirei i bon iroum te rikirake. Te taeka ae “tabe” e katerea aroni mutiakinan raoi te bae ko karaoia. Tera arom n ukeuke n reirei? Ko tabeakin “ana bwai te Atua ake a nano”? (1 I-Korinto 2:10) Ke tao e rangi ni karako am kekeiaki? E na boni kaungaaki nanom man iaiangoan raoi baika ko ukeuke n reirei iai.—Wareka Taeka N Rabakau 2:1-5.
17, 18. (a) Baikara aroaro aika ko riai ni botumwaaka ni karikirakei? (b) Ko na kanga ni buokaki n am mwakuri ni minita mani karikirakean te aeka n aroaro are iroun Timoteo?
17 E taekina ae kangai te roro n rikirake ae te bwaiania ae Michelle: “Ibukina bwa I kani kanakoraoa au mwakuri ni minita, iai au kaetieti ae manena ibukin au ukeuke n reirei i bon irou ao I katoatai naba n roroko ni bobotaki. Ao anne bukina ae I a rikirake ngkai n te onimaki.” Te beku ni bwaiania e na bon rangi n ibuobuoki nakoim ni kanakoraoa riki am konabwai ni kamanenaan te Baibara n am mwakuri ni minita ao n rikirake n ikawai riki n te onimaki. Botumwaaka n riki bwa te tia wareware ae rabakau ao anga am kaeka aika rangi n ibuobuoki ni bobotaki ni Kristian. Ngkai te roro n rikirake ngkoe ae ko a ikawai n te onimaki, ko bae ni kani katauraoa raoi am kabwarabwara ibukin Te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo, ao n rinanoi raoi tii baike ko anganaki bwa ko na katauraoa iai am kabwarabwara.
18 ‘Karaoan ana mwakuri te tia taekina te euangkerio’ e nanonaki iai karikirakean am mwakuri ni minita bwa e na rangi n uaana ao ni buokiia aomata bwa a na kamaiuaki. E kainnanoaki n aei karikirakean ‘rabakaum n angareirei.’ (2 Timoteo 4:2) Uataboan te mwakuri ni minita ma te koraki ake a mwaatai riki n te mwakuri aei, e na kona ni buokiko n reiakin riki aanga n reirei, n aron are e reiakinna Timoteo ni mwamwakurina ma Bauro. (1 I-Korinto 4:17) Ni kaineti ma te koraki ake e a tia ni buokiia Bauro, e taekinna bwa e aki tii tataekina te rongorongo ae raoiroi ma ngaiia ma e bon ‘anga naba maiuna’ ibukia, ke e kabanea maiuna ni buokiia kioina ngkai a moanibaan te tangiraki irouna. (1 I-Tetaronike 2:8) Ngkana ko na kakairi n ana katoto Bauro n te mwakuri ni minita, ko riai naba ni karaoa aekakin are e karaoia Timoteo are e tabeakinia aomata ma nanona ni koaua ao n ‘toro ma ngaiia ibukin te euangkerio.’ (Wareka I-Biribi 2:19-23.) Ko kaotiota naba te nano n anga boni ngkoe n am mwakuri ni minita?
E Karekea te Raunnano ni Koaua te Rikirake n te Raoiroi
19, 20. Bukin tera bwa e karekea te kimwareirei te rikirake n ikawai n te onimaki?
19 E kainnanoa te kakorakora te rikirake n ikawai n te onimaki. Ngkana ko karikirakei rabakaum n angareirei ni bwainan te taotaonakinnano, ko a kona ngkanne ni kakabwaiaaki imwin tabeua te tai ni buokaia ‘aomata aika bati bwa a na kaubwai’ n te aro n taamnei ao a na riki bwa ‘kimwareireim ke am baunuea ae ko na kamoamoaaki iai.’ (2 I-Korinto 6:10; 1 I-Tetaronike 2:19) E katereterea ni kangai Fred ae kabwanina ana tai n te mwakuri ni minita: “E a rangi ni korakora riki ngkai au tai ni buokiia aomata. E bon rangi ni koaua are e kakukurei riki te anga nakon te anganaki.”
20 E taekina kimwareireina ao raun nanona te bwaiania ae Daphne ni kaineti ma rikirakena n te onimaki ni kangai: “E a rikirake riki ni kaan au iraorao ma Iehova ngke I a moanna n iangoia bwa kaanga bon te Aomata ni koaua. Ngkana ko kakukureia nanon Iehova n anganakina am kabanea ni kona, ko a namakina iai te kukurei ao te raunnano ae bati!” E ngae ngke e aki rangi n noraki irouia aomata te rikirake n ikawai riki n te onimaki, ma e bon noria Iehova ao e boni kakawaki naba irouna. (Ebera 4:13) Akea te nanououa, bwa kam kona ngkami aika rooro n rikirake aika Kristian n anga te neboaki ao te karineaki nakon Tamara are i karawa. Teimatoa ni kakimwareireia nanona ngkai kam tabe ni kaotiota rikirakemi n te raoiroi ma nanomi ni koaua.—Taeka N Rabakau 27:11.
[Footnotes]
a A a tia ni bitaki aara tabeua.
b Nora te kaongora ae “Is This Person Right for Me?” n te boki ae Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 2; ao te kaongora ae “Te Kairiri Mairoun te Atua Ibukin Rinean te Rao ni Mare,” n Te Taua n Tantani ae bwain Turai 1, 2001; ao “How Wise Is a Teenage Marriage?” n te Awake! ae bwain Tebetembwa 22, 1983.
Tera ae Ko a Tia n Reiakinna?
• Tera ae irekereke ma te rikirake n ikawai n te onimaki?
• Ko na kanga ni kaotiota rikirakem n te raoiroi . . .
ni kaitaraam ma kangaanga aika karawawata?
ngkai ko a kakatauraoi nakon te mare?
n te mwakuri ni minita?
[Caption on page]
E kona ni buokiko te tataro ni kaaitarai kangaanga aika karawawata
[Caption on page]
A kanga ni kona taan uarongorongo aika rooro n rikirake ni karikirakei aaro n angareirei aika uaana?